Carmen Apologeticum

Commodianus

Commodianus. Commodiani Carmina. Dombart, Bernhard, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 15, 1887.

  1. Hi tamen gentiles pascunt Christianos ubique,
  2. Quos magis ut fratres requirunt gaudio pleni.
  3. Nam luxuriosos et idola uana colentes
  4. Persecuntur enim et senatum sub iugo mittunt.
  5. Haec mala percipiunt, qui sunt persecuti dilectos :
  6. Mensibus in quinque trucidantur isto sub hoste.
  7. Exurgit interea sub ipso tempore Cyrus,
  8. Qui terreat hostes et liberet inde senatum.
    9. [*]( 811 Apoc. 9, 11 )[*]( 810 Qui Bunsen Lipsius Hilgenf. (Qui refertur ad eum, qui deinde Apollyon appellatur); Que M; Quae P1 (8. u. l.) v traiciet MP2 (quae ibi coniectura uidetur esse, ea codieis est lectio !) v; traieci. Et P (j. u. I.); (Qnae cito) traicitur Lb gotis M ãne M (cf. Liu. XXII 31, 7 freto in Italiam traiecit); amnem i* (B. u. I.) v 811 Apolion MPlv 813 cum] tum (= tum, forma Merowingica scriptum? cf. Wattenb. Palaeogr * p. 51) de locutione cum multa milia cf. u. 895; Instr. I 27, 19 gentis P1; gentes MP3v a uersu 812 extremo dextro margine folii recti haec inueniuntur manu prima (?) scripta, sed a bibliopego ex parte resecta : )[*]( 816 celorum M uicti M2 P1v ; dicti Ml 817 Hii M 818 frs M 819 Nam (= autem) MP1 R; Quam Ld, qui totum hunc locum sic distinguit: pleni, I Quam .. colentes. I Persequuntur lnxoriosos M uana M (ut Knoellio uidebatur) P1v ; \'uaria cod.\' P* 820 persecuntur M enim] illi Lb 821 Haec P* (8. u. I.) v; Hac M 822 isto scripsi; ista M; isti P1v 823 Ezurgit M )
    169
  9. Ex infero redit, qui fuerat regno praeceptus
  10. Et diu seruatus cum pristino corpore notus.
  11. Dicimus hunc autem Neronem esse uetustum,
  12. Qui Petrum et Paulum prius puniuit in urbe.
  13. Ipse redit iterum sub ipso saeculi fine
  14. Ex locis apocryphis, qui fuit reseruatus in ista.
  15. Hunc ipse 〈se〉natus inuisum esse mirantur;
  16. Qui cum apparuerit, quasi deum esse putabunt.
  17. Sed priusquam ille ueniat, prophetabit Helias
  18. Tempore partito, medio hebdomadis axe.
  19. Conpleto spatio succedit ille nefandus,
  20. Quem et Iudaei simul tunc cum Romanis adorant.
  21. Quamquam erit alius, quem expectant ab oriente,,
  22. In nostra caede tamen saeuient cum rege Nerone.
  23. Ergo cum Helias in Iudaea terra prophetat,
  24. Et 〈signo〉 signat populum in nomine Christi; .
  25. De quibus quam multi quoniam illi credere nolunt,
  26. Supplicat iratus Altissimum, ne pluat inde:
    27. [*]( 833 Malach. 4, 5 . 834 Apocal. 11, 3; 11 842 sq. Apoc. 11,6, )[*]( 825 preceptus (= praematura morte abreptus ?) M; praereptus P1 R; praefectus Ld 827 Dicimus MP1; Discimus P3 (aut diIimus) Lb v 828 urbem M 829 scii M finem M 830 apocryfis M ipse senatus Lb Ld (cf. u. 851 sq.; hunc .. inuisum esse idem uidetur ualere quod: Cquamquam non conspiciebatur, tamen uiuere\'); ipsis notis P1; ipsis natis P3 (cunctanter); ipsi senatui R adesse Lb 832 apparuerit M quisi M 833 pphetaS M 834 ebdomadis axem M 835 Conpleto M 838 iudei M simul tunc M; tunc simul P1 (s. u. I.) v 837 qtiem exspectant P1 (s. u. I.) v; quS (e m. S. in rasura scripsit) expectent M; malim: quam expectant uel expectent 838 sqq. adorant, I Quamquam .. oriente; | In nostra v 838 caede P1 v ; crede M; clade Ebert p. 396 seuient M cum rege Norone Ebert; cum nece Nerone MFL; cum nece Neronis P3 (sensu actiuo); nece cum Nerone P2 840 (signo) signat populum scripsi (cf. Cypr. p. 366, 24 H. qui .. signo Christi signati fuerint); signat (signo) populum R ; signat (proprium) populum Ld (idem in praefat \'forte dilectum\'); signat populum MP1 ; signat populum (uenturum) P3 841 De quibus] haec uerba P\' antecedenti uersui adiungit, quod ipse in excursu (P3) improbat qm̃ M 842 ne pluat inde. Wilh. Meyer, Abh. p. 306 (= exinde; cf. u. 892); ne pluat; inde Plv )
    170
  27. Clausum erit caelum ex eo nec rore madescet,
  28. (Et) flumina quoque iratus in sanguine uertit.
  29. Fit sterilis terra nec sudat fontibus aquae,
  30. Vt famis inuadat; erit tunc et lues in orbe.
  31. Ista quia faciat, cruciati nempe Iudaei
  32. Multa aduersus eum conflant in crimina falsa,
  33. Incenduntque prius senatum consurgere in ira
  34. Et dicunt Heliam inimicum egere Romanis.
  35. Tunc inde confertim motus senatus ab illis
  36. Exorant Neronem precibus et donis iniquis:
  37. Tolle inimicos populi de rebus humanis,
  38. Per quos et di nostri conculcantur neque coluntur.
  39. At ille suppletus furia precibusque senatus
  40. Vehiculo publico rapit ab oriente prophetas.
  41. Qui satis ut faciat illis uel certe Iudaeis,
  42. Immolat hos primum et sic ad ecclesias exit.
  43. Sub quorum martyrio decima pars conruit urbis
  44. Et pereunt ibi homines septem milia plena.
  45. Illos autem Dominus quarto die tollit in auras,
  46. Quos illi uetuerant sepultura condi iacentes;
    47. [*]( 859 sq. Apoc. 11, 13 861 Apoc. 11, 11 862 Apoc. 11, 8 sq. )[*]( .843 Clusam B rora madescet M; m primo omissum m. 1. add. Et flumina quoque Ld; Flamina quoque MP1; Flumina quoque ille P3R 845 sterilis terra P\' (s. u. I.) v; steriilis terra Bterelis M sudat M (cr. Enn. Beet. lutr. XII, L. Muell. terra sudat sanguine; Verge Aen. 2, 682 Budarit sanguine Jitus); sudant P1 (s. u. l.) v 846 famis MP1 v 847 faciat M; faciet P* (8. u. I.) v 849 in om. Hanssen 850 Heliam Mv ; Helyam P1 (8. u. l.) 851 confertim MP1; confestim Lbv 852 precibus Neronem P3 Lb 854 di S Hanssen; dii MP1 Ld 855 At ille scripsi ; Ad illo M; Est ille P\' («. u. I.) B; Et ille P3 Ld; Ad illa (= πϱὸςταυ̃τα) Wtih. Meyer oppletas B pcibusque M 857 iadeis M 858 ecclesiam Eberi p. 396 859 quarum B cruit M 860 (in)ibi Hanssen VII. M 862 aetaerant M; uetuerunt P\' («. u. I.) v sepultura Ld; sepulture M; sepulturae P1 B, )
    171
  47. Suscitanturque solo inmortales facti de morte,
  48. Quos inimici sui suspiciunt ire per auras.
  49. Territi nec sic sunt, sed magis intra crudescunt
  50. Ad populum Christi execrantes odio toto.
  51. Indurauit enim Altissimus corda nefanda,
  52. Sicut Pharaoni prius indurauerat aures.
  53. Hic ergo rex durus et iniquus, Nero fugatus,
  54. Pelli iubet populum Christianum ipsa de urbe,
  55. Participes autem duo sibi Caesares addit,
  56. Cum quibus hunc populum persequatur diro furore.
  57. Mittunt et edicta per iudices omnes ubique,
  58. Vt genus hoc hominum faciant sine nomine Christi.
  59. Praecipiunt quoque simulacris tura ponenda
  60. Et, ne quis lateat, omnes coronati procedant.
  61. In ista historia si fidelis ire negauit,.
  62. Feliciter erit: sin uero, de turba fit unus.
    63. [*]( 863 sq. Apoc. 11, 12 868 cf. 714 869 ct Sibyll. 4, 135 )[*]( 863 Suscitantarque scripsi; Ss (= Sus)citatqe M; Suscitatque P1 (s. u. Z.) v inmortales M facti MP1 ; factos Lbv 864 inimici uix P1 865 ft M 866 execrantes M totos R 867 Indurau M corda nefanda scripsi; corde Qefanda M; corde nefandos Pl (s. u. l.) v 868 Sic faraoni prh M 869 rex in M initio omissum m. 1. (?) 8. I. add. 870 poput christiafi M .871 aut M Caesares addit P1 v ; cesaris audit M 872 popuJ persequat M 873 oms M 874 nom M 875 Precipiunt .. simnlachris M tura M; thura P1v 876 om̃s M 877 In ista hystoria (historia Pl) MP1 (cf. Woelfflin. Arch. III p. 233); In ista histori(c)a Banssen §. 21, p. 44, qui suspicatur Commodianum dixisse historicus pro histrionicus uel hiatricus, colI. Instr. II16, 22; In looa histnca Lb; In ista scoria Ps (Duebner?); In ista histricosa B (idem postea scribendum putabat: In ista histronica coll. stronicis = histrionicis in Gl. Maii VI p. 546 et Gl. Paris. ed. Hildebr. p. 276, adn. 283); In histrionica (sc. corona) Ld, qui in praefat. Instructionum p. LXIl Boenschi coniecturam in ista histronica praefert 878 Felicit M un+ M )
    172
  63. Nulla dies pacis tunc erit nec oblatio Christo,
  64. Sed crnor ubique manat, quem describere uincor;
  65. Vincunt enim lacrimae, deficit manus, corda tremescunt,
  66. Quamquam sit martyribus aptam tot funera ferre;
  67. Per mare, per terras, per insulas atque latebras
  68. Scrutanturque diu, exsecratos uictima(m) ducunt.
  69. Haec Nero tunc faciet, triennii tempore toto
  70. Et anno dimidio statuta tempora conplet
  71. Pro cuius facinore ueniet uindicta letalis,
  72. Vt urbs et populus ille cum ipso tradatur,
  73. Tollatur imperium, quod fuit inique repletum,
  74. Quod per tributa mala diu macerabat omnes.
  75. Exurget iterum in istius clade Neronis
    76. [*]( 879 Dan. 9, 27 (de pascha comput. Cypr. append. p. 261, 17 sq. 262, 7 H.) 885 Apoc. 11, 11 (Cypr. append. p. 262, 5 H) )[*]( 879 tunc erit in M initio omissa m. 1. 8. I. scripsit ; in uocabulo tunc litteras un m. 2. add. 881 defic M treniescant M; tremiscant P1 (8. u. I.) v 881 sq. tremiscnnt, Quamquam Ebert p. 397; tremiscunt. — Quamquam P1; tremiscunt: Quamquam v 883 per insoias f ante atque M* 8. I. add.; atque p sin go las latebras Mi; uocabula p singolae, si Knoelli notam recte intellego, erasa sunt 884 Sorutatque M; de que postposito cf. u. 900; 977 et quae adnotauimus in u. 734 exsecratos nictimam scripsi (= Christianos, qui immolationem*l exsecrantur, ad mortem ducunt); \'exsecratos nictima M Wilh. Meyer, Abh. p. 294; execratas uictimas Pl (s. u. I.) v 885 Hec M tunc M; tum P1 (8. u. I.) Ld; cum Ebert (p. 397) Lb; dum R post faciet cum JEberto comma posui v. omissum 881 statutaque Wilh. Meyer, Abh. p. 298 conplet M . 881 sq. dimidio — statuta .. complet — Pro Ld 887 lethalis P1 R 888 Vrbs P1 (s. u. I.) v; urbis M poptf M 889 iniquo jR 890 Qd M macerabat MP1 (cf. quae adnotauimus in u. 66); macerauerat P3 v 811 Exurget M in ifti (= istius) M (P\' falso: \'in histis cod.\'); hostis in P1 ; istis in JR; ista in Ld cla≣de M (u post a erasum) )[*]( *) Victimam interdum immolationem significare docet Roensch It. et Vulg. p. 327 (cf. Petschenigi indic. ad Vict. Vito p. 173), qua cum re conuenit, quod apud Cypr. p. 133, 11 et 560, 18 H. in codd. LH oues uictimae scriptum est pro oues occisionis. )
    173
  76. Rex ad oriente(m) cum quattuor gentibus inde,
  77. Inuitatque sibi quam multas gentes ad urbem,
  78. Qui ferant auxilium, licet sit fortissimus ipse,
  79. Inplebitque mare nauibus cum milia multa,
  80. Et si quis occurrerit illi, mactabitur ense;
  81. Captiuatque prius Tyrum et Sidona subactas,
  82. Nam inde finitimae gentes terrore fatiscunt.
  83. Hinc lues, hinc bella, hinc fames, hinc nuntia dura
  84. Miscenturque simul, quo fiat turbatio mentis.
  85. Interea fremitum dat tuba de caelo repente,
  86. (895) Cuius omni loco sonitus praecordia turbat.
  87. Videbitur et tunc ignea quadriga per astra
  88. Et facula currens, nuntiet ut gentibus ignem.
  89. Siccatur fluuius Euphrates denique totus,
  90. Vt uia paretur regi cum gentibus illis.
  91. Persae, Medi, simul Chaldaei, Babyloni uenibunt,
  92. Inmites et agiles, qui nesciant ulli dolere.
    93. [*]( 812 cf. 907 895 cf. Hippolyt. de Christo et Antichr. c. 15 817 Eadr. IV 1, 11 905 Apoc. 16, 12. )[*]( 892 ad oriente M; ad Orientem P1 (s. v. I); ab oriente Huemer; ab orientem v 894 qi M; Qui P1 (cf. u. 349 sq.; 686); Quae RLd iuterque sine nota) ferant] n in M m. 2. add. fortissim M 895 Implebitque Ebert (p. 398) v; Inpleuqe M; Impleuitque P1- naues Lb 896 qf M occurret Hanssen lnse M 897 Tyrum et Sidona Ebert (p. 398) v; cyrum et sydona M; Cyrum et Sidona P1 subactas MLb (coniecturâ) R; subactos P1 (8. u. I.) Ld 898 finitimas M; cf. u. 699 902 praecordia] in M ab initio ut uidetur pcordia, quod m. 1. correxit ut sit pcordia 903 ignea Lbv; igne M; igneus P1; ignis P3 904 nuntiet ut Wilh. Meyer; nuntiet M; nuntiet P1 (s. u. I.); quae nuntiet Ebert (p. 398) R; nuntiabit Lb Ld 905 enfrates M 906 paret M 907 Persae v; pfi MP1 906 sq. regi cum .. illis. I Persae Ebert v; regi. Cum .. illis I Persi P1 caldei M babyloni M Hanssen (cf. u. 732; 735); Babylonii P1v uenibt M 908 Inmites M ulli dolere scripsi (ulli aut dat. est; cf. indo Hartelii ad Lucif. Caral. p. 360; aut genet.; cf. Instr. II20, 2 doleo uestri; Neue II p. 253 sq.); ulli dolore M; uelli dolore Wilh, Meyer, Abh. p. 294; ulli dolorem R; ullum dolorem Ld )
    174
  93. Hic ergo exoriens cum coeperit inde uenire,
  94. Turbaturque Nero et senatus proxime uisum.
  95. Et ibunt illi tres Caesares resistere contra:
  96. Quos ille mactatos uolucribus donat in escam.
  97. Exercitus quorum necesse est uictorem adorent,
  98. Cum quo redeuntes in urbe mente mutata
  99. Spoliant templa et, quidquid est intus in urbe,
  100. Diripiunt mactantque uiros ingenti cruore;
  101. Nonissime nudam adigunt incendio facto,
  102. Vt neque uestigium eius appareat ultra.
  103. Cuius in exitio tabescunt corda potentium
  104. Nec se adinueniunt, in quo sint tempore, bruti.
  105. Haec quidem gaudebat, sed tota terra gemebat;
  106. Vix tamen aduenit illi retributio digna.
    107. [*]( 911 Dan. 7, 24 112 Apoc. 19, 17 sq. 921 sqq. Apoc. 18, 7 sqq. )[*]( 909 coeperit P1v; ceperint M 010 pxime uisũ MP1 (= ἐϰϰλήττεαι ἐγγύτατα δϱώμενον?; proxime niso B; proximo oisa Ld 911 & ibt illi (= et ibunt tlli) M; Exibit ille P1 (s. u. l.); Exibunt illi Ebert (p. 398) v trea] III. M cesares M ctra M 913 post tdorent comma pro puncto posui 914 Cum qao Wilh. Meyer, Abh. p. 298; Cumqe M; Quamque (Cumque) P1v urbem P* Wilh. Meyer, Abh. p. 298 915 Spolian M qdqd M 916 mactant queuiros M; de eaesura cf. Hanssen §. 3 p.18 917 Nonissime nudam adigunt Duebner Ld; Nouissima enudã adigunt M; Noaissima inundant, adigunt P\'; Nouissima nudae abigunt R incendio facto R (cf. u. 984 proelio facto; Liu. XXVI 27, 5; 7); incendio facta M; incendio fracta Px incendio factam P3 (Duebmr ?) Ld appareat M 919 potentiam M (cf. Verg. Aen. 7, 237 et quae Forbiger huc adnotat); potentum P1 (s. u. I.) v 120 se adinueniunt] sed intereunt Lb in quo sint tempore Ldj in quos in tempore M; iniquos in tempore P1; iniquo in tempore P3 R; iniquorum tempore Lb 020 brnti MP1R (‛und sie kSnnen sich nicht darein finden in die nnheilTolle Zeit des Thieres\'; mihi bruti nominat. pZural. uidetur me); ruti Ld ; eidem postea codicis lectio probabatur; cf. Instr. praef. p. VIII 121 Hęc .. gaudebgat M (ante at littera erasa) ; Hi .. gaudebant Lb 922 aduenit scripsi; adueniet Wilh. Meyer, Abh. p. 292; adinueoit M; adinnenitar P1 (B. u. I.) R; inuenitur Ld )
    175
  107. Luget in aeternum, quae se iactabat aeterna,
  108. Cuius et tyranni iam tunc iudicantur a Summo.
  109. Stat tempus in finem fumante Roma maturum,
  110. Et merces adueniet meritis partita locorum.
  111. Inde tamen pergit uictor in terra Iudaea,
  112. Quem ipsi Iudaei specta〈ra〉ut uincere Romam.
  113. Multa signa facit, ut illi credere possint,
  114. Ad seducendos eos quoniam est missus iniquus;
  115. Quem tamen e caelo increpat uox reddita Summi.
  116. De Persida homo inmortalem esse se decit.
  117. Nobis Nero factus Antichristus, ille Iudaeis;
  118. Isti duo semper prophetae sunt in ultima fine.
  119. Vrbis perditio Nero est, hic terrae totius;
  120. De quo pauca tamen suggero, quae legi secreta.
  121. Displicet interea iam sero Iudaeis et ipsi?,
  122. Susurrantque simul, quoniam sint fraude decepti.
  123. Exclamant pariter ad caelum uoce deflentes,
  124. Vt Deus illis subueniat uerus ab alto.
    125. [*]( 129 sq. Apoc. 13, 13 sq. 931 Apoc. 14, 9 sqq.? )[*]( 923 eternum M ęterna MP1R (cf. Verg. Aen. 2, 388; 9, 696); aeternam Ld 924 tunc] c in M m. 2. in ras. scripsit 921 Roma maturum RLd; romã////matur, M (ante mat littera a erasa); Roma maturus P1 (s. u. I.) 926 Sed Ld adueniet P1R WiZh. Meyer, Abh. p. 292 (cf. Lactant. Inst. V 23, 4 Veniet, ueniet rabiosis et uoracibus lupis merces sua); aduenient MLd; idem dicit (praef. p. XXXVII): ‛merces pluralis n. forma est\' eamque rem exemplis probare conatur 928 Quum P3 iudei M spectarant Ld; spectant M P; spectabant LbB roma M 930 qm̃ M 931 ę celo M uox reddita scripsi (cfVerg. Aen. 3, 40 uox reddita fertur ad auris; 7, 95 ex alto uox reddita lucoest); uoi credita MPlv 932 inmortalem M dic M ordo uersuum 931 et 932 fortasse inuertendus est 933 factus Antichristus, ille Ebert (p. 399) v; factus, Antichristus ille P1 iudeis M 934 prophete M ultima M (cf. Instr. II 4, 3); ultimo P1 (s. u. I.) v 935 terra M 931 que M legiſcrera Ml; legiferera M2 937 ferao M1; ſero//// M2 iudeis M 938 qm̃ M sint M; sunt P1 (I. u. I.) v 939 Exclamant M; Et clamant P1 (s. u. I.) v celum M 940 df M; Deus P1 Ld; Deus tandem P\'; Dominus Lb R )
    176
  125. Tunc Deus omnipotens, terminet ut cuncta, quae dixi,
  126. Producet populum celatum tempore multe.
  127. Sunt autem Iudaei, trans Persida flumine clausi,
  128. Quos usque in finem uoluit Deus ibi morari.
  129. Captiuitas illos ibidem redegit ut essent;
  130. Ex duodena tribu noue(m) semis ibi morantur.
  131. Mendacium ibi non est, [sed] neque odium ullum;
  132. Idcirco nec moritur filius suus ante parentes;
  133. Nec mortuos plangunt nec lugunt more de nostro,
  134. Expeotant quoniam resurrectionem[que] futuram.
  135. Non animam ullam uescuntur additis escis,
  136. Sed olera tantum, quod sit sine sanguine fuso.
  137. Iustitia pleni inlibato corpore uiuunt,
  138. In illis nec genesis exercet impia uires.
  139. Non febres accedunt in illis, non frigora saeua,
    140. [*]( 941 sqq. Esdr. IV 13, 40 sqq. )[*]( 941 Tunc M; Tum P\' (s. u. I.) v omnipotens] opf M terminet ut M; ut terminet Pl (s. u. I.) v que M dixit R, quod cunc- tanter reieci 943 aut iudei M 94S illos] litterae e in M dimidia pars euanuit ibidem om. M1; ibidê in marg. add. M\' redigit M 946 nonem semis Ebert (p. 400) Lb R; nouef emif M; none semis Ld (ef. praef. eius p. XXXXIII: \'noue Roemchio suasore restitui cf. Rom Inscr. Christ. V. R. I, 108 et 530’); nouissimi P1 945 sq. redegit ut essent, I Ex dnodena tribu nouem semis ibi morantur. Ebert v; redegit, ut essent I Ex duodena tribu nonissimi: ibi morantnr P1 947 sed uncis inclusi; et Huemer neque Ld; nec P1R; neme M; nemesis (neue) P\'; nemini P3 (Duebner ?) Lb Huemer 948 suus MP1 (cf. u. 864); suos Ebert (p. 400) v 949 lugent P1 150 Exspectant quoniam B Hanssen; Eipectanf qm̃ M; Exspectant uitam P1; Exspectantque uitam Lb Ld resurrectionem futuram B Hanssen; resurrectionemque futuri MLd Wilh. Meyer; resurrectionem quae futura prius temptaui, Ienaer Literaturzeit. 1877 p. 797 951 animam nllam B (coH. Deuter. 12, 23 non debes animam comedere; uide etiam Gen. 9, 4; Leuit. 17, 10; 11); animi ullQ M; animal ullum P1 Ld additis (additifg M) eseis MPl (= ubi cibi apponuntur?); additam escis v 952 sit MPl; sint v; fort. fit 953 mliuato M 954 exercit M 955 Non M; Nec P1 (s.u. I.) v 953 sqq. uuigatam uerborum distinctionem uiuunt: I In illis .. uires I Nec mutaui )
    177
  140. Obtemperant quoniam uniuersa candide legis;
  141. Quae nos et ipsi sequemur pure uiuentes;
  142. Mors tantum aderat et labor, nam cetera surda.
  143. Hic ergo populus, qui nunc est extra repostus,
  144. Siccato fluuio repetet in terra Iudaea;
  145. Cum ipsis et Deus ueniet implere promissa,
  146. Qui per totum iter exultant Deo praesente.
  147. Omnia uirescunt ante illos, omnia gaudent,
  148. Excipere sanctos ipsa creatura laetatur:
  149. Omni loco fontes exurgunt esse parati,
  150. Qua graditur populus Summi cum terrore caelesti.
  151. Vmbraculum [illis] faciunt nubes, ne uexentur a sole,
  152. Et ne fatigentur, substernunt se montes et ipsi;
  153. Praemittetur enim ante illos angelus Alti,
  154. Qui ducatum eis pacificum praestet eundo.
  155. Hi sine labore leuiter gradiuntur euntes
  156. Et quasi leones, qua transeunt, omnia uastant.
  157. Neque gens ulla quidem poterit resistere contra,
  158. Si bellum intulerit, cum sit Deus ipse cum illis.
    159. [*]( 956 Obtemperant quoniam Ld; Obseraant quoniam B (coniecturâ); Obtemperant qm̃ M; Obtemperantque P1 (8. u. I.); Obtemperantque (Dei) Lb candidae M 157 ipsiaequemnr M 958 aderit P1 snrda] = ignota? 959 ergo scripsi; erat M; erit Plv; aderit Wilh. Meyer popJf M est extra repostus; P1Ld; est extra repositus X; (qui, nunc) repositus extra, LbB - indea M 961 df M; Deus P1 (962; 974); Dominus JB Ld (sine nota) Wilh. Meyer, Abh. p. 290; cf. Instr. II1, 31 962 Qni P1v, 4 M . ezsnltant v; exultat M; eisultat P1 964 letatnr M 965 exurgunt esse parati M (cf. Instr. II17, 8 surrezerunt ludere fili); exsurgunt, escae parati P1 (s. u. l.); (exsurgunt,) escae paratae P3R; exsurgunt e se parati Ld; et eacae parantur Huemer - poplf M celesti M 967 Vmbracnlum illis MP1R; Vmbram illis Ld ; illis tmcinis inclusi 969 Pmittetur M; Praemittitur P1 (s. u. I.) v ante illos in M initio omissum m. 2. 8. l. add. al////ti M (uidetur i erasum) 970 prestet M 171 Hii M 172 qua M (cf. u. 966 ; Liu. XXVI 26, 10 uastatos agros.., qua .. isset Hannibal; XXXIII 29, 9); qui P1 (s. u. l.) v 171 Neque gens Ld; Nec gens P1R; Nec legis M (e in ral.); Nec legio? )[*]( IV. )[*]( 12 )
    178
  159. Expugnant gentes, ciuitates quoque deponunt,
  160. Permissione Dei uiduant colonias omnes,
  161. Auro uel argento locupletanturque praedando
  162. Et sic honestati hymnos pariterque decantant.
  163. Mox autem properant sanctae ciuitati paternae,
  164. Expauescet enim terribilis ille tyrannus,
  165. Et fugit ad reges Boreae cum concitu magno,
  166. Vnde rapit populum, ut stet quasi contra (re)pugnans.
  167. Cum properant autem exercitu Dei rebelles,
  168. Sternunturque solo ab angelis proelio facto
    169. [*]( 175 ciuitates qoqe M; ciuitatesque Pl (s. u. I.) v 976 colonias colonias M (attero loco uocabulum m. t expunxit) 976 sqq. uiduant ..... (M) colonias omnes; I Auro uel argento locupletanturque (quq M) praedando. I Et sic P1; uiduant (uiduantque Lb) colonias omnes, I Auro uel argento locupletantur (Lb) praedando I Et sic B; uiduant coL pmnes I Auro uel argento, locnpletanturque praedando. I Et sic Ld; ego interpunctionem hinc inde mutuatus sum hoc maxime spectans, ut ea legi Meyerianae de paribus uersuum coniungendis conueniat 178 Et in M m. 2. in ras. pariterque decantant MP1 B (qui in commentario lectionem codicis argumentis tuetur; cf. u. 154; 824); per iter Deo cantant LbLd, quod defendi uidetur uersu 962: per totum iter exultant Deo praesente; sed cf. u. 799; 939; Instr. I 41, 20; II 2, 6; \'forte parodiasque decantant\' Ld in praefat. 979 aut M properant MPl ; malim hoc loco et u. 983: propiant; adproperant v sancte .. paterne M 980 Ezpanescet P1; Expauescegt M (n ante t eras.); Expanescit P3v 181 Et fug ad reges boreę cQ c̃citũagno M (cf. Instr. II 1,37 sq. Rex .. iniquus .. in partem boreae refugit); Et fug(iet in rub)ore, ac u(eniet cum exer〉citu magno Px; Et fugit in Bore, ae uenit cum exercitu magno P1; Et fug(it in B)orea(m), u(ictus ab exer)citu magno B; Et fug(it in B)oreae (partem ab exer〉citu magno Ld 982 rap M. popfm M quasi contra (re)pngnans Wilh. Meyer (cf. Instr. II 20, 11); quasi otra pugnas (inter contra et pugnas duarum fere litterarum spatium est) M; quasi (uir unus) pognans P1; quasi (fortiter) pugnans Bi quasi (pro suis) pugnanB Ld 183 aut M exercitu M (est datiuus; cf. Instr. II 1, 39 sq. Sed cum se inlidet exercitu Dei tyrannus, I Terrore caelesti prosternuntur milites eius; de properant cf. u. 979); exerc(itaB) P1v rebelles P1v; rebellos M 984 Sternu...qe M (post Sternn tres fere litteras — nt? — euanuisse monet Knoell); Sternunt(ur)que P1; Sternuntur B (eidem in mentem uenit prosternuntur) ; Sternunt 〈ubi〉que Ld )
    179
  169. (Et prensus ad〉ulter, ipsius et pseudopropheta
  170. Mittunt<ur in stagnum sub i)gnea p〈o〉ena uiuentes.
  171. Quorum qui pn〈m〉ores, praepositi siue legati,
  172. In looo seruorum rediguntur sancti (s) iniqui.
  173. Interea sancti intrant in colonia sancta,
    174. [*]( 985 sq. Apoo. 19, 20 )[*]( .183 sq. interpunctio huius loci uaria est: Quum .. autem exercitus Dei, rebelles I Sternuntur(que) P1R; Cum .. autem, exercitus Dei rebelles I Sternunt ubique Ld 185 (Et prensus ad)ulter, ipeias et pseudopropheta scripsi (cf. Instr. II 1, 41 Ipse cum infando conprehenditur pseudopropbeta; de adnlter uocabulo diabolum significante cf. u. 179; 206); * * * ulter ipsius & pseudoprophete M (ante ulter duodecim fere litterae euanucrunt); (Vnus et) alter ipsius et (ambo) prophetae mittunt〈ur〉 P1; \'Eo usque uetustate extinctae sunt apicum frustula, ut alius forte legat: Pseudoprophetae\' P2; (Rex ille (antem Lb Ld) iniqu)us et (pseudo)propheta mittunt(ur) Lbv, de singulari pseudopropheta agit Ebert p. 402 986 Mittunt(ur in stagnum sub i)gnea p(o)ena uiuentes scripsi (cf. Apocai. 19, 20 Viui missi sunt hi duo in stagnumignis ardentis in sulphure; Instr. II33,14 Sub nigrore(?) cupis niuere); Mittunt.......... .. gae apena uiuentes M (uerbo) Mittunt, unde codicis M librarium nouum uersum ordiri KnoeU testatur, duae uel tres Utterae subiunctae fuerunt, quae cum insequentibus uetustate extinctae sunt; lineola tertio loco ante gae posita ab witio t uel f fuisse uidetur); (Qui mercede bonos moneant, male) poena uiuentes P1; (Comprehensi simul in gehennae) poena uiuentes Lbv 187 Quorum qui scripsi (cf. u. 345; Verg. Aen. 1, 157); Quor qe M; Quorumque P1; Quorum v primores Ebert (p. 402) v (cf. II 1, 43 Ex eo primores et duces swuire iubentur); priores MP1; cf. uera. Palat. Berm. past. uis. II2, 6; 4, 2; III10, 7 priores ecclesiae = oi πϱεσβύτεϱοι; Etlnod. uit. Epiph. p. 333, 17 Hart. prioribus obsecundana praeposi〈ti〉 P1v; praeposit M (euanuit post t 0 una littera) 188 In loco] I primo omissum M1 addante loco una ? 0 littera (a) erasa rediguntur fcl iniqui M; sancti rediguntur iniqui P1 (s. u. I.) B; sanctflm r. i. Lb; statim r. i. Ld 989 sancti Lbv (cf. Instr. II 1, 44 Intrabunt tunc sancti); tana M; (sed et hi) P* (8. u. I) )[*]( 12* )
    180
  174. Qui Dei promissa capiant sine fine laetantes.
  175. Exorant Deum pro mortuis uti resurgant,
  176. Quod ipse promisit olim de anastasi prima.
  177. Incipiet Deus iam tunc inimicis irasci,
  178. Status (us)que dies quoniam aduenit iniquis.
  179. Cum coeperit autem mundum iudicare per ignem,
  180. Deuitatque pios et cadet super impios ignis.
  181. Vix remanent pauci, qui referant talia facta,
  182. Et qui reservantur, ut seruiant iustis, euadunt.
  183. Post persecutionem sanctorum et funera tanta
  184. Imminet ut ueniat dies detestabilis, ardens.
  185. Ecce canit caelo rauca, sed ubique resultans,
  186. Quae pauidat totum orbem in ruina cadentem.
  187. Sol fugit incaute, subito fit noctis imago,
    188. [*]( \'992 Apoc. 20, 5 )[*]( 990 Qni Dei promissa scripsi; Quo Dei pr. Wilh. Meyer; Quid ei promissa Ml; Quod et promissa Jtf*; Quod ex promisso P1 (B. u. L); Quod ea promissa P3; Quam ex promisso B; Quam ex promissa Ld (h. e. ex promissione’ praefat. p. XXXXIII) capiant MP3; capiunt P1v; Ld in praefat. p. XXXIX praefert lectionem: Vt eam promissam capiant letantes M 110 sq. capiunt. Sine fine laetantes, B 991 deum MPLd; Domiuum LbB Hanssen Wilh. Meyer, Abh. p. 290 nti MLb (coni.) B; ut P1 (8. u. I.) Ld 992 ipse Lbv; ipsi MPl ,993 df MP1Ld; dominus B 994 Statas 〈us〉que (= semper) dies quoniam scripsi; Statuaque̗̗̗̗ dies qm̃ M; Statatnsque dies quoniam P1 (s. u. I.); Statutas quoniam dies B; Statutusque dies quondam Ld 993 ceperit M 999 paecntione M 1001 canit cęlo rauca sed M (canit ita dictum uidetur, ut tuba suppleatur; cf. Liu. XXVI 44, 4 nisi receptui cecinisset; III 22, 6; Senec. controu. 7 praef. 1 declamante illo ter bucinanit; rauca accusatiuus neutri generis est, de qua re cf. Ennod. p. 272, 16 H. iam raucum bucina (bucinae Sirm.) concinebant; pronom. rdat. Quae inscqu. uersus ad omissum uocabulum tuba durius referri haudquaquam me fugit); canit caelo rauca tuba (omisso sed) P1v; (cf. u. 901; Instr. II 2, 1; Liu. XXVII 15, 14 canere inde tubae; Verge Aen. 5, 113 tuba .. canit; 11, 474 dat signum rauea cruentum bucina); canit caelo ranca et Hanssen §. 4 p.19 1002 pauidat I. N. Ott (Jahrb. f. class. Philol. 109 p. 836) Ld (inpraefat. p. XXXXIII); pauida M; pauitat PlB 1003 fug M )
    181
  188. Et Deus exclamat: Quamdiu me ferre putasti?
  189. Cuius signo dato pestis ruet aethere toto,
  190. Cum strepitu tonitrui descendit impetus ignis.
  191. Tunc aliud atque aliud fulmen iactatur ab astris,
  192. Ignea tempestas furit reseruata tot annis.;-
  193. Rugit pestifera clades, tremit excita tellus,
  194. Nec, quo se auertat, prouidet gens omnis humana.
  195. Stellae cadunt caeli, iudicantur astra nobiscum:
  196. Turbantur caelicolae, agitur dum saecli ruina.
  197. Suppetium nullum tunc erit et clamor inanis;
  198. Non nauis accipiet hominem, non ulla latebra;
  199. Nec illi subueniunt, quos ante pro magno colebant:
  200. Quisque sibi satagit, sed nil profic<i>et illi;
  201. His tantum proficiet, qui fuerint Christo notati;.
  202. Ros ad illos erit, nam ceteris poena letalis.
  203. Pars incredulorum seruatur molliter usta,
    204. [*]( 1004 putastis B coU. Instr. II 2, 4 sq. 1006 tonitrui P\' (cf. u. 1025); tonarni M; tonitrus Lbv descendit P1 (s. u. I.) v; discendit M 1007 abque M 1008 tempesta M furit P v; fug M 1009 Bag M tremit] nouissimae duae litterae in M liturd extmctae 10]0 quo acripsi (cf. u. 1021 quocumque se uertunt); qua P1v; in M hoc uocabulum tinearum morsu ut uidetur ita exesum, ut primae tantum litterae (q) uestigia satis parua compareant auertat Mv; nertat P1; Ld in praefat.: \'forte q. se auferat\' 1011 Stelle .. celi M iudicantur M (dilucide scriptum, quamquam primarum litterarum pars superior a tvneis erosa est); (iudi)cantur P1v; \'mutantur Roenschio in mentem uenit coll. Instr. II4, 9 et astra uel ipsa mutantur Ld praefat. p. XXXX 1012 celicolę M du secli M 1013 nullum tunc M (cf. Instr. II 2, 15); tunc nullum P1 (s. u. I.) v 1014 homi//////nem M; litterae mi m. 1. ut uidetur bis scripserat ñ (= non) M; nec P1 (B. u. I) v illi .. quos M; illis .. quos P* (s. u. l.) Ld; illi .. quem B 1010 Quisque] i M* s. I. add. nil M; nihil P1 (s. M. I.) v proficiet P1 (s. u. l.) v; proficet M 1017 fuerint qui B 1018 Eos ad illos erit M (cf.\' Zachar. 8, 12 et caeli dabunt rore m suqm et possidere faciam reliquias populi buius uniuersa haec); Quos ad illos P1; idem in commentario (PI) adnotat: \'Sic (Quos) cod.; forsan Pax\'; Quorum salus P3v 1020 gen+ M-. )
    182
  204. Vt genus ipsorum iterum se in ultimo plangat.
  205. Quocumque se uertunt homines, uis ignea feruet;
  206. Aer ipse mundi, qui placebat ante, crematur.
  207. Quot strepitus caeli ingruentis fulmine dicam,
  208. Cum ira tot annis collecta funditur omnis?
  209. Hinc ignis, hinc tonitrua, hinc turbines, tot mala, feruunt,
  210. Bapieturque polus subi<ta> ui mortis in umbram.
  211. Partim terra tremens laxat fu(ndamina tota),
  212. (Par)tim tonitrua disrumpunt moenia firma;
    213. [*]( 1022 Aer ipse mundi qui placebat JfP (idem in Spicil. IV p. 222 Aes ipse mundi, cui placebat in textum (P) recepit; in commentario (Pi) ibi haec addidit: \'Vix non(?) reluctante codice, sed urgente grammatica, primum Aer edideram; iam ex meo apographo Aes emicat sensuque planiori(?) fluit\'; in eiusdem Spicilegii eodem uolumine p. 142 sic uersum alkgat: Aer ipse mundi qui plac-ebat (praeerat?) ante crematur; Aes ipse mundi, qui (cui R) placebat LbR; E se ipse mundus, qui placebat Ld 1023 Quot strepitus Ld (in textu); Quot crepitus idem in praefat. coll. u. 1033; Quod strępitus M; Quos strepitus 2* R ingruentis acripsi (cf. Liu. XL 58, 6 caelumque in se ruere aiebant; Verge Aen. 1, 129 caeli .. ruina); incruentes M; ingruente P1v; ingruentes P1 fulmine] litterae e suprema tantum particula, in M comparet 1024 annis] primae tres litterae in M parum con- ipicuae 1025 hinc tonitrua MP1 P4R; tonitrua (om. hinc) Lb; hinc tonitrus Ld turbines MP; turbinis P1v tot mala MP* (errore typogr. mal) v; tota mala P\'; tot mala interpunctione seclusi fement Pl 1028 Rapieturque v; Rapiturque P1; Rapiaturque P4; ̃ v Rapiatqe M subita ui scripsi; su////b//.. I TUI M (ut Knoell indicat); Pitrae (PhUlippsio ?) idem codex eubtus praebere uidebatur; subitae P P4; subitaneae Ps (Duebner?) Ld; subeuntis P; subiturae R umbrã//// M; umbra P1 P1v 1027 terf M fu(ndamina tota) scripsi; fu.......... (decem fere litterae euanuerunt) M; fu(nebria clanstra) P1; (funebria claustra) P1v 1028 (Par)tim P1v; (Partim) P*; - tim (Utterae antecedentes cum marginis laeui parte interciderunt) \' o thonitrua disrupunt menia ]1]ma M (primarum ultimi uocabuli litterarum pars superior dextro margine laeso abscissa; Knoell legendum putabat firma; Pitra et Phillipps ... yma in codice legere sibi uidebantur); tonitrua disrumpunt moenia (mundi) P1; t. d. m. prima (ima Ld) P4v )
    183
  213. (Atque disturbantur m)uri sicut puluis in auras;
  214. Saxa uolant, uen(tis nudantur) tecta domorum.
  215. Vastantur patriae, prosternitur ciuitas omnis
  216. * t * * osculum uestigio tradat.
  217. Tot crepitus, tantos fragores t<antasque) ruinas
  218. Quis po(te)rit ferre aut na<u>f<ra>gia tanta <uitare)?
  219. Quid misera mater faciet tunc paruolo dulci ?
  220. Aut si pater natum piet, quid profic <i> et illi?
    221. [*]( 1029 Psal. 1, 4? )[*]( 102f (Atque disturbantur m)uri sicut puluis in auras scripsi; - uri sicut puluis in auras. M (ut Sedlmayer et KnoeTl testantur; pro uri Pitra ituri, Phillipps ri legebant; de ceteris consensus est; priora huius uersus uocabula partim in dextro, partim in sinistro margine abscissa); (Et fundamenta mundi) ituri sicut puluis in auras P1 v; (Et rumpunt montes ru)turi s. p. i. a. Lb- 1030 Saxa uolant uer ///////////////| t..ta domor M (post uolant litteras ue et lineolam insequentem primus indagauit Knoell; idem illic uentis scriptum fuisse ingeniose suspicatus est; nos addidimus nudantur); Saxa nolant (scissis rupibus et) tecta domorum P*v 1031 Vastant M p(f)τernιτ̍̎ M; contremet P2; prosternitur P1v; prostemit Phillipps (Ps) omnis] s in M prope ewmuit 1030 sq. domorum, I Vastantur patriae, prosternitur scripsi (patriae = ciuitates uel terrae; cf. Mommsenii indicem editioni Iordanis subiunctum et Phil. Thielmanni commentat. \'Ueber Sprache und Kritik des lat. Apolloniusromans\' p. 32); domorum: I Vastantur patriae, prost. ? P4; domorum I Vastantur, patriae prost. v 1032 ///////τ//////////| osculũ uestigio tradat* M; (Vt uix, ubi sit puluis)culum uestigio tradat P4; (Vt uix, ubi fuerat frust)ulum uestigio tradat R; (Vt uix, ubi fuerit, pl)ueculum u. tr. Ld 1633 Tot crepitus tantos fragores (tantasque) ruinas v; Tot crepits tantus fragor est /////////////\'//| ruinas M; Tot crepitus, tantum fragorem (totque) ruinas P* 1034 poterit Pv; po..rit M; potuit P\' naufragia P1v; na////f/////gia M tanta ////////////////////| M; post tanta P4 suppleuit: deftere; Lb: telluris; R: durare; Ld: tueri; ego malim: uitare 1036 A7t si pat natQ I pia quid pfica illi M (extremam partem uocabuli natum, quam Pitra coniectura suppleuerat, Knoell ex ipso codice eruit; idem, nisi notas eius perperam intellego, perspexit inter natum et piet nihil excidisse; de piandi uerbo cf. Instr. II 24, 14 Nec non et de lucro mercis su(m)is te piare); Aut si pater nat(um ra)piet, qui (quid v) proficiet illi? P*v; Aut si pater na iet, quid proficiet illi P5 (cod.); Etsipater ...piet quid proficet illi Phillipps (PS). )
    184
  221. Vae refugis Domini, uae et sine Christo n<e>fa<n>dis,
  222. Quorum et laeta(n)tes iudicantur <et> pie flentes!
  223. Pla(nget prae)terea mugitibus tota natura,
  224. Donec cesset furia (tandem conp)leta caelestis.
  225. Tunc mensibus septem remundabitur terra per ignem
    226. [*]( 1037 Vae refuges dfli uaε& eine xpo n.(f)a. I dis M (Sedimayer nota- uerat uate//// et nll/lllla I dis; ueriora perspexit KnoeU; idem nefandis ultimo loco scriptum fuisse ingeniose coniecit); ........ refugia Domini ...... sine Christo ... P* (cod.) ; Quid (Vae LbLd) refugee (refugis Ld) Domini (Domino Lb), uates sine Christo, (discordee?) P1 Lb Ld; \'Idem (= Phillipps): uae refuges\' P5; VM refugis Domini! Vates sine Christo (docentes) B 1038 Qaor & leτ̂a.ęęſ iudicantur pie flentes* M (tertio loco letantes genuinam codicis lectionem esse primus uidit Knoell; de ligatura te (= te) ct. Wattenb., lat. Pcalaeogr.3 p. 61; sedlmayer notauerat leτa////orſ; ante pie, quamquam eius rei in cod. nutium est indicium, excidisse aliquid suspicor; interposui et); Quorum et laeta sors iudicantur pie flentes P1 (cod.) Phillipps (P5); Quorum et laeta sors iudica(ba)tur (iudicabitur LbLd) (nunc) pro se flentes P\' LbLd; Quorum iudica(ba)tur et laeta sors (nunc) pro se flentes JR 103t Pla(nget f prae)terea mugitibuB tota natura scripsi; Plax//////////////|ter ea mugitib.. .τ̂a..τ̂.ra M (ter legi ita codice Knodl affirmat; Sedlmayer tes scripserat; de a in ea dubitauit Knoell; idem ex uestigiis sub finem cognoscere sibi uidebatur scripturam: mugitib; totanatura); ......... mngitibus ......... P* (cod.)\'; \'apographum meum: pla ... ter ... mugitibus, mediomontanus edxtor (=n Phill.) prolixius: pla[agen?]tes ex mugitibus\' P5; Plang(unt) ex mogitibus, (prostratique ter)ra P*; Plang(unt) ex mugitibus <seseque prostemunt in ter)ra v 1040 Donec cesset furia (tandem conp)leta caelestis scripsi (cf Ezech. 7, 8 com- plebo furorem meum; Apocai. 16, 1); Donec cesset fnria . ar//ll... | leta celestis· M (uerba Donec cesset furia testantur Sedlmayer et Knoell; post furia sex fere litterae euanuerunt, quarum altera KnoeUio a fuisse, tertia ad similitudinem n litterae accessisse uidebatur); ....... laeta coelestia ...... P5 (cod.); Donet c... et f... ri... laeta coelestis Phiilipps (P5); Dum <illuces>cet (frat)ri(bus aula) laeta coelestis P1v 1041 Tunc mensibus septem remundabitur terra per ignem scripsi (de ? remundare cf. Georg. HW\'; Ital. rimondare); (Tu)nc men(f)bt VII (fe) mundabιτ̍̎ ter. a///̰/.. I ns M (cum pleraque iam Sedlmayer rectius cognouisset, Knoell fe (re?) ante mundabit(ur) et sub finem p ig ante nẽnd partim oculorum partim ingenii acumine indagauit); Tum ......... mundabit ....... P* (cod.); Tunc <lux uitae) uirum mundabit aet(er)na (super)uae P4v; \'Alia coniectabat cl. censor (?) : Tunc (mentes) uiram mandabit aet(er)na .... ne\' P5 )
    185
  226. Et qui f(uit> humilis ueniens de caelo uidetur.
  227. Cum illo descendent angeli claritatis aeternae,
  228. Rumpen<tur) et tumuli, exurgent corpora iusta;
  229. Quae rapiunt nubes et portant <obui)a(m Ch)risto
  230. In a(e)ra; Dominum <ex>cipiunt sancti uiuentes.
  231. Suscitat e(t) illos), ut uideant gloriam eius,
    232. [*]( 1042 sqq. I Thess. 4, 15 sq.; Matth. 25, 31 1047 sq. loh. 19, 37; Zach. 12, 10 )[*]( (a?) 1042 k qui f.. humilis ueni.ns de celo uidetur M ( post f litterae uit excidere potuerunt, ut KnoeUio uidebatur; idem primus post humilis litteras ne fuisse uidit; guae sequwntur ni.ns a Sedlmayero primo eruta); ............ de coelo uidetur P\' (cod.); Et qui (fuit) humilis, (Deus) nunc de coelo uidetur P4v; \'apographum nostrum dumtaxat haec : humiliter ... de coelo uidetur; idem (PhtllippB) supplebat: Et quis(quis) humilis ... de c. u.\' P* 1043 CQ illo escend.n. angeli claritatis ęterne M; Quum illo descendunt angeli ......... P* (cod.); Cum illo descendent angeli (cl)aritatis aeternae P1v; \'idem (Phill.) forte minus bene: Descend(an)t angeli (c)aritatis aet(er)nae\' P* 1044 Rũp... I & tumuli exurgent corpora iu(f)ra M (post RSp KnoeUio & uel en et deinde unam litteram codex ab initio habuisse uidebatur; ultimum uocabulum iusta fuisse et Sedlmayer et KnoeU testantur); Rumpuntur et tumuli exsurgent corpora P* (cod.); Rumpentur et tumuli exsurgent corpora lu<te>a; (lu(to), v) P1v; Rumpe(n)t et tumuli exsurge(n)t corp(or)a lu..a Phillipps (P5) 1045 Quae rapiunt nubes et portant obuiam Christo scripsi (cf. S. 107 p. 800); que rapiunt (m). I bes & porranx f ...a.po M (priore uersus parte Sedlmayer, sub finem KnoeU genuinae lectionis religuias eruerunt); ........ et portant ....... P1 (cod.); Quae (maculant (maculat v) ta)bes, et portant (in tartara saeui) Pv; Quos ....bes et portant Phillipps (P) 1046 In aera; Dominum excif piunt (cf. u. 578; 964) sancti uiuentes scripsi (cf. S. l. c.); In a.ra dSm c. cipiunt scι̃ | uiuentes M (media uersus parte ueram lectionem Sedlmayer primus uidit, nisi quod lineolam (c) ante cipiunt ex codice addidit Knoell); ..... Viuentes P (cod.); In(ferni custodes. Hic eruntludaei) uiuentes: P4v; \'Vix capitis et caudae frustula superant in codice(!) et in editis, unde magnus ariolandi campus; nec enim nisi dubitando uoculam legit Philippus: In\' P6 1047 Suicitate illoll ut uideant giam eius ) Jf; suscitati .....I...... uidebunt gloriam eius P1 (cod.); Suacitab(it) illos, ut uideant gloriam eius P4v )
    186
  232. Quem cruce fixerunt; sed denuo reddet in imis.
  233. Vae miser<is> illis ! Testis est necatus ab illis.
  234. Quod poenis ipsorum prouidi dolo t * *
  235. * * nius sistic * * i
  236. Haec non de inuidia canimus, sed fixa uidemus.
  237. Cum iusti laetantur, <illi> in inferno cremantur;
  238. Dau<id) illis dixit: Domine, redde ill〈is〉 iniqua!
    239. [*]( 1054 Psal. 27, 4 )[*]( (a?) I 1048 quẽ crucefixerτ̃ seddenuo r.dda ≡̍nimiſ M (extremo uersu de uera lectione Sedlmayer et KnoeU consentiunt) ; Quem erucifixerunt, sed denuo mundus P2 (cod.); Quem cruce (cruci v) fixerunt. Sed denuo (surgit ab) imis P4v; \'Sed denuo .... humis mediom. edit.; Denuo mundus apogr. Medium ego inter haec tenut P* 1049 Vae emiser//////| illis testis 5 negaτ ab illis M (Vae Sedlmayer restituit; cf. u. 1037; Instr. 1 23, 3; II 28, 9); .... miser...... I Illis testis est .... negatus ab illis P* (cod.); Vt e(zs)tet miseris illis testis, necatus ab illis. P1v; CNegatus. Id ex fide codicis et meae et mediomontanae editionis subsistit. Sed nihil haesitans lege mecum : necatus, perinde ac monui in t. I appendicibus p. 538 omnino scribendum esse in Carm. Apolog. u. 49 ... Pharaone necato, ubi primum negato: P* 1010 sq. qd panis (Knoell; penis Sedlmayer) ipfor (Knoell; ////p//l/o/////////| Bedlm.) puidi dolo τ/////| fjj/jr* nius (KnoeU; mus Sedlm.) fiftie llllllll/llllllh (ante i septem fere litteras euanuisse indicat Knoell) M (haec unius uersus mensuram utique excedunt); (negatus ab illis) I Primus........... sisti....... P2 (cod.); unius ergo uersus reliquias Pitra primo omisit; Quot pen〈detis nummos, qui stulto (impio R)〉 prouidi doto, I Promisisti〈s〉 c(ustodibus) lucra silentibus? De te P*v 10S2 bιc 0 (has ineuntis uersus reliquias primus KnoeU accuratius enotauit; Sedlmayer ita locum dederat: llllln) ff de inuidia canimus sed fixa uide////lmus M (Sedlmayer inter sed et a laturum modo indicauerat, cuius loco KnoeU fiz interposuit, quarum litterarum primam alteramque dubias, tertiam certam esse monet); ........ inuidia canimus ....... P\' (cod.); (De te,) I Inuidia, canimus; (de te, Iudaea, ui)ncimus ((u)incemus v) P4v 1083 Cũ iusti letantur .... in inferno cremantur- M (post letantur uel letamur quattuor fere litteras extinctas esse Knoell monet; supplendum censeo illi); ...... cum lust...... I In inferno cremantur P1 (cod.); Quum iusti laetantur, (et) in inferno cremantur P4v 1054 datllll illis (Sedlmayer; post da primam litteram u fuisse KnoeU uidit) d//e redde ill/// iniqua* M (quae quomodo supplenda essent KnoeU recte diuinauit; cf. S. 107 p. 801); P9 hoc loco de codicis lectione nihil notauit; Da(mnati): illis D(eus) di(cet); (B)eced(ite) ill(uc)! P4v )
    187
  239. Et si non crediderint, in umbra mortis abibunt. —
  240. (H)ic utique poterat plebi suae laeta precari;
  241. Cur (magis op)tauit: Descendant uiu(i) deorsum?
  242. Ceteri qui fuer<int) in aduentum Christi de sanctis,