Quaestiones in Heptateuchum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio III, Pars 3. (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 28.2.) Zycha, Joseph, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1895.

Quid est quod ait de muliere quae peperit: omne sanctum non tanget et in sanctuarium non introibit? quod sanctuarium uult intellegi, cum legatur in tabernaculum nonnisi sacerdotes solere ingredi et usque ad uelum interius secundum, ultra uelum autem ipsum, ubi erat arca, nonnisi unum summum sacerdotem? an et ante tabernaculum, ubi erat altare sacrificiorum. sanctuarium dici potuit? nam saepe appellatur locus sanctus etiam ipsum atrium, cum dicitur: in loco sancto edent ea. illuc fortassis solebant intrare mulieres, quando offerebant dona sua, quae inponerentur altari.

Quid est quod dicit: si masculum pepererit mulier. inmunda erit septem dies: secundum dies secessionis eius inmunda erit. et die octauo circumcidet carnem praeputii eius: et triginta et tres dies sedebit in sanguine suo mundo. omne quod sanctum est non continget et in sanctuarium non introibit? quae differentia est inter septem dies illos, quibus eam dicit inmundam, et triginta tres, quibus in sanguine suo mundo sedebit? si enim iam inmunda non est per triginta tres dies, quare non tangit quod sanctum est? an hoc adhuc interest. quia in sanguine est licet mundo? ut hoc distet, quia cum inmunda est, ubicumque etiam sederit. inmundum facit, cum uero iam in sanguine mundo sedet, tantum quod sanctum est non ei licet tangere et in sanctuarium intrare? hoc est enim, quod ait: secundum dies [*]( 2 Leu. 12. 4 9 Leu. 6, 26 12 Leu. 12. 2-4; cf. Loc. ile Leuit. XXIII p. 575 ) [*](2 tangit C et om. V 3 intrabit N 4 sacerdotis C 5 seeumhis CP P secundos (0 ex u) SS. T erit V 7 sacrifioruin S 12 ]>eperit P]SlN1\' 13 in Locut. de Leu. XXILI legitnr: et inmunda erit 14 in die PSVTbd octabo C 17 est| et N contingit C ct om. NS in om. PSV 18 introhibit C intrabit PSNVT illos dies NT 19 dicit eam PSVTbd 21 an—interest OPI. PSV 22 adhoc ptSI r 23 quia quando r in mundu T71 immundo pro T 24 iam uero S sedit C tantum er. et s. I. tamen pos. S )

273
secessionis purgationis suae, quoniam dicit alio loco inmunditiam feminae, quae menstruis purgatur, septem dierum esse, quanc!o omne super quod sederit inmundum erit. ,,secessionis" autem dicit, quoniam secedebat aliquantum. ne omnia coinquinaret. cum perageret illos dies. hos dies inmunditiae eius. si feminam pareret, lex duplicabat et quattuordecim faciebat: reliquos autem quibus sedebat in sanguine mundo suo, etiam ipsos duplices iusserat obseruari, id est sexaginta sex. ut omnes essent in partu masculi quadraginta, in feminae octoginta. aliqui autem codices graeci non habent "in sanguine mundo suo", sed in sanguine inmundo suo".

Et cum adinpleti fuerint dies purgationis eius, super filio aut super filia offeret agnum anniculum sine macula in holocaustum et pullum columbinum aut turturem pro peccato ad ostium tabernaculi testimonii ad sacerdotem. et offeret eum ante dominum; et exorabit pro ea sacerdos et purgabit eam a fonte sanguinis eius. ista lex eius quae peperit masculum aut feminam. si autem non inuenerit manus eius quod satis est in agnum, et accipiet duos turtures aut duos pullos columbinos. unum in holocaustum et unum pro peccato. et exorabit pro ea sacerdos et purgabitur. recte ergo superius non legendum est: offeret agnum anniculum sine macula in holocaustum *et pullum columbinum aut turturem pro peccato, sicut nonnulli codices habent. sed sicut dictum est: et pullum columbinum aut turturem pro peccato, quandoquidem postea [*]( 1 cf. Leu. 15, 19-23 12 Leu. 12, 6-8 ) [*]( 1 suae et X quod VTbd inmunditia 6T1 inmunditie Pl 2 menstruit. X derum S 3 quod super X 5 emunditiae C 10 ot:u.aT: axaO-apra) cod. Vat. 12 impleti PSVT 13 offerret X \'15 turtorern (o pro u in seqq. plerumque occurr.) C hostioum S 17 eum om. X exorauit (\' eo CPS\'NV 18 purgauit CP lex $T 21 et om. CPXV 22 et unum] et alium C 24 otfe.ret S 28 autj et PIJP ) [*]( XXVIII Aug. *ect. III j>ar< 3 ) [*]( 18 )

274
dicit: si non inuenerit manus eius quod satis est ad agnum, et accipiet duos turtures. ubi plus uidetur habere "et"; nam ea coniunctione detracta integre sequitur: accipiet duos turtures aut duos pulloscolumbinos, unam auem scilicet in holocaustum, alteram pro peccato.

Sed quo peccato? numquid peperisse peccatum est? an hic ostenditur illa propago ex Adam, unde apostolus dicit: ex uno in condemnationem, et quia per unum hominem peccatum intrauit in mundum et per peccatum mors et ita in omnes homines pertransiit? et hic satis adparet quemadmodum dictum sit: ego enim in i niquitatibus conceptus sum et in peccatis mater mea in utero me aluit. cur ergo non illud quod natum est purgari dicit scriptura per hoc sacrificium, sed ipsam quae peperit? an ad ipsam quidem, unde illa origo trahebatur, relata purgatio est propter sanguinis fontem? non poterat tamen sine ipsius fetus purgatione fieri, qui ex ipso sanguine exortus est? nam quo pertinet quod superius ait: super filio aut super filia offeret agnum anniculum sine macula in holocaustum et pullum columbinum aut turturem pro peccato, si nihil per hoc sacrificium fiebat pro eis qui nascebantur?

Quodsi quisquam ita distinguere conabitur, ut dicat non esse iungendum "super filio aut super filia offeret agnum anniculum sine macula in holocaustum et pullum columbinum pro peccato", sed ita potius legendum: et cum adinpleti fuerint dies purgationis eius super filio aut super filia, id est dies purgationis inpleti fuerint super illo aut super illa, filio scilicet uel filia, ut deinde ab alio sensu sequatur: offeret agnum [*]( 7 Rom. 5, 16. 12 11 Ps. 50, 7 ) [*]( 2 et V ubi et V et habere uidetur S 3 et om. P1 V 5 una V T auem] autem PSV om. T alterum PVT 6 est om. X 10 pertransit V hinc N 13 non om. N 14 ipsum C 17 sine] propter JV 19 offe.ret S 24 offerret C offerre PSVbd 27 et] g PW esse in ras. T 30 »ut PS offe.ret S Kpoaotasi Tisch. et Lag. )

275
anniculum sine macula in holocaustum et pullum columbinum pro peccato, id est pro peccato suo, cum completi* fuerint dies purgationis eius super filio aut super filia: quisquis ergo ita distinguendum putauerit, ex euangelio conuincetur, ubi cum tale aliquid nato ex uirgine domino facerent magis propter consuetudinem legis quam propter necessitatem alicuius in eo expiandi purgandique peccati, sic legitur: et cum inducerent puerum Iesum parentes eius, ut facerent secundum consuetudinem legis pro eo. non dictum est "pro matre eius" sed "pro eo", quamuis ea fierent quae hoc loco praecepta sunt de duobus turturibus aut duobus pullis columbinis. sic enim baptizari etiam ipse dignatus est baptismo Iohannis, qui erat baptismus paenitentiae in remissionem peccatorum, quamuis nullum haberet ille peccatum. merito ergo quidam nostri ita interpretati sunt etiam istum in Leuitico locum, ut non dicerent: super filio aut super filia, sed: pro filio aut pro filia. hanc enim uim huius praepositionis esse intellexerunt hoc loco, ubi graecus ait: s<p\' Ulti) r) szt \\k>7aip{. sane aduertendum est quam pauper dominus nasci uoluerit, ut non pro illo offerretur agnus et pullus columbinus aut turtur sed par turturum aut duo pulli columbini, sicut in euangelio legitur: quod scriptura Leuitici tunc iussit offerri, si non habuerit manus offerentis quod satis est in agnum.

Homini si cui facta fuerit in cute corporis eius cicatrix signi lucida et fuerit in cute coloris eius tactus leprae. uelut exponendo dixit posterius, unde [*]( 8 Luc. 2, 27 13 cf. Matth. 3, 13. 11 22 cf. Luc 2, 24 23 cf. Leu. 12, 8 26 Leu. 13, 2 ) [*](2 columbinQ (binQ s. l. m. 2) S 13 ipse etiam PSVTbd 19 EIIIHOET EIHTTTATPl C epi yfio et epithi gatros P epi yio ke epi thygatros 8 epi sio et epitigrati N ep*ysio ce epi thigatros V epi ysio et epi thigatros T 20 uoluit V 26 Homo CPSNVITb fuerint N 28 dixerit V ) [*]( 18* )

276
quod primum dixerat intellegeretur, quoniam dixerat: homini si cui facta fuerit in cute corporis eius cicatrix lucida. ne cicatricem sic intellegeremus, quomodo solet esse uestigium sanati uulneris, aperuit hoc se de colore dicere, cum adiunxit: et fuerit in cute coloris eius tactus leprae. quidquid ergo illud est. coloris uitium est, quod nomine cicatricis appellat. quod uero ait: tactus leprae, non quod tactu color sentiatur, sed ita dicit tactum leprae, tamquam homo ipse uel corpus eius lepra sit tactum, hoc est maculatum atque uitiatum. sicut dici solet: "tetigit eum uel non tetigit febris". denique ipsam maculam tactum uocat et eam semper isto nomine appellat. unde nonnulli nostri non" tactum", sed "maculam" interpretati sunt. quo nomine quidem planius uidetur sonare quod legitur: sed potuit et graecus non dicere άφήν, id est tactum. sed μῶμον, id est maculam, unde ἄμωμον dicit immaculatum. quamquam non ab illo solo quod in colore contingit, sed ab omni uitio purum solet scriptura ἄμωμον dicere. unde non maculam coloris, sed omnis uitii notam uult intellegi, quod appellat. posset ergo quod ad solum colorem adtinet σπίλον dicere: quo uerbo usus est apostolus, ubi ait de ecclesia: non habentem maculam aut rugam. nec σπίλον autem nec dixit, sed άφήν, id est tactum, quod et in graeca lingua inusitate dicitur in coloribus et tamen hoc septuaginta interpretes non piguit graece dicere. cur ergo latinos piguerit? quod autem dicitur "cicatrix signi", uel ideo dicitur, quod significet aliquid, uel ideo potius, quod ipsum hominem signo quodam discernit a ceteris, hoc est notabilem reddit. [*]( 21 Ephes. 5, 27 ) [*]( 1 homine C 4 aperuit] ostendit N 7 color tactu N 8 ipse homo PVTbd 10 eum febris T 11 tactum] tantum PSIV 13 uideretur PSTVbd 14 afen CPSNVT 15 momon CPSNVT amomon CPSVT amon N 16 non s. I. m. 2 S 17 solet purum PVT amomon CPSNVT 18 omn5 S omnes J 19 (et 22) momon CPSNVT 20 (et 221 spilon CPSNVT 22 afen CPSN r T 25 pinguerit N )
277

Quid est quod ait: et uidebit sacerdos et inquinabit eum, ad quem ueniet, ut mundetur? sed "inquinabit" dictum est "inquinatum pronuntiabit", si haec in eo uiderit, quae scriptura dicit de macula leprae.

Si autem lucidus albus erit in cute coloris eius et humilis non fuerit aspectus eius a cute. "lucidus albus" subauditur "tactus", id est illa macula coloris, non pilus. quod postea dicit: si autem conuersa mutata fuerit significatio in cute. hanc dicit .,significationem", quod superius signum" in latino legitur. nam graecus et supra et hic uno eodemque uerbo usus est or,|xotg-av dicens.

Et segregabit illum sacerdos septem diebus in secundo; et uidebit illum sacerdos die septimo in secundo, et ecce obscurus tactus, non est conuersus tactus in cute. et purgabit eum sacerdos; signum enim est: hoc est "purgatum eum pronuntiabit"; non enim est lepra, sed signum.

Si autem conuersa mutata fuerit significatio in cute posteaquam uidit illum sacerdos, ut purget <illum>, et uisus fuerit denuo sacerdoti et uiderit eum sacerdos et ecce commutata <est> significatio in cute, et inquinabit eum sacerdos; lepra est. etiam hic "inquinabit" dixit "inquinatum pronuntiabit\': "et autem plus habet ex more locutionis scripturae. hoc itaque uidetur admonuisse. ut, cum uisus fuerit solus color albus et lucidus discolor sano colori, adhuc probetur a sacerdote, ut, si uiderit etiam pilum mutatum in album colorem et [*]( 1 Leu. 13, 3 5 Leu. 13, 4. 7 10 cf. Leu. 13, 2 13 Leu. 13. 5. 6 19 Leu. 13, 7. 8 ) [*]( 2 inquinauit CP 7 illaj ulla C 11 semasian CPNYT semassian S 13 segregauit CPVIJST 15 ecce om. PSNVT obscuros S II 16 purgauit PSTbd 20 uidet S 21 illum addidi ex quaest. XLVI 22 est addidi ex eadem quaestione 23 qui inquinauit (qui t.łp. vi. 2) P in- quinauit CN 24 inquinatuni pr. N pronuntiauit PSIN et] ei S et eo N 27 calori S )

278
humiliorem factum cutis locum, in quo est albus color, tunc pronuntiet lepram, id est inquinet hominem pronuntiando leprosum. si autem, inquit, lucidus albus fuerit in cute c-oloris eius — id est lucidus albus fuerit ille tactus: quo nomine eandem maculam appellat — et humilis non fuerit aspectus eius a cute et pilus non erit conuersus in album, ipse autem est obscurus — id est ipse pilus, quia non est albus — et segregabit sacerdos tactum septem dies. et uidebit sacerdos tactum die septimo — id est illam maculam — et ecce tactus manet ante eum, non commutatus est tactus in cute. id est non est discolor et dissimilis inuentus a cute. ergo sanatum est quod uitiosum erat. sed adhuc iubet probari eandem sanitatem per alios septem dies atque ideo sequitur et dicit: et segregabit illum sacerdos septem dies in secundo — id est septem dies alios — et uidebit illum sacerdos die septimo in secundo, et ecce obscurus tactus — id est quia non albus et lucidus ac per hoc concolor sano colori — non. est mutatus tactus in cute — sicut et paulo ante dixit, hoc est non est dissimilis a cetera cute — et purgabit eum sacerdos, id est purgatum pronuntiabit a suspicione leprae, non quod habuerit lepram, quam iam non habet, sed quoniam lepra non fuit, quod in illo lucido et albo colore tactus, id est maculae illius quae adparuerat. cum expectaretur utrum humilior fieret locus et pilus illic in album conuerteretur, non contigit. sed potius. ille tactus, qui fuit ante lucidus et albus, obscurus inuentus est, id est similis cetero colori, non lucidus. non erat ergo lepra; signum est enim, non lepra, quod sic adparuit. tamen etiam propter hoc purgatus a suspicione leprae "lauabit uestimenta sua", quia [*]( 3 Leu. 13, 4. 5. 6 28 Leu. 13, 6 ) [*]( llocusAr 3 albus lucidus C 7 est autem PT erit pro S 13 uitiosum ) uisum T 14 alios ex illos S 16 alios dies bd dies om S 18 calori S 19 in cute tactus S 20 purgauit PISN 21 purgatuni eum S 22 quodj quo pI V 26 contingit JNrTrl 30 lababit K )
279
et in illo signo aliquid fuit, propter quod lauanda fuerant uestimenta, et mundus erit.

Deinde sequitur: si autem conuersa mutata fuerit significatio in cute posteaquam uidit illum sacerdos, ut purget illum — id est posteaquam uidit eum sacerdos septimo die prius sanum, ut purgaret illum, mutata es\'t illa significatio. id est illud signum in cute — et uisus fuerit in secundo sacerdoti — id est post alios septem dies — et uiderit eum sacerdos, et ecce commutata est significatio in cute — id est non stetit in -illa sanitate, in qua eum uiderat post primos septem dies — et inquinabit illum sacerdos; lepra est. iam hic quoniam illud quod uisum fuerat post primos septem dies sanum non stetit in suo, sed mutatum est in pristinum uitium, lepra pronuntiatur, ita ut non illic expectetur uel locus humilior uel pilus in album conuersus. cum enim lepra non sit notabilis atque uitiosa nisi uarietas, hoc ipsum de uitioso colore redire ad sanum et de sano redire ad uitiosum ita notabile est, ut non ibi fuerit expectandum, quod in primo expectari praeceperat de humiliore loco et pili candore, sed iam etiam ista uarietate sine dubitatione sit lepra.

Deinde sequitur: et tactus leprae si fuerit in homine. ueniet ad sacerdotem. et uidebit sacerdos, et ecce cicatrix alba in cute, et haec mutauit capillum album, et a sano carnis uiuae in cicatrice. hinc si subtrahamus "et"\', more enim locutionis scripturarum positum est, iste erit sensus: et uidebit sacerdos, et ecce cicatrix alba in cute, et haec mutauit capillum album a sano carnis uiuae in cicatrice. ordo est: mutauit capillum album in cicatrice a sano carnis uiuae, id est: cum [*]( 3 Leu. 13. 7. 8 22 Leu. 13, 9. 10 ) [*](5 purgaret bd 6 euin] illuni N 8 etl ut S 11 primus N 12 inquinauit CP hinc N 13 priinos] illos N 15 illic T 18 (\'11lore (re s. I. m 2) S 19 notabile (ta s. I. m. 2) S 20 huiniliuri PSbd 24 niutabit CNV 28 mutabit C )

280
caro uiua et sana habeat capillum obscurum uel nigrum, haec cicatrix album habet. lepra ueterescens est in cute coloris eius: et inquinabit eum sacerdos — id est inquinatum pronuntiabit — non segregabit eum, quia inmundus est. hoc uidetur dicere, quia, ubi inuentus fuerit pilus in album mutatus concolor albo uitio cutis, iam non segregatur, ut probetur, nec expectatur utrum etiam humilior fiat locus, sed ex hoc tantum quod alba est cutis discolor ceterae et album habet pilum discolorem ceteris qui sunt in carne uiua et sana lepra ueterescens pronuntiatur: ideo ueterescens, quia iam non est probanda illis bis septem diebus. si autem restitutus fuerit color sanus et conuersus fuerit albus, quoniam dixerat totum album factum per totam cutem eo ipso iam mundum esse, quia uarietas ibi iam non esset. deinde ait: et quacumque die uisus fuerit in eo color uiuus, inquinabitur: ubi satis ostendit uarietatem inprobari. ac per hoc quod modo dixit: si autem restitutus fuerit color sanus et conuersus fuerit albus, et ueniet ad sacerdotem. et uidebit sacerdos, et ecce conuersus tactus in album, et purgabit sacerdos tactum: mundus est, restitutum colorem sanum non debemus accipere. ut color sanus esset: iam enim ipse erat, per quem tamen fiebat inmundus propter uarietatem. restitutum ergo dixit colorem sanum, ut illud esset quod fuerat, id est albus sano pereunte. tunc enim rursus mundus erit, cum totus albus fuerit, quia nulla ibi uarietas erit. sed restitutum pro pereunte accipere nimis inusitata locutio est; magis enim uidetur dicere debuisse: si autem restitutus fuerit color albus. nunc uere ait: restitutus sanus et conuersus [*]( 2 Leu. 13, 11 12 Leu. 13, 16. 14 17 Leu. 13, 16. 17 ) [*]( 2 (et JO) ueterascens V2 Tbd 3 inquinauit CpIB\'N 4 pronun- tiauit lnN segregauit CPN 8 albe S 9 eetera C 11 uis C 15 die om. V 16 uiuus] uisus P1 exp. V 20 purgauit PSV 22 iam enimj etenim bd 24 ut] et stN est N 27 proredeunte (ed in ras. m. 21 S propter eunte P pro pereunte e.rp. T 29 color albusj coloribus iSK uoro V )
281
fuerit albus, tamquam diceret: sanus color si restitutus fuerit in album.

Quid est quod, cum de lepra capitis loqueretur, eam etiam quassationem appellauit, cum in solo colore fiat uel cutis uel capillorum, et quod humilior aspectus eius a cetera cute adpareat, sine dolore tamen et sine ulla uexatione? an hoc quod inmundum est quassationem uoluit appellare pro plaga, uelut hac inmunditia homo percussus sit?

Quid sibi uult quod cum diceret de lepra uestimentorum aliarumque rerum ad usus hominum pertinentium ait: rant] in uestimento laneo aut in uestimento stuppeo aut in stamine aut in lana aut in lineis aut in laneis, cum iam supra dixisset: in uestimento laneo aut in uestimento stuppeo? nam stuppeum est utique lineum. an illic uestimenta intellegi uoluit, hic autem quodlibet laneum et quodlibet lineum? non enim uestimenta sunt stramina iumentorum, cum sint lanea, aut uestimenta sunt retia, cum sint linea. prius ergo specialiter de uestimentis, deinde generaliter de omnibus rebus laneis et lineis dicere uoluit.

Quaeritur quid dixerit: in omni operaria pelle, quod nonnulli interpretati sunt: in omni confecta pelle. sed non ait graecus έργαμέψ δέρματι, ait autem έργασίμψ, quod uerbum etiam in Regnorum libro positum est, ubi Ionathan loquitur ad Dauid: esto in agro in die operaria, id est in die qua fit opus. ac per hoc etiam hic pellem operariam in qua fit opus debemus accipere, id est alicui operi [*]( 3 cf. Leu. 13, 30 11 Leu. 13, 47. 48 21 Leu. 13, 48 25 I Reg. 20, 19 ) [*]( 2 fuerit om. 8 7 appellare-uelut om. N 8 uelud hoc inmunditia hoc percnssit St percussus sit (s fm. et sit s. I. m. 2) P 10 ho- ininem S 11 ait aut] ita ut C aut inclusi 12 in unte starnine om. PSNVT 14 in om. VT 15 utique) aut X an illic om. N 23 ergssllleno delluati CPSNV ergasimo denmijt T ait exp. m. 2 8 ergasinieno CN ergasmeno PS ergasinio V ergasucno T 24 ionatha PSV ionatham N ionathas T 25 dauit N agrum PSVIT 27 operarfi 81 operari V operi*»» P )

282
adcommodatam. sunt enim pelles quae tantummodo ad ornamentum habentur, non ad opus.

Quid est quod ait: in omni uase operario pellis. nisi quod est ex pelle factum, hoc est in omni uase pelliceo? hoc autem isto loco uas dicit, quod graeci appellant o%so?; hoc enim nomen generale est omnium utensilium. aliud est autem quod appellatur artftlov; nam et hoc latina lingua U&\'< dicit. sed aYfetov illud magis intellegitur uas quod liquorem capit.

Quid est quod ait: et quemcumque tetigerit qui fluorem seminis patitur et manus suas non lauit aqua, lauabit uestimenta et lauabit corpus suum aqua et inmundus erit usque in uesperam? ambigue quippe positum est quod ait: manus suas non lauit aqua, uelut posteaquam tetigerit. sed intellegendum est: quemcumque non lotis manibus tetigerit, ipse quem tetigerit lauabit uestimenta et cetera.