Retractationum

uicensima de loco dei;

uicensima prima: utrum deus mali auctor non sit. ubi uidendum est, ne male intellegatur, quod dixi: mali auctor non. est, quia omnium, quae sunt, auctor est, quia in quantum sunt, in tantum bona sunt, et ne hinc putetur non ab illo esse poena malorum, quae utique malum est his, qui puniuntur. sed hoc ita dixi, quemadmodum dictum est: deus mortem non fecit, cum alibi scriptum sit: mors et uita a domino deo est. malorum ergo poena, quae a deo est, malum est quidem malis, sed in [*]( 11 De diu. quaest. 21 16 Sap. 1, 13 17 Eccli. 11, 14 ) [*]( 1 casu] caso C, caso Dl, a me cet. v 2 consulebant FS2, consol-bant C1D1, colligebant cet. v , eis- D nostras R Va 3 meam E scriberet 01 FonteiJ forte Qt carthaginensis D, cartaginensis BV, karthaginiensis E, chartaginiensis G, cbartaginensis S 4 quam V paghanus CID1, paganos Hl 5 sed] et H Cbristianus] chr. effectus V baptizatus (p et us in ras. m. 2) C est 02 in ras., est et 01* mortuus est a 6 est om. a constit (con in ras. C) CWl hominis C1D1H1, omnia QI bestiis om. B, bisteis C1D1 excere ClDl 7 non-phantasma 82 in mg. fuisse. (se in ras. 0) CD 8 fantasma BFGHNOPQ intellecto C1D1 filio] f. dei Hv 9 trinitate] trina unitate OPa 10 XX CD, uicesima FGQ XXI CD, uicesijma pr. FGMQ 11 auctor mali OPSv autor D1 12 post alt. est per dittographiam repetuntur uerba non sit—non est (om. ubi) H 13 quae] qdc Dl pr. sunt] sit G 14 poena C, poena HPR, poenam cet. v 15 iis m que B poniuntur CZ)1 16 quemam- modum M, quemamodum Cl cu∗ D 17 alibi (bi in ras.) M mos D1 est M in ras. 18 deo] domino deo a malum ex multum corr. K )

uicensima secunda est: deum non pati necessitatem.

uicensima tertia est: de patre et filio. ubi dixi, quod cum ipse genuerit, de qua sapiens dicitur, sapientiam; sed melius istam quaestionem in libro postea de trinitate tractaui.

uicensima quarta est: utrum et peccatum et recte factum in libero sit uoluntatis arbitrio. quod ita esse omnino uerissimum est, sed ut ad recte faciendum liberum sit, dei gratia liberatur.

uicensima quinta de cruce Christi;

uicensima sexta de differentia peccatorum;

uicensima septima de prouidentia;

uicensima octaua: quare deus mundum facere uoluerit;

uicensima nona: utrum aliquid sit sursum aut deorsum uniuerso;

tricensima: utrum omnia in utilitatem hominis creata sint.

tricensima prima nec ipsa mea est, sed Ciceronis, uerum quia et haec per me innotuit fratribus, inter ista, quae colligebant, scripserunt eam uolentes [*]( 4 De diu. quaeMt. 23 med. 6 Aug. de trin. VI, 2, 3 15 Cic. de inuent. II, 53, 159 sqq. ) [*]( 1 dei bonis H operibus dei B iustumiustum D alt. estj est quidem V poniantur C1, poniatur D1 2 omne om. B uicesima BQS2 num. om. H 3 est orn. PVv necessitatem] sed necessitate R 4 est om. HSVv, del. D2 dixi∗ D eum CD1, eam eet. v de qua ODR, om. E, qui H, qua cet. v 5 sapientia BFGN2RS 6 tractaui CDlEQ2B, tractabimus P1, tractauimus cet. v est om. BPVv 7 pr. et om. a li*bero C, libro HINS1, liuore E arbitrio uoluntatis B 8 rectae D 9 liuerum et liueratur El sid C gratia dei a 10 pr. de CIDER, est de cet. Christi] domini B . v sexta] s. est BFGNPQS 11 septima est S XXIII (v add. m 2) C 13 scit D1 aud Cl uniuerso mss., in uniuerso v 14 utilitate CD\'EHR creata (ea ex ec corr.) C, crata X)1 tricesima FGQS (semper) post sint add. BD-EFGNQX (post tr. prima Q2RS1) haec uerba: eum (deu D2) qui ut (ut om. R) uult (u** D2) uiuit beatum (beatu* D-) esse; £ 2 adiungit: utra qui uult uiuit beatum esse tricensima prima om. E 15 est om. F siceronis Q uerum tamen a 16 qua El ista] ea D2, illa a colligebat H1 scribserunt (ib in ras.) M eam G2 s. 1. )

tricensima secunda est: utrum rem illam alius alio magis intellegat atque ita eiusdem rei per infinitum eat intellegentia.

tricensima tertia est de metu;

tricensima quarta: utrum non aliud amandum sit quam metu carere;

tricensima quinta: quid amandum sit. in qua illud, quod dixi: id esse amandum, quod nihil est aliud habere quam nosse, non satis adprobo. neque enim deum non habebant, de quibus dictum est: nescitis, quia templum dei estis et spiritus dei habitat in uobis? nec tamen eum nouerant uel non, sicut noscendus est, nouerant. item quod dixi: nemo igitur beatam uitam nouit et miser est, nouit dixi, quomodo noscenda est. nam quis eam penitus nescit eorum dumtaxat. qui iam ratione utuntur, quandoquidem beatos se esse uelle nouerunt?

tricensima sexta de nutrienda caritate. ubi dixi: deus igitur et animus cum amantur, ita proprie dicitur, purgatissima et consummata, si nihil aliud amatur. quod si uerum est, quomodo apostolus ait: nemo umquam carnem suam odio [*]( G De diu. quaest. 35, 9 I Cor. 3, 16 11 De diu. quaest. 35, 1 14 Cic. Tusc. V, 10, 28. cf. Retract. I, 13, 6 15 De diu. quaest. 86, 1 18 Eph. 5, 29 ) [*]( 1 quemammodum C1DM atque (t ex d C2D2E2) CDER, ac cet. v 2 diffinitae BFGN, difinitae DQ sunt R XXXI. E est om. QVv illam CDlS, ullam cet. 3 rei del. D2 eat (e ex a corr.) G, in ras. D2, et 01 4 XXXII, E est om. HMNOPQV XXXIII. E quartal q. est F 5 quam-amandum sit om. H careret CDl XXXlIII. E 6 amatum P1 7 nusse 01 8 de om. HMOPVm 9 estisj est 01Dl. eatis uos RSo alt. dei] om. F, scs B 10 abitat P1 nouerat Sl non om. Q, del. D2 11 noscendus (o ex a) S nuberant Cl, nuberat D1 quo P beatam igitur GNQS 12 et] eo H alt. noni NR nuscenda CXDX 13 paenitus DM 14 utunturl ut unus H1, utitur JH2 beatos om. F1, beatus D1 se om. B1C1D1F1 15 sexta est BD2FMNQS dixit E 16 animas 81 cum amantur R, cumantur ClD\', coamantur C2, cum amatur OP, quo amantur Hl, quo amatur cet. v ita C1D1R, caritas cet. v; fort. ita p. dilectio propriae ClDM 17 consumata DlS quomodo CtDIER, quomodo ergo cet. v 18 ait apostolus B hodio Sl )

tricensima septima de semper nato;

tricensima octaua de conformatione animue;

tricensima nona de alimentis;