Epistulae imperatorum pontificum aliorum

Nisi clementiae nostrae circa serenitatem tuam fides simplex esset et gratia plenae concordiae, confido etiam quod commoda rationibus meis esse possent haec, quae nunc agi dicuntur in partibus tranquillitatis tuae: catholicae legis turbatio atque conuulsio. quid enim tam optandum possit t ei, si quis esset inimicus, quam aduersus ecclesias dei, hoc est aduersus deum ipsum, te aliqua moliri et, ubi error excusabilis non est, ibi uelle peccare?

sed quoniam serenitati nostrae et m deum religio maior quam <ut eum> uiolari et ab inimicisimo quoque optabile nobis arbitremur, et circa serenissimam iuuentutem tuam tam arta nostri cura, tam sedula est, ut recte facta [*]( 89. Dat. a. 386 uel 387 Edd. Car. I* 48; Bar. ad a. 387, 33; Collect. Concil. 15 epistola Meycr: KXPL V iunioniorem V 16 KA- XICHEOS V j uerba et Manichaeos non ad hanc epistulam pertinent sed ad eam quae sequitur, cf. ep. 40 § 4 17 fidelis V, corr. 02 18 plena Car. quod etiam dubitanter Meyer 21 possit V: esse possit oJ, possit esse Car. 25 \'ut cum uiolari scripsi: uiolari V, <ut> uiolari <eum) p2, ut eam> uiolari Meyer 26 obtabile V: <non> optabile 02 arbitremur p2: arbitramur V )

audio enim (nam fama non patitur occultari, praesertim quod agatur in populos) nouis clementiae tuae edictis ecclesiis catholicis uim illatam fuisse, obsideri in basilicis sacerdotes, multam esse propositam, poenam capitis adiectam et legem sanctissimam sub nomine nescio cuius legis euerti. hoc quam graue sit, poteris intueri. si dei magnitudinem uolueris cogitare. erubesco, si quam crediderit serenitas tua astruere uellem rationem et dei agere causam. quid enim, si hoc solum esset? si enim iam per tot saecula coalita et confirmata mutares, paruamne excitare discordiam uidereris? ipsis humanis legibus in hac mortalitate habet nostra reuerentiam consuetudo et in re iam uetusta atque usitata aliquid nouum fecisse reprehensio est.

Italia omnis atque Africa hoc sacramento credunt; hac fide gloriantur Gallia, Aquitania, omnis Hispania, Roma ipsa uenerabilis, cuius etiam in hac parte principatus est, quod deum sicut sequi uoluit agnouit. confitebor ipse (quod non sine maerore dictum est): solum dissentiebat Illyricum. utinam quod errasset non extaret exemplum! utinam illud incolume Arrianae legis Mursinense oppidum permaneret et non ad iudicium quondam erroris miseri concidisset, ut, quia ipsos erudisset auctores, praecipua irati numinis ultione procumberet! periculose, mihi crede, diuina temptantur.

uenerabilis memoriae diuus Ualentinianus, pater clementiae tuae, hac fide fideliter imperauit. nihil ille attingere uoluit, quod bene constitutum uidebat. hi certe sub eodem episcopi iam fuerunt: quae tanta mutatio, ut, qui antea sacerdotes, [*]( 1 serenitatem p2 2 nominis V, corr. p2 4 sollita V, corr. Meyer audi V, corr. Meyer: audiui 02 Car. 6 nobis V, corr. 02 edjctis] Cod. Theod. 16, 1, 4 11 uelle V, corr. Car. 13 mutare V, corr. p2 16 fnisse V, corr. 02 18 byspania V 21 illiricum V 22 herrasset V 23 columen Bar. in marg. Mursense Bar. 24iudicium Car.: inditium V quoddam p2 concidissent V, corr. Bar. 26 procumberent V, corr. Mami )

an putat uenerabilis mihi serenitas tua conceptam semel in animis hominum religionem, quam deus ipse constituit, posse conuelli? quantae ex hoc discordiae excitabuntur? quanta contentio oborietur? quam crebrae et pestiferae seditiones? quanta et quam peruenientia ad deum uota iustorum, cum inter Christianos, quod dictu sit nefas, quaedam persecutionis imago nascatur?

uideris, in quam partem hanc sedulitatem nostram interpreteris; nullo certe maiore genere curam meam circa clementiam tuam probare f te posse, quam si te horter, ut desinas: puto enim recognoscas, quod nemo hoc suaderet inimicus. haec amabiliter a nobis dicta esse opto ut intellegas.

spero quod credas. unde aequum admodum est, ne sancto numini dicata conuellas, Italiam omnem et uenerabilem Romam ceterasque prouincias suis ecclesiis, suis sacerdotibus reddas neque te medius interseras, cum fas sit iustius, qui a catholica ecclesia Arrianorum interpretatione discesserint, errorem suum uera religione mutare quam recte sentientibus suam inmittere prauitatem.

AUGUSTUS SIRICIO PARENTI. Accepimus litteras sanctitatis tuae, quae nobis fuere gratissimae quaeque plane et nomini sacerdotis et dignitati urbis splendidissimae conuenirent. fidei uero catholicae, de qua clementiam nostram consulere uoluisti, quo maius circa me et speciale iudicium diuinitatis experior, hoc me confiteor curam habere maiorem. qui uidelicet et ad imperium ab ipso statim salutari fonte conscenderim et cui [*]( 1 hisdem utroque loco V 9 sedulitate V, corr. p 11 probare tibi pussein o2, probare recte possem Hartel, probari credo posse Meyer 12 reccognoscas V 17 medium 02 18 interuentione Bar. in marg. ) [*]( 40. Dat. ut uidetur etiam anno 385. Eid. Car. I* 48; Bar. ad a. 387, 65; Collect Concil.; Coustant I 640. 23 Syricio V 25 conuenere dubitanter Meyer )

quem indebite ad presbyterii gradum conscendisse commemoras, quid religioni nostrae catholicae possum praestare reuerentius, quam ut de hoc ipso, cuiuscemodi esse uideatur, catholici iudicent sacerdotes? quorum conuentum ex oportunitate omnium, uel qui intra Gallias uel qui intra quinque prouincias commorantur, in qua elegerint urbe constituam, ut isdem residentibus et cognoscentibus, quid habeat consuetudo, quid legis sit, iudicetur. haec enim, quae libris sunt asserenda et maiorum nostrorum religiosissimis constitutis, ipsi possunt melius astruere, qui norunt.

ceterum id nobis animi et uoluntatis esse profitemur, ut fides catholica procul omni dissensione summota concordantibus uniuersis sacerdotibus et unanimiter deo seruientibus illaesa et inuiolabilis perseueret. nam noster aduentus ita inquinata aliqua et sceleratorum labe polluta deprehendit et repperit, ut, nisi nostra prouisio atque medicina, quae ex dei summi timore ueniebat, his opem celeriter attulisset, ingens profecto diuulsio atque perditio fuisset exorta, ut uix sananda postea uitia concreuissent.

ceterum quid adhuc proxime proditum sit Manichaeos sceleris admittere, non argumentis neque suspicionibus dubiis uel incertis sed ipsorum confessione inter iudicia prolatis malo ex gestis ipsis tua sanctitas quam ex nostro ore cognoscat, quia huiuscemodi non modo factu turpia uerum etiam foeda dictu proloqui sine rubore non possumus. ET MANU IMPERA- TORIS: Diuinitas te seruet per multos annos. [*]( 3 agro eicio V, corr. Meyer: Agricio Car. 8 quinque prouincias] i. e. Galliae Narbonensis 9 hiadem V 19 atque o2: et quę V 21 ut F: et Car., et ut dubitanter Meyer 23 argumentis ex argumentQ corr. V 27 dictum V, corr. 02 I](P V )