Conlationes Patrum (Collationibus)

cum uere ad ablutionem pedum multo minus praebuisset adsensum, tam abbas Sarapion refectione transacta conlationis consuetudine prouocante monere eum benigne ac leniter coepit, ne otiosus ac uagus, praesertim iuuenis tam robustus, instabili leuitate per uniuersa discurreret, sed ut in cella sedens secundum regulam seniorum suo potius opere quam aliena mallet munificentia sustentari. quod ne apostolus Paulus incideret et quidem cum ei in euangelio laboranti haec praebitio merito deberetur, diebus tamen ac noctibus maluit operari, ut cotidianum uictum uel sibi uel his qui eidem ministrantes opus exercere non poterant suis manibus praepararet.

ad haec ille tanta est tristitia ac dolore suppletus, ut amaritudinem corde conceptam ne uultu quidem dissimulare potuerit. cui senex: hactenus, inquit, o fili, cunctis te facinorum ponderibus onerabus, non metuens ne confessione tam atrocium criminum notam existimationis incurreres: quid quaeso nunc est, quod ad simplicem admonitiunculam nostram, quae tamen in se non modo nullum obprobrium, sed etiam aedificationis habuit ac dilectionis adfectum, tanta te uideo indignatione permotum, ut eam ne uultu quidem occulere aut frontis serenitate dissimulare potueris? an fortasse illam dum te humilias expectabus a nostro ore sententiam: iustus accusator sui est in primordio sermonis?

proinde est uera cordis humilit retinenda, quae non de affectata corporis atque uerborum, sed de intima mentis humiliatione descendit: quae tunc demum [*](9 cf. n Theas. 3, 8. Act. 20, 34 24 Prov. 18, 17 (LXX) ) [*]( 1 psiatii BF10 2 insedebat OR1K1 qum 0 uero BF: nero etiam ORKv 4 serapion BR2 5 eum] cum F 7 discarrere K set B resedens R1K1 residens OR2K2v 9 apostulus F. paulus apostolus Bc incederet B1F1OR1 10 equidem BF 11 operare F1 cottid. BK 16 actenus BFOK1 inquid FORK 17 confusione K trocium F 19 cinaSmonicnlam B 21 adfectum K: aff. reU. 23 humiliabus B\'Ox 25 uera est ORKv 26 ad- que R1 27 intimo K*. humilitatione. F discendit Rl )

GERMANVS: Quemadmodum adquiri uel retentari possit ista tranquillitas optamus agnoscere, ut, sicut indicto nobis silentio oris claustra praecludimus uerborumque licentiam cohercemus, ita etiam cordis lenitatem custodire possimus, quod nonnumquam etiam cum lingua refrenatur, intrinsecus tamen statum suae placiditatis amittit: et idcirco mansuetudinis bonum non alias tenere quempiam posse nisi remotione cellae ac solitario putamus habitaculo.

PIAMVN: Patientia uera atque tranquillitas absque profunda cordis humilitate nec adquiritur nec tenetur: quae si de hoc fonte descenderit, nec beneficio cellae nec perfugio solitudinis indigebit. non enim patrocinium cuiusquam rei extrinsecus quaerit, quae humilitatis, id est generatricis atque custodis suae intrinsecus uirtute fulcitur. ceterum si mouemur ab aliquo lacessiti, certum est non esse in nobis humilitatis fundamenta firmiter stabilita, et ideo ad incursum uel exiguae tempestatis aedificium nostrum ruinosa commotione concutitur. non enim esset laudabilis nec admiranda patientia, si nullis inimicorum iaculis inpetita tranquillitatis propositum retentaret, sed in eo est praeclara atque gloriosa, quod inruentibus in se temptationum procellis immobilis perseuerat.

nam in quo uexari frangique aduersitatibus creditur, in eo potius, roboratur, et in eo magis acuitur, in quo putatur obtundi. a passionibus enim ae sustentatione patientiam dici nullus ignorat, ideoque [*]( 1 qum 0 I ab alii. ORKv alio] aliis Kv (non 0) 3 eibi om. OKv 4 apiritua BFB: cordiB OKv cf. spiritus tepore H, 2, 4 tolerarit B\'r: toleraret F tolerauerit B2RKc toleraberit 0 5 quemammodum B retentari B\': retineri rell. υ8 coercomus Kv. 9 quod) que B* qum 0 11 quampiam tenere 0 18 adque B 15 ditceaderit Bl 17 quaeret M adque B 18 castodiii F fulgetur Fl 19 alio 0 24 adque B t5 temptiouum F )

cum ergo quis uictus iniuria iracundiae igne succenditur, non causa peccati eius acerbitas inlatae contumeliae extitisse credenda est, sed potius manifestatio infirmitatis occultae, secundum illam parabolam domini saluatoris quam de duabus domibus ponit, una quae fundata erat super petram et alia quae super harenam, quibus aequaliter dicit pluuiarum ac fluminum uel tempestatum turbines inruisse: sed illam quae in petrae soliditate fundata nihil penitus detrimenti ex illa tam uiolenta conlisione sensisse, quae uero in harenarum pendula mobilitate constructa est statim fuisse conlapsam. quam utique apparet non propterea conruisse, quia imbrium uel torrentum inundatione pulsata, sed quia super harenam inprudenter extructa est.

non enim in hoc differt a peccatore nir sanctns, quia non similiter et ipse temptetur, sed quia hic etiam magnainpugnatione non uincitur, ille autem etiam parua temptatione superatur. neque enim esset ut diximus iusti alicuius uiri laudabilis fortitudo, si uinceret intemptatus, cum utique locum. uictoria habere non possit absque aduersitate certaminum. [*]( 8 Prov. 16, 32 (LXX) 5 1. c. 14, 29 (LXX) 10 cf. Mt 7, 24 aqq. ) [*]( 2 tolerarit B1: tolerauerit rell. v cf. cap. 11,5 8 a BF: ita et a 0 ita a RKv aolomone B salamone K 4 forte FOR1K1: forti B (?) R2K2 cf. XII, 6, 6 capiente K: capienti B capiet F OB 5 longanimis OBx enim om. ORKv cf. XVI, 27, 6 6 pusillanimis Bv qum 0 7 igni B suBcenditnr F 8 aceraitas BlF exstitisse K 10 parabulam B 11 nna 0: unam rell. aliam codd. 12 arenam BOR1K1 13 illa F 14 fundata B1FRK: fundata est B20v tua detrimenti] hic incipit Z 15 arenarum B1FOR1KlZ 17 quia] quod in rae. m. 2 B: om. F ymbrium B 18 pulsata OBfI: pnlaatam B1 F pulsata ait B* arenam B1KlZ arena 0 structa β )

secundum apostolum quoque Paulum uirtus non in otio atque deliciis, sed in infirmitate perficitur. ecce enim, inquit, dedi te hodie in ciuitatem munitam, et in columnam ferream, et in murum aereum, super omnem terram, regibus Iuda, et principibus eius, et sacerdotibus eius, et omni populo terrae. et bellabunt aduersum te, et non praeualebunt: quia ego tecum sum, ait dominus, ut eruam te.

Huius ergo patientiae uolo uobis duo saltim exempla proponere: unum religiosae cuiusdam feminae, quae patientiae uirtutem tanta auiditate sectata est, ut non solum temptationum non uitaret incursus, sed etiam occasiones molestiarum sibimet procuraret, quibus frequentius instigata non cederet. haec namque cum Alexandriae conmaneret essetque non obscuris orta maioribus atque in domo quae sibi fuerat a parentibus derelicta religiose domino deseruiret, ueniens ad beatae memoriae episcopum Athanasium precabatur, ut aliquam sibi alendam uiduam daret, quae ecclesiasticis sumptibus pascebatur.

et ut petitionem eius uerbis ipsius exprimamus, da mihi, inquit, aliquam de sororibus quam repauBem. pontifex ergo cum laudasset propositum feminae, quod eam ad opus misericordiae uidisset esse promptissimam, iussit ex omnibus eligi uiduam quae et honestate morum et grauitate ac disciplina omnibus praeferretur, ne forte desiderium largitatis percipientis uitio uinceretur et quae mercedem quaereret - in egena, prauis eius offensa moribus damnum fidei pateretur. [*]( 1 Iac. 1, 12 4 n Cor. 12, 9 5 Hierem. 1, 18-19 ) [*]( 4 adque B diliciis Bl 5 inquid FOK\'Z 8 iuda et FO B: iudae et B iuda β et Vulgata 11 at eruam te ait dominus 0, ut est XXIIII, 25,2 12 saltem FO 13 relegiosae В1 R1 KI 18 adque B 19 relegiose BK1 21 aeclesiasticis BF 28 inquid FOBXIZ 24 pontifez BFOB: sacerdos βv cf. §.3 et 5 et XXI, 86,1 25 prumpt B1K1Z 26 elegi B1R1K1Z 29 egenam β moribus offensa β damnum fidei ante prauia habent βv )

cui cum domum abductae omnibus deseruiret obsequiis, uirtutem modestiae eius ac lenitatis experta uidensque se ab ipsa momentis singulis gratiarum actione pro officio humanitatis honorari, post dies paucos ad memoratum renersa pontir ficem, rogaueram, inquit, ut mihi dari praeciperes quam ego reficerem et cui morigeris famularer obsequiis. cumque ille necdum propositum feminae ac desiderium intellegens aestimasset petitionem eius dissimulatione praepositi fuisse neglectam, causasque morae illius non absque animi sui commotione perquirens protinus agnouisset honestiorem ei ceteris uiduami deputatam, occulte praecepit ut ea illi quae esset cunctis nequior traderetur, quae scilicet uel iracundia uel rixis uel uinolentia seu uerbositate cunctas quibus haec. uitia dominarentur excederet.

quam cum multo faciliue inuentam sibique traditam domi habere coepisset atque eadem ei diligentia qua priori illi uiduae uel etiam studiosius ministraret, hoc solum ab ea pro tantis obsequiis recipiebat gratiae, ut indignis iugiter adficeretur iniuriis, conuiciis quoque ab ea ezprobrationibusque continuis uexaretur, obiciente ei et maledicis obtrectationibus increpante, eo quod eam non ad refrigerium, sed potius ad cruciatum et contumeliam ab episcopo poposcisset magisque se de requie ad laborem quam de labore transtulisset ad requiem. cam ergo adsiduitas iurgiorum eo usque prorumperet, ut ne ab obiectione quidem manuum procax mulier temperaret, illa autem humilioris obsequii geminaret officia, non furentem uincere renitendo, sed semet ipsam humilius subiciendo discebat, ut multimodis indignitatibus lacessita [*]( 2 se om. B 4 onerari R1KZ1: cf. infra g. 6 renersa (regressa R) pontificem BFOR: renertitnr Bacerdotem βc 5 inquid OB inquiens βc 6 morigeris om. β 8 propositi OB neglectas B1 neclectam FO 10 acnonisaei B\' 13 post uerbositate addunt βc: atque etiam uanitate 14 excideret K1 15 adque R 16 primori K119 obdciente... increpante BF2: obicientis.... increpantia F1ORβ, 20. eam BFOR: 86 βu 21 poecisset F* popoeceaeet K1 24 obioetione BF: inieetioae RQβv 98 retinenda BFO 27 indignationibusZ )

deleniret: quibus ad plenum exercitiis confirmata perfectamque uirtutem desideratae patientiae: consecuta ad memoratum pontificem tam pro electionis illius iudicio quam etiam pro beneficio exercitationis suae gratias ei relatura perrexit, eo quod secundum desiderium suum tandem magistram ei patientiae dignissimam prouidisset, cuius iniuriis iugibus ut quodam palaestrae oleo cotidie roborata ad summam animi patientiam perueniret, tandem, inquiens, dedisti mihi quam repausem, nam illa prior suis me potius honorabat ac refrigerabat obsequiis. haec de sexu muliebri dixisse sufficiat, ut conmemoratione hac non solum aedificemur, uerum etiam confundamur, qui patientiam nostram, nisi fuerimus in morem ferarum retrusi in caueis cellarum, tenere non possumus.

Nunc aliud abbatis Pafnuti pandamus exemplum, qui in illius insignis et ubique praedicabilis Scitioticae heremi in qua nunc presbyter est secretis tanto studio semper insedit, ut. ei ceteri anachoretae Bubali cognomen indiderint, eo quod ingenito ut ita dixerim desiderio solitudinis semper habitatione ganderet.

itaque cum tantae in pneritia esset uirtutis ac gratiae, ut etiam praeclari ac summi id temporis uiri grauitatem eius et inmobilem constantiam mirarentur eumque, licet minor esset aetate, pro uirtutum tamen merito senioribus exaequarent suoque ordini ducerent inserendum, liuor ille qui [*]( 1 humilitatis OB deleniret 0: deliniret rell. 8 sacerdotem βc tam om. RK1 4 praelectionis BF 5 eidem R: om. βv 7 palestrae codd. 8 cottid. BFK quotidie 0 9 repauBarem β l hono h 10 onerabat 0 onerabat K onorabat Z (alterum o in ras.) .13 nostram om. β ad ferarum morem fi caueas βv 14, cellularum Οβv 15 non distinguit R\' pafnuti F1Z1: pafnntii BF2RKZ2 pafnuntii O (passim) 16 scitioticae OK1Z: scith. rell. herimi B1 k aeremi K 17 pre(prae-)sbiter codd. 18 anachoritae BtFOB, indiderunt OKx 20 postgauderet in R cap. 15 incipit pneritia BF: p. ana ORβv ac BFOi et Rβv 22 immobilem BFB K2 23 uirtate B fort. recte uirtutem F1 24 ordine Z )

m quam furtim inruens codicem suum inter eius plectas, quas de palmarum foliis solebat intexere, latenter abscondit, ac de concinnata factione securus ipse quoque uelut purae ac simplicis conscientiae ad ecclesiam uenit. cumque celebrata omnis fuisset ex more sollemnitas, querellam sancto Isidoro, qui ante hunc eundem Pafnutium eiusdem heremi presbyter fuit, coram cunctis fratribus detulit, adserens sibi codicem de cella furto fuisse sublatum.

quae cum eius querimonia ita cunctorum fratrum praecipueque presbyteri animos permouisset, ut quid primum suspicarentur quidue decernerent non haberent, summa cunctis admiratione perculsis de tam inauditi illic facinoris nouitate, quippe quod nec ante illud tempus factum in illa heremo quis meminerat nec post aliquando conmissum est, ille qui rem detulerat accusator urguebat, ut retentis in ecclesia omnibus missi electi quique cunctorum singillatim fratrum cellulas scrutarentur. quod cum tribus senioribus a presbytero fuisset iniunctum, uniuersorum cubilia reuoluentes ad extremum in Pafnutii cellula absconditum codicem inter plectas palmarum, quas illi siras uocant, sicut eum insidiator occulerat, reppererunt

quem cum inquisitores confestim ad ecclesiam delatum [*]( 1 cf. Oen. 37, 11 ) [*]( 1 aduenam Rβv patriarcha F 2 igni B 3 neao codd. pnlcrhitndinem B pnlcrit. 0 5 caperet K1 ęclesiam BO dominico Ov 6 qua β furtum Bl 9 nelnd B eclesiam BO 10 fniseet omnia 0 solemnitas Rβ 11 querelam B\' F2R2Z ysodoro F eumdem B 12 eremi 0 pre(prae-)sbiter BRβ 14 queremonia K2 15 presbiteri BM 17 quippe quod ... 19 conmisram est om. βv 90 urgebat βeolesia BO 91 cellas B 22 preebitero BOBZ 23 cubicula 0 24 cellnlam FlO cellam B 25 syras B 26 ecleeiam BO )