Multa contritio, meorum dilectissime filiorum, excitat me uociferare luctum. nosti enim quia, in qua domo quis moritur. illic et lamentatio generatur. quomodo itaque non dolebo mortem filiorum meorum ad errorem de tuis uasis effusam. quos oportebat te tamquam alium fratrem studere mecum colligere ad deum?
e diuerso egisti, amabilis dei: factus es enim eorum perditio et non uita, amaritudo et non suauitas. acerbitas et non matura esca. zizania et non frumentum. stipula et non aurum. spina et non flos, tumultus et non tranquillitas.
cur enim praecessorum nostrorum symbola non adtendis, ne adicias trinitati quaternitatem, cum trisagion dicis sub augmento crucis? scripsisti enim dicens: (nullo modo hanc designationem crucis transmigrabo; deum enim scio crucifixum et huius inuocationem adduco semper in crucem.
haec enim draconum et uenenosarum haeresum uox est et porta inferi et aeternus ostiarius mortis, Christianorum laqueus, uenatio innocentum, orthodoxorum macula, fidelium ruina, pudicorum prauitas. ascetarum scandalum. quibus suspicaris te esse dulcem cum expositione a te prolata iaculante <trans> apostolicum terminum et euangelia et trecentorum decem et octo symbolum, qui adiectionem in trisagio nescierunt, id est hoc intellegibile uenenum.
dic itaque mihi: quis ait diuinitatem sustinuisse crucem? cur deum uerbum [*](70. Aliam uersionem Latinam edd. Merlin l. c. 3, Fronto l. e. 534. Collect. Concil. 2 PAMFILI V, pamphyli B in indice AVIDORUM V 3 ANTYOCHENUM V 4 excittat V 6 fort. Jacrimabor et> dolebo 7 uasis V 9 egesti V 11 aceruitas V zizanea V 13 tranquilitas V 14 quaternitatem V 15 aumento V scipsisti Y 17 uius V, corr. o 18 hę V. corr. 0 19 inferi ras. ex inferni V hostearius V 20 horthodoxorum V 21 ascitarum V 22 te esse o1: et csse V expsicione V a te scripsi: at V, hac 02 23 trans inserui 24 adgectionem V 25 telligibilem V (intelligibilem a), corr. 0 26 diuitatem V, corr. a )
201
[*]( (76. ) Πϰμϕίλου ἐπισϰόπου \'Αβύὸων πρὸς τὸν αὐτὸν Πέτρον. .To πολύϑρυπτον τω̅ν ἐμω̅ν παίδων, ἀγαπητἐ, διεγείρι με ϰελα- δείν ϑρη̄νον. sl γἀρ ἐν οϊψ οϊϰψ ϑνήσϰει τις sxstoe ϰλαυϑμὸς ϕοιτᾱ̩, πω̄ς οὺϰ ὰποδαϰρύσομαι ϰαί ὰποδυροῡμαι τὸν ἀλιτηρίως ἐϰ twv owv ὰγγείων ϰαταγγισϑέντα twv ἐμω̄ν υίω̄ν ϑάνατον, οὒς ἒδει σε ἑς συναδελϕὸν ἑπισπουὸάσαι σὺν ἐμοί ἂξαι πρὸς τὸν ϑεόν ; τοὺναντίον δὲ πέπραϰταί σοι, ϑεοϕιλέστατε ἑγένου γὰρ aotwv 2 ὸλετήρ xat οὐ ζωή, πτϰρία ϰαί οὐχ ήδύτης, ὂμϕαξ ϰαί οὐ πέπει- ρος βότρυς, CtCdvtov xat co σίτος, ϰαλάμη ϰάί οὐ χρυσὸς, ἂϰανda ϰαί οὐϰ ἂνϑος, ϰαταρραγμὸς ϰαί οὐ γαλήνη. tt γὰρ τω̄ν 3 προέδρων ήμω̄ν xat ἑπισϰόπων co προσσχὼν tol; συμβόλοις είξας μή προσϑέσϑαι trj τριάδι τετραδα sv τψ̄ τὸ τρισάγιόν σε ϕάσϰειν iv προσϑήϰη̩ σταυροῡ ; * * ♦ * * * * * * αὒτη γὰρ δραϰοντιϰὴ xat ίοβόλων αίρέ- 4 σεων ϕωνὴ XCXt πύλη ἂ̩δουxal αίώνιος πυλωρὸς ϑανάτου, Χριστι- ανω̄ν βρόχος, ὰϰάϰων ϑήρευμα, ὸρϑοδόξων μω̄μος, πιστω̄ν πρό- πτωσις, σωϕρόνων σϰάμβωσις, ὰσαητω̄ν σϰάνδαλον, οίς ύπώπτευσαι γλυϰύς stvat σύντη έϰϕωνομένησου έϰϑέσειτήπαραϰοντιζούση τδν άποστολιϰδνορον ϰαι Ta εύαγγέιαϰαι to των τιη σμβολον twv τήν προϑήϰηνένΤtj) τρισαγιψέγνούντωνto νοηγδν δηλη- τήρσν. ϕράσονμοι οῡν ti; τήν ϑεότητα έϕη σταυρδνύπομε- 5 ) [*]( 76. Graeca e codicibm edd. Fronto l. c. 534, Binius l. c. 776. 2 άβύ- δων aeo: άβύδουg, άμύδουh post Πέτρον add. έπιτολή g 5 άπο- δύρομαι eogh, άποδύρμαιa, correxi 7 άξαι gh 8 αύτων aeo: om. gh 9 όμϕαξ .. σιτος aeo: om. gh 10 βότρυς eo: βρωσιςa et uidetur sic legisse interpres 11 ϰαταρραγόςgh: εϰταραγμόςeo, έϰτιαμδςa 12 έπι- σϰδπωνeogh: έπισων a προσχωνaeogh, correxi ta συμβολαaeo 13 ti- ξας ah τετράδαήνέν τψ τρισαιωο. ϕάσϰεσιν (ϕάσϰειν σε trap. g) Xs- γουσν ένπροσβϑήϰηgh tcp τδ τρισάγιονeo: τω τρισαγιωagh ce om. a 14 lacunam indicaui ) 202
enudas a stola? cur tua potestate diuidis indiuisum? cur uulneras ueritatem? cur Nestorii et Eutychis sectione Christi subderis dicioni et a Samosateno essentiam Christi diuinam a carne abrumpere didicisti et inique cum Ualentino uomuisti similiter loquendo immortalem crucifixum et subiectam passionibus naturam ponendo diuinam?
quid taceam quidue loquar? non te Paulianistam uocabo, cum in scriptionibus tuis dixisti post trinitatis uocem Christum <propter nos crucifixum> ? non Manichaeum te dicam, cum tu te ipse conuincas deum et non Christum dicendo crucifixum? non Nestorianum te nuncupabo, quando ostendisti post patrem non confitendum eum, cui fideles hymnum dicunt, dei fortem filium carne crucifixum? non Eutychianistam te denuntiabo, cum temet ipsum dei passi praedicatorem docueris? non Apollinaristam dicam, cum in inuentione tua deum confuderis passionibus is carnis?
confectus itaque magna tristitia haec tibi adicio cum Acacio, qui me ad haec firmanda inuitauit (illum autem pontifex Romanus, omnes uero omnium episcopus Christus): cur uastas ecclesiam? cur Christi dispergis ouilia? si male loquor, tu mihi dic; quaero enim te doctrina rectissima me plurimosque transcendere.
quid ergo dicamus? sicut Paulus Christum crucifixum < an sicut tu inmortalem crucifixum>? sicut dominus, quia haec oportebat pati Christum, aut ut tu, qui trisagion dicis esse passibilem? quid dicimus? quoniam oportebat filium hominis, sicut saepe dominus ait, pati an, sicut tu nouiter introduxisti, diuinitatem passam?
si [*](21 cf. e. gr. Cor. I 2, 2 23 Luc. 24, 26 et 46 25 cf. e. gr. Luc. 9, 22 ) [*]( 1 apistola V, correxi 2 uulnerat V, corr. 02 7 inscripcionibus r. correxi 8 propter nos crucifixum inserui 9 manicheum V tu te scripsi: tug V, tu o2 11 nunc cupabo V 12 carnem V, corr. 02 13 eu tychianis tante V, corr. 02 15 confunderis V 16 tristiciam V 17 illad V 18 episcopos V 20 loquorum tunc V, correxi doctrinam rectissimam e plurimosque V. correxi 22 an sicut tu inmortalem crucifixum addidi 23 ut scripsi: tua V 26 introduxsisti V )
203
[*](μενηϰέναι ; tt τὸν thdv λόγον γυμνοὶς azd τη̄ς στολη̄ς ; tt διχάζεις tdv ἂτμητον τη̩̄ at σϰαιότητι ; tt παρατιτρώσϰεις τὴν άλήϑειαν ; τὶ Νεστορὶψ xai Εὐτυχεὶ τη̩̄ τομη̩̄ τοῡ Xptatoo ύπόσπονδος γὶνη̩ ϰαὶ tcp Σαμοσατεὶ μεμαϑήτευσαι ρ́η̄ξαι Χριστοῡ τὴν ϑεὶαν οὺσὶαν a-d τη̄ς σαρϰὸς ϰαὶ Οὺαλεντὶνψ συνηρεύξω ὡς ἐϰεὶνος ϕάσϰων τὸν adavatov σταυροῡσϑαι xat ύπόδουλον ϑεὶς τοὶς πάϑεσι τὴν ϑεὶαν ϕύσιν ; tt ἐπὶσχω ἢ tt λαλήσω ; 00 Παυλιανιστήν os 6 ϕωνήσω ; αλλ\' ev τοὶς συγγράμμασιν ἒϕης μετὰ τὴν τη̄ς τριάὸος ϕωνὴν Χριστὸν st\' ήμᾱς σταυρωϑέντα. 06 Μανιχαὶόν os λέξω : ὰλλὰ γέγονας αὐτέλεγϰτος ϑεὸν ϰαὶ οὺχὶ Χριστὸν ϕήσας ἐσταυρω- μένον. 00 Νεστοριανόν σε ϕράσω ; ὰλλ\' ὰπέδειξας μετὰ tdv πατέρα μὴ όμολογεὶν tOV ύμνούμενου ύπδ πιστων ϑεούισχυρδνυιδνΟapXt έστααυρωμένον * * * * * * * cox \'Αύολλιαρισήν σε λέξω; έϕυες; γάρ 00; αύτδς ϑεδν συγχέαας σαρϰδςπάϑεσιν. λιανούν λύπη συσχεϑειεις τάδεσοι προτιϑημι συν τψ εις τούτόμε 7 συμβιβάσααντι \'Αϰααϰιψ (αύτδνss 0 τής\'Ρωμαιων, tfJU; πάάντας S! 6 πντωνέπισϰοπος) τι λυμαινη τήν έϰϰησιιν; τι σϰορπιζιες Χριστούτηνποιμην; ει ϰαϰως λέγω, ϕρσονv μοι σύ ζητωγάρ os tfj διδασϰαλια τη δρϑοτάτη ύπερέχεινμου ϰαι πλεισων. tt 8 ούν ϕράσομεν; ως ΠαύλοςΧριστδνέσταυρωμένονr) 00; 00 τδν άϑάνατονέστυρωμένον; * * * * * * * * tt έρουμεν ; δτιδει tdv υιδν τουάνϑρωπου, w; πολλαχως; έϕη 0 ϰύριος, παϑειν ή, 00; 06 ϰεϰαινοτόμήϰας, τήν ϑεότηταπαϑεν; st 9 ) [*](4 ρηξαι aeo: ωστε ρήξαι gh τήνex τόν corr. o man. 2 8 τής τριάδος ϕωνήν gh: τριάδαϕωνειν aco 10 αύτέλεϰτος gh 12 ϑεδνa 13 lacunam indicaui 14 άπολιναριστήν agh, άπολιαριστήνeo 15 έϕεύρες; expressit interpres 16 σχεϑειςgh προστιϑημιaeo idque uertit interpres σύν tw Ú; tooto μεσυμβιβάαντι(συμβάιβσαντι με trap. eo) axaxiw aeo: si; τουτο με συβιβάσαντος άπαϰϰιουgh 17 παντεπισϰοποςaeo 20 με xat πλεστουςaeo 22 lacunam indicaui 25 s: scripsi: η aeogh ) 204
euangelia et actus et apostolus, sicut tu ais, non dicunt ut oportet, sed haec sunt apud te culpanda et apud eos, qui secuntur huiuscemodi stultitiam tuam dicendo trisagion crucifixum; approbati enim sunt, quia tecum sunt quaternitatem superinducentes. si autem haec ita sunt. cur scripturae diuinae leguntur, si illis non creditur sed tibi? sursum enim atque deorsum Christum tibi tradunt propter nos crucifixum et non trisagion, sicut tu nunc dicis; sed etiam abiciendos esse dixerunt scripturae diuinae eos. qui deum passum dicunt.
iam autem et ante has litteras tamquam domino meo et patri uelut recte sapienti mandaui, ut corrigeres et rescinderes hoc impium dogma a te nouiter editum, et non adquieuisti. propterea itaque tamquam ad primum inuentorem horum impiorum sermonum moueor aduersum te, uti forte per haec uerearis. dum 08 tuum a minore per dignitatem obstruitur, et uelocius adquiescas recte praedicare patrem et filium et spiritum sanctum nihil in his adiciendo uel auferendo et optineas super nos sedis apsidem.
si autem neque sic abstinueris, inferam tibi communionis repudium; ait enim apostolus: haereticum hominem post primam <et> secundam monitionem euita sciens, quia subuersus est huiuscemodi et delinquit, cum sit a semet ipso damnatus. uerumtamen deum exoramus, ne a temet ipso sis damnatus sed recte uerbum praedices ueritatis. EX- PLICIT EPISTOLA PAMPHILI EPISCOPI ABVDORUM AD PETRUM ANTI- OCHENUM EPISCOPUM. [*]( 20 Tit. 3, 10 sq. ) [*]( 1 apostolos V 4 approbacio V, correxi 5 superducentes V, corre.ci 7 non scripsi: non si V 10 anethas V, corr. os 12 dogmatę V, corr. a3 adquiuisti V 13 inuentorem horum scripsi: inuentorum V 15 tuu V 18 optineas scrtpsi: optinebis V apsidem scripsi: ad sedem V 19 imferam V 20 aptus ex apJos corr. V et om. V 21 siens V 22 linquid V, corr. a3 23 uerunττam r 25 PANPHILI V AUIDERUM V AXTYOCHEXUM V )
205
[*]( td εύαγγέλια xαì at πράξεις xat 6 ἀπὁστολος, w; ao ἑϕης,o λέγpυσιν ὣσπερ sst, ἀλλ\' etat παρἀ σοì μεμπτἑα xαì zapa τοìς ἑξηxολουϑηxὁσι τή τοιᾴδε σου παραϕροσύνη too to τρισἀγιον ϕωνειν ἑσταυρωμένον ἀποδεδειγμἑνοι γάρ εìσι σύv σοι τετρἀϕα παρεισϕέροντες εἰ Ss tauta cotw; ἑχϩι, tt ἀναγινώσxονται at ϑεìαι γραϕαì, 61 autat ού πιστεύονται ἀλλά ao; dvw γἀρ xαì xatto Xptatov παραδιδὁασι Ôt\' ήμἀς έσταυρωμένον %at ού to τρισάγιον, ώς, σύ νύν ϕἀσxεις aXXd xαì ἀποβλητέους είπον αι γραϕαì τούς ϑεοπασχίτας ἢδη 5e xαìπρὁ τούτων των γραμμάτων ώς xύρίψ 10 μου xat πατρì ώς ὁρϑύτατα ϕρονούντι δεδήλωxα ἑπανορϑώσασϑαι xαι ἀναρρήξαι τὁδε to Trapd σου xαινισϑἑν ἀσβἑς δὁγμαxai ούx είξας.διά τούτο τοίνον ώς πρὁς πρώτον εύρετήν twv ἀσεβώv τού των λὁγων δεδὁνημαι τοìς xατάσου ἑπιτιμίοις ισως xav διἀ τού- των έντραπεìς ἑπιστσμιζὁμενος παρ\' aaaovo; τἢ ἀξία ϑἀττον εìξης ὁρϑοδοξεìν πατἑρα xat υίὁv xai ἀγιον πνύμα ἑν tq) μηδἑν τούτοις προσϑείναι 7) ύϕαιρείv xai εχεσϑαι τής ύπἑρ ήμών άψίδος τού ϑρὁνου; εì se μηδέ ούτως ἀνἀση, oìσω σοι xοινωνίας παραίτησιν 11 έϕη γἀρ o ἀπὁστολος αίρτιxὁν άνρτιxὁν μετά πρώτην xai δευτέpav vouaeatav παραιτού εìδωξ ott έξέστpa- Trtat 0 τοιούτος xai ἀμαρτἀνει wv αύτοxατἀxριτος. πλήν ϑεού ἑσμεν ἑντευxτaì μή γενἑσϑαι cs αύτοxατἀxριτον άλλά ὁρϑοτομούντα tov λὁγον τής άληϑείας. ) [*]( 1 06 eo: om. agh 3 τοιάδε aeogh cou aeo: om. gh 4 post έσταυρωμένον addunt r μετα τήν tptaoa Χρισὁv ἑσταυρωμένονaeo 6 s: h et ante correctionem g: ήaeo, ήg correctus 7 to om. a 8 v5v om. eo xal om. a 10 ςom. gh 11 ύχgh 12 πρύςom. h 14 είξης eo: εìξεις g, είξεις h, ἢξεις a 17 μή oi aeo: μή gh άvάσχη aeo: ἀνάσχει g, άνάσχοιο h 21 έντεύxται aeo: εύτεxταì gh άλλ\' eo ) 206