Epistulae imperatorum pontificum aliorum

de qua etiam beatus Iacobus apostolus sic ait: uoluntarie genuit nos uerbo ueritatis, ut simus initium aliquod creaturae eius, non illius creaturae, quae in Adam condita est, sed quae patris luminum, a quo est omne datum optimum et do num perfectum, uoluntate genita uerbo ueritatis initium sumpsit in Christo et hoc ipsum ideo, ne in quibuscumque suis bonis fideret humana substantia sed, quicquid recti in se esse cognosceret, desursum descendens esse perpenderet ab illa incommutabili et sine uicissitudinis obumbratione luce semper inmensa, per quam sibi mutabili et uicissitudinum obumbratione fuscatae luminis ueri munus sentiret impendi.

haec igitur est illa creatura, quae spiritaliter uiuens non uolens sustinet mortalis infestationis affectus, contra quos indesinenter pugnans mallet non habere, quos uinceret, quam cum infesto iugiter hoste confligere. non uolens ergo subiacet in tantum uanis desideriis in quantum sine dubitatione perituris (unde dicit apostolus: caro concupiscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem, ut non, quae uultis, illa faciatis), sed propter eum, inquit, qui subiecit in spe, ut nemo in hac scilicet uita rursus de plena felicitate sit arrogans, ac ne rursus forsitan desperatione [*]( 1 Cor. II 5, 17 3 Eph. 2, 10 5 Gal. 6, 15 9 Iac. 1, 18 12 sqq. cf. ibid. 17 21 Rom. 8, 20 24 et 28 Rom. 8, 20 26 Gal. 5, 17 ) [*]( 8 non quia V, corr. p1 17 incomutabili V -20 inpendi ex inpen- ■dit V 23 uincere V, corr. 0 29 plana V, corr. o ) [*]( xxxv). [*]( 27 )

haec est igitur sine ambiguo creatura, de qua ait: quia et ipsa creatura liberabitur a seruitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum dei. patefecit, de qua creatura uellet intellegi, in libertatem inquiens filiorum dei: quae in hoc mundo ex ea parte nunc seruit, qua uitiis infestatur humanis, tunc ad libertatem filiorum dei perfecta securitate uentura, cum corruptibile hoc induerit incorruptionem et mortale hoc induerit inmortalitatem, ut fiat sermo, qui scriptus est \'absorpta est mors in uictoria. ubi est, mors, stimulus tuus?\' stimulus autem mortis peccatum est, uirtus uero peccati lex. deo autem gratias, qui dedit nobis uictoriam per dominum nostrum Iesum Christum.

quapropter beatus apostolus manifestius uolens et de qua creatura ageret, et de qua eius seruitute quaue libertate dissereret, utpote per quem Christus loquebatur, ostendere adhuc inculcat et dicit: scimus enim, quod omnis creatura ingemescit et parturit: non nisi rationabilis creatura est et illa rationabilis, quae quid ingemescat quidue parturiat, iam renata cognoscit et infirmitatem suam deflens promissionem perpetuae tranquillitatis expectat.

quod doctor egregius quousque perducat, diligentius intuendum est. non solum inquiens illa (hoc est creatura populi Christiani) sed nos ipsi primitias spiritus habentes (ipsi utique apostoli, ipsi ecclesiae principes et parentes, qui primordialiter sancti spiritus dona sumpserunt. quae ecclesiasticis ministrarent spiritaliter incrementis; ubi sine controuersia semet ipsos quoque in una eademque quamuis maiore gratia praeditos — unde et ait [*]( 3 Rom. 8, 21 8 Cor. I 15. 53-57 9 Rom. 8, 22 24 sqq. Rom. 8, 23. ) [*]( 1 sic supr. liu. add. V man. 1 4 libertate V, corr. Car. 11 absorta V 12 mors <uictoria tua? ubi est mors> Car. secundum Yulgatam, sed cf. infra p. 419, 17 28 ecclesiasticiis V )

certe iam sacramento regenerationis pignus adoptionis accepit: quae est ergo ista adoptio, quae post adoptionem initam sustinetur, quaeue redemptio corporis nostri, quae uentura proponitur? ergo non accepisti, quae expectare te dicis? "accepi" inquit, \'sed mysteriis sum renouatus initiatusque caelestibus, quibus superstes -et in hac adhuc mortalitate consistens, quae sua sunt, in me conpetenter operantibus ad eorum plenitudinem perfectionemque ualeam atque hic pugnantium ibi sit consummata uictoria, ubi dicendum est: absorpta est mors in uictoria. ubi est, mors, stimulus tuus? nunc autem spe salui facti sumus; spes autem quae uidetur, non est spes; nam quod uidet quis, quid sperat? si autem quod non uidemus, speramus, per patientiam expectamus.

\' satis clara luce patefecit, qui sit status in hac uita fidelium, quid in fide teneant, quid in spe sustineant, quid tota caritate desiderent. quod totum incunctanter ideo fit, sicut quidam magister ecclesiae sapienter edocuit dicens: ad magnam enim utilitatem fidelium materia est seruata certaminum, ut non superbiat sanctitas, dum pulsatur infirmitas, quo scilicet sua saltem fragilitate commonita post ruinam non in se fidat nostra conditio sed ad illius incessabiliter recurrat misericordiam reformanda, so cuius gratiam non quaerendo nec in paradisi potuit intemerata [*](16 Cor. I 15, 54 sq. 17 Rom. 8, 24 sq. 24 Anonym. De uocatione omnium gentium I 8 (= Leonis opp. edd. Baller. II 177) ) [*]( 9 adoptionum Car. initam Hartel: initia V Car. 15 consumata V 16 absorta V 26 reseruata editiones citati opusculi ) [*]( .27* )

huic autem disputationi nullatenus aestimetur esse contrarium, quod in epistola sua beatus Iohannes apostolus et euangelista disseruit: quia qui natus est ex deo, non peccat, ut ex hoc uidelicet, qui regenerati sunt, non peccare credantur. quod utique si eo sensu, sicut quidam non recte iudicantes arbitrantur, uir magnificus ille promisisset, uniuersaliter utique, quisque renatus esset, iam peccare non posset.

deinde contra hunc eundem apostolum sentire conuincitur, si quis hoc eum definisse praetendit. idem quippe dicit alibi: si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus et ueritas in nobis non est. et iterum: si dixerimus, quia non peccauimus, mendacem faciemus eum et uerbum eius non erit in nobis. et utique hoc tantus et talis dicebat apostolus, cuius si quis potiorem se meritis aestimare contendit, ipse uideat caueatque, ne incidat mortiferae praecipitationis abruptum. certe enim ipse, qui haec dicebat, ex deo utique natus erat et tamen docebat atque praedicabat dicens: si dixerimus quia peccatum non habemus nos ipsos seducimus et cetera, quae superius conprehensa sunt.

sed qualiter peccare non possit, qui ex deo nascitur, ipse potius uir deo plenus exponat. si dixerimus inquit, quia non peccauimus, mendacem faciemus eum; quod si confessi fuerimus delicta nostra, fidelis est et iustus, qui dimittat nobis peccata et mundet nos ab omni iniquitate. patefecit, so quomodo, qui ex deo nascitur, peccare non possit, ut scilicet [*](7 Ioh. I 5, 18 14 et 23 ibid. 1, 8 16 ibid. 1, 10 26 ibid. 1, 10 et 9 ) [*]( 1 discat qug Y 4 ad 0: a F 11 prompsisset 0 quisquis 02 20 <in> mortiferae Binius )

Etiam illud praeterea diligentius intuendum est, quod quosdam mouere perspeximus, id est quod ait apostolus, cum coniugibus fidelibus infidelibusque loqueretur, sanctificari scilicet siue uirum siue mulierem infidelem per cuiuslibet sexus fidele consortium.

et inprimis non inconuenienter occurrit, quod dictum est de foedere coniugali: erunt duo in carne una, per quod possit consequenter intellegi, ut quoniam cuiuslibet coniugis fidelis corpus templum est dei et regeneratione purgatum diuinique sanctificatum per purificationem mysterii, secundum quendam modum per coniugalis unitatem carnis etiam coniugis infidelis sanctificatio corpus attingat longeque distet ista societas ab illo consortio, quod in utrisque coniugibus idolis mancipatum est et inmundi spiritus habitatione pollutum, dum in illo genere nuptiarum per legem foedusque coniugii ad alterum tametsi nescientem forsitan nec uolentem diuina benedictio per <fidem> alterius unitae sibi carnis accedit, in isto uero et principalis illa [*](4 loh. I 2, 1 sq. 11 Cor. I 1, 31 16 cf. ibid. 7, 14 18 Gen. 2, 24, unde saepius adferuntur in Nouo Testamento ) [*]( 14 id (qua ligatura, is qui hanc partem codicis scripsit, semper ita utatur, ut exprimat id est cf. Proleg. cap. I) V: id o, idem Thiel 21 purificatione Y, corr. 0 28 fidem inserui: quae tradita sunt Thielius ita explicanda putat, ut ex eis quae praecedunt, subaudiatur benedictionem )

deinde non inrationabiliter, quantum arbitror, et illud concurrit, ut oratione fidelis cuiusque coniugis etiam infideli misericordia quantacumque praestetur. uel ipsa certe, quae ad salutem pertineat temporalem. in qua misericordia non parum diuinae pietatis adquirit et per hoc secundum quendam modum particeps diuinae dignationis effectus edicitur. si enim cibos, qui per legem sacram describuntur inmundi, per uerbum dei sanctificari testatur apostolus (unde etiam illud est: quod deus mundauit, tu commune ne dixeris), non erit absurdum nec inconueniens, quod per fidelis coniugis precem, quam fieri pro ipsa certum est affectione coniugii, aliquid etiam infidelis coniux sanctificationis per misericordiam diuinam, quam fidelis coniugis implorat supplicatio, consequatur longeque differat, sicut dictum est, ab illo conubio, in quo utrique coniuges a uerae diuinitatis puritate sunt exteri et uisitatione submoti sed inmundos utrique spiritus inuocantes pari inmunditia sunt referti.

nam si comparatione leuium uel grauium peccatorum iustificatus dicitur ab eo, qui maioribus est uitiis inuolutus, ille quem minor reatus inuoluit (sicut dicitur ad Hierusalem, quae tunc criminum et praeuaricationum inmanitate feruebat: . iustificasti sororem tuam Sodomam): quanto magis iustificatio uel sanctificatio etsi non plena atque perfecta, secundum tamen quendam modum conpetenter accipitur, ubi non solum a fide< li> coniuge minus peccatur sed ab eo etiam [*]( 11 cf. Tira. I 4, 5 12 Act. 11, 0 25 cf. Ezech. 16, 46—51. ) [*](2 fort, reddit utrum Y, corr. ps 4 extemus Y: \'aut externura legendum aut supplendum est\' Thiel 10 affectus Y, corr. pJ 12 comune V 14 fidelcs coniuges V, corr. p1 16 quam pJ: qnę V 19 uisitatione (?) Thiel: uisitarie V, uoluntarie Mansi 20 inmundo utrisque Y. corr. o 28 hirJm Y 28 fideli o: fide V )

nam secundum quendam modum hanc sanctificationem per fidelem coniugem etiam infideli coniugi peruenire haec ipsa uerba testantur apostoli, siquidem non iam < in >fidelem coniugem legitimam sanctificationem sumpsisse confirmat, quia per fidelem coniugem quippiam sanctificationis adquirat; denique, qua sit conditione censendus, secutus adiunxit: nam si infidelis <discedit> discedat, non iam inde tamquam fidelem suscipi designans, quia per haec, quae dicta <sunt>, aliquid ad eum peruenit, fidelis coniugis siue consortium seu precem, diuinae sanctificationis et gratiae; sed nisi ipse quoque fidelis existat, pro infideli sit procul dubio iudicandus.

est etiam ille modus infideli coniugi sanctificationis impertiendae per coniugem iam fidelem, si huic exhortationem conuersionis ad deum et credulitatem summae diuinitatis insinuet, maiestatem uirtutemque eius inculcet et per affectum coniugii eum facilius informet et inclinet ad fidem, adstruens, quae sit spes in unum deum credentibus uel in huius uitae cursu, uel post eius transitum quae requies sit futura. haec cum per fiduciam coniugii sanctis uerbis cor eius adsidua uoce pulsando coniux fidelis frequenter insinuat, diuinae sanctificationis eidem, et menti eius et corpori, propinat effectum, sicut ait beatus Petrus apostolus: similiter mulieres subditae sint uiris, ut, si qui non credunt uerbo, per mulierum conuersationem sine uerbo lucrifiant considerantes in timore castam conuersationem uestram.

quam si per familiaritatem suscipiat [*](8 Cor. I 7, 15 23 Petr. I 3, 1 sq. ) [*]( 1 coniuge peccatore V, corr. p2 4 coniugii V, corr. Car. peruenire Car.: puenire V, prouenire p2 5 infidelem Car.: fidelem V 8 discedit inserui secundum Vulgatam 10 sunt add. Car. 11 fidelis p2: fidelibua V uerb 8 fidelis coniugis .. precem adcuratilts explicantur ea quae praecedunt quae dicta <sunt\' 15 exortationem V 25 conuersatione V, corr. o )

secundum hunc igitur modum etiam de talium filiis accipiendum est. quod illic consequenter adseritur, ubi ait apostolus, quod, nisi haec sanctificatio inter huiusmodi coniuges proueniret, filii eorum inmundi essent, nunc autem sancti sunt. sancti sunt enim secundum quendam modum in comparatione illorum, qui ex utrisque parentibus inmunditiae diabolicae mancipatis contaminatisque nascuntur. isti enim ex ea parte, qua de sancta carne fidelis parentis et templo dei et deum unum in suo corde gestantis exorti sunt, <non)nibil diuinae benedictionis hauserunt: in qua utique benedictione sanctitas continetur, cuius dignatione perstricti sancti non [*]( 21 Cor. I 7, 14 ) [*]( 1 coniugiis V, corr. Car.: coniugis p2 2 6t a4: sit V 5 recipiens:que scripsi, cf. p. 401, 20 et p. 424, 2: que V, <eam>que p1, <at>que Coust., quam Thiel 9 promittitur V, corr. 0 16 coniugi V, correxi: coniugii a, unde diuini.. coniugii Thiel 17 est <eb a Car. 19 illi V, corr. p2 .26 non add. pJ 27 auxerunt V, corr. p2 28 perstrincti r. corr. a )

per hanc quidem et gratiam sanctificationis adsumunt et, ut ad eam sicut conpetit perueniant consequendam, iam eius per parentem fidelem rudimenta percipiunt et odorem sanctae notionis agnoscunt. precibus Christiani parentis, quibus eis sine ambiguo imploratur diuina misericordia, utique sanctificatio iam praebetur et plerumque fidelis studio parentis uel ad uenerabilia loca paruuli deferuntur uel etiam nescientibus renatis fonte baptismatis sanctificatio plena confertur aut, ubi iam capaces rationis extiterint, adhortatione et insinuatione pii parentis ingeritur.

quae omnia sanctificationis instrumenta esse manifestum est, quibus aut ad eius ueniant firmitatem aut, si ista despiciunt, semet ipsos sanctificatione dispolient et gratiam dei, quae his per affectum parentis ingeritur, euidenter euacuant atque ita de sanctis, id est de eruditionibus sanctitatis, abscisi in non sanctorum consortia profana rediguntur. de quibus nihilominus sic dicatur, quomodo de parentibus eorum infidelibus praeceptum: si infidelis uult is discedere, discedat.