Institutiones

Quia non inquieti fuimus inter uos. cum se uult inquietum inter eos non fuisse per operis exercitium conprobare, eos qui operari nolunt abunde notat otiositatis uitio inquietos semper exsistere. neque gratis panem manducauimus ab aliquo. per singula uerba increpationis auxesin facit doctor [*]( 11] 1. c. 16] 1. c. 7. 21] I. c. 24] l. c. 8. ) [*]( 1 loetale L 2 partes sanguine corrupto tabo G \' aerpentino L rusque de his ... pag. 183, 15 imitandum noa ut si extant in C 4 praecepit. CGL1T: praecipit reU. 5 obprobriis H(v) prouis L1 esse dicit L 6suam om. H 7 eoa om. L utpute H1L1nolunt HL 8 designas C modis. designat A 10 enim nobis uitiis L istis nitiis Av 12 acciperunt H, atem infra quodadmodo .C .-14 contemnant CT: contempnant HL contemnunt AG nellint G1H1 non solum opere nouerint perfecisse sed etiam uerbo meminerint docuisse A cf. pag. 187,14 16 quemammodutn L 17 immanem CA inmane L. 18 eos hoc L 21 VIII om. G quia ... cum cuan. in C 22 impuietum om. C inter eos inquietum A 23 non on uult operari L otiositas L1 24 existere GIRL panem gratis G gratia om. L 25 auxin H )

cum utique non gratis, qui euangelium praedicabat, tam sublime ac spiritale opus exercens cibum sibi dominicae iussionis auctoritate praesumeret, quid nos faciemus, quibus non solum nulla praedicatio uerbi commissa est, sed ne ulla quidem nisi animae nostrae solius cura mandatur? qua fiducia otiosis manibus gratis panem comedere audebimus, quem uas electionis, euangelica sollicitudine et praedicatione constrictus, sine opere manuum comedere non praesumit, sed in labore, inquit, et fatigatione nocte et die operantes, ne quem uestrum grauaremus?

adhuc additamenta suae castigationis exaggerat, non enim simpliciter dixit \'non comedimus gratis panem ab aliquo uestrum\' et huc usque stetit (poterat enim uideri proprio otiosoque sumptu ac recondita pecunia uel aliorum, licet non istorum, conlatione seu muneribus sustentatus fuisse), sed in labore, inquit, et fatigatione nocte et die operantes, id est nostro opere specialiter sustentati, et hoc, inquit, non pro nostra uoluntate perpetrabamus nec pro delectatione, ut requies et exercitium corporis inuitabat, sed ut necessitas et inopia uictus non sine ingenti fatigatione corporis facere conpellebat. non solum namque per totum diei spatium, sed etiam noctis, quod quieti corporis uidetur indultum, hoc opus manuum pro escae sollicitudine indesinenter urguebam. [*](2]\tI Cor. 9, 14.\t4] Matth. 10, 10.\t12] II Thess. 3, 8.\t18] 1. c. 2 deum L praecipisse H 3 adnuntiant A et Uulg. uocabulum in C euanuit rursus AL 4 cum utique ... 9 qua fiducia otio iam non legi possunt in C 5 ac] et H exercere G1\t8 nec Gv 9 fidutia HL 11 opera L 12 inquid CAH et ante die om. C 13 grauemus C 14 aditamenta C addit et augmenta HL 15 gratis om. H et huc usque stetit] ras. circ. 10 litt. in G huc om. 5\t16 proprio suo L 17 con- solatione L 18 sustentatos L1 inquid AGlH 20 sustentari L inquid CAGXH 21 aut requie* (m eras.) sed L 22 et] sed ut Zr 24 tempore noctis H noctis tempore v 26 uipiebam CL: urgebam G ex ui-gebam urguebat A urgebat H)

Nec tamen se solum taliter inter eos conuersatum fuisse testatur, ne forte non magna nec generalis uideretur haec forma, si ipsius tantum traderetur exemplo, sed etiam omnes, qui erant secum ad ministerium euangelii deputati, id est Siluanum et Timotheum, qui haec eadem cum eo scribunt, adserit simili opere laborasse. in eo etiam quod dicit ne quem uestrum grauaremus uerecundiam eis incutit magnam. si enim ille, qui euangelium praedicabat signis illud uirtutibusque conmendans, ne grauaret quempiam, gratis panem i manducare non audet, quomodo illi non aestiment se grauare, qui cotidie eum otiosi uacantesque praesumunt?

Non quasi non habuerimus potestatem., sed ut nosmet ipsos formam daremus uobis ad imitandum. nos. pandit causam cur tantum sibi laboris indixerit: ut, inquit, formam daremus uobis ad imitandum nos, ut, si forte doctrinam uerborum auribus uestris frequenter ingestam obliuioni traderetis, saltim conuersationis exempla sub oculorum fide nobis tradita memoriter retineretis. haud lenis eorum et in hoc reprehensio, cum dicit se nulla alia quam exempli gratia laborem hunc et fatigationem die noctuque corporis exegisse, et eos nihilominus erudiri nolle, propter quos ipse necessitatem non habens tantum sibi fatigationis indixerit. et quidem, inquit, cum haberemus potestatem et paterent nobis facultates omnium uestrum atque substantiae, et utendi eis domini nostri nossem me habere permissum, non sum tamen usus hac potestate, ne, quod a me bene ac licito fieret, aliis otii noxii praeberet exemplum. et idcirco euangelium praedicans meis manibus atque opere malui sustentari, ut uobis quoque uolentibus iter [*]( 7] 1. c. 12] II Thess. 3, 9. ) [*]( 1 VIIII om. G nec ... eos euan. in C 2 magna nec] magne L 8 exemplum H 5 eo conscribant L 6 in eo] ideo G dixit H 8 magnam] hic desinit A 9 conmendans C: commendans reli. 10 grauari G\'L 11 cottid. G2S praesumant L 12 X om. G non ... potestatem euan. in C 14 sibi tantum HT inquid CHL 17 saltem H2L2 18 fidem L reteneretis H haud] aut HLI leuior H 20 nocteque G* exigisse G1H1L 23 inquid H habuerimus H 24 dei L 25 hac] hoc H1 ac LI 26 fuerit H otiis L1 praeberetur L 2S mallui H )

Sed ne forte tacitus operans et erudire eos uolens exemplis minime illos etiam praeceptorum monitis instruxisse uideretur, infert: nam et cum essemus, inquit, apud uos, hoc denuntiabamus uobis, quoniam, si quis non uult operari, nec manducet. adhuc illorum desidiam, qui scientes eum ut magistrum bonum doctrinae gratia et institutionis obtentu suis manibus operatum imitari contemnunt., et diligentiam cautionemque suam exaggerat, dicens non tantum se hoc illis exemplo tradidisse praesentem, sed etiam uerbis iugiter praedicasse, ut, si quis scilicet non uult operari, nec manducet

Non iam doctoris uel medici utitur ad eos consilio, sed districtione in eos iudiciariae pronuntiationis inuehitur et apostolica potestate resumpta uelut e tribunali in contemptores sententiam dicit: illa nempe potestate, quam cum interminatione scribens ad Corinthios a domino sibi adseruit datam, cum eos in delicto positos praemoneret., ut ante aduentum suum semet ipsos corrigere festinarent, ita praecipiens: rogo uos ne praesens conpellar audere in quosdam potestate illa quae data est mihi in uobis, et iterum: si enim uoluero aliquid gloriari de potestate, quam dedit mihi dominus in aedificatione et non in destructione uestra, non erubescam. illa, inquam, potestate pronuntiat: si quis non uult operari, nec manducet, non gladio carnali eos addicens, sed auctoritate sancti spiritus huius uitae eis interdicens substantiam, ut, si forte poenam futurae mortis minime [*](8] II Thess. 3,10. 19] II Cor. 10, 2. 21] L c. 8. 24] II Thess. 3,10 ) [*]( 5 iuquid H, om. L 6 denuntiauimus L 8 optentu* L 10 cautelamquo G (uocabulo cautela Cassianus non uiitur) diligentia cautioneque sua H se] sed H 12 ut] et H 14 iudicariae H 15 oJ et LI de H conteptoris LI 16 sententia. L dicitur L\' nimpe Hl enim per L potestatem L com W 17 corintheos G1H 18 possitos W semet ipsos ... pag. 185, 25 operationis salutari prae extant łn C, sed pleraque cuon20 potestatem illa L 23 aedificntionem L\'V destnictione G2H2L: diatructione G1H1T deatractionem uestram v (de C non liquet) 24 illam CL potestatem L 25 nec] non H 26 auctoritatem C sancti spiritus GHT: spiritus sancti LC(?)v cf. II, 3, 4 i )

Post tantum itaque rigorem euangelicae districtionis nunc causam exponit, cur haec uniuersa praemiserit: audimus enim inter uos quosdam ambulare inquiete, nihil operantes sed curiose agentes. nusquam eos, qui dediti esse operi nolunt, uno tantum morbo corruptos pronuntiare contentus est. in priore namque epistula inordinatos eos appellat nec secundum traditionem ambulare, quam acceperunt ab eo, inquietos etiam esse definit et gratis panem manducare. rursum hic: audimus, inquit, quosdam inter uos ambulare inquiete. et subiungit statim secundum languorem, qui inquietudinis huius est radix: nihil, inquit, operantes, tertium quoque morbum, qui ei isto uelut quidam ramunculus oritur: sed curiose agentes.

Itaque fomiti uitiorum tantorum congruam nunc emendationem conferre festinat, et illa apostolica qua usus fuerat paulo ante deposita potestate iterum ad uiscera pii patris uel clementis reuertitur medici, et uelut filiis susceptisque suis consilio salubri infert remedia sanitatis dicens: his autem qui huiusmodi sunt denuntiamus et obsecramus in domino Iesu, ut cum silentio operantes panem suum manducent causas tantorum ulcerum, quae de radice otiositatis emergunt, uno operationis salutari praecepto curauit ut ^ peritissimus medicorum, ceteras quoque ualitudines malas eodem [*]( 5] l c. 11. 9] L c. 6-8. 12] L c, 11. 21] l. c. 12. ) [*]( 1 adhunc Lx uellint G1 uellent Hv existere G1H saltem G1H2 A post... euangeli euam in C 5 cur] com H audiaimuus G2Hc 8 operi eaae Cr 9 priori Hv epistula CG1: epistola G2НL 10 traditionem illam H acciperunt H1 12 his CL audimus CG1: audiuimus GHILc inquid H ambulare inter ups L 13 sabiunxit L saltJm G langorcm CH 14 est] et C inquid H 15 quoque] inquit L ramunculus CG1L1: ramumculus H\' ramunculis T ramnsculus G2H2L2v 17 numerum om. H itaque ... tantorum euan. in C 18 que Lx 19 disposita H 20 reuerteretur G1 21 salubri] salutaris L inferet LI, om. H 22 huiusmodi CHT: eiusmodi GLv d Uvlg. et obsecramus om. L 24 tanto L1 25 demerguut L1 )