Epistulae

Quod etiam Romam ad clerum tunc adhuc sine episcopo agentem et ad confessores Maximum presbyterum et ceteros in custodia constitutos, nunc in ecclesia cum Cornelio iunctos, plenissime scripsi, quod me scripsisse de eorum rescriptis potes [*]( 1 increpati Q, intrepidis C d in t corr. m. 2 2 presbyteris B diacones CQB, diaconibus B inmodėratos eos B 3 et om. B 4 scribens BM (rescribens Q) extat] expediant B qui si etc. cf. epist. 19. c. 2 5 habeant 02, om. B 6 et tempore Q quam quo L, quam BCR 7 acies adhuc] aciens quod adhuc praelium B agon] apud nos C sed nos 8. l. m. 2 8 commissi ex omni si B m. 2, commissi cotidie B, poenitent C 9 qui] quod Q potest om. BB 10 statimendum Lx esse et Cl 11 ut om. C quies et] qui esset L, quies B 12 esset] est R conuenire uenire L 13 tunc ... oporteret add. C m. 2 liberato C, libato B conlationum B 14 statuerem L concilium B 15 sentiam C1R1 consilium B statutum B, statuam L, constituta Q 16 lapsis] lassis B sed s s. i. a] communicare u. ipse a repetit B 17 abstineret Q* (abstineretur MQl) 18 ad romam B, ad romanum C sed num s. I. 19 agente CLB ad om. Q confessorem v 20 custodiam Q constitutis Cl ecclesiam CB1 iuntos B, iunctus C, functos B 21 scripsi quod me om. B eorum] orum B poteris CRv )

noscere. nam in epistula sua ita posuerunt: quamquam nobis in tam ingenti negotio placeat quod et tu ipse tractasti, prius esse ecclesiae pacem sustinendam, deinde sic conlatione consiliorum cum episcopis presbyteris diaconis confessoribus pariter ac stantibus laicis facta lapsorum tractare rationem. additum est etiam Nouatiano tunc scribente et quod scripserat sua uoce recitante et presbytero Moyse tunc adhuc confessore nunc iam martyre subscribente, ut lapsis infirmis et in exitu constitutis pax daretur. quae litterae per totum mundum missae sunt et in notitiam ecclesiis omnibus et uniuersis fratribus perlatae [sunt].

Secundum quod tamen ante fuerat destinatum, persecutione sopita. cum data esset facultas m unum conueniendi, copiosus episcoporum numerus, quos integros et incolumes fides sua et Domini tutela protexit, in unum conuenimus et scripturis [diu] ex utraque parte prolatis temperamentum salubri moderatione librauimus, ut nec in totum spes communicationis et pacis lapsis denegaretur, ne plus desperatione deficerent et eo quod sibi ecclesia cluderetur secuti saeculum gentiliter uiuerent, nec, tamen rursus censura euangelica solueretur, ut ad communicationem temere prosilirent, sed traheretur diu paenitentia et rogaretur dolenter paterna clementia et examinarentur causae [*]( 1 dinoscere Q, agnoscere B quamquam etc. cf. cpiet. 30 c. 5 2 in om. C 3 prius] propius C adaeclcsiae C d 8. I. 4 conlationem B 5 et presbyteris Q diacones Q, diaconibus Bv adstantibus Q (ac stantibus M) \' 6 ac tractata ratione B 7 etiam] enim Q (etiam M) nouationo R 8 et] et a B presbyterum moysen C adhoc L1 9 susscribentur C exitom Q 10 per] in B, pro Q (per M) mundum] modum R 11 sunt om. C notitiam ex nocentiam C eclesis R 13 sicundum R tamen quod fuerat ante B ante] antehac Q 14 est B 15 incolomes CLQ et om. B 16 tutella R, om. B protexit] seruauit Q diu] diuinis v; expunxi ut l.12 sunt 17 temperamentis B 18 liberanimns C1R1 19 et eo corr. in et ea C, item B 20 clauderetur vf abdiceretur e:xf adduceretur C 22 trad»retur M (traheretur Q) 23 et om. C ) [*](40* )

et uolontates et necessitates singulorum, secundum quod libello continetur quem ad te peruenisse confido, ubi singula placitorum capita conscripta sunt. ac si minus sufficiens episcoporum in Africa numerus uidebatur, etiam Romam super hac re scripsimus ad Cornelium collegam nostrum, qui et ipse cum plurimis coepiscopis habito concilio in eandem nobiscum sententiam pari grauitate et salubri moderatione consensit.

De quo tibi necesse nunc fuit scribere, ut scias me nihil leuiter egisse, sed secundum quod litteris meis fueram ante conplexus, omnia ad commune concilii nostri consilium distulisse et nemini quidem ex lapsis prius communicasse, quando adhuc erat unde non tantum indulgentiam sed et coronam lapsus acciperet, postea tamen, sicut et collegii concordia et conligendae fraternitatis ac medendi uulneris utilitas exigebat necessitate temporum succubuisse et saluti multorum prouidendum putasse, et nunc ab his non recedere quae semel in concilio nostro de communi conlatione placuerunt, quamuis multa multorum uocibus uentilentur et mendacia aduersus sacerdotes Dei de diaboli ore prolata ad rumpendam catholicae unitatis concordiam ubique iactentur. sed te oportet ut bonum fratrem adque unanimem consacerdotem, non quid maligni adque apostatae dicant facile suscipere, sed quid collegae tui modesti et graues uiri faciant de uitae et disciplinae nostrae exploratione perpendere. [*]( 1 secundo Ql (secandum Q2М) in libello C sed in s. l. 2 quod Q (quem M) 3 snbficiens R, efficiens B 4 africa* L nidebitor Br, ut nidebatur B roma Q, romae C, prome B 5 cum] secum L 6 episcopis B habito] ab illo C consilio BC eadem B sen tentia B* 7 pari] pia Q sed in ras. (pari M) 8 nunc fuit] est nunc B 9 ante om. B, ad te Q (ante M sed n B. I.) 10 omne B consilii CQ, consilium B nostrum B 11 memini 01 ex] me C 13 acceperat C\' sicut et] sicut CQBv collegio B\', collegia B concordiam L 14 mendenti C\' 16 necessitati CQv, necessitatem B; cf. 631,20 16 putare Q recessi ex recesserit C 17 conlatione ex conciliatione C 19 ore prolata] reprobata B 21 quod M (quid Q) adque] aut B apotestate C 22 collegii B ut modesti B 23 de uita CQ, deuictae L exemplo ratione C )

Venio iam nunc, frater carissime, ad personam Corneli collegae nostri, ut Cornelium nobiscum uerius noueris, non de malignorum et detrahentium mendacio, sed de Dei iudicio qui episcopum eum fecit et coepiscoporum testimonio quorum numerus uniuersus per totum mundum concordi unanimitate consensit. nam quod Cornelium carissimum nostrum Deo et Christo et ecclesiae eius, item consacerdotibus cunctis laudabili praedicatione commendat, non iste ad episcopatum subito peruenit, sed per omnia ecclesiastica officia promotus et in diuinis administrationibus Dominum saepe promeritus ad sacerdotii sublime fastigium cunctis religionis gradibus ascendit. tunc deinde episcopatum ipsum nec postulauit nec uoluit, nec ut ceteri quos adrogantiae et superbiae suae tumor inflat inuasit, sed quietus alias et modestus et quales esse consuerunt qui ad hunc locum diuinitus eliguntur, pro pudore uirginalis continentiae suae et pro humilitate ingenitae sibi et custoditae uerecundiae non ut quidam uim fecit ut episcopus fieret, sed ipse uim passus est ut episcopatum coactus exciperet. et factus est episcopus a plurimis collegis nostris qui tunc in urbe Roma aderant, qui ad nos litteras honorificas et laudabiles et testimonio suae praedicationis inlustres de eius ordinatione miserunt. factus est autem Cornelius episcopus de Dei et Christi eius iudicio, de clericorum paene omnium testimonio, de plebis quae tunc adfuit suffragio, de sacerdotum antiquorum et bonorum uirorum [*]( 1 fratres B kmi BM (k. Q) ad] et ad BC collegae corneli C 2 nouerit L, om. B 3 dei] domini dei v qui om. QB (exk. M), esse qui Cs 4 episcopum eum scrtpsi, epm CBLQB, eum episcopum c fecit et coepiscoporum om. B testimonium 01 5 consentit L I 6 cornelio R1 7 ecclesia L cum sacerdotibus B laudabilis B 10 dno L, dm C ad] a R sacerdoti Q, sacerdotibus corr. in sacerdotis C 11 tum v 12 nec uoluit om. B # nec] necui C 13 tumor ex et humor C inflatus B, infra B alios C 14 consueuerunt v ad hunc] adhuc B 15 continentiae BLQV (toste Bigaltio), conscientiae CB 16 et B s. l. m. 2 17 fleret] fieri uoluit JR 18 factus ... I. 21 miserunt om. B 20 honoriflcat L1 dterum et om. M (exh. Q) 21 est om. R 22 cornelio 01 23 plebi C 24suffiragio et CBv de ... collegio om. B collegio om. L; consensu malvm; cf. epist. 59 c. 5. )

collegio, cum nemo ante se factus esset, cum Fabiani locus id est cum locus Petri et gradus cathedrae sacerdotalis uacaret quo occupato et de Dei uoluntate adque omnium nostrum consensione firmato quisque iam episcopus fieri uoluerit foris fiat necesse est nec habeat ecclesiasticam ordinationem. qui ecclesiae non tenet unitatem. quisque ille fuerit multum de se licet iactans et sibi plurimum uindicans profanus est, alienus est, foris est. et cum post primum secundus esse non possit, quisque post unum qui solus esse debeat factus est iam non secundus ille sed nullus est.