Carmen Apologeticum

Commodianus

Commodianus. Commodiani Carmina. Dombart, Bernhard, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 15, 1887.

  1. Nunc intellegitis, nunc erit confusio uestra: .
  2. Vana cogitatis, ideo uos ignis habebit.
    3. [*](454 Psal. 34,15; 72,14; 21, 17; 118, 120 (Cypr. p. 88, 7 H.) 456 Psal; 20, 12? 40, 7 sq.? 413 sqq. Esai. 33, 10 sq. (Cypr. p. 92, 23 H.) )[*]( 452 ut MP1 (ut putant cum infinitiuo anacoluthum est Graecis usitatum; ex Ciceronis rep. I 37, 58 exemplum affert Kuehner, ausf Gr. § 243, 3 o); id Lbυ ipso MP1; so ipso Psυ 453 congruunt uniuersa Ld; cum graui uniuersa MP1; cum qua ui uniuersa P\'; migrant (= neglegunt, subuertunt) uniuersa P* (Duebner?); tum praue conuwsant Lb; tum grauant uniuersa B post dixit Ld primus interrogationis signum posuit 455 iudei M 456 illos MP1; illo (i. e. Dauid) Ld; illum P2 Lb R 455 sqq. Quid uaticinantur Iudaei, more Saturni? I In fabulas eoeunt, cum iam declinetur in illos, j Non P1; Quid .. Iudaei? More Saturni I In .. coeunt, cum .. illume Lb; Quod uaticinatur (Iudaei more Saturni I In fabulas coeunt) quum iam declinetur in illum, I Non R; nos Ludwigi interpunctionem retinuimus; ceterum quae sit hoc loco poetae sententia fatemur nos ignorare 457 maleficum P1υ; maleficium M croci. (cf. 454) post leuatum B primus interrogationis signum posuit 459 cruce MP1 (cf. u. 1048); cruci v (cf. u. 358) 460 scribturas M cecati M 411 repe tens M 462 talis edictus M(?)P3υ, tali se dictus P1 463 exurgam M 465 intellegitis M (ut Cypr. test. II, 26 p. 93, 1 H., codd. optimi A L); inteilegetis Ld; intelligetis P1 R confusio v (Gypr. ibid.: confundemini); confessio MP1, cf. Instr. n 8, 4 )[*](XV. )[*](10 )
    146
  3. Haec Esaias ait. Tunc sic et ipsa maiestas,
  4. Cum esset in carne, profitetur ipse quis esset:
  5. Nemo meam animam poterit auferre conatus,
  6. Sed ego sponte a me pono eam meo decreto.
  7. Ipse potestatem habeo de illa ponendi
  8. Et sumendi iterum habeo potestatem in illam.
  9. Apertius autem de iusti morte clamatur,
  10. Vt pareat magis induratos esse Iudaeos:
  11. Ecce perit iustus, nec quidem intellegit ullus;
  12. Sed erit in pacem huius sepultura dilecti.
  13. Quid illi infamant in puteum esse demissum,
  14. Cum legimus illum sepulturae traditum esse?
  15. Ignominiosi, crudeles, caeci, superbi,
  16. Qui magis de facto deberent lugere, plaudent!
  17. Inspiratus enim Salomon de ipso prophetat
  18. Et magis insequitur plenius ostendere iustom:
    19. [*]( 4M sqq. Ioh. 10, 18 471 sq. Esai. 57, 1 sq. 481 sqq. Sap. 2, 12 sqq. )[*]( 467 Hec M Esaias Μυ; Iulas P1 (s. u. I.) 4M poterit R (coil. Cypr. test. II, 24 p. 92, 1, ubi codd. WMB: auferet, ceteri amen exhibent; eodem euangelii loco cod. Rehdig.: tollet) Ld; potuit M P* 470 a me pono eam Oypr. I. c. p. 92, 2; eam pono ei M; eam pono, eam P*; eam pono ex P3υ; mea pono eam Wiih. Meyer 471 illam deponendi R 474 pareat M (cf. u. 279; 298 et indic. uerborum); pateat P1 (s.u. I.) υ magis P1υ, maius M (cf. u. 527); clarios Hanssen indeos M 471 qidem intelleg nllt M pacè Μυ, pace P1 477 demissum P3; dimissum MP1υ 479 snperai M 480 lngere M (de paenultima correpta cf. u. 949; Instr. H 32, 10); gemere P1 (8. u. I.) v plandent M (cf. u. 20; Lucif. Calar. 42, 14; 49, 6 H.); Plaudunt P\' (a. u. I.) v 482 insequit M ostendere iustum: R ( ut plenius quam antecedentibus locis — uelut u. 475 — ostendatur, iustum esse, qui periturus sit*); similiter Cyprianus test. II, 14 hos aliosque quos coUegit locos ita inscripsit: Quod ipse sit instus, quem Iadaei occisnri essent); ostendere iustum. P1; ostendere: Instum Ld )[*]( *) Hoc ipsum autem ostendi nequiret, nisi in eo quoque qw sequitur loco (Circumneniamus etc.) illud instam retineretur. )
    147
  19. Circumueniamus iustum, si qui [nobis] grauis esse uidetur,
  20. Qui nostris operibus contrarius ualde resistit;
  21. Exprobrat in totum nihil nostra lege teneri,
  22. Adhuc et adfirmat filium Altissimi esse.
  23. Omnimodo reprobat et nugaces aestimat esse,
  24. Abstinet et sese a nobis et in altera uadit;
  25. Nos inmundos ait et innouat altera iusta,
  26. Et sibi laetatur Dominum patrem esse caelorum.
  27. Ergo, si sermones illius sunt ueri, probemus;
  28. Temptemus hunc Deum uidentes, quid fit in illum;
  29. Interrogemus eum omni cum tormento quietum,
  30. Condemnemus eum turpissima morte\' dicentes,
    31. [*]( 491 sqq. Sap. 2, 17 sqq. )[*]( 483 Circamueniamus iustum P3 R; Circamneniamus iusto MP1; (Iustum |) Circumueniamus Ld Wilh. Meyer, Abh. p. 293 si qui (si qua Ps) nobis grauis esse uidetur M P1; si quidem nobis grauis uidetur B; si qui nobis grauis (in praefat. p. XXV esse addidit) uidetur Ld; nobis (omisso si qui) grauis esse uidetur Wilh. Meyer; ego nobis uncis seclusi; Leimbach coU. Sap. 2, 12 (Cypr. test. II, 14 p. 79, 11 Bqq. H.) totum locum sic scripsit: Circumueniamus iusto si qui inutilis nobis, I Dissimilis et iam nobis grauis est ad uidendum 485 nostrae legis Lb teneri P1 (s. u. l.) v (cf. Verg. Aen. 2, 160 teneor patriae nec legibus ullis; 12, 819 nulla .. lege tenetur); tenere M 486 et] se B; sed cf. u. 618 esse] sese Hanssen 487 nugaces aestimat Lb (coll. Sap. 2, 16); nutacesaęstimat M; muta caesa aest. Pl; muta, caeca aest. P*; ruta caesa aest. Duebner; nugaces nos aest. υ essę M 489 inmundos M innouat altera iusta MP1 (praegnanter dictum pro altera inducendo iusta res innouat; cf. Cypr. p. 79, 18 praefert nouissima iustorum); inouat ultima iusti B (satis ingeniose, cum Graeca uerba sint: μαϰαριξει έσχαταδιϰαίων;sed constat hac in parte carminis Cypriani potissimum uestigia poetam premere); nouissima altari iusti Ld 490 laetatur (letatur M) dominum M P1 Ld; gloriatur Deum R 402 Temptemus M hunc deum MPlLd; hunc Dominum Lb Hanssen Wilh. Meyer, Abh. p. 290; hinc Dominum R uidentes M2 P1υ; uiuentes M1 quid fit in illum scripsi (ct. Cypr. p. 79, 20 temptemus quae euentura sunt illi); quid (quis R) sit in illum M P1 Lb R Ld; quid sit in illo P3 404 Condempnemus M morte dicentes M; morte, dicentes. P1; morte dicentem P3; morte. — Dicebant, R; morte. Mouebant, Lb Ld; sed cf. Wilh. Meyer, Abh. p. 305 )[*]( 10* )
    148
  31. Haec cum fecissent, capita suspensa monebant:
  32. Saluum illum faciat pater, aut descendat abinde!
  33. Vt eos caecos Salomon ostendat aperte,
  34. Sic, quasi nunc referat, et fecisse talia culpat:
  35. Dum ista cogitant, ducti sunt in errore nefando;
  36. Excaecauit illos malitia sua saeuire.
  37. Ecce quia caeci ipsi sunt et alteros aiunt,
  38. Dixit illis Salomon: Nescierunt Dei secreta.
  39. Quaecumque dixerunt testes uniuersi priores,
  40. In Christo fuerunt facta. Aut in altero dicant?
  41. Quod ipsum si cupiunt facere frustrantes in ore,
  42. Ipsi se subsannent, uideant cam (im)pletum in illo.
  43. Quis fuit is iustus, de quo prophetae canebant,
  44. Cum nemo sit iustus in terris, nisi [e] caelo uenisset?
  45. Dauid enim princeps peccauit amando puellam,
  46. Peccauit et Salomon; et tamen paenituit illos.
    47. [*]( 405 sq. Matth. 27, 39 eq.; Psal. 21, 8 sq.; 108, 25 499 sq. Sap. 2, 21 502Sap. 2, 22 501 II Beg. (Sam.) 11; ni Beg. 11 )[*]( 415 Hec M monebant M P1; mouentes B; dicentes LbLd 496 illum faciat pater M(?) Lb (coniecturâ) Ld; f. i. p. P1; p. f. i. S descendat P1υ; discendat M 498 referat P1r; repperat M et del. M feciss etalia M 499 cogitant ista Hanssen cogitant, ducti sunt in errore MP1 Ld (in om. PI); cogitant, sunt ducti errore Lb; recogitant, sunt inducti errore R 500 excecauit M ssenire P1 P3 R (de infinit. cf. u. 396); seuirę M; seu irae uel seu irajx; seu irae Ld; idem in praefat. Instr. p. VIII praefert sacuire 101 ceci M 102 aiunt] agunt malit R 103 Quecumque M 504 facta- Aut in altero (use facta) dicant? scripsi; facta, aut in altero dicant! P; facta? aut in altero? Dicant. v 105 cupiant P* frustrantem S 501 subsannent, uideant cum (qui Lb) impletum in illo P3 Lb B (cf. Tertull. adu. Iud. 7 retro omnes prophetae de eo praedicauerunt... quod ipsum adimpletum uidemus); subsannent(,) uideant cum plebem in illo M P1; subsannent: uideant completum in illo Ld (cf u. 532) 508 caelo Hanssen; ę celo M; e caelo P1 υ 510 Peccauit et M; Peccauit P1 (s. u. I.) v et tamen M P1 (= ceterum; cf.quae in editione mea Minucii Felicis, append. p. 127, adnotaui); et tandem v penituit M )
    149
  47. Cum isti tam clari et insigni reges eorum
  48. Non fuerunt iusti, sed ipsi de iusto canebant,
  49. Nec quidem Esaias uates de se talia dixit,
  50. Qui fuit ab rege Manasse de serra secatus.
  51. Alter lapidatus, alter est mactatus ad aras,
  52. Alterum Herodes iussit decollari reclusum.
  53. Omnes isti uates alia sunt morte perempti,
  54. Quod Dominus ligno pependit, uoce Moysi :
  55. \'Non quasi homo Deus suspenditur\', intimat ante;
  56. \'Aut non ceu filius hominis minas patitur\', inquit.
  57. Sic Dominus ipse cum uenisset, ista secutus:
  58. Oportet me, inquit, reprobari uoce Moysi.
  59. At ego non tota, sed summa fastigia carpo,
  60. Quo possint facilius ignorantes discere uera.
  61. Hi autem iniqui, (qui) subdole uiuere quaerunt,
  62. Iam semel cruenti perseuerant fingere uana.
  63. Infatuant stultos magis euanescere dictis,
  64. Quod crucifixus 〈sit〉, cum sic oporteret eundem.
    65. [*](513 cf. 475 511 sq. Nomer. 23, 19 (Cypr. p. 88, 15 H.) 122 Ioh. 3, 14 )[*](511 isti .. eorum MP1; isti .. peccarunt (peccarint) LbJR; iustam .. bearunt Ld insigni Μυ, insignes P1 512 sed ipsi MP1, ipsi, sed v 512 sq. canebant. I Nec P1υ 513 esaias Μυ:Isaias P1 (s. u. I.) 514 ab scripsi; ad M; a P1 (s. u. l.) v 517 isti scripsi (quoniam u. 508 docetur, neminem iustum esse in terris, nisi qui c caelo uenerit); insti MP1υ; missi uel prisci B in commentario 518 uoce Moysi scripsi; uoce moyse M, uoce Moysis P1 (s. u. J.); uoce Moyses Ld, hac uoce Moyses B 521 secutus M; sequutus Plv 522 me P1υ; ne M inquid M moysi Mj Moysis P1υ 523 At Lbv; Ast P1; Ad M, ut P1 affirmat; KnoeU illud At, quod est in exemplari typis impressa, quo in collatione utebatur, non mutauit 524 possint] n in M m. 1. s. l. scripsit 525 qui Ld ; quia P3 R; om. MPl 526 finiere M 527 Infatuan M stultos magis Psv; stnltos maius (cf. u. 474) M (P* falso: magus); stultis magis P1; stultos magum Lb; stultus malis Wilh. Meyer dictis] post c in M littera i erasa 528 Quod M; Quum P1 (s. u. I.) v sit scripsii erat Wilh. Meyer, Abh. p. 305; om. M P1 υ cum M; enim Pl (s. u. l.) v 526 sqq. uana; I Infatuaut.. dictis. I Quum (Cum) .. oporteret(,) - eundem I Sic .. ruinam — (,) I Non P1 v. )
    150
  65. Sic enim disposuit propter primitiui ruinam;
  66. Non solum pro illo, et pro nobis uenit e caelo.