Conlationes Patrum (Collationibus)

Cassian, John

John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 13). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1886.

MOVSES: Sicut non sunt omnes iuuenes pari modo uel feruentes spiritu uel disciplinis ac moribus optimis instituti, ita nec Senes quidem cuncti uno modo uel perfecti possunt uel probatissimi repperiri. diuitiae enim senum non sunt canitie capitis, sed industria iuuentatis ac praeteritorum [*]( 1 conmodis 0: commodis rell. 2 puidere Dl 4 doctorê W 5 ante nisi addunt WX: solum ocalis sed ne animo quidem 7 patet W1 8 uiaibilis W1 inuisibilie W 9 adque Dx 10 seu] uel D innumerabilis Wl 12 inferior 0 14 confusioues W1 17 cogitiones W stude*muB (a eras.) D 18 sirie 0 post partdbus add. 0: constituto 20 prudenti W1 21 exprobasse W 22 erubiscimus D1 cumrationum 0 24 moses D.WO 25 obtimis D 26 nec 0 et (c in ras.) W: ne DX 28 iuuentatis WI iuuentutes DI iuuentutis D\'X iubentutis 0 )

laborum stipendiis metiendae. quae enim non congregasti inquit in iuuentute, quomodo inuenies in senecta tua? senectus namque honorabilis non diuturna, ate numero annorum conputata: cani enim sunt sensus hominis, et aetas senectutis uita inmaculata.

et idcirco non omnium seniorum, quorum capita canities tegit quosque uitae longaeuitas sola commendat, nobis sunt sectanda uestigia seu traditiones ac monita suscipienda, sed eorum, quos laudabiliter uitam suam ac probatissime conperimus in iuuentute signasse nec praesumptionibus propriis, sed maiorum traditionibus institutos. sunt enim nonnulli, quorum etiam, quod est lugubrius, maior est multitudo, qui in tepore sto quem ab adulescentia conceperunt atque ignauia senescentes auctoritatem sibi non maturitate morum, sed annorum numerosi- tate conquirunt.

de quibus exprobratio illa domini proprie satis dirigitur per prophetam: et comederunt alieni robur eius, et ipse nesciuit: sed et cani effusi sunt in eo, et ipse ignoranit. hos, inquam, in exemplum iunioribus non uitae probitas nec ulla propositi huius laudabilis atque imitanda districtio, sed annositas sola prouexit. quorum canitiem callidissimus inimicus ad deceptionem iuniorum in praeiudicata auctoritate proponens etiam illos, qui ad uiam perfectionis uel suis uel aliorum potuerunt monitis incitari, subuertere ae decipere exemplis eorum fraudulenta subtilitate festinat, uel in teporem eos scilicet nonum uel in letalem desperationem doctrinis eorum institutisque perducens.

cuius rei uolens nobis exempla proferre, auctoris nomine praetermisso, ne nos quoque [*]( 1 sir. 25, 5 3 Sap. 4, 8-9 16 Osee 7, 9 ) [*]( 1 mentiendae O1. 2 inquid D W senectute (nectntq in ras. n, 2) D et 0 3 honorabiles D1 A enim sunt DOXc: sunt utem W et cod. Amiat. autem sunt r Vuig. 6 caput 0 7 tdget Dl commendet D1 9 compererimus Wr 10 in om. 0 12 tempore D1 13 adulisceDtia DlW 14 auttoritatem D1\' 16 satis propriae D1: transpos. m. 2 proprietatis 0 robor D1X1, 19 adque D1 20 destrictio 0 corum 0 ,22 auttoritate D1 24 p exemplis 0 25 tepore ex tẽporẽ W disperat. D 27 anttoris D1 )

illms, qui patefacta sibi fratris uitia publicauit, simile aliquid admittamus, rem tantum gestam, quae instructionem necessariam uobis conferre possit, exponam. cum igitur ad senem. quendam nobis optime cognitum quidam non ignauissimorum innenom profectus sui et curationis gratia perrexisset et carnalibus incentiuis ac fornicationis spiritu semet ipsum inquietari simpliciter prodidisset, consolationem credens laboribus suis oratione senis et remedia inflictis uulneribus reperturum, ille amarissimis eum increpans uerbis miserabilemque et indignum nec monachi nomine censendum esse pronuntians, qui potuerit huiusmodi uitio et concupiscentia titillari, ita suis e contrario correptionibus uulnerauit, ut eam summa desperatione deiectum ac letali tristitia consternatum e sua dimitteret cella.

cumque ei tali maerore depresso nec iam de remedio passionis, sed de expletione conceptae concupiscentiae profunda cogitatione tractanti abbas Apollo seniorum probatissimus occurrisset laboremque et obpugnationis uehementiam, quae in corde eius tacite uoluebantur, de contemplatione uultus et deiectione coniectans cantam tantae perturbationis inquireret, atque ille molliter se conpellanti seni ne responsum quidem ullum posset referre, magis ac magis eum sentiens senex non inaniter causam tantae tristitiae silentio uelle contegere, quam ne uultu quidem dissimulare praeualeret, intentius ab eo causas occulti doloris coepit inquirere.

quibus ille constrictus pergere se confitetur ad uicum, ut quia secundum sententiam illius senis monachus esse non posset nec refrenare stimulos carnis et inpugnationis remedia consequi iam ualeret, uxorem duceret ac relicto monasterio reuerteretur ad saeculum. quem senex [*]( 1 aliquit 0 4 obtime D 8 orationd Wl repperturum WO 9 post uerbis addunt WK: ita sois e contrario correptionibns uperauit, quam dUtographiam e lectionu uarietate nalnerauit ortam esse manifestum est 10 esae om. 0 pronontians D1 12 diaperatione D 13 letari D* 14 me-rore (r eras.) D 18 aoluebatnr Xx 19 tentae D1 pertorbationee W\' 20 adque D1 21 possit D 23 causa D 26 possit Dl 28 relicto iam 0 secolum D actm WOX )

blanda consolatione demulcens seseque adserens isdem cotidie incentiuorum stimulis atque aestibus agitari, et idcirco non debere eum prorsus desperatione concidere nec mirari super iapngnatioms ardore, qui non tam laboris studio quam misericordia domini et gratia uinceretur, unius tantum diei ab eodem poposcit indutias, et ut reuerteretur ad suam cellulam deprecatus ad monasterium praedicti senis tota festinatione perrexit.

comqae eidem proximasset, expansis manibus orationem cum lacrimis fundens, conuerte, ait, domine, qui occultarum uirium et infirmitatis humanae solus arbiter pius ac secretus es medicus, inpagaationem iuuenis illius in senem istum, ut condescendere infirmitatibus laborantum et conpati fragilitati iuniorum uel in senectute doceatur. cumque ille hanc precem cum gemitu conclusisset, cernit Aethiopem taetrum contra illius cellulam stantem atque ignita aduersus eam iacula dirigentem. quibus cum fuisset ille protinus sauciatus et progressus e cella huc illucque uelut amens et ebrius cursitaret, atque egrediens et ingrediens iam se in ea continere non posset, eadem uia pergere concitus coepit, qua iuuenis ille discesserat.

quem abbas Apollo uelut amentem factum quibusdam furiis conspiciens agitari intellexit ignitum diaboli quod uiderat telum in corde eius fuisse defixum illamque in eo confusionem mentis ac perturbationem sensuum. intolerandis aestibus operari, accedensque ad eum, quo, inquit, properas aut quaenam te causae senilis illius grauitatis oblitum ita pueriliter inquietant ac mobiliter cursitare conpellunt ?

cumque ille pro conscientiae suae reatu ac turpi exagitatione confusus crederet ardorem sui pectoris [*]( 1 isdem X1: hisdem DWOX1 cottidie DX 8 diep. concedere D1 5 tamtum 0 6 iaducias DX cellolam D1X1 M depraeca∗t\'∗∗(n ante t eras.) W 7 praedicta Dl: om. 0 8 idem W 9 ocultorum 0 nirum D 11 stam Qx 12 fragilitate D1 13 genitn conclusitset D1 14 tetrum OX celulam D cellula W cellolam X1 17 adque D et ingrediens om. 0 18 ea] cella (c ita rat. m. 2) D possit D\'W 19 quia D apollo∗ (s eras.) W 21 diabuli Dx 22 perturbatione W 23 intoUerandis D 24 inquid DW 25 ac] et in ras. m. 2 D 27 crederit D\' )

deprehensam ac retectis seni sui cordis arcanis nullam responsionem percontanti reddere prorsus auderet, reuertere, inquit, ad cellam tandemque te intellege uel ignoratum hactenus a diabolo uel despectum nec in eorum numero reputatum, quibus ille cotidie confligere et conluctari profectibus eonun ac studiis instigatur, qui unum eius in te directum iaculum post tantam annorum seriem, quam in hac professione triuisti, non dicam respuere, sed ne uno quidem die differre potuisti. quo te idcirco dominus passus est sauciari, ut saltim in senecta disceres conpati infirmitatibus alienis et fragilitati condescendere iuniorum tuis exemplis atque experientia docereris, qui suscipiens iuuenem infestatione diabolica laborantem non modo nulla consolatione fouisti, sed etiam perniciosa desperatione deiectum inimici manibus tradidisti, quantum in te est ab eodem lugubriter deuorandum.

quem sine dubio nequaquam tam uebementi conflictu fuisset adgressus, quo te nunc usque est adpetere dedignatus, nisi futuro profectui eius inuidens inimicus illam uirtutem, quam animis eius inesse cernebat, anticipare ac praeuertere suis ignitis iaculis festinasset, procul dubio intellegens fortiorem, cui tanta uehementia confligere operae pretium iudicauit disce itaque tuis exemplis laborantibus conpati et periclitantes nequaquam perniciosa desperatione terrere nec durissimis sermonibus asperare, sed potius leni blandaque consolatione reficere, et secundum praeceptum sapientissimi Salomonis eruere eos qui ducuntur ad mortem et redimere eos qui interficiuntur ne parcas, nostrique saluatoris exemplo harundinem quassatam non conterere et [*](25 Pror. 24, 11 (LXX) 27 cf. Mt 12, 00 ) [*](1 retentis sui (om. seni) mi ras. D senis W\' archanis 0 nollamDl 2 petcuntanti W1 percanctanti X inquid DWO 3 a zabnlo actenns in. rae. m. 2 D \' 4 dispectum D numerum W depntatum 0 5 cottidie X ac] ras. 1-a litt. tn D 8 diferre D 3 saltem 0 11 adque Dx 13 disper. D 14 tradedisti D1 19 peruertere OXx iacolis W* 22 pereclitantee D\'W pernitioea DW ..disper. D 25 solomonis W\' salamoniB X 27 exemplum Wl arundinem WO confrlngere (fringere tn ras. m. 2) D )

linum fumigans non extinguere atque illam a domino gratiam poscere, qua ipse quoque fiducialiter ualeas opere ac uirtute cantare: dominus dedit mihi linguam eruditam, ut sciam sustentare eum, qui lassus est uerbo.

nullus etenim sufferre inimici posset insidias seu carnales aestus naturali quodammodo igne flagrantes uel extinguere uel reprimere, nisi dei gratia uel iuuaret fragilitatem nostram uel protegeret ac muniret et idcirco salutaris huius dispensationis ratione finita, qua uel illum iuuenem perniciosis aestibus dominus liberare uel de inpugnationis uehementia et conpatiendi affectu te uoluit erudire, communibus eum precibus inploremus, quo flagellum istud, quod utilitatis gratia tibi dominus inferre dignatus est, iubeat amoueri (ipse enim dolere facit et rursum medetur: percutit et manus eius sanauerunt ipse humiliat et exaltat, ipse occidit et uiuificat, deducit ad inferum et reducit) et ignita diaboli iacula, quae me arbitro tibi permisit infligi, redundante spiritus sui rore restinguat.

quam temptationem licet eadem celeritate qua mfem dominus passus est ad unam sems orationem rursus abstulerit, euidenti tamen experimento docuit non modo non exprobrari patefacta cuiusque uitia, sed ne leuiter quidem laborantis dolorem debere contemni. et idcirco nequaquam uos unius senis siue paucorum uel inperitia uel leuitas ab illa salutari qua praediximus uia et traditione maiorum deterreat et excludat, quorum canitie ad deceptionem iuniorum callidissimus abutitur inimicus: sed absque ullo confusionis operimento omnia debent senioribus reuelari atque? ab eis uel [*](3 Esai. 50, 4 13 Iob 6, 18 (LXX) 15 I Reg. 2, 6-7 ) [*](1 adque D 2 quia O\' oirtute 0: ueritate DWXv cf. III, 6, 4 4 lapsns (p in ras. m. 2) Wc 5 inimici eras. in D poeait DlW* 6 repremere DIX 8 ae] ut O 10 de om. 0 inpugnationes Wl 12 stat 0 13 iobeat Dl dolore DxWl dolorem X 14 sanant D* 16 inferum Dl: infernom D\'WOXc inferos r 18 extingoat 0 quem Dl 19 inferre D 22 laborantee Dl contempni D et om. 0 24 qua WI: quam DW\'OXx 26 detterreat D1 caniti∗ẽ (a cras.) W 26 abntetnr D1 27 adque DI W )

remedia uulnerum uel exempla conuersationis ac uitae fiducialiter sumi. in quibus parem opem et similem experiemur effectum, si nihil penitus affectare nostro iudicio ac praesumpti- 1 one temptemus.