Conlationes Patrum (Collationibus)

denique illum ipsum apostolum Paulum, qui omnium sanctorum laborem passionum numerositate transcenderat, nequaquam hoc inplere potuisse confidenter adstruimus, ipso in Actibus apostolorum discipulis adtestante: ipsi scitis quoniam ad ea quae mihi opus erant et his qui mecum sunt ministrauerunt manus istae-, uel cum Thessalonicensibus scribens uelabore et fatigatione nocte et die operatum se fuisse testatur. quibus licet magna eidem meritorum stipendia pararentur, tamen mens eius quamuis sancta atque sublimis non poterat non ab illa caelesti theoria intentione terreni operis aliquando diuelli.

denique cum se tantis actualibus ditari fructibus cerneret et e contrario theoriae bonum corde pensaret ac uelut in una lance tantorum laborum profectum, [*]( 1 Ecclet. 7, 21 (LXX) 13 Mt. 6, 25 18 Act. 20, 34 21 II Thesa. 3, 8 ) [*]( 1 pronuntiat К2Z inqmd BFO: om. (t homo iustus βν 2 peccabit 0: peccauit F1β peccat F* peccet B 3 umquam om. BF (non 0) 8 umquam nullam (nullam umqaam 0) cibi nnllam BFO: numquam ullam cibi ullam βν10 strnctione px 11 humanam B inopia B sterelitate BlFOK\'Z 14 quod 0 ipsom Qlum βν 17 actis B\' 20 tesalonic. B thesalonic. F . 21 ac die BF 25 ac talibus BFOv )

cum igitur multis modis boni huius excellentiam j cunctis etiam praedicationis suae fructibus praetulisset, tamen caritatis, sine qua nemo dominum promeretur, contemplatione submittitur ac propter illos, quibus adhuc lac uelut nutricula uberibus euangelicis inmulgebat, diuulsionem a Christo sibi quidem noxiam sed ceteris necessariam non recusat. etenim ad electionem huius potissimum rei illa nimia pietatis uirtute conpellitur, qua pro salute fratrum suorum, si esset possibile, etiam ultimum anathematis malum optat se incurrere.

optabam enim, inquit, ipse ego anathema esse a Christo pro fratribus meis, qui sunt cognati secundum carnem, qui sunt Israhelitae, hoc est: uellem ego non solum temporalibus, uerum etiam perpetuis addici . poenis, dummodo omnes si fieri posset homines Christi consortio fruerentur: certus etenim sum utiliorem Christo et mihi omnium salutem esse quam meam. bonum ergo hoc summum, id est dei conspectu frui et Christo iugiter inhaerere ut perfecte apostolus posset adipisci, dissolui optat hoc corpore, quod [*]( 6 Phil. 1, W-24 18 Rom. 9, 3-4 26 cf. Phil. 1, 23 ) [*]( 2 peccatoris FO1 quodadmodo Bill 3 hanc Fl laborem B 4 et om. BFO* inseperabilis Z societatis 0: societas BF Ov 6 ancxins Kl tamen B elegam B1 9 post nos in c cap. 6 incipit 11 contemplationi K2Z 18 inmulcebat β1 14 quidem sibi B 16 delectionem BF1 16 qvun K 17 optat ee BF: obtaraet 0 optasset βνcf. VIIII, 18, 3 18 optabam B: optarem rell. c inquid BlFOK\'Z ego ipse B 20 israiitQ F 21 solum om. BF 22 pollet B\'OC: potens BlF possit βr 83 niliorem F 24 post meam in BFOx cap. 6 incipit . hunc B1F1O 26 conspectni F 26 possit βν hoc BFO: a βν )

quit ita sobtndinis secreta sectatus est et nniuersorum mortalium consortia declinauit, ut numquam cogitationibus superfluis laberetur et intuitu rerum uel occupatione aetnum terrenorum ab illa quae uere sola et bona est dei contemplatione decideret? quis tantum spiritus umquam potuit retinere feruorem, ut non interdum lubricis cogitationibus ab ipsa quoque orationis intentione translatus repente de caelestibus ad terrena conrueret? quis nostrum, ut cetera peruagationem tempora praetermittam, non illo etiam momento, quo deo supplicans ad sublimia erigit mentem, quodam stupore conlapsus etiam per id uel inuitus offendat, per quod sperabat ueniam delictorum?

quis, inqaam, tam exertns ac oigilans est, ut dum psalmum deo easit numquam ab scripturae sensu eius animus abdneatur? quis tam familiaris deo tamque coniunctus, qui apostolicum illud imperium, quo sine intermissione orare nos praecipit, uel uno die se gaudeat exsecutum ? quae licet omnia nonnullis, qui sunt crassioribus uitiis inuoluti, lenia atque a peccato paene aliena uideantur, scientibus tamen perfectionis bonum etiam minimarum rerum multitudo grauissima est

Velut si in aliquam magnam domum multis sarcinis, instrumentis, uasculis inpeditam unum integra uisuum acie [*]( 21 cf. I Then. 5, 17 ) [*]( 2 uolli F 5 studio B1F 6 eai] qui F 1 et 0: om. BFp uniursorumque a 9 laucretur F et OM. a - 11 dedderit Οβν 12 ab om- a 14 eorraerit O2βν 17 in- tuitus B ofendit F 18 exercitus O1 19 ab om. 0 20 obdocatar K 22 praecepit O2β exeeatam 0 24 s om O1K1 16 poet grauissima eet in BF cop. 7, inOp cap. 6 indpit 28 instrumentis ussculis sarcinis βν aisam BFO)

ita igitur etiam sancti atque ut ita dicamus uidentes, quibus summum perfectionis est studium, etiam illa, quae uelut tenebrosus animi nostri non intuetur aspectus, in semet ipsis sagaciter deprehendunt acerrimeque condemnant, usque adeo ut qui, sicut nostrae uidetur incuriae, ne tenui quidem peccati naeuo candorem uelut niuei corporis fuscauerunt, multis sibi maculis uideantur aspargi, si non dicam uanae cogitationis inprobitas in atria mentis inrepserit, sed uel psalmi qui dicendus est recordatio orationis tempore intentionem supplicantis anertent.

si emm, inquiunt, cum a quoiibet sublimi homine non dicam pro uita ac salute nostra, sed etiam pro alicuius lucri conmodo supplicamus, totam in eum carnis et mentis aciem defigentes de nutu eius trepida expectatione [*](1 obtnnderit B2OK1 2 iogressnB B\'F 3 hebens (hAbens F1 ebes 0) obsistit BFO: bebes (haebis KI) erit 0 confiquet] extimet 0* aestimet §v 4 quicquid OK7 5 pallantia K1 occxurit 0 6 sidere BFOr: uigore |Sc 8 pronuntiet O2 βν cf. cap. 4, 3 10 forte BO: portę F fortaue βν 11 etiam om. fJx: cf. cap. 1, 3 dicam O2 βν 18 intaitar BIFKI 14 contemnant Bl 15 tenuis OjSv 16 neno codd. uelnt ninei corporis B Ft conscientiae βν neno purae candorem conscientiae nrę 0 cwn ras. unius fere uersus (uidetur erat- uelut nibei eorporia) foscaberint 0 17 aspergi B\'FO, cogitationes F1 X1 18 inprouitae Bl salmi 0 19 subplicantis KlZ 20 anerteret F a quolibet Bablimi homine (homiDi 0) BFO: sublimi homini βν 22 carnis et mentis BFO: mentis et corporis βν 23 exapectatione BK )

quanto magis, cum illi occultorum omnium cognitori pro inminenti perpetuae mortis periculo supplicamus, praesertim cum e diuerso callidus seductor pariter et criminator adsistat, intenta atque sollicita oratione iudicantis pietas inploranda est! nec iniuste non solum leui peccato, sed etiam grauissimo crimine inpietatis adstringetur, qui precem deo fundens subito a conspectu eius quasi ab oculis non uidentis nec audientis cogitationis inprobae uanitatem secutus abscedat.

illi autem, qui oculos cordis sui contegunt crasso uelamine uitiorum ac secundum sententiam saluatoris uidentes non uident et audientes non audiunt neque intellegunt, uix in recessibus pectoris sui etiam illa quae magna et capitalia sunt crimina contemplantur, nullas autem cogitationum subreptiones, sed neque illos in se lubricos occultosque pruritas, qui mentem tenui atque subtili suggestione conpungunt, nec captiuitates animae suae possunt purgatis obtutibus intueri, sed inuerecundis semper cogitationibus euagantes nec dolere norunt, cum ab illa contemplatione quae singularis est distrahuntur, nec habent quod se doleant amisisse, quippe qui mentem suam ingruentibus ut libitum est cogitationibus [*]( 17 Mt. 13, 13\' ) [*]( 1 pendimus BFO 3 ac BFOK1: aut K2Zν 4 e om. 0 e contra om. β5 persecutione B: prosecat. rell. - . tasis F eicreatas B: ezecratne F screatds Οβν 6 quanta K2ν: quaBtam rtR. 7 seueritate BF conmouebit F: comm. rell. inuidiam BF 11 indicantia Kl 12 non solum non 0 13 adstringemus O adstringitur p(v) 14 cogitationeB KI 15 abscesserit βν 17 uideant F1β1 18 andient B 19 peccatoria F1 snnt et capitalia fiv 22 adque B 24 dolore 0 )

Haec sane nos in hunc errorem causa praecipitat, quia anamarteti, id est inpeccantiae ipsius uirtutem penitus igno* rantea existimamus nullam omnino culpam ex istis otiosis ac lubricis cogitationum excursibus nos posse contrahere, sed hebitudine stupefacti et uelut oculorum caecitate percussi nihil in nobis nisi capitalia crimina contemplamur eaque tantummodo credimus euitanda, quae legum quoque saecularium seueritate damnantur, a quibus si nos inmunes uel paululum ■ senserimus, nihil in nobis esse peccati protinus arbitramur.

proinde ab illo uidentium numero segregati, quia minutias multarum sordium quae intra nos congestae sunt non uidemus, nequaquam salubri conpunctione mordemur, si sensum nostrum interpellauerit aegritudo tristitiae, nec dolemus nos uanae gloriae suggestione pulsari, nec de emissa tardius uel tepidius oratione deflemus, nec reputamus ad culpam cur psallentibus uel orantibus nobis aliquid aliud quam ipsa oratio uel psalmus occurrerit, nec illud horremus, quod multa, quae uel loqui uel agere coram hominibus pudet, non erubescimus uel ad horam corde concipere, quod diuino nouimus patere conspectui, nec pollutionem turpium somniorum larga fletuum ablutione purgamus, nec lugemus quod in ipsa elemosynae pietate,

cum uel fratrum necessitatibus subuenimus uel alimonia pauperibus ministramus, serenitatem nostrae hilaritatis obnubilat auara cunctatio, nec feriri -nos ullo credimus detrimento, cum derelicta memoria dei ea quae sunt temporalia atque corrupta [*]( 1 expendentes JE1 3 Kãp VIII B VIII F qui BF ) [*]( 4 anamarteti B anamarthiti β 7 ebitadins Bl ebetudine 0 neb lad B .10 a om. βpatilolum fJ 11 in nobis esse B: nobls inesse rell. v post arbitramar in BF cap. 9, in O1β cap. 8 incipit 13 egeste 0 adgesta KZ1 a.dgestę Z2 (v) 15 aos B: om. FΟβν uana F 16 gloriae subtili snggestioue (-em 0) O2βν pulsati Ofiv tepidus F 17 quur FO sallentibus 0 19 orremus BIFO 23 elimosinae B aelimosynae F elemosine 0 24 alimonia B1FO1: alimoniam B2O2βν 25 obnubit fJ 27 adqae B corrupta BF: corporea OfJv )

E contra hi qui summam totius uoluptatis et gaudii et beatitudinis suae in diuinarum ae spiritalium rerum tantum contemplatione constituunt, eam ab ea inuiti uel paululum uiolentis cogitationibus abstrahuntur. uelut quoddam in w sacrilegii genus praesentis paenitudinis puniunt ultione, ae uilissimam creaturam, ad qUID sit detortus mentis intuitus, creatori sao se praetulisse lugentes paene dixerim inpietatis sibi crimen adscribunt, et licet ad conspiciendam diuinae gloriae claritatem oculos cordis sui summa alacritate conuertant, tamen etiam breuissimas carnalium cogitationum tenebras non ferentes, quidquid ab illo uero lnmme mentis aspectum retrahit, execrantur.

denique eam bnne beatus apostolns Iohanne adfectum cunctis uellet infundere, filioli, inquit, nolite diligere mundum neque ea quae in mundo sunt si quis diligit mundum, non est caritas dei in illo: quia omne quod in mundo est concupiscentia carnis et concupiscentia oculorum est et superbia. uitae, quae non est ez patre, sed ex mundo est. et mundus perit et concupiscentia eius: qui autem facit uoluntatem dei, manet in aeternum. fastidiunt ergo sancti uniuersa quibus mundus iste subsistit, sed inpossibile est ut non ad ea uel breui cogitationum rapiantur excessu, [*]( 2 ProT. 23, 86 (LXX) 16 I Iok 2, 15—17 ) [*]( 1 satis congrae om. 0c salamonis 0 solomonis K1 2 feriunt β: f«eraat (i erag.) F ferierunt Bv feriavt 0 4 eodd. prat- ter O2 non distinguunt hii BFOKZ1 5 tantum om. § 6 hab F1 uel inniti vel BFO paololum β 7 in lie om. 0 8 praeeenti βν 9 intnitn F 14 quicquid B2OK2 15 exaeerantnr βιboannea 0 16 adfectum K: affectum rtll. nellet cnnctis O . inquid B1FOK1Z 18 illo BFO: ipeo βν 20 carnis est et BF est poet ocalorum om. BO cum Vulgata 22 periit FO 23 fwtidant β24 in quibus Ofl v subsistit] neraatnr 0v 25 vel om. BFO . )

Recte igitur sanctos, qui memoriam dei stabiliter retinentes quasi per extentas in sublime lineas suspenso feruntur incessu, schoenobatis, quos uulgo funambulos uocant, dixerim conparandos, qui summam suae salutis ac uitae in angustissimo funiculi illius tramite conlocantes atrocissimam se mortem protinus incursurog esse non ambigunt, si uel exigua pes eorum titubatione deuiauerit aut modum illius salutaris directionis excesserit.

qui dum arte mirifica aSrios gressus per inania moliuntur, si illam angustiorem uestigio semitam non cauta atque sollicita moderatione seruauerint, terra, quae omnibus uelut naturalis est basis et solidissimum cunctis ac tutissimum fundamentum, fit illis praesens ac manifesta pernicies, non quia illius natura mutetur, sed quia illi ad eam praecipiti carnis pondere delabuntur. ita etiam indefessa illa dei bonitas inmutabilisque substantia ipsa quidem neminem laedit, sed nos declinando a summis atque ad ima tendendo nobis ipsi consciscimus mortem, immo ipsa declinatio mors efficitur declinanti.

uae enim inquit eis, quoniam recesserunt a me: uastabuntur, quoniam [*]( 4 Iob 26, & 6 Iob 15, 16 (LXX) 27 Oa. 7, 18 ) [*]( 2 defixuB βν3 contemplationem BSFI 10 Kãp X B X a F 12 socenoaatis B s٭chenouatis F iscenoaatis 0 scenobatis β fananbnloa β 13 snae om. BF 19 non canta] incauta 0 21 firmamentum §r 22 pernities B nature B 23 dilabuntnr B2F2β delebdntur 0 \'25 summos K1 adque B 26 ipsis Οβν conciscimus B* 27 inquid BFOIPZ )