Conlationes Patrum (Collationibus)

residua uero duo, id est cenodoxia et superbia sibi quidem similiter illa qua de superioribus uitiis diximus ratione iunguntur, ita ut incrementum prioris ortus efficiatur alterius (cenodoxiae enim exuberantia superbiae fomitem parit), sed ab illis sex prioribus uitiis penitus dissident nec simili cum eis societate foederantur, siquidem non solum nullam ex illis occasionem suae generationis accipiant, sed etiam contrario modo atque ordine suscitentur. nam illis euulsis haec uehementius fruticant et illorum morte uiuacius pullulant atque subcrescunt.

unde etiam diuerso modo ab his duobus uitiis inpugnamur. in unumquodque enim illorum sex uitiorum tunc incidimus, cum a praecedentibus eorum fuerimus elisi, in haec uero duo [*]( 1 habondantia WOPX filargiriam DOPX 2 filargiria 0 PX 3 pollulare D\'W. adque VOP 4 ratione. V 5 cirtamina V1 6 cuiuslibit F1 exarescet WDtO: exarescit VDlPX 8 succisse 0 humores OPX 9 generator V uanae D1 solerti ĮD 10 obduratae VPX 12 ertruenda 0 filargiria DOPX 13 filargiria OPX furnicatio concupisoenda V1 15 dua 0 siquidem 0 simeliter V 17 incrimentum V1 cenodozia 0 18 ex 0 19 diseoedent 0 21 accipiunt et suscitantur 00 adque FP 22 fruticant DOX: fructificant VW1P frutificant W* (23 uiuatiuB VDX pollulant DxWl adque YP 24 diuirso V1 ad Vx 25 unumquemque 0 incedimm D1W1 )

et licet haec quae praediximus octo uitia illa qua conmemorauimus ratione inuicem sibi conexa atque permixta sint, specialius tamen in quattuor coniugationes et copulas diuiduntur. gastrimargiae namque fornicatio peculiari consortio foederatur: fiiargyriae ira, tristitiae Media, cenodoxiae superbia familiariter coDiugatur.

Et ut singillatim nunc de uniuscuiusque uitii generibus disputemus, gastrimargiae genera sunt tria: primum quod ad refectionem perurguet monachum ante horam statutam ac legitimam festinare, secundum quod expletione uentris et quarumlibet escarum uoracitate laetatur, tertium quod accnntiores ac delicatissimos desiderat cibos. quae tria non leni dispendio monachum feriunt, nisi ab omnibus istis pari studio atque obseruantia semet ipsum expedire contenderit. nam quemadmodum absolutio ieiunii ante horam canonicam nullatenus praesumenda est, ita et uentris ingluuies et escarum sumptuosa atque exquisita praeparatio similiter amputanda. ei his enim tribus causis diuersae ac pessimae ualitudines animae procreantur.

nam de prima monasterii odium gignitur atque exinde horror et intolerantia eiusdem concrescit habitaculi, quam sine dubio mox discessio ac fuga uelocissima [*]( 1 pos 0 triumphus VI 2 quemadmodum incremento praecedentium om. V 3 diminutione VD\'W\'X demunitione O1 4 exdudi Pv 5 extenctione F1 6 passionis V marciscent Dl 7 qum] qae 0 qaę P quam D2P2 8 adque VP sunt 0 9 quatuor OX copolas V 11 filargiriae OPX 12 coniugantur D* coniugabo 0 14 disputimus V1 15 perurget D statutam oram 0 hac W(0) 18 delictissimua V1 dilectissimos V7 deligat Dx Px cjbos DPX tertia 0 20 adque VP 21 absulutio V nnllatinns W 23 adque VP est ampnt. 0 24 diuirste V1 26 adque YP 27 discissio V ac] aut OXv subsequaetur Dl subteqaetur V2X: sabseqaitur VIDx WP snbsequentnr 0. ) [*]( 9* )

quod fieri penitas non oportet tribus de causis. primo quia mens monachi semper debet in omni tolerantiae ac parcitatis exercitatione uersari et secundum apostolum discere in quibus est sufficiens esse. nullatenus enim poterit uel occulta uel maiora corporis desideria refrenare, quisque degustatione modicae insuauitatis offensus ne ad momentum quidem delicias gutturis sui ualuerit castigare. secundo quod nonnumquam euenit, ut ad horam desit illa species quae postulatur a nobis et uerecundiam necessitati uel frugalitati suscipientis incutimus, publicantes scilicet paupertatem eius quam soli deo cognitam esse maluerat. tertio quod interdum solet sapor ille quem nos adici poscimus aliis displicere, et inuenimur iniuriam multis, dum nostrae gulae ac desiderio satisfacere cupimus, inrogare. propter quod omnimodis haec in nobis est castiganda libertas.

fornicationis genera sunt tria. primum quod per conmixtionem sexus utriusque perficitur. secundum quod absque femineo tactu, pro quo Onam [*]( 11 cf. Phil. 4, 11 25 cf. Qen. 38 ) [*]( 1 lnzoriae WP acaleis D10 2 suscitatur 0 enim etiam 0 inextricabilia D1 filargiriae WOPX 3 ciruicibus V1 manachom V 4 perfectam W1 nnbis V1 5 deprebendemos 0 7 cibus V 8 adque VP 11 partitatis V 12 nullatinos W* potuerit D\' 14 insanitatis 0 eorr. 15 dilicias DP 17 postolatur V et] ut 0 uericnndiam necissitati Y frugalitate Dl frugaletati W fragilitati 0 18 sascipientes D 19 cognitum D* maluerunt 0 20 solit D1 21 in iniuriam 0 guile 0 23 nubis V1 furnicationis V 25 foemeneo D\' onam FD*: unam D1 her WP\'X haer D\' s- l. hoher P1: om. 0 iudae patriarce 0 )

quae tria genera beatus apostolus pari modo extinguenda pronuntians imortificate, inquit, membra uestra quae sunt super terram, fornicationem, inmunditiam, libidinem et cetera, et iterum de duobus ad Ephesios: fornicatio et inmunditia nec nominetur in uobiset iterum: illud autem scitote, quod omnis fornicator aut inmundus aut auarus, quod est idolorum seruitus, non habet hereditatem in regno Christi et dei.

quae tria ut a nobis pari obseruatione caueantur, similis nos eorum a regno Christi atque una deterret exclusio. filargyriae genera sunt tria. primum quod renuntiantes diuitiis ac facultatibus suis spoliari non sinit. secundum quod ea, quae a nobis dispersa sunt uel indigentibus distributa, resumere nos maiore cupiditate persuadet. tertium quod ea, quae ne antea quidem possedimus, desiderari adquiriue conpellit.

irae genera sunt tria. unum quod exardescit intrinsecus, quod Graece ϑυμός dicitur. aliud quod in uerbum et opus effectumque prorumpit, [*]( 3 I Cor. 7, 8-9 7 Mt. 5, 28 10 CoL 3, 5 12 Eph. 5,3 13 L c. 5 ) [*](2 nunocupatur VO qaod 0 4 permanserint OX 8 moecatua V eam om. OP 9 modo] modo docet 0 10 inqaid VDW P menbra D1O 11 furnicationem V libidinem.... 13 inauditia on. F 12 efesios 0 13 nominitar V illam 0 14 furnicatur V 16 heridetatem V trea Dl 17 simelis V similes Dl 18 adque VOP deterrit W1P deterreat 0 19 trea Dl diuicias hac facultatebus Dl 20 nubis V 21 maiori WX 22 ante 0 23 possidemus VD1P 24 exardiscit V* intrinsicus V grece DWOX θVNOC V ЄYMOO D θ θyωloc W oruiaoc 0 e-yxsoc X 25 aliat DO )

quae omnia aequali sunt a nobis horrore damnanda. tristitiae genera sunt dao. unum quod uel iracundia desinente uel de inlato damno ac desiderio praepedito cassatoque generatur, aliud quod de inrationabili mentis anxietate seu desperatione descendit. acediae genera sunt duo. unum quod ad somnum praecipitat aestuantes, aliud quod cellam deserere ac fugere cohortatur. cenodoxia licet multiformis ac multiplex sit et in diuersas species diuidatur, genera tamen eius sunt duo. primum quo pro carnalibus ac manifestis extollimur rebus, secundum quo pro spiritalibus et occultis desiderio uanae laudis inflamur.

Vna re tamen cenodoxia utiliter ab incipientibus adsumitur, ab his dumtaxat qui adhuc uitiis carnalibus instigantur, ut uerbi gratia si illo tempore, quo fornicationis spiritu perurguentur, mente conceperint uel sacerdotalis officii dignitatem uel opinionem cunctorum, qua sancti et inmaculati esse credantur, et ita inmundos concupiscentiae stimulos quasi turpes atque indignos uel existimationi suae uel illi ordini iudicantes hac saltim contemplatione declinent, minore malo id quod [*]( 1 Col. 3, 8 ) [*]( 1 OPCH F OPTN DX opin W opmnn 0 opτΝ̃ P numcupatur D1 2 inquid VDWP omnia D\'WX: omnS (8 in ras. m. 2) V et DIP 3 illa efferuens scripsi: illae feruehT F illud (?) feruens D* illa feniens D* ille foror effentens W ille frnens P utile feruens OX ille feruor r illa feruenter c degeritur FP 4 quod om. W MHHIC D ulHIC W AAHIC X greoe MHNIC 0 7 praepidito V generator D1 aliut WO 8 diaperatione DIW descendet F1 10 extuantes aliut 0 fagire D* fugare 0 12 quod DIX 13 eitulletur F1 extollitur F1 quod OX 14 infiamnr DWOPr: inflamatur (atur in ras. m. 2) V inflammamur Xc 15 utileter V adsummetur 0 16 is 0 17 sps V * pronrgentur D1 18 sacirdotalis F1 19 cuncturum K1 quia D1 creduntur Pv 20 immundus V quia si D\' 21 adque VOP ęstimationi Dl existimationis W estimationis 0 sni F* ordine D1 22 ac WOl saltem 0 )

quem sensum ex persona dei unus prophetarum eleganter expressit dieens: propter me longe faciam furorem meum: et laade mea infrenabo te, ne intereas, id est ut dum eenodoxiae laudibus conpediris, nequaquam ad inferni profunda procurraa et inreuocabiliter mortalium peccatorum consummati- ODe mergaris. nec mirum tantam passioni huic inesse uirtutem, ut inraentem quempiam in fornicationis labem ualeat refrenare, cum sit multorum experimentis saepissime conprobatum, quod ita eum quem semel ueneni sui peste corruperit infatigabilem reddat, ut faciat ab eo ne biduana quidem ieiunia uel triduana sentiri.

quod etiam nonnullos in hac heremo frequenter nonimus fnisse confessos, se in cenobiis Syriae constitutos quinis diebus refectionem cibi sine labore tolerasse, nunc autem tanta se fame etiam ab hora tertia perurgueri, ut usque nonam uix queant differre cotidiana ieiunia. super qua re pulchre abba Macarius cuidam percontanti, cur fame ab hora tertia in heremo puIsaretur, qui in coenobio ebdomadibus integris refectionem saepe contemnens non sensisset esuriem, respondit: quia hic nullus est ieiunii tui testis qui te suis laudibus nutriat atque sustentet: ibi autem te digitus hominum et cenodoiiae refectio saginabat.

huius autem rei figura, qua diximus superueniente cenodoiia uitium fornicationis excludi, [*]( 5 Esai. 48, 9 ) [*]( 1 quemquomque 0 2 incedere DlW furnic. V1 ardore D\'\'W 3 ualet W bis 4 prof. VD elig. V2D expraesit P 5 propter me bis WX fatiam farurem V 6 ut om. W 7 eospederis W1 8 procurras VDOPr: proruas WXc lOfurnic. F 11 ezperimentis om. 0 14 sentire D* nonnullus V1 berimo D\'P 15 confessns V1 sirie 0 constitutus V 16 refeorionem D 17 prourgueri D1 18 pulcre OX 19 macarius O: macbarins VWPX maccharius D percnnetanti WPX 20 ebdomodibus (i in roa.) V 21 perfectionem D* sentiret W 22 testes 0 28 adque VP sustenet DI sustineat D* 25 fnniicationis ex fnrnicationes V )

quodammodo enim longiore itineris spatio captiuus abductus laboriosius ad genitale solum et libertatem patriam reuertetur, meritoque ad eum increpatio illa prophetica dirigetur: quare inueteratus es in terra aliena? recte siquidem inueteratus dicitur in terra aliena, quisque a terrenis uitiis non nouatur. superbiae genera sunt duo: primum carnale, secundum spiritale, quod etiam perniciosius est. illos namque specialius inpugnat, quos in quibusdam uirtutibus profecisse reppererit.

Haec igitur octo uitia cum omne hominum genus pulsent, non tamen uno modo inpetunt cunctos. in alio namque spiritus fornicationis locum obtinet principalem, in alio superequitat furor, ia alio cenodoxia uindicat tyrannidem, in alio [*]( 1 cf. IIII Reg. c. 23 et 24 12 Barach 3, 11 ) [*]( 1 pulcre OX regum DX significanter 0 2 nechoa Y nechaho DW necao 0 captituatum..... 3 aegypti om. V 3 nabncod. D nabuquod. 0 aegipti DP 4 scilecit F1 libertate D\' 5 genetali D1W1P1 reatituerit D1W1 adduceret W* X 6 aegipti DP 7 captiui D\'X abtabitur FP 8 fnmic. V1 9 disciditur ex discidetnr F 10 iteneris F 11 genetale DlP Bulom V libertatis (ia in ras. m. 2) V reuertitnr DW reuerteretur 0 v 12 profitioa F profet. DO dirigitur WOP 13 recte..... 14 nooatnr habent OX et m margine V tn. 1 et D m. 2: om. D\'WP 14 quisquiB X innouatnr X m D cum margo membranae recisus sit, haec tantum leguntur: recte si quid .. inueteratus di..... in terra (aliena omissum est) quia.... a terrenis nit... non nouatu. 16 pernit. VDX 17 proficisse DW1OX repperit D1 repererit X 18 genus hominom DP 20 optinet DTFP 21 foror D1 )

Quamobrem ita nobis aduersus haec adripienda sunt proelia, ut unusquisque uitium quo maxime infestatur explorans aduersus illud adripiat principale certamen, omnem curam mentis ac sollicitudinem erga illius inpugnationem obseruationemque defigens, aduersus illud cotidiana ieiuniorum dirigens spicula, contra illud cunctis momentis cordis suspiria crebraque gemituum tela contorquens, aduersus illud uigiliarum labores ac meditationes sui cordis inpendens, indesinentes quoque orationum fletus ad deum fundens et inpugnationis suae extinctionem ab illo specialiter ac iugiter poscens.

inpossibile namque est de qualibet passione triumphum quempiam promereri, priusquam intellexerit industria uel labore proprio uictoriam certaminis semet obtinere non posse, cum tamen, ut ualeat emundari, necesse sit eum die noctuque in omni cura et sollicitudine permanere. cumque se ab ea senserit absolutum, rursus latebras sui cordis simili intentione perlustret et excipiat sibi quam inter reliquas perspexerit diriorem atque aduersus eam specialius omnia spiritus arma conmoueat, et ita semper ualidioribus superatis celerem de residuis habebit facilemque uictoriam, quia et mens triumphorum processu reddetur fortior et infirmiorum pugna succedens promptiorem ei prouentum faciet proeliorum: ut fieri solet ab his qui coram regibus mundi huius omnigenis congredi bestiis praemiorum contemplatione consuerunt, quod spectaculi genus uulgo pancarpum nuncupatur.