Testimoniorum Libri Tres adversus Judaeos

IVDAEOS IN OFFENSAM DEI QVAVITER DELIQVISSE, QVOD DOMINVM RELIQVERINT ET IDOLA SECVTI SINT.

In Exodo populus ad Aaron: Exurge et fac nobis deos qui nos praecedant: quia Moyses uir hic, qui nos eiecit de [*]( 22 Exod. 32.1. ) [*]( 1 XVII] XVI L et ita omnes deinceps titulorum numeri uno minores exhibentur in L uenisset B 3 propheta atius] profetadius moses L et sic fere semper 5 praedicti ex perdictiM m. 2 6 nobis] nonis M 7 ste*relis A fuerit AL 8 quot] quod AM sed in Mdeletum m. 2 sinagoga AL) has litterarum i et y confusiones in ALMB non omnes adnotauimus 10 christo M 13 benediceretur ex benedicetur A 16 quod] item d B hoc L 8. 1. m. 2 capitula libri primi exp. incip. eorum inter- \' pretationes m. rec in M, exp. cap incipit liber primus de iudeis et christianis cap I B, inscriptionem om. AL ) [*]( 20 iudaeo A offensa MB 21 reliquerint AL, dereliquerint Bv, «relinquerint M 22 aron A )

Aegypto, quid ei acciderit, non scimus. Item illic Moyses ad Dominum: Precor, Domine, deliquit populus hic delictum grande. fecerunt sibi deos aureos et argenteos: et nunc si dimittis eis delictum, dimitte: sin autem, dele me de libro quem scripsisti. et Dominus dixit ad Moysen: si qui deliquit ante me, deleam eum de libro meo. Item in Deuteronomio: Sacrificauerunt daemoniis et non Deo. Item in libro Iudicum: Et fecerunt filii Israel malignum contra Dominum Deum patrum suorum, qui eiecit eos de terra Aegypti, et secuti sunt deos a gentibus, quae circa illos sunt, et offenderunt Dominum et reliquerunt Deum et seruierunt Baal. Item illic: Et adiecerunt filii Israel iterum facere malignum contra Dominum et seruierunt Baal et diis alienigenarum et reliquerunt Dominum et non seruierunt illi. [Apud Malachiam: Derelictus est Iuda, et abominatio facta est in Israel et in Hierusalem, quoniam profanauit Iudas sancta Domini, in quibus dilexit et affectauit deos alienos. exterminabit Dominus hominem qui facit haec et humilis efficietur in tabernaculis Iacob].

QVOD PROPHETIS NON CREDIDERINT ET EOS INTERFECERINT.

Apud Hieremiam Dominus dicit: Misi ad uos seruos meos prophetas. ante lucem mittebam, et non audiebatis [*]( 2 Ex. 32, si sq. 6 Dent. 32, 17. 7 Iud. 2,11 sq. 14 Mal. 2, 11 sq. 20 Hier. 25, 4 sq. ) [*]( 2 dominum] dID B precor ait M v domine om. A deliquid A et sic saepiua 3 diuiittas B 4 eis AM, ei Lv, illis B demitte A 5 dixit dominus LMBv quis MBv 6 eum ALB, illum Mv 8 israel M 8.1. m. 2, israhel L (iJW fere semper), istrahel A (sic fere semper) malignum A, -malignum M, quod malignum L, quod malignum est (erat p) Bv; rd πονηϱόν LXX contra dum ddi ALB, coram dno do Mv; ἐνώπιον xvQtov LXX (ἐναντίον xvgtov cod. Alex.) 9 qui eiecit] quid eidt A deos om. M a gentibus ALBV, gentium ritwn M sed ritum g. I. m. 2, gentium,,; ἐποϱεύϑησαν ὀπίσω ϑεω̃ν h(Q<ov ano TGW ϑεω̃ν ToW Khwv LXX; deos alios a gentibus legendum censetPamelins 10 que A quae.. sunt om.M sunt om. A 11 bahal AMB 12 iterum] it5 B, ....A contra] coram Mv dum ALM2, dō M1 , dum drii B 13 aliegenaram A\' 14 apudMalachiam 1.18 Iacob om.ALMBV; L in margine signo d adposito deesse cUiqttid indicare uidetnr 19 item quod LBv, iterum quodJf crediderunt MB interfecerunt MB 20 aputA, et ita saepius misit A )

me neque intendebatis auribus uestris, dicens: conuertatur unusquisque a uia sua mala et a nequissimis adfectationibus uestris, et habitabitis in terra ista quam dedi uobis et patribus uestris a saeculo usque in saeculum. nolite ambulare post deos alienos, ut seruiatis eis, et ne adoraueritis eos et ne incitetis me in operibus manuum uestrarum ad disperdendos uos: et non audistis me. Item in Regnorum tertio Helias ad Dominum: Aemulando aemulatus sum Domino Deo omnipotenti, quia dereliquerunt te filii Israel, altaria tua demolierunt et prophetas tuos interfecerunt gladio: et remansi ego solitarius, et quaerunt animam meam auferre a me. Item in Esdra: Desciuerunt a te et abiecerunt legem tuam post corpus suum et prophetas tuos interfecerunt, qui obtestabantur eos, ut reuerterentur ad te.

ANTE PRAEDICTVM, QVOD DOMINVM NEQVE COGNITVBI NEQVE INTELLECTVRI NEQVE BECEPTVBI ESSENT.

Apud Esaiam prophetam: Audi, caelum, et percipe auribus, terra, quoniam Dominus locutus est: filios genui et exaltaui, ipsi autem me spreuerunt. agnouit bos possessorem suum et asinus praesepium domini sui: Israel uero me non cognouit et populus me non intellexit. uae gens peccatrix, populus plenus peccatis, semen [*]( 7 I Reg. 19,10. 11 Nehem. 9, 26. 16 Es. 1, 2 sq. ) [*]( 1 me neque intèndebatis] mane quae indebatis A (quod mihi corruptum uidetur ex: mane, neque intendebatis; cf. LXX) dicentes ex dioons M conuerta»tur L . 2 a (ante neqJrissimis) om. B affectionibus B 3 habitabitis ex habitatis L 4 usque ALBM*, et usque MłfJ saeculum A, saecula LMBv item illic: nolite M, et itenun: nolite v ampulare L1 , ut... l. 5 eos om. B 5 eos om. M 7 regnorum A, basilion LMBfJ libro tertio Mv; libro om. ALBV haelias A, elias L\' 8 dum dA M 9 demollierunt A 10 solitarius] solusMB 11 a me AB, eam « me M, eam L hesdra ALB dęsciderunt A 12 corpus ALB, dorsum MfJ; Sniaat σώματος auTuiv LXX post corpus suum legem tuam B 15 neque intellecturi neque cognituri M 16 apud] audi L ysaiam ex esajam M m. 2 uipassim prophetam om, LMBfJ . percipe auribus AMB, praebe aures LV 17 et filiosilf genui AB, generauiLMv; cf. de domino orai. c. 10; de zelo et liuore c. 15 18 spreuerunt AB, reprobauerunt LMv suum om. LB asinus dnl B 19 praesepem LV uero. A, autem LMBv agnouit LM post me add. M*: meus 20 genti peccatrici . LM populo pleno LM peccatis] delictis B )

pessimum, filii sine lege: dereliquistis Dominum et ad iracundiam prouocastis sanctum Israel. Item apud eundem Dominus dicit: Vade et dic populo isto: aure audietis et non intellegetis et uidentes uidebitis et non uidebitis. incrassauit enim cor populi eius, et auribus grauiter audierunt et oculos suos concluserunt, ne forte uideant oculis et auribus audiant et corde intellegant et reuertantur, et curem illos. Item apud Hieremiam Dominus dicit: Me dereliquerunt fontem aquae uiuae et effoderunt sibi lacus detritos, qui non poterunt aquam portare. Item apud eundem: Ecce sermo Domini factus est eis in maledictum, non uolunt eum. Item apud eundem Dominus dicit: Cognouit tempus suum turtur et hirundo; ruris passeres custodierunt tempora introitus sui, populus autem meus non cognouit iudicium Domini. quomodo dicitis: sapientes sumus et lex Domini nobiseum est? in cassum facta est metatura falsa, scribae confusi sunt, sapientes trepidauerunt et capti sunt, quia uerbum Domini reprobauerunt. Item apud Salomonem. Quaerunt me mali et non inuenient. oderunt enim sapientiam, sermonem autem Domini non receperunt. Item in psalmo XXVII: Redde eis retributionem eorum, quoniam non intellexerunt in operibus Domini. [*]( 3 Es. 6, 9 sq. .8 ffier. 2, 13. 10 Hier. 6,10. 11 Hier. 8, 7 sq: 17 Prouerb. 1, 28 sq.\' 19 Ps. 27, 4 sq. ) [*]( 1 pessimum AMB, nequam Lv et codd. optimi l. c. de domin.\'orat.. fili sine lege A (υἱοὶ ἄνομοι LXX), filii scelestiLMB et optimicodd. l. c.. reliquistis v ad] in LMv iracundiam] indignationem LMv 2 prouocaatis] misistis Lv illum sanctum Lv 3 i$to d; isti LB, huic M infcellegitis LB . 4 uidentea uidetis ALM1 incrassauit AV, ingrassauit LB, ingrassatu S M CtL 8 in rasura) 5 eius A, huius LMBv 6 et cprde intellegant om. L 8 foatem A uiuae] uitae V;, ὓδατος . fanjs LXX (vduros CaivTog cod. Alex.) et om. A (scrxbendum fortasse: et foderunt; cf. Mai Spicil. Rom. 9 p. 45) 9 lacos BMl detritos om. A portari B 10 dei L et non v 11 eUIUA, illum LMBv cognouit miluus r 12«tempus M hyrundo (irundo B) ruris LMB, erundorum his A paaeris A T. 14 dicetis L 15 nouiscum A falsa] uestra MB 17 aolomonem A et sic semper quaerent L, querent MB; ζηϰήσουσι LXX - 18 oderunt enim A, odio enim habuerunt LMBv domini om. B 19 reciperunt ALreciperent Lx item om. M XXVII A, XXVIMB, uicessimo quinto L 20 dominum F, dni L (i in ras.) ) Item in psalmo LXXXI: Non cognouerunt neque intellexerunt, in tenebris ambulant. Item in euangelio secundum Iohannem: In sua propria uenit, et sui eum non receperunt. quotquot eum receperunt, dedit illis potestatem, ut filii Dei fierent, qui credunt in nomine eius.

QVOD SCRIPTVRAS SANCTAS INTELLECTVRI IVDAEI NON ESSENT, INTELLEGI AVTEM HABERENT IN NOVISSIMIS TEMPORIBVS, POSTEAQVAM CHRISTVS VENISSET.

Apud Esaiam prophetam: Et erunt uobis hi omnes sermones sicut sermones libri, qui signatus est: quem si dederis homini scienti litteras ad legendum, dicet: non possum legere, signatus est enim. sed in illa die audient surdi sermones libri, et qui in tenebris et qui in nebula sunt, oculi caecorum uidebunt. Item apud Hieremiam: In nouissimo dierum cognoscetis ea. Item apud Danielem: Muni sermones et signa librum usque ad tempus consummationis, quoad discant multi et inpleatur agnitio: quoniam cum fiet dispersio, cognoscent omnia haec. Item in epistula Pauli ad Corinthios prima: Nolo enim uos ignorare, fratres, quia patres nostri omnes sub nube fuerunt. Item ad Corinthios secunda: Obtunsi sunt sensus eorum usque in hunc diem hoc eodem uelamento in lectione ueteris testamenti manente, quod non reuelatur, quia in Christo euacuatur: et [*]( 1 Ps. 81, 5. 3 lo. 1, 11 sq. 9 Es. 29, 11 et 18. 14 Hier 23, 20. 15 Dan. 12,4 et 7. 18 I Cor. 10,1. 20 II Cor. 3, 14 sq. ) [*]( 1 LXXXI A, LXXX MB, octuagessimo L 2 tenebris A, umbra LMv, umbram B , ambulant A, deambulabunt LMBv, cf. test. lib. II 6 sec A, cata LMBv iohannis ex iohannen Mm. 2 3 in om. A sui] sul A non reccperant] nonrunt A (corruptum ex non nouerunt ?) quodquod AML\'ł 4 reciperunt A fili M fierint A 6 scisal 9 prophetam om. LMB hii ALB 10 Bignatura B dederia ex desideris Mm.2 11 dicit A non possum legere in margine add. in L signatumJB 12 surdi] dl A libri huius M 15 danihelum A muni] maniA, claude M sed in ras.m. 2 signa] muni V 16 impleantur agnitione omnes B 17 omnia om. A item om. MB 18 aepistola A et sic saepius in epistula om. BY prima om. Ml, post pauli add. M*. 19 fratres om. A itera in cpistulaBu 20 obtunBi BV, obtusi ALM 21 testamenti legentes. Mane te B )

usque in hodiernum, si quando legitur Moyses, uelamen est super cor eorum. mox autem conuersus est ad Dominum, auferetur uelamen.Item in euangelioDominus post resurrectionem: Isti sunt sermones, quos locutus sum ad uos, cum adhuc essem uobiscum, quia oportet adimpleri omnia scripta in lege Moysi et prophetis et psalmis de me. tunc adaperuit illis sensum, ut intellegerent scripturas, et dixit illis: quia scriptum est Christum pati et resurgere a mortuis tertia die, et praedicari in nomine eius paenitentiam et remissa peccatorum usque in omnes gentes.