Conlationes Patrum (Collationibus)

Cassian, John

John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 13). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1886.

unde etiam ille sapientissimus Ecclesiastes uniuersos actus et humana studia mente percurrens sine ulla exceptione pronuntiat: quia non est iustus homo in terra, quifaciat bonum. et non peccabit: id est nemo in hac terra tam sanctus, tam diligens, tam intentus uel potuit umquam uel poterit inueniri, qui uero illi ac singulari bono ita iugiter ualeat inhaerere, ut non cotidie ab eo distractum se sentiat deliquisse. qui tamen cum pronuntietur inmunis a noxa esse non posse, iustus esse nihilominus non negatur.

Quisquis itaque anamarteton, id est inpeccantiam naturae adscribit humanae, non inanibus uerbis, sed conscientiae [*]( 3 Mt. 6, 12 14 I. c. 18 Kccles. 7, 21 (LXX) ) [*]( 2 quae om. KZ\' 4 dimittemaH F1 6 indubitante F nua credere 0 7 tamque saperbia KlZr 8 potoit F 10 ignorantiae et 0 11 aliquos esse posse 0 12 atiua 0 13 cuum 0 14 quotidie 0 cottidie β 15 dicant B1F fingunt] fallant Οβν 17 ecleaiastes BK actos K1 20 peccauit ElF 21 unquam 0 inuenire 0 22 aalet 0 23 at] et Bl quotidie 0 cottidie β 24 quum 0 26 Kip XX B XX F XVIII OK1 anamartheton BFfJ anam.arteti (h era.) 0 corr. )

669
suae nobiscum testimonio ac probatione confligat et tunc demum se absque peccato esse pronuntiet, cum se ab hoc summo bono senserit non auulsum: immo uero quisquis considerans conscientiam suam, ut non dicam amplius, unam saltim synaxin sine ulla uerbi uel facti uel cogitationis interpellatione se deprehenderit celebrasse, absque peccato se esse pronuntiet. proinde quia his omnibus otiosis ac superfluis rebus uolucrem humanae mentis excursum fatemur carere non posse. per hoc utique consequenter sine peccato nos non esse ueraciter confitemur.

nam quantauis circumspectione unusquisque cor suum seruare contendat, numquam id secundum desiderium spiritus sui repugnante carnis condicione custodiet. quanto enim magis profecerit mens humana et ad sinceriorem contemplationis peruenerit puritatem, tanto se inmundiorem quasi per speculum suae puritatis inspiciet, quia necesse est ut, dum animus ad sublimiorem se extendit intuitum et maiora quam agit prospiciens concupiscit, illa in quibus est ut inferiora semper ac uiliora despiciat.

plura siquidem denotat sincerior obtutus paritque sibi maiorem reprehensionis dolorem inreprehensibilis uita et multiplicat gemitus atque suspiria emendatio morum et aemulatio adtenta uirtutum. nemo enim illo in quo profecerit gradu potest esse contentus et quantum quis fuerit mente purgatior, tanto se sordidiorem uidens magis humilitatis quam elationis inuenit causas, quantoque pernicius ad sublimiora conscenderit, tanto amplius praeuidet sibi superesse quo tendat.

denique ille apostolorum eximius, quem diligebat leaus, recumbens supra pectus eius, hanc quasi ex dominico protulit corde sententiam: si [*]( 27 Ioh. 13, 23 28 I Ioh. 1, 8 ) [*]( 1 confligant K1 2 quum 0 se om. (J 3 senserim K1 5 pealtim 0 sinaiim BF sinazin 0 7 pronuntiat 0 quia pro his B 8 uoluerem F 11 sernare cor suam 0 12 desideriun B carnis] carnis sui B conditione Bp 13 proficerit Pl 14 tatem tanto se inmundiorem ...... XXIIII, cap. 9 ertrahendum bonem tuum non patitur desunt in Z: intercidit quaternio integer 16 ut om. K 17 prospicientes F1 19 parique BlF sibimet 0 22 proficerit BlFOKl 23 purgatus 0 24 inueniet caasam 0 pertinacine 0 25 sibimet 0 28 protulerit 0 )

670
dixerimus quia peccatum non habemusipsi nos seducimus et ueritas in nobis non est. itaque si dicentes nos non habere peccatum ueritatem, id est Christum non habemus in nobis, quid aliud proficimus, nisi ut nos hac ipsa professione ex peccatoribus sceleratos atque impios adprobemus.

Postremo si cordi est uerius explorare, utrum possibile sit humanae substantiae anamarteton possidere, a quibus hoc manifestius discere poterimus quam ab his qui carnem suam crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis, et quibus uere crucifixus est mundus? qui cum de cordibus suis.non solum radicitus uitia uniuersa conuulserint, uerum etiam cogitationes ac memoriam peccatorum conentur excludere, nihilominus tamen cotidie fideliter profitentur ne una quidem hora macula se posse carere peccati.

Nec tamen ex eo debemus nos a dominica communione suspendere, quia nos agnoscimus peccatores, sed ad eam magis ac magis* Mt propter animae medicinam ac purificationem spiritus auide festinandum, uerumtamen ea humilitate mentis ac fide, ut indigno3 nos perceptione tantae gratiae iudicantes remedia potius nostris uulneribus expetamus. alioquin nec anniuersaria. quidem digne est praesumenda communio, ut quidam faciunt, qui in monasteriis consistentes ita sacramentorum caelestium dignitatem et sanctificationem ac meritum metiuntur, ut aestiment ea non nisi sanctos atque inmaculatos debere praesumere, et non potius ut sanctos mandosque nos sua participatione perficiant.

qui profecto maiorem arrogantiae praesumptionem, quam declinare sibi uidentur, incurrunt, quia uel tunc cum ea percipiunt dignos se esse perceptione diiudicant. [*]( 8 Gal. 5, 24 10 1. c. 6, 14 ) [*]( 4 profecimtu BF 5 adque BF 6 Kap XXI B XXIF XVtUI Kl 7 anamarteton 0: aaamartheton reIL 13 cottidie K 14 carcere F\': om. K 15 Kap XXII B XXII F 17 ac post medicinam] et OKv 18 ea] ex Kl 20 ezpetemus F expectemus 0 expectamas K\' alioqui Kl 21 anninersario K 23 dignitate et sanctificatione BF 24 mentiontor 0 extiment eam O 25 ut om. K 26 perficiac BFO 28 quam 0 esse BF: eiÜK OKv )

671
multo autem iustius est ut cum hac cordis humilitate, qua credimus et fatemur illa sacrosancta mysteria numquam pro merito nos posse contingere, singulis ea dominicis ob remedium nostrarum aegritudinum praesumamus, quam ut uana persuasione cordis elati uel post annum dignos eorum participio nos esse credamus.

quapropter ut haec intellegere et fructuose tenere possimus, misericordiam domini, ut nos ad perficienda haec adiuuet, adtentius inploremus, quae nequaquam ita ut ceterae humanae artes praecedente quadam ratione uerborum, sed actu potius et experientia praeeunte discuntur, quaeque rursum nisi tam conlationibus spiritalium uirorum frequenter examinata fuerint et polita quam documentis et cotidiana experientia sollicite uentilata, aut obsolescunt incuria aut otiosa obliuione depereunt. [*]( 2 sancta 0 sacrosanctam Kl misteria BO 4 pereuaaione] presumtiooe 0 5 participio OK2ν: participium Kl participatio B1 participatione B\'F 6 intellig. 0 12 quam etiam 0 cottid. K 14 deperennt. Explicit abbatis theonae (-ne BF) conlatio tertia (-III- FK: de anamarthetbon add. BF) Incipit abbatis (abb de B) abrahae conlatio (conlatio abbatis abbraham K) de mortiScatione BFK Ezplioit conlatio abbatia theone de anamartesis. Conlatio abbatis abraham de mortificatione 0 Incipiant capitula BF Incipit capitula eiusdem 0 Capitulationes K )

672
DE MOBTIFICATIONE. CAPITVLA.

Quomodo abbati Abrahae cogitationum nostraram arcana prodiderimus.

Quomodo senex nostros patefecerit errores.

De qualitate locorum, quae ab anachoretis expeti debeant.

Quae a solitariis operationum genera eligi debeant.

Quod euagatione corporis grauetur magis quam releuetur cordis anxietas.

Ad quam conparationem cogitationes suas monachus debeat custodire.

Interrogatio, cur obesse nobis parentum uicinia putaretur, quae in Aegypto consistentibus non obesset.

Responsio, quod non omnibus conueniant omnia.

Quod hi possint parentum uiciniam non timere, qui abbatis Apollo mortificationem potuerint aemulari.

Interrogatio, an obsit monacho, si ei a parentibus necessaria suggerantur. [*]( 6 habrahue F abbahae Kl 6 archana BO prodiderimnr areana K(f) 7 nostros aenez .Kc patefecit BF 8 locorum BFO: locorum ac statua K anachoritis 0 expleti F\' 10 genere legi BF genera debeant eligi (elegi X\') Kv 11 graniter KI 12 reueletur P1K1 14 debeant K1 15 qaor BO 16 egipto BO 18 hii codd. uicinia BFO 19 appollo B 20 ei BFO: et K )

673

Responsio, quid sanctus Antonius super hoc pronuntiauerit.

De utilitate operationis et otii detrimento.

Fabula de tonsoris mercede conposita ad inlusiones diaboli cognoscendas.

Interrogatio, unde nobis talium cogitationum error inrepserit.

Responsio de tripertito animae motu.

Rationabilem animae nostrae partem esse corruptam.

Quod infirmior pars animae diabolicis temptationibus prima subcumbat,

Interrogatio, an utili desiderio maioris silentii retraheremur ad patriam.

Responsio de inlusione diaboli, eo quod uastioris solitudinis requiem repromittat.

Quam utilis sit remissio in aduentu fratrum.

Quomodo euangelista Iohannes utilitatem remissionis ostendisse dicatur.

Interrogatio, qualiter intellegendum sit quod in euangelio dicitur: iugum meum suaue est et onus meum leue est.

Responsio cum expeditione sententiae.

Cur amarum iugum et graue onus domini sentiatur.

Quid utilitatis conferat temptationum incursio.

Quemadmodum perfecte renuntiantibus centuplum . in hoc mundo repromittatur. [*]( 20 Mt. 11, 30 ) [*]( 1 quod B 5 diabuli B diabolicas ex diabolico K 9 rationalem B fnisse K 10 diaboli 0 11 subcumbat K1: suceumbat rea. 12 retraemur 0 retrahamur K 14 responsio om. EFO1 diabuli B diabolica ex diabolico K eo onu K 20 euangelium K* auaue est et BFOx: suaue et O1 βν 21 honus B meum om. F est post leue om. BFO 22 quum 0 expositione OxK 23 XXIIII om. K quur BFO 24 XXIIII K offerAt B 25 XXVI om. K 26 repromittatur. Expliciunt capitula BF Explicit capitulatio. Incipit liber uicesimus .1111. O Finiunt capitula abbatis abbraham. Incipit conlatio abbatis abbrahae de mortiflcatione conlationes (nes deZeu. m. 2) ·VΙΙ· K ) [*]( XIII. Caat. t. ) [*]( 43 )

674

Quarta atque uicensima ista conlatio abbatis Abraham Christo fauente procuditur, omnium seniorum traditiones atque statuta concludens: qua uestris orationibus consummata illorum uiginti quattuor seniorum, qui in sancta Apocalypsi coronas suas agno offerre dicuntur, numero mystice congruentes cunctarum promissionum nostrarum debitis nos credimus absoluendos. si qua proinde gloria hi uiginti quattuor seniores nostri ob institutionis suae meritum fuerint coronati, illi qui pro salute mundi immolatus est agno prostratis sunt capitibus oblaturi: ipse enim et illis tam eximium sensum et nobis qualemcumque sermonem, quo tanta profunditas promeretur, propter honorem nominis sui donare dignatus est. et necesse est ut ad auctorem bonorum omnium muneris sui merita referantur, cui hoc ipso debetur amplius quo magis soluitur.

igitur ad hunc Abraham inpugnationem cogitationum nostrarum anxia confessione detulimus, qua ad repetendam prouinciam nostram atque ad reuisendos parentes cotidianis animae aestibus urguebamur.\' hinc etenim nobis maxima desideriorum nascebatur occasio, quod tanta religione atque pietate parentes nostros praeditos recordabamur, ut eos nequaquam inpedituros nostrum propositum praesumeremus, hoc iugiter mente uoluentes, quod profectum magis ex illorum essemus adsiduitate capturi, nullaque nos corporalium rerum sollicitudine, nullis prospiciendi uictus distentionibus occupandos, illis adfatim omnem cum gaudio praebitionem nostrae necessitatis explentibus.

insuper etiam spe inanium gaudiorum [*]( 4 Apoc. 4, 4 ) [*]( 1 adque B\' uicensima Kx: ni I oiceBima B uicesima FOX\' 2 fabente B\'0 procluditar BF\'0 adque Bl 3 instituta O\'Kr que 0 quia K\' 4 XXIIII BF, item infra apocalipsi BK1 apocalipsin 0 5 numeri Kl misticq 0 7 absoluendos] liberandos Kv hii BlFOK senes OKr 9 prostratls Fr: prostrati BO subiectis Kc 10 enim et] et enim Bl illi statim K\' 13 bonorum operum omnium OKl 14 cui.... soluitur otn. BF quo] qua 0 16 quaj quia OKx prouintiam B 17 adque Bl quotid. 0 cottid. K 19 relegione BlKl adque B 20 eis ICc 21 inpedituros om. Kc praeponeremne Kc )

675
animas pascebamus, credentes nos fructum maximum percepturos de conuersione multorum, qui uelut nostro essent ad uiam salutis exemplo ac monitis dirigendi. tunc praeterea ipsorum locorum situs, in quibus erat maioribus nostris auita possessio, ipsarumque amoenitas iucunda regionum ante oculos pingebatur, quam grate et congrue solitudinis spatiis tenderetur, ita ut non solum delectare monachum possent secreta siluarum, sed etiam maxima uictus praebere conpendia.

quae omnia praedicto seni cum secundum fidem conscientiae nostrae simpliciter panderemus, nec iam inpugnationum uim tolerare nos posse, nisi nobis per illius medicinam dei gratia subuenisset, profusis lacrimis testaremur, tacitus ille diuque cunctatus atque ad extremum grauiter ingemescens ait.

Necdum uos desideriis renuntiasse mundanis nec mortificasse concupiscentias pristinas cogitationum uestrarum prodit infirmitas. nam sicut desidiam cordis uestri desideriorum uestrorum peruagatio protestatur, hanc peregrinationem ac parentum absentiam, quam mente potius suscipere debuistis, carne tantummodo sustinetis. sepulta enim haec omnia ac de cordibus uestris euulsa penitus iam fuissent, si uel rationem ipsius abrenuntiationis uel principalem solitudinis causam in qua consistimus cepissetis.

ideoque nos illa otii aegritudine sentio laborare, quae in Prouerbiis ita notatur: in desideriis est omnis otiosus, et iterum: desideria pigrum occidunt. nam et nobis poterant haec quae commemorastis carnalium commodorum non deesse conpendia, si credidissemus ea nostro conuenire proposito aut talem ex illis amoenitatum [*]( 23 Prov. 13, 4 (LXX) 24 Prov. 21, 25 ) [*]( 1 anime 0 animum Kv paschebamur 0 fructum nos Kv 2 conuersatione BFO 3 salutis se B\' tum OKv cf. cap. 9, 4 1 habita 4 aaita O: auita K habita BF 5 ipsaque K iocunda B K2 7 possint Kc 13 adque Bl ingemiscens B\'K ait BF ita respondit Ov: om. K 14 necdum inquit K* 16 uestri et B\' fort. scrib. desidia c. uestri et 22 cepissetis 0: coepissetis BFKv illa uos K 25 potuerant K 26 conpendia] carnalia Kl 27 ea om. 0 tale B ) [*]( 43* )

676
uoluptatibus fructum nobis iudicassemus posse conferri, qualis iste est qui de hoc locorum squalore et corporis contritione conquiritur. nec sumus ita parentum solacio destituti, ut nobis desint qui de suis substantiis sustentare nos gaudeant, nisi nobis illa sententia saluatoris occurrens quidquid ad fotum huius pertinet carnis excluderet, quadicitur: qui non re 1 iquerit (siue oderit) patrem et matrem et filios et fratres, non potest meus esse discipulus.

quodsi parentum quoque praesidio essemus omnimodis desolati, uel potentum mundi istius obsequia deesse non possent, qui promptissima largitate necessitatibus nostris cum omni gratiarum actione subministrare gauderent. quorum munificentia sustentati parandi uictus sollicitudine careremus, nisi nos uehementer illa prophetica maledictio deterreret. nam maledictus, inquit, homo, qui spem suam ponit in homine, et: nolite confidere in principibus. potuimus etiam cellulas saltim nostras supra Nili fluminis alueum conlocantes aquam habere pro foribus, ne eam a quattuor milibus passuum nostris cogeremur deferre ceruicibus, nisi nos ad tolerantiam laboris istius indefessos beatus apostolus reddens hoc iugiter animaret eloquio, unusquisque, inquiens, propriam mercedem accipiet secundum suum laborem.

nec ignoramus esse nonnulla etiam in regionibus nostris amoena secreta, in quibus pomorum copia et hortorum gratia uel ubertas necessitatem uictus nostri minimo labore corporis [*]( 6 Luc. 14, 26 14 Hierem. 17, 5 (LXX) 16 Ps. 145, 2 21 I Cor. 3, 8 ) [*]( 2 est om. BF 3 solatio B distituti Kl nobis om. Kc 4 quique K1 5 nobis] nos K quicquid F2OK2 forum K1 6 relinquerit OK\' 7 aut matrem BF 9 omnis modis B1F1 quoque essemus praesidio destituti (dist Kl) Kv certe uel Kv 10 potentium OK stius 0 11 promtiuima FO prumpt. Kl 12 muniflcentie Bl 13 sollicitudinem 0 14 profetica BFO 15 inquid BFOK1 suam om. K hominem OK 17 saltem FO albeum FO 18 a Br e Kc: . om. FO 19 tollerantiam BKX 23 etiam om. Kc 24 et ubertas Kl )

677
expedirent, nisi inpingendam illam nobis exprobrationem quae ad illam in euangelio directa est diuitem uereremur: quia recepisti consolationem tuam in uita tua. sed despectis illis omnibus et cum uniuersa mundi huius uoluptate contemptis his tantum squaloribus delectamur uniuersisque deliciis horrendam solitudinis istius praeferimus uastitatem neque huic harenarum amaritudini quantasuis uberis glaebae diuitias conparamus, non temporalia huius corporis lucra, sed aeterna spiritus emolumenta sectantes.

parum est enim renuntiasse monachum semel, id est in primordio conuersionis suae contempsisse praesentia, nisi eis cotidie renuntiare perstiterit. usque ad finem namque huius uitae illud nobis dicendum est cum propheta: et diem hominis non desideraui, tu scis. unde et dominus in euangelio si quis, inquit, uult post me uenire, abneget semet ipsum et tollat crucem suam cotidie et sequatur me.

Et idcirco ei, qui de interioris hominis puritate peruigilem sollicitudinem gerit, expetenda sunt loca, quae mentem eius nulla ad culturae distentionem ubertatis suae fecunditate sollicitent nec de cellulae fixa atque inmobili statione proturbent atque ad aliquod subdiuale opus prodire conpellant, et ita uelut in apertum effusis cogitationibus omnem mentis directionem ac subtilissimum certe illius destinationis intuitum per diuersa dispergat.