Conlationes Patrum (Collationibus)

Cassian, John

John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 13). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1886.

hic namque morabatur in Cellis, qui locus inter Nitriam ac Scitium situs et a monasteriis quidem Nitriae quinque milibus distans octoginta milium solitudine ab heremo Sciti in qua conmorabamur interueniente discernitur. cui cum de praedictorum uirorum nece querimoniam fadissemus, admirantes tantam dei patientiam, quod uiros scilicet illius meriti taliter interimi permisisset, ut, qui alios quoque suae sanctitatis pondere de huiusmodi liberare temptatione debuerint, ne se ipsos quidem praeripuerint de manibus impiorum, aut cur deus admitti in seruos suos tantum facinus concessisset, beatus Theodorus respondit.

Haec quaestio illorum solet animos permouere, qui parum fidei uel scientiae possidentes merita sanctorum uel praemia, quae non in praesenti redduntur, sed reposita sunt in futurum, arbitrantur in huius temporalis uitae breuitate restitui.

ceterum nos qui non sumus in hac uita tantum sperantes in Christo, ne secundum apostolum miserabiliores simus omnibus hominibus, quia scilicet in hoc mundo nihil promissionum recipientes etiam in futuro eas [*]( 24 I Cor. 15, 19 ) [*]( 1 nicina VW 3 hac] ac WO 4 inquirentes W 5 sunt D\' interfecti DWOX: interempti V 10 scitium DWX1: scytium 7 sitium 0 acithium X\' monesteriu D\' 11 octuaginta VO solitudinẽ D 12 scitii DWOX1: scyti V soithii X1 commorabatur W 18 qaeremoniam D\' fecissemus (ec in ras. m. U) D 15 interemi D\' permisisait V permisaisset DWX alius V1 17 quur 0 18 conceeaissit V: poet hoc uerbum in codd. cap. 2 wcipit 19 theudorus.V1 20 animus F1 21 possedentes F\' 24 ac WO 26 qui 0 27 futuril D1 )

155

pro hac incredulitate perdemus, opinionibus eorum non debemus errare, ne ignorata uerae definitionis sententia titubantes ac trepidi in temptationibus moueamur, cum eisdem nos quoque traditos uiderimus, uel iniustitiam scilicet uel incuriam humanarum rerum deo, quod dictu quoque nefas est, adscribentes, quia sanctos uiros recteque uiuentes in temptatione non protegat nec bonis ea quae bona sunt nec malis mala retribuat in praesenti,

et cum illis damnari mereamur, quos Sophonias propheta castigans qui dicunt, inquit, in cordibus suis: non faciet dominus bene, sed neque faciet male, uel certe cum illis inueniamur, qui huiusmodi querimoniis deum blasphemare dicuntur: omnis qui facit malum, bonus est in conspectu domini. et tales ei placent: aut certe ubi est deus iustitiae? illam quoque blasphemiam quae in subsequentibus describitur similiter adiungentes: uanus est, qui seruit deo: aut quod emolumentum quia custodiuimus praecepta ei, et quia ambulauimus tristes coram domino? ergo nunc beatos dicimus adrogantes: siquidem ditati sunt faeientes impietatem, et temptauerunt deum, et salui facti sunt.

quamobrem nt hanc ignorationem, quae prauissimi huius erroris radii et causa est, possimus euadere, primum nosse debemus quid uere sit bonum, quid malum, et ia demum super his non falsam uulgi, sed ueram scripturarum definitionem tenentes minime infidelium hominum decipiemur errore.

Tria sunt omnia quae in hoc mundo sunt, id est bonum, malum, medium. debemus itaque nosse quid proprie bonum, quid malum quidue sit medium, ut nostra fides uera scientia [*]( 9 Sophon. 1, 12 12 Mal. 2, 17 16 Mal. 3, 14-15 ) [*]( 1 perdemus DWO: perdimos VX 3 tepidi 0 in om. VX: eras. inD 4 traditne F1 5 dictum VO1 8 sofonias YW soffonina DO 9 prof. D eastigat WX inquid VDWO 12 bluf. 0, item infra oms W fecit Wl 14 ea 0 15 dewibetur V discribetnr WI 16 emulmn. V emolum. nobis est W 17 custud. V 18 ambolauimns F1 quoran 0 19 beatne YO )

156

conmunita in cunctis temptationibus inconcussa perduret. nihil igitur in rebus dumtaxat humanis principale bonum esse credendum est nisi uirtus animi sola, quae fide sincera nos ad diuina perducens illi inmutabili bono facit iugiter inhaerere. et e contrario nihil malum esse dicendum est nisi peccatum solum, quod a bono deo nos separans malo facit diabolo copulari.

media sunt quae in utramque partem pro adfectu et arbitrio utentis deriuari possunt, ut puta diuitiae, potestas, honor, robur corporis, sanitas, pulchritudo, uita ipsa uel mors, paupertas, infirmitas carnis, iniuriae et cetera his similia, quae pro qualitate et affectu utentis uel ad bonam possunt partem proficere uel ad malam. nam et diuitiae proficiunt frequenter ad bonum secundum apostolum, qui diuitibus mundi huius praecipit ut facile tribuant, conmunicent indigentibus, thesaurizent sibi fundamentum bonum in futurum, ut per has adprehendant ueram uitam, et secundum euangelium bonae sunt illis qui faciunt sibi amicos de iniquo mamona.

quae rursum retorquentur ad malum, cum ad recondendum tantummodo uel ad luxuriam congeruntur et non ad usus indigentium dispensantur. potestas quoque et honor corporisque robur ac sanitas quam sint media et utrubique conuenientia etiam ex hoc facile conprobatur, quod multi sanctorum in ueteri testamento potiti his omnibus et in summis diuitiis et culmine dignitatum ac fortitudine corporis constituti deo quoque acceptissimi fuisse noscuntur.

et e diuerso qui his male abusi sunt et ea ad ministerium suae nequitiae detorserunt, non inmerito uel puniti sunt uel [*]( 13 I Tim. 6, 17-19 17 Luc. 16, 9 ) [*]( 1 conmonita V 2 in om. W 5 ducendum DlW cf. c. 9, 3. . 10, 1 6 diabolo facit Dl 7 in] inter V 8 diriuari VWO X\' 9 robor VD1 W1 X1 pulcritudo YX 18 diuitebus F1 huiue mundi D a 1n. 2 14 praecepit VX 15 thensaurizent W\' tesaurizent D 16 has] hanc W has diuitias D 18 amicus F* mammona DOX retrorquentur W1 21 robor DX\' 22 utrobique VOX1: utrobique X* utrisque D utrique W 25 nuscuntur D\' )

157

erlincti, quod frequenter Regnorum liber indicat factum. de ipsa etiam uita ac morte quia mediae sint uel sancti Iohannis uel Iudae natiuitas protestatur. unius namque in tantum sibimet uita profuit, ut aliis quoque gaudium ortus eius contulisse dicatur secundum illud: et multi super eius natiuitate gaudebunt. de alterius uero dicitur uita: bonum erat ei si natus non fuisset homo ille.

de morte etiam Iohannis omniumque sanctorum dicitur: pretiosa in conspectu domini mors sanctorum eius, de Iudae autem ac similium mors peccatorum pessima. infirmitas etiam eunis interdum quam sit commoda Lazari illius pauperis olcerosi beatitudo demonstrat. cuius cam nulla alia uirtutum merita scriptura conmemoret, pro hoc solo quod egestatem et infirmitatem corporis patientissime tolerauit, sinus Abrahae possidere beatissima sorte promeruit.

egestas quoque ac perseeationes et iniuriae, quae mala esse totius uulgi opinione censentur, quam sint utiles ac necessariae etiam ex hoc liquido conprobatur, quod sancti uiri non solum eas numquam uitare uoluerunt, uerum etiam uirtute summa uel adpetentes uel fortiter tolerantes amici dei effecti aeternae uitae sunt stipendia consecuti, beato apostolo concinente: propter quod placeo mihi in infirmitatibus, in contumeliis, in necessitatibus, in persecutionibus, in angustiis pro Christo: cum enim infirmor, tunc potens sum, quia uirtus in infirmitate perficitur.

et idcirco illi qui summis saeculi huius diuitiis et honoribus ac potentatibus extolluntur, non ex his principale bonum obtinuisse credendi sunt, quod in solis esse uirtutibus definitur, sed medium quiddam, quia sicut iustis recte ac necessarie utentibus utilia haec esse repperiuntur et commoda (occasionem namque operis [*]( 5 Lac. 1, 14 6 Mt. 26, 24 8 Ps. 115, 15 10 Ps. 33, 22 11 cf. Luc. 16, 20 aqq. 21 II Cor. 12, 10 et 9 ) [*]( 1 regum D 2 media D\' 8 omnium V1 9 iuda F 10 similium eius WO 11 eleasari 0 18 scriptura sca W 00 forteter D1 22 in post mihi om. D1 contnmiliia V 26 potestatibus WXx 27 optenuisse Dx optin. D\'W 28 esse om. Dl 30 reperiuntur X commoda quae W namque om. W )

158

boni fructusque in illius uitae aeternitate parturiunt), ita illis qui male opibus abutuntur inutiles sunt atque incommodae et occasionem peccati mortisque concinnant.

Has itaque diuisiones fixas atque inmobiles retinentes scientesque nihil esse bonum nisi uirtutem solam, quae ex timore dei ac dilectione descendit, nec malum quicquam. esse nisi peccatum solum et separationem a deo diligenter nunc discutiamus, utrum deus umquam sanctis suis aut per se aut per alium quempiam inferri permiserit malum. quod sine dubio nusquam omnino repperies. nec enim potuit aliquando cuiquam nolenti ac resistenti malum peccati alter inferre nisi illi soli, qui illud in sese cordis ignauia et corrupta uoluntate suscepit.

denique cum beato lob diabolus adhibitis uniuersis nequitiae suae machinis malum hoc peccati uoluisset inferre ac non solum cunctis eum facultatibus spoliasset, uerum etiam post illum de morte septem filiorum tam atrocem tamque insperatum orbitatis dolorem uulnere eum pessimo a capitis uertice usque ad plantam pedum et intolerandis cruciatibus onerasset, nequaquam ei peccati maculam quiuit infligere, quia in cunctis inmobilis perseuerans nullum blasphemiae adcommodauit adsensum.

GERMANVS: Frequenter legimus in scripturis sanctis deum creasse mala uel hominibus intulisse, ut est illud: quoniam absque me non est: ego dominus, et non est alter, formans lucem, et creans tenebras, faciens pacem, et creans mala, et iterum: si est malitia in ciuitate quam dominus non fecit? .

THEODORVS: Nonnumquam solet scriptura diuina abusiue mala pro adflictionibus ponere, non quia per naturam proprie mala sint, sed secundum hoc quod ab his sentiantur [*](24 Esai. 45, 6—7 26 Amoa 3, 6 (LXX) ) [*]( 2 adque V 4 adque V 5 scientes W 6 dilictione V discendit W quidquam D1W1O 10 reperies X 13 beatu D\' diabulus V 15 expoliasset Y expoliaue 0 17 inspiratum Wl0 18 peduum D intollerandis W 19 qui 0 20 in om. V 23 omnibus W\' 26 maia D )

159

mala quibus utiliter inferantur. hominibus etenim disputans diuina censura necesse est ut humanis uerbis et adfectibus eloquatur. etenim sectio uel ustio salutaris, quae illis qui ulcerum contagione putrefacti sunt pie infertur a medico, mala tolerantibus creditur. nec equo calcar nec emendatio suauis est delinquenti.

omnes etiam disciplinae his qui erudiuntur amarae sentiuntur ad praesens, sicut apostolus dicit: omnis autem disciplina in praesenti non uidetur esse gaudii sed maeroris, postea autem fructum pacatissimum his qui per se exerciti sunt reddit iustitiae, et: quem diligit dominus corripit, flagellat autem omnem filium quem recipit. quis enim est filius quem non corripit pater? itaque mala nonnumquam poni pro adflictionibus solent secundum illud: et paenituit deus super malitia quam locutus est ut faceret eis, et non fecit, et iterum: quia tu, domine, misericors et miserator, patiens et perquam misericors et paenitens in malitiis, id eet super tribulationibus et aerumnis quae nobis pro peccatorum nostrorum meritis inferre conpelleris.

quas soiens utiles esse nonnullis ita alius propheta, utique non inuidens saluti eorum, sed consulens inprecatur: adde illis mala, domine, adde mala gloriosis terrae, et ipse dominus ecce, inquit, inducam super eos mala, id est dolores ac uastitates, quibus in praesenti salubriter castigati ad me, quem in rebus prosperis contempserunt, reuerti tandem ac festinare cogantur. ideoque haec principalia eaae mala non possumus definire: multis enim ad bonum proficiunt et causas aeternorum pariunt gaudiorum. et idcirco, [*](7 Hebr. 12, 11 11 1. c. 6—7 14 Ion. 8, 10 (LXX) 16 Ioel 2,13 (LXX) 22 Esai. 26,15 (LXX) 23 Hierem. 11,11 ) [*](4 inferuntur D 5 a post mala om. 0 9 gandiis et D1 meroria DWOX pcatiBsimum D* 10 pro se D1 exercitati DW2OXv reddet D2OX 12 recepit F1 18 corripiat D1 14 pro adflict poni D\' penituit DOX poen. W 15 maJatia D1 loquntus 0 facerit F1 17 miseratur V 18 penitens DOX: poen. W patiens V tribolat. V1 20 prof. DW 21 uidens D* consolens W1 28 inquid VDWOrof.DW )

160

ut ad quaestionem propositam recurramus, uniuersa quae putantur mala nobis ab inimicis uel a quibuscumque aliis inrogari non sunt credenda mala esse, sed media. non enim talia inuenientur qualia putat esse ille qui intulit animo iuribundo, sed qualia senserit ille qui sustinet.

ideoque cum inlata fuerit mors uiro sancto, non ei malum inlatum esse credendum est, sed medium quiddam. quod cum peccatori malum sit, iusto requies et absolutio fit malorum. mors enim uiro requies cuius uia abscondita est. et ideo nec uir iustus ex hac aliquod perpetitur detrimentum, quia nihil pertulit noui, sed id, quod ei accessurum fuerat necessitate naturae, inimici nequitia non sine praemio uitae perennis excepit ac debitum mortis humanae quod ineicusabili lege reddendum est cum fructu uberrimo passionis ac magnae remunerationis mercede persoluit.