Retractationum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio I, Pars II (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 36). Knöll, Pius, editor. Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1902.

Cum presbyter adhuc essem, contigit, ut Carthagine inter nos, qui simul eramus, ad Romanos apostoli epistula legeretur, [*]( 2 et 7 Prou. 8, 35 sec. LXX 4 c. Adim. 27, 1 (p. 186, 26 sqq.) 10 Gen. 1, 1 ) [*]( 1 sit enim hoc 0 (2) potestate ClDl uoluimus Q 2 ipse HI praeparamur Ql 3 ergo modo P 4 et om. OP postea dixi G 5 ut om. CD inferi F bonitati D2Pa, bonitatem El 6 pr. nra∗∗∗ (est ras.) N non] nos Mpr. nostra CE, nostram cet. v 7 assequimur CD1, sequimur E2, sequitur cet. v sequitur nostram F uoluntate D, a uolantate E, uoluntatem cet. v q: C 8 sit FG opus] 0 H piaetatis D, potestatis V atque] aq: ClDl 10 hic-terram D2 in ras. de eo] deo Q scriptum C, s. est cet. v in om. C 11 deus fecit CE, fecit deus eet. v et terram om. F 12 XXIII v, om. BFPQ 13 expositio-propositionum DJ in ras. propositio Hl 14 epistula C1D1M, epistola pauli F, epistola cet. apostoli om. 0 romanus D1, romanos k I. R 15 presbiter BCDGHMQS, prespiter F conti.git (n ras.) CD i carthagine (i alt. m. 2) C, carthaginem Dl, apud cartaginem GS, apud chartaginem P, ap. karthaginem EN, ap. kartaginem 0, apud carthaginem cet. v 16 romanus 01D1 epistula ElM, epistola cet. v epistola apostoli a legeretur epistola N )

105

et quaedam interrogatus a fratribus quibusdam cum sicut poteram responderem, uoluerunt scribi potius, quae dicebam, quam sine litteris fundi. ubi cum eis obtemperarem, liber unus accessit superioribus opusculis meis.

In quo libro: quod autem ait, inquam, scimus, quia lex spiritalis est; ego autem carnalis sum, satis ostendit non posse inpleri legem nisi ab spiritalibus, quales facit gratia dei. quod utique non ex persona apostoli accipi uolui, qui iam spiritalis erat, sed hominis sub lege positi, nondum sub gratia. sic enim prius haec uerba sapiebam, quae postea lectis quibusdam diuinorum tractatoribus eloquiorum, quorum me moueret auctoritas, consideraui diligentius et uidi etiam de ipso apostolo posse intellegi, quod ait: scimus, quia lex spiritalis est; ego autem carnalis sum, quod in eis libris, quos contra Pelagianos nuper scripsi, quantum potui, diligenter ostendi. in isto ergo libro et hoc, quod dictum est: ego autem carnalis sum et deinde cetera usque ad eum locum, ubi dixit: miser ego homo, quis me liberabit de [*]( 5 Expos. op. ad Rom. prop. 41 Rom. 7, 14 9 Rom. 1, 11 nom. 6, 14 sq. 11 Cyprian. de dom. or. 16 (I, 278 Hart.) Ambros. de paenit. J, 3 15 Aug. de grat. Chr. 43. c. duas epp. Pel. I, 17—25. c. Iulian. Ir, 3. VI, 23, 70. op. inp. c. Iul. I, 99. Serm. 154. cf. ad Simplic. I, 1. expos. ep. ad Gal. c. 5. de duo dei XXII, 21 18 Rom. 7, 24 sq. ) [*]( 1 quadam E interrogatus scripsi, interrogata C1D1ERS2 (mg.), intcrrogabarcet. v quibusdam BC1D1EFGM2NRS, quibus cet. v dum Q sicut (t m. 2) C, sicum Dl 2 potui D2 responderè* C. respondissem P uoluerunt om. C1D1R, post potius posuit D1 dacebam Dx 3 ei.s (u ra.s.) D obtempeum H, obteperarem Q 5 quia om. E 6 ostendi a 7 a OPSV spiritalibus (b m. 2 in ras.) M fecit D2 8 apostoli om. C\'DR accepi Cl accipi apostoli E 9 homines M2 possiti H 10 prius] prauis H uerba C, uerba* D uerba haec B sapiebat Hl, sapiebant H2 11 tractatoribus diuinoruni 0 eloq. tractatoribus a 12 inouerit ClDl, moret HL consideraui (ui m. 2 in ras.) D *etiani D 13 apostulo V quia CD, quoniam cet. v 14 est om. B carnalis sum om. B quod-17 sum et om. C1D1R 0 15 pelagianos 02 nuber Ex 16 ergo om. 0 quod om. H 18 dixit CD1ER, dicit cet. v liberauit C1HR1S )

106

corpore mortis huius? gratia dei per legum Christum, dominum nostrum, dixi hominem describi adhuc sub lege, nondum sub gratia constitutum, bene facere uolentem, sed uictum concupiscentia carnis male facientem. a cuius concupiscentiae dominatu non liberat nisi gratia dei per legum Christum, dominum nostrum dono spiritus sancti, per quem diffusa caritas in cordibus nostris uincit carnis concupiscentias, ne consentiamus eis ad male faciendum, sed potius bona faciamus. unde quidem iam euertitur heresis Pelagiana, quae uult non ex deo nobis, sed ex nobis esse caritatem, qua bene ac pie uiuimus. sed in illis libris, quos aduersus eos edidimus, etiam spiritalis hominis iamque sub gratia constituti melius intellegi uerba ista monstrauimus propter corpus carnis, quod spiritale nondum est, erit autem in resurrectione mortuorum, et propter ipsam carnis concupiscentiam, cum qua ita confligunt sancti non ei consentientes ad malum, ut tamen eis motibus, quibus repugnantibus resistunt, non careant in hac uita. non eos autem habebunt in [*]( 4 I Io. 2, 16 5 Eom. 7, 25 6 Act. 2, 38 7 Rom. 5, 5 I Io. 2, 16 10 Aug. de haeres. c. 88 11 Aug. c. duas epp. Pel. I, 10, 17. de perf. iust. hom. 11, 28. de grato Chr. c9, 43 sq. ) [*]( 2 dominum nostrum om. H dixi del. P descripsi P, scribi H 3 non H uoluntatem EF1O1 4 contcupiscentia C, concupiscentia* D, concupiscentie S carnis-concupiscentiae E2 in mg. con*cupiscentiae C 5 liuerat EI 6 dominum nostrum om. MOPV dono om. H scs ex sci corr. H2 7 quae D1 difusa P, diffusa est CS uicit Gl, uincimus E* carnis. (nis in ras.) H 8 concupiscentiam CD1 9 potius om. 0 quidem om. a uertitur M, euertatur Q\\ hereses 81 euertitur h. iam B 10 pelagiena P, pelagyana F non ex—p. 109, 3 paulo post om. P alt. ex om. Rl 11 qua* (e ras.) M, quia D1 pieque (om. ac) a uiuamus D2Q 12 ededimus V \\ X iamquae D, que iam Q 14 carnis corpus SVv, carnis opus 0 quodj dfis add. M2 in mg. 15 resurreccionem DI ipsam om. a concupiscentiam camiB C, corr. m. 1 16 ita om. Fl configunt Bl sci* C ei* (s ras.) 0 17 eius EHMOPQ2Vv quibus] in q. H repugnantes FH )

107

illa, ubi absorbebitur mors in uictoriam. propter hanc itaque concupiscentiam motusque ipsius, quibus ita resistitur, ut tamen sint in nobis, potest quisque sanctus iam sub gratia positus dicere ista omnia, quae esse dixi uerba hominis nondum sub gratia positi, sed sub lege. quod hic ostendere longum est et ubi id ostendi dictum est.

[*]( (2) ) Item quod disputans, quid elegerit deus in nondum nato, cui dixit seruiturum esse maiorem, et quid in eodem maiore similiter nondum nato reprobauerit, de quibus propter hoc commemoratur quamuis longe postea prolatum propheticum testimonium: Iacob dilexi, Esau autem odio habui, ad hoc perduxi ratiocinationem, ut dicerem: non ergo elegit deus opera cuiusquam in praescientia, quae ipse daturus est, sed fidem elegit in praescientia, ut, quem sibi crediturum praesciuit, [*]( 1 I Cor. 15, 54 3 Rom. 6, 14 6 Retract. I, 22, 2 (p. 105, 15) 7 Item quod-110, 18 tractaueriin] Aug. de praedest. sanctt. 3, 7 sq. Aug. (Hilar.) ep. 226, 3 11 Rom. 9, 13. Mal. 1, 2 sq. 12 Expos. ep. ad Rom. 60. cf. Aug. de praelest. sanctt. 1, 3 ) [*]( . 1 absoruebitur ElH, absorbitur B1C1D1R uictoria BD2E2HOSa itaquae D, quippe B 2 ipsos BEFGQRS, om. a ut (t s. I.) CD 3 sanctis E1 positus] potius GSl 4 quae C1DH, quae hic cet. v 5 hic (ic in ras.) C longum est ostendere E 6 ubi id DlERS2 mg., *** *t ubi id (hoc ras.) C, ubi hoc cet., hoc ubi v ostendi D\'EJR, ostendi (eri ras.) C, ostenderem BGS, ostenderim cet. v 7 it.-m quod] itemque 0, item Qv disputas H »elegerit (d ras., i ex e) C, elegeret D\\ legerit El, egerit H nato (o in ras. m. 2) C, natus Dl. nato. S 8 cui] cum 0 maiore Dl et-maiore om. H odem D1 9 nato* C, natum DlH reprobaberit V propter expunxit E2 10 postea om. B probatum a in mg. profeticum H, proticuin E1 11 dilexi** C, dilexi* (t ras.) I) odio om. B, hodi S abui Q 12 huc Bl, hanc B2 praedisi S1. ratiocinationem (natio in ras.) C ut dicerem (ic s. I.) C,D- in ras. ergo] enim BF eligit D*M 13 operam CD1, ∗∗∗∗ opera (ergo ras.) H in praescientia G2R2 in ras., in praesentia Q\'a (mg.) in praescientia-elegit om. Fl ipsi Bl 14 eleget Cl, eligit BD2M praestiencia C1, praescientis EI, praesentia Qla (mg.) *** crediturum Dx, crediturum (esse ras.) C, crediturum esse cet. v )

108

ipsum elegerit, cui spiritum sanctum daret, ut bona operando etiam aeternam uitam consequeretur, nondum diligentius quaesiueram nec adhuc inueneram, qualis sit electio gratiae, de qua idem dicit apostolus: reliquiae per electionem gratiae factae sunt; quae utique non est gratia, si eam merita ulla praecedunt, ne iam quod datur non secundum gratiam, sed secundum debitum reddatur potius meritis quam donetur. proinde quod continuo dixi:

dicit enim idem apostolus: idem deus, qui operatur omnia in omnibus; nusquam autem dictum est: deus credit omnia in omnibus, ac deinde subiunxi: quod ergo credimus, nostrum est, quod autem bene operamur, illius est, qui credentibus dat spiritum, profecto dicere non deberem, si iam scirem etiam ipsam fidem inter dei munera reperiri, quae dantur in eodem spiritu. utrumque ergo nostrum est propter arbitrium uoluntatis et utrumque tamen datum est propter spiritum fidei et caritatis. neque enim [*]( 4 Rora. 11, 5 8 Expos. ep. ad Rom. 60 9 I Cor. 12, 6 14 I Cor. 12, 9 16 II Cor. 4, 13 ) [*]( 1 elegeret 01, eligeret BC2, eligerit G1, eligerat H2, elegit E donaret B 2 aetiam D uitam aeternam Nv consequaeretur D, sequeretur H, consequetur R1, consequantur Bl quaesiueram diligentius N 3 de qua-gratiae om. H de grae qua Q 4 reliquae El eleccionem D 5 factae C1D1E1M1R1 (graece λειμμα ϰατ\' έϰλογην χα- *** pixos γέγονε), saluae factae cet. v factae sunt expunxit H2 eam C merita ulla∗ C, m. ullam Dl 6 praecedant GlHv ne (n in ras.) C, e in ras. D2, nec M1 non-donetur F2 in ras. et in mg. gratiam-secundum om. 81 7 debitum (m m. 2 in ras.) C quam meritis BF2GNQS, quam sine m. D2 meretis Cl, meretur (e alt. ex i) H quam expunxit D2 donetur] gratiae add. E2 s. 1. 8 pr. idem om. HQl apostolus om. Ql 9 nusquam-omnibus G2 in ras. Q2 in mg. 10 d.eind.e (i ras) CD subiuncxi MQl 11 bene CDlER, om. H, bonum cet. v 12 spiritum ODIR, sp. sanctum cet. v dicere non deberem CDl, non deberem D2, non dicerem cet. v 13 scirem (m i del. m. 2) M, schuferem D muneram ClDl 14 repperiri C1D1EF GHMRV utrumquae D 15 tamen om. Fl 16 propter CD], per cet. v )

109

sola caritas, sed, sicut scriptum est, caritas cum fide a deo patre et domino nostro Iesu Christo.

[*]( (3) ) Et quod paulo post dixi: nostrum est enim credere et uelle, illius autem dare credentibus et uolentibus facultatem bene operandi per spiritum sanctum, per quem caritas diffunditur in cordibus nostris, uerum est quidem, sed ea regula et utrumque ipsius est, quia ipse praeparat uoluntatem, et utrumque nostrum, quia non fit nisi uolentibus nobis.

ac per hoc, quod etiam postea dixi: quia neque uelle possumus, nisi uocemur, et cum post uocationem uoluerimus, non sufficit uoluntas nostra et cursus noster, nisi deus et uires currentibus praebeat et perducat, quo uocat, ac deinde subiunxi: manifestum est ergo non uolentis neque currentis, sed miserentis dei esse, quod bene operamur, omnino uerissimum est. sed parum de ipsa uocatione disserui, quae fit secundum propositum dei; non enim omnium, qui uocantur, talis est, sed tantum electorum.

itaque quod paulo post dixi: sicut enim in his, quos elegit deus, [non opera, sed] fides incoat meritum, ut per munus dei bene operentur, sic in his, quos damnat, infidelitas et inpietas incoat poenae meritum, ut per ipsam poenam [*]( 1 Eph. 6, 23 3 Eipos. ep. ad Kom. 61 5 Rom. 5, 5 7 Prou. 8, 35 sec. LXX 9 Expos. ep. ad Rom. 62 13 Rom. 9, 16 15 Rom. 9, 11 18 Marc. 13, 20. Act. 1, 2 ) [*](3 dixi] dicere PJ s. I. enim eat B credere] et c. D2Q 4 dare] tfi H 5 caritas] c. dei BFGNQ1 6 ea C1D1E1R, & E2, eadem cet. v regula expunxit E2, recula Cl 7 uoluntantem B, uoluntate Dl 8 fit ex sit E 9 etiam quod H 11 ueres ClDx curentibus El praeueniat E 12 ducat E quo* (d ras.) C, quod D ac] ∗ac (h ras.) CD, et 0 subiunxi] quod s. E2, subinnxit S 13 uolentes Dl miserenti Cl, miserentis e§t V, miserantis BF, miseren Dl 14 omnino] et o. N paruum Bt 15 secundum C, om. Rl prepositum S 16 enim] ee H tantum] tfi H 17 ibis 0, iis m 18 eligit MPQrn dS ex sed corr. C2, om. E non opera sed inclusi, om. CDlB fidei (i alt. ex s) E2R incoat EORaS, inquoat CxDy, in quo** D2, inchoat cet. v 19 manus EM-P1 iis tn dampn-vt 52 20 et inpiaetas del. D2 incoat DIE, inquoat C\\ inchoat cet. poene JJf, pene C, paene D merito C1D1 ∗∗∗∗ipsam Jt )

110

etiam male operentur, uerissime dixi, sed fidei meritum etiam ipsum esse donum dei nec putaui quaerendum esse nec dixi.

Et alio loco: cuius enim miseretur, inquam, facit eum [*]( (4)) bene operari, et quem obdurat, relinquit eum, ut male operetur. sed et illa misericordia praecedenti merito fidei tribuitur et ista obduratio praecedenti inpietati. quod quidem uerum est, sed adhuc quaerendum erat, utram-et meritum fidei de misericordia dei ueniat, id est utrum ista misericordia ideo tantummodo fiat in homine, quia fidelis est, an etiam facta fuerit, ut fidelis esset. legimus enim dicente apostolo: misericordiam consecutus, ut fidelis essem, non ait: quia fidelis eram. fideli ergo datur quidem, sed data est etiam, ut esset fidelis.

rectissime itaque alio loco in eodem libro dixi: quoniam si non cx operibus, sed misericordia dei et uocamur, ut credamus, et credentibus praestatur, ut bene operemur, non est gentibus ista inuidenda misericordia, quamuis minus ibi diligenter de illa, quae per dei propositum fit, uocatione tractauerim.

Hic liber sic incipit: Sensus hi sunt in epistula - Pauli ad Romanos. 20 [*]( 4 Expos. ep. ad Rom. 62. Rom. 9, 18 11 I Cor. 7, 25 14 Expos. ep. ad Roin. 64 15 Rom. 8, 28 ) [*]( 1 uerissimae D 2 alt. nex Q 4 et om. H meretur Hl fecit F1 5 relinquid ClDlHl mala DlHORa .6 pr. et om. ESl, in Ql merito -praecedenti om. R 7 inpiaetati D, impietati. V, impietate B 8 quaendum Cl, quendam Dl de om. OPa misericordiam a 9 dei om. BE praeueniat OPa 11 dicentem ClH1 12 consecutus C1D1, consecutus (consequutus Ell) sum cet. v quia] qua ClDl erant G 13 fideli] fidelis N ergo] enim F fidelis esset F, essem fidelis 0 14 rectissimae D in eod(em) C in r-as. libru*(m ras.) Dl, loco G si om. E 16 ut (PD2 8. l. operamur 01 17 misericordia (ericordia m. 2 s. I.) C minus D2 s. I., munus Bl ibi minus Oa 18 per] opere S prepositum S tractauerim om. H 19 hi] hii EHlNOR in-romanos D2 in ras. epistola CDHS pauli ad romanus (us in os corr. m. 2) CE, pauli apli ad romanos R, ad romanos apostoli D2, ad rom. pauli apostoli cet. a )

111