Epistulae imperatorum pontificum aliorum

HORMISDA IUSTINO AUGUSTO. Inter ea, quae ad unitatem ecclesiae pertinentia, propter quam deus clementiae uestrae [*]( 1 cf. ep. papae Anastasii II 1 § 4 p. 617 ed. Thiel 5 cf. Leonis Magni ep. 165 ed. Baller. I 1353 ) [*]( 1 accatii V 2 none (= non est1) V: nonne o graue quod inserui ex coniectura Thielii conferentis p. 656, 4 sq. 7 ecclesiae V: debetis mauult Thiel, ecclesiae <gratia> Hartel; sed nescio an plura exciderint uelut rescribere <unitatemque oportet restituere> ecclesiae 8 particeps V, corr. Binius 9 post apostolatus spatium 7 fere litterarum reliquit V; quod inseruit o2, quod merito ego 236. Dat. (simul cum epp. 237-240 a. 521 die 26 Mart. per lohannem Claudiopolitanum etc.; epistulae :236-240 respondent epistulis .\'!32-235. Kpistulam praeter Auellanam seruauerunt Hispana (ed. Gonzalez II n. 86 p. 141), unde eam recepit Pseudoisidorus (p. 686 ed. Hinschius), et Dionysio-Hadriana : Hisp. = consensus editionis Gonzalezii (= Gonz.) et codicum i (i1 = Vatic. 1341, i2 = Vatic. 630, i3 = Vatic. 3791); H — Hadriana i, e, consensus codicum h1-10 et d2. quos enumeraui p. 83. Praeter edd. Hispanae et Hadrianae epistulam typis descriptam exhibent Cur. P. 557; Bar. ad a. 521, 16; Collsct. Concil.; BT 138; Thiel 959. 17 Hormisda Iustino Augusto VH: Epistola Hormisdae papae ad Iustinum imperatorem. Gloriosissimo atque )

legi omnia sollicitudine qua decebat, et licet ad responsi plenitudinem sufficere potuisset, si illa tantum, quae a ueteribus sunt definita, rescriberem, tamen ut religiosi propositi uestri remunerarer affectum, non subtrahendum credidi mei quoque sermonis obsequium.

quid enim est, quod emergentibus Nestorii et Eutychetis uenenis paterna omisit instructio? paene omnes impietates cum inuentoribus tam nefandorum dogmatum conuenientia in unum synodica decreta presserunt nec ulterius remansit locus ullus tam diris perfidiae seminibus amputatis aut Christum dominum nostrum credere sine carnis fuisse ueritate aut eundem non et deum et hominem de materni uteri intemerata fecunditate prodisse:

cum alter eorum dispensationem qua saluati sumus negando quantum in se est irritam faceret, alter opinione contraria sed impietate consimili in eodem domino nostro Iesu Christo potestatem diuinam a uera humanitate secluderet, neque ille recordatus quia palpandam carnem suam Christus ostendit, neque ille euangelii memor uerbum carnem factum esse dicentis, cui [*]( 23 cf. Luc. 24, 39 24 Ioh. 1, 14 ) [*]( clementissimo filio Iustino Hormisda episcopua salutem Gonz., (Ad Iustinum imperatorem i3) Gloriosissimo atque clementissimo filio Iustino augusto ormiada episcopus a 1 litteris Hisp. 2 studire h1h2h3h6h7h10d2 studiri h* declaritatis h1h3h4h6h7h10d2, declaritati h2, declarastis h 3 perferendae Hisp. et ex parte H: pferende V, praeferendae hWhVi* 6 ambitum Gonz. 8 potuissem Gonz. 9 a ueteribus VH: ab auctoribus Hisp. 10 ppositi V uestri Hisp. H: om. V remunerarer VH (remunerare hVi1, remuneraret hsh9, remunerarem /t10): remunerarem Hisp. 11 quid enim est om. hWhWhWd2 quod om. h*d2 12 demergentibus h1h2h3h4h5h7h10 eutichetis V . pene os V 15 remansit Hisp.: om. VH ultus H 18 prodiisse Gonz. 22 humilitate H (exceptis h*h5d2) secludere hVi1 ille VHi: iste Gonz. )

saepe haec et multis praecedentium sunt comprehensa sententiis; sed nec clementia uestra, licet iam dicta sint, fastidiose poterit repetita cognoscere nec nobis pudor ea, quae sunt a prodecessoribus nostris praedicata, reuoluere. neque enim possibile est, ut sit diuersitas praedicationis, ubi una est forma ueritatis, nec ab re iudicabitur alienum, si cum his, cura quibus conuenimus fide, congruamus et dogmate.

reuoluantur piis mansuetudinis uestrae auribus decreta synodica et beati papae Leonis conuenientia sacrae fidei constituta: eadem inuenietis in illis, quae recensetis in nostris. quid ergo est post illum fontem fidelium statutorum quod amplius, si tamen fidei terminos seruat, quamlibet curiosus scrutator inquirat? non opus aut adiectione plenis aut institutione perfectis, nisi forte mauult quisquam dubitare quam credere, certare quam nosse, sequi dubia quam seruare decreta.

nam si trinitas deus, hoc est pater et filius et spiritus sanctus, deus autem unus, specialiter legislatore dicente: audi Israel, dominus deus tuus deus unus est: qui aliter habet, necesse est aut diuinitatem in multa diuidat aut specialiter passionem ipsi essentiae trinitatis impingat, et, quod absit a fidelium mentibus, hoc est aut plures deos more profanae gentilitatis inducere aut sensibilem poenam ad eam naturam, quae aliena est ab omni [*]( 2 Ioh. 3, 13 20 Deuter. 6, 4 ) [*]( 5 iam VHisp.: etiam H 6 <est\'. ea Gonz, praedecessoribus Hisp. (excepto il) 7 praedicata Hisp. (excepto t3) H (ezcepto d2;: praedicta Ft3dJ 12 inuenientis h1h2h3h6h7h10, inuenientes h4h5 14 quod H: quid Hisp., qui V terminos Hisp. H: temiinu* V 15 stuta. tor V opus aut adiectione (abiectionem d2, adiectionem ili2, abiectione t3) plebis (pIenis Gonz. et man. 2 hlh9) aut Hisp. H: opere aut V 16 institutione VHi: distinctione Gonz. mauult VHisp.: uult H 19 spalit (= spiritaliter) V 21 qualiter hthshin 22 diuidens V 23 mentes h1h2h3h4h5h7h10d2, mentis h6 )

non multiplicatur numero, non crescit augmento nec potest aut intellegentia comprehendi aut hoc quod deus est discretione seiungi. quis ergo illi secreto aeternae impenetrabilisque substantiae, quod neque ulla uel inuisibilium creaturarum potuit inuestigare natura, profanam diuisionem temptet ingerere et diuini arcana mysterii reuocare ad calculum moris humani? adoremus patrem et filium et spiritum sanctum, indistinctam distincte, inconprehensibilem et inenarrabilem substantiam trinitatis, ubi etsi admittit numerum ratio personarum, unitas tamen non admittit essentiae, ita tamen. ut seruemus diuinae propria naturae, seruemus propria unicuique personae, ut nec personis diuinitatis singularitas denegetur nec ad essentiam hoc, quod est proprium nominum, transferatur.

magnum est sanctae et incomprehensibile mysterium trinitatis: deus pater, deus filius. deus spiritus sanctus trinitas indiuisa, et tamen notum est, quia proprium est patris, ut generaret filium, proprium filii dei, ut ex patre patri nasceretur aequalis, notum etiam quid sit proprium spiritus sancti.

proprium autem filii dei, ut iuxta id. quod scriptum est, in nouissimis temporibus uerbum caro fieret et habitaret in nobis, ita intra uiscera sanctae Mariae uirginis genitricis dei unitis utrisque sine aliqua confusione [*](20 Ioh. 1, 14 ) [*](1 unum VHisp. et codd. H quotquot excussi: unus Paris. 3837 teste Thielio multiplicabitur hlh27i3 3 seiungit h1h2h3h6h7h10d2 4 ille H (ecceptis hsla9) secretae .. impenetrabilique Gonz, 5 <uisibilium> uel i 6 profanandi uisionem V gerere Gonz. diuina H (except is hWd2) archana YH 10 etsi VHisp.: si H admittit Hi: admitti V. ad- mittat Gonz. 11 amittit Gonz. essentiae Vh4h5h7h10d2: essentia h1h2h3h, scentia h6, essentiam Hisp. teste Gonzalezio et hs nec non ante corr. 7i9, essentiae separationem Hispanae cod. Aemilianensis a Gonz. adhibitus et i 12 ut Hisp. H: om. V 13 denegetur VHisp.: generetur H 14 sanctum Gonz. 17 est Hisp. hsh9: om. V et (exceptis hsh9) H ut generaret filium proprium Hisp.H: Oln. Vh1 18 aequali h1h2h3hh6h7h10d2 notum etiam quid (quod h:Į, que hW}) sit proprium spiritus sancti YH: proprium spiritus sancti ut de patre et filio procederet sub una substantia deitatis Hisp. et in ras. h7 man. 2 (etiam ueteres Hadrianae edd.) 19 autem VH: quoque Hisp. 19 dei om. Gonz. ) [*]( XXXV pars 8. ) [*]( 46 )

dignum plane deo nascente mysterium, ut seruaret partum sine corruptione, qui conceptum fecit esse sine semine, seruans quod ex patre erat et repraesentans quod ex matre suscepit. nam unde iacens in praesepio uidebatur in caelo, inuolutus pannis adorabatur a magis, inter animalia editus ab angelis nuntiatus, uix egressus infantiam et annuntians mysticam sine instituente doctrinam, inter rudimenta annorum puerilium edens caelestium signa uirtutum?

idem enim deus et homo, non, ut ab infidelibus dicitur, sub quartae introductione personae sed ipse dei filius deus et homo, idem uirtus et infirmitas, humilitas et maiestas, redimens et uenditus, in cruce positus et caeli regna largitus, ita nostrae infirmitatis ut possit interimi, ita ingenitae potentiae ne possit morte consumi.

sepultus est iuxta ld, quod homo uoluit nasci, et iuxta id, quod patri erat similis, resurrexit: patiens uulnerum et saluator aegrorum. unus defunctorum et uiuificator obeuntium, ad inferna descendens et a patris gremio non recedens. unde et animam, quam pro communi conditione posuit, pro singulari uirtute et admirabili potentia mox resumpsit.

haec ita esse nec ullam dubitationem oportere recipere, id est ne dominus noster Iesus Christus aut inter corporis passiones deus non esse crederetur aut ne deus tantum, non etiam homo, inter opera mirabilium stupenda uirtutum proposito [*]( 1 filius fieret trsp. Gonz. i3 (filius om. i2) 2 ex VH: in Hisp. 3 natus aperiens (apperiens V) VHi: non aperiens natus Gonz. uirtutem h2h3h4h6h7h10d2 4 plane VHisp. h*h9: placere H (exceptis hsh9) nascentem h1h2h3h4h5h7h10d2 7 unde VH: om. Hisp. 9 nunciatus V H (nuntiatis h2, nuntiatur kG et 1£9 man. 2, nuntiabatur hsh9): nuntiatur Hisp. 10 mystica H doctrinam Hisp.: doctrina VH 12 quarta H (exceptis laeh9) 16 possit utroque loco VHi: posset Gonz. ingenite (uel ingenite) Vihsh9 et in ras. h*: ingenitate ceteri codd. H (ingenita kG, ingenuitate h4), ingentis Gonz. 19 obeuntium om, Gonz. 21 quam communi Gonz. condictione Gonz, 24 dominus VHi: deus Gonz. inter opera passionis Gonz. )

quid enim intererat, ut quem se homines dicerent discipulos suos uellet inquirere, nisi ut respondente Petro: tu es Christus filius dei uiui notum faceret non hoc de carne et sanguine proditum sed patre deo inspirante reuelatum et per testimonium laudatae responsionis fides patefactae fieret ueritatis?

quid intererat, ut apparente post resurrectionem domino Thomas tantum aut deesset ceteris aut solus ambigeret, nisi ut mundus crederet quod ambigens discipulus explorasset, ut, dum unius manibus se pateretur tangi. ab uniuersitate fidelium, quid esset, possit agnosci? non ergo ad improbandum discipulum interposita est dubitatio sed quaesita posteritatis instructio.

anne aliud spectat, quod se idem dominus Cleopae cum alio discipulo, cum ad Emmaum tendentes de se loquerentur, inseruit et, quamquam de resurrectione domini per mulieres, quae primae ad monumentum conuenerant. agnouissent, tamen, ut per eorum dubitationem daret credendi futuris saeculis firmitatem, incipiens a Moyse et omnibus prophetis oportuisse pati Christum et ita intrare in gloriam suam interpretatus ostendit et per passionem humanam naturam et diuinam in eo esse per gloriam?

multiplicibus haec sanctarum scripturarum insinuantur exemplis nec apud religiosam conscientiam tuam, uenerabilis imperator, . tamquam ignota dicuntur. fides enim ipsa, quae a te constanter asseritur, tibi reddit hoc muneris, ut sensibus tuis et affectum sui inserat et scientiam, per quam diligentius asseratur, [*]( 5 Matth. 16, 16 8 sqq. cf. Ioh. 20, 24 sqq. 14 sqq. cf. Luc. 24, 13 sqq. 19 aqq. Luc. 24, 27 et 26 1 esse se h1h2h3h4h10d2i1i2, se esse i3 3 dubitationem h1h2h3h4h6h7h10d2 declarat Gonz. se <esse> Gonz. 5 notum faceret VH: fateretur Hisp. 7 fidis Vh1h2h3h7h10d2 8 quid VB (quod hWl): quid etiam Hisp. 9 dominum H (domino hO, om. h6) esset H (exceptis h*h9) 11 discipulus Hisp. H: disci V 12 posset Gonz, 13 implorandum H 14 spectat Car.: expectat VHHisp. 15 cleophe 7ts, Cleophae Gonz. 16 de solo quaerentur (quaererentur hi) hWhWh10 20 oportuisset h1h2h3h4h6h7h10 23 insinuantur Hisp. H: testificantur V ) [*]( 46* )

quod indeficienter asseritur, sine fine credatur. latius haec, quae ad deitatem humanitatemque domini nostri Iesu Christi pertinent et in eo unitas duas sine confusione naturas, potui secundum ueterum definita disserere, si esset aduersum eos, qui his dissentiunt, disputandum. sed cum in manibus omnium sint et synodica constituta et beati papae Leonis dogmata, perstrinxisse potius pauca quam euoluere credidi conuenientius uniuersa.

nunc uero agnoscere satis est et cauere ita proprietatem et essentiam cogitandam, ut sciatur quid personae, quid nos oporteat deferre substantiae. quae qui indecenter ignorant aut callida impietate dissimulant, dum omittunt quid sit proprium filii, trinae tendunt insidias unitati. sed si quae praedicta sunt ualidis teneantur fixa radicibus, nec a paterna traditione receditur et constanter quaestionibus obuiatur. Data VII. Kal. Apr. Ualerio u. c. cons.