De Peccatorum Meritis et Remissione et de Baptismo Parvulorum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 60). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1913.

Et nunc nescio cuius nouae disputationis audacia quidam nobis facere conantur incertum, quod maiores nostri ad dissoluenda quaedam, quae nonnullis uidebantur incerta, tamquam certissimum proferebant. quando enim primitus hoe disputari coeperit nescio; illud tamen seio quod etiam sanctus Hieronymus, qui hodieque in litteris ecclesiasticis tam excellentis doctrinae fama ac labore uersatur, ad quasdam soluendas in suis libris quaestiones etiam hoe certissimum adhibet sine ulla disceptatione documentum. nam in eo quod in Ionam prophetam scripsit, cum ad eum uenisset locum, ubi commemorantur etiam paruuli ieiunio castigati: maior, inquit, aetas incipit, usque ad minorem peruenit. nullus enim absque peccato nec si unius quidem diei fuerit uita eius et numerabiles anni uitae illius. si enim stellae non sunt mundae in conspectu dei, quanto magis uermis et putredo et hi qui peccato offendentis Adam tenentur obnoxii! hunc doctissimum uirum si facile interrogare possemus, quam multos utriusque linguae diuinarum scripturarum tractatores et christianarum [*](18 cf. Hier. Comm. in Ionam proph. c. III (XXV 1195 M) 19 cf. Iob 14, 4. 5 21 cf. Iob 25, 5. 6 ) [*](1 liccre] debere zd, b in mg. subcurrere V succedere M succurri d cum deterioribus codd. 2 non quo∗ L non quod VPGb non qua Km1 ACM 3 octauū A 4 dare A in xpo resurrectionem V 5 tamen om.z ebdomadarum zKm2T 6 et tempora M pos V 8 noua LmlSPG noua ex nona T* 10 uidebebautur Iml 11 hic in mg. m1P 12 tamens.2.m2A\' etiam om. b hieronimusLSPKAC hyeronymus M 13 hodieq: inter litteris ecclesiasticis L hodieq: inter litteris ecclesiasticisSymlPmiCr hodieque (quae V) inter littcras ecclesiasticas Ym2Pni2 14 fama in mg.m2 A elabore (om. ac) C 15 quaestionis A disputatione (cep s. pu)4 18 inc.] add. et Mbd 20 quidem] inquid (in m2 in mg., d s.l.) r die Vml innnmerabiles Ab 21 mundae n s sbd munda LmlSVml 22 hiiVAM 23 offnndentis Vml 24 possimus K 25 christianorum A )

139
disputationum scriptores commemoraret, qui non aliud, ex quo Christi ecclesia est constituta, senserunt, non aliud a maioribus acceperunt, non aliud posteris tradiderunt! ego quidem quamuis longe pauciora legerim, non memini me aliud audisse a Christiani, qui utrumque accipiunt testamentum, non solum in catholica ecclesia, uerum etiam in qualibet heresi uel schismate constitutis, non memini me aliud legisse apud eos, quos de his rebus aliquid scribentes legere potui quiscriptura. canonicas sequerentur uel sequi se crederent crediue uoluissent. unde nobis hoc negotium repente emerserit nescio. nam ante paruum tempus a quibusdam transitorie conloquentibus cursim mihi aures perstrictae sunt, cum illic apud Carthaginem essemus, \'non ideo paruulos baptizari, ut remissionem accipiant peccatorum, sed ut sanctificentur in Christo.\' qua nouitate permotus et quia oportunum non fuit, ut contra aliquid dicerem, et non tales homines erant, de quorum essem auctoritate sollicitus, facile hoc in transactis atque abolitis habui. et ecce iam studio flammante defenditur, ecce scribendo etiam memoriae commendatur, ecce res in hoc discrimen adducitur, ut hinc etiam a fratribus consulamur. ecce contra disputare atque scribere cogimur!

Ante paucos annos Romae quidam extitit Iouinianus, qui sanctimonialibus etiam aetate iam prouectioribus nuptias persuasisse dicatur non inliciendo, quo earum aliquam ducere uellet uxorem, sed disputando uirgines sanctimonio dicatas nihil amplius fidelibus coniugatis apud deum habere meritorum. numquam tamen hoc ei commentum uenit in mentem, ut asserere conaretur sine originali peccato nasci hominum filios. et utique si hoc astrueret. multo [*](10 cf. De gestis Pclagii 22,46 (CSEL XLII 100, 17) 12 Pelagius (?) ) [*](1 disputatione A disputatio C 2 alio Vml a s.l.m2K 4 memini me] me minime SPGCM audiuisse d a om. K 5 utrunque A 6 haeresiGC scismate LPGA scismate SK constitutos/wlC constituti* T\' me ininime SPM SpotuttV 9 credil A negotio V lOparnuliV transitoriae SOKM 11 cartaginem zKA carthagine M 12 uideo K post ideo eras. apud L 13 qua in mg. K 16 oblitis K etom. K ecce iam] ecclam Vml posl ecceadia contra ecclesiam bd 18 discriminis zTbd discrimcn A a om. LSr PJIT consuiamus Lm2Vm2 20 existit Kml iuuinianus Lml 22 dicitur CMd 23 uirginibus sanctimonio dicatis A 24 fidebus Kml coniugatis in mg. m2L meritorem Lml 25 ei hoc bd commenta Vml )

140
procliuius uellcnt feminae nubere fetus mundissimos pariturae. huius sane scripta — nam et scribere ausus est — cum fratres adHieronymum refellenda misissent, non solum in eis nihil tale conperit, uerum etiam ad quaedam eius uana refutanda hoc tamquam certissimum de hominis originali peccato, unde utique nec ipsum dubitare credebat, inter multa sua documenta deprompsit. id agentis haec uerba sunt: \'qui dicit se\', inquit, \'in Christo manere, debet sicut ille ambulauit et ipse ambulare\'. eligat aduersarius e duobus quod uult; optionem ei damus. manet in Christo an non manet? si manet, ita ergo ambulet ut Christus. si autem temerarium est similitudinem uirtutum domini polliceri, non manet in Christo, quia non ingreditur ut Christus. ille peccatum non fecit neque inuentus est dolus in ore eius; qui cum malediceretur, non remaledixit et tamquam agnus coram tondente sic non aperuit os suum; ad quem uenit princeps mundi istius et inuenit in eo nihil; qui cum peccatum non fecisset, pro nobis peccatum eum fecit deus. nos autem iuxta epistolam Iacobi\'multa peccamus omnes\' et \'nemo mundus a peccatis, nec si unius quidem dieifuerit uita eius\'. \'quis enim gloriabitur castum se habere cor? aut quis confidet mundum se esse a peccatis?\' tenemurque rei in similitudine praeuaricationis Adam. unde et Dauid: \'ecce\', inquit, \'in iniquitatibus conceptus sum et in delictis concepit me mater mea.\' [*](2 cf. Hieron. adu. Iouinianum II (XXIII 296 M) 7 I Ioh. 2, 6 13 cf. Esai 53, 9.7. I Pctr. 2, 22. 23 16 cf. Ioh. 14,30 17 cf. II Cor. 5, 21 18 lac. 3, 2 19 Iob 14,4.5 20 Prou. 20,9 23 cf. Rom. 5, 14 24 Ps. 50, 7 ) [*](1 letos LmlSVmlPGM parturire A 2 nam et si sqq. b *ausus G hieronimum LSPKC hieronima V gieronimum G hyronymum M 3 conpedit (in mg. I r) V 5 peccato unum utique quod nee sqq. b itaque V 6 depromsit LSV agendis LmlSVmlPG 7 in Christo] in ipso Hier. debere A 8 eligataX 10 ambulat KGM 11 autem errarium L autem erariumSG autem aerarium V 14 non maledixit. VK 15 condente Vml apperuitG 16 atSml lSepistulam LSV 19 multa peccata (om. peccamus) V 20 un\' V 21 se castum habere A posl aut erat. eV 22 confidit M seom.PG teneamurque K rei (r s.l.m2)S 23 similitudinem Ad adae K et om. M 24 ecce, inquit] dicit ecce zd ecce ait AM 25 concoepit A peperit C )
141

Haec non ideo commemoraui, quod disputatorum quorumlibet sententiis tamquam canonica auctoritate nitamur, sed ut appareat ab initio usque ad praesens tempus, quo ista nouitas orta est, hoc de originali peccato apud ecclesiae fidem tanta constantia custoditum, ut ab eis, qui dominica tractarent eloquia, magis certissimum proferretur ad alia falsa refutanda quam id tamquam falsum refutari ab aliquo temptaretur. ceterum in sanctis canonicis libris uiget huius sententiae clarissima et plenissima auctoritas. clamat apostolus: per unum hominem peccatum intrauit in mundum et per peccatum mors et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt. unde nec illud liquide dici potest, quod peccatum Adae etiam non peccantibus nocuit, cum scriptura dicat: in quo omnes peccauerunt. nec sic dicuntur ista aliena peccata, tamquam omnino ad paruulos non pertineant — si quidem in Adam omnes tunc peccauerunt, quando in eius natura illa insita ui, qua eos gignere poterat, adhuc omnes ille unus fuerunt -, sed dicuntur aliena, quia nondum ipsi agebant uitas proprias, sed quicquid erat in futura propagino uita unius hominis continebat.

Nulla, inquiunt, ratione conceditur, ut deus, qui propria peccata remittit, inputet aliena. remittit, sed spiritu regeneratis, non carne generatis; inputat uero non iam aliena, sed propria. aliena quippe erant, quando hi qui ea propagata portarent nondum erant; nunc uero carnali generatione iam eorum sunt, quibus nondum spiritali regeneratione dimissa sunt.

Sed si baptismus, inquiunt, mundat antiquum illud delictum, qui de duobus baptizatis nati fuerint debent hoc carere peccato. non enim potuerunt ad posteros transmittere, quod ipsi minime habuerunt. ecce [*]( 9 Rom. 5, 12 19 Pelagius, cf. p. 132, 13 25 Pelagius, cf. p. 132, 7 2G cf. Contra Iulianum Pel. VI 7,18 (XLIV 833 M) ) [*]( 3 quod A horta LSGml 5 proferetur S G talia L talia SV PO alia M falsas /\' causa M refutandaAf 7 alico Vml temtaretur LS 9hunuL 11 liquide L quidem JI 12 adeae V 13 dicit Lml sic (c sol.) LP 15 tunc omnes A insitaui quaos LmlGml insita ui qua os SV insitaui quae eos M insita ui in qua eos Pml uis insita fuit qua eos A insita e uis in qua eos (sic corr. m. rec.) P insita in qua eos b 16 illi omnes A illi Ktii2 17 quidquid LmlSGCM 18 insituraSwi nita*K uita A 19 traditione Kml 20 dimittit A aliena om. Vml remittit eras. V regenerationis M 22 hii r A post ea exp. qui pro K propagati Lm2 25 Sed] Si A 26 fuer K )

142
unde plerumque eonualescit error, cum homines idonei sunt his rebus interrogandis, quibus intellegendis non sunt idonei. cui enim auditori uel quibus explicem uerbis, quomodo mortalia uitiosa primordia non obsint eis, qui aliis primordiis inmortalibus inchoati sunt, et tamen obsint eis, quos idem ipsi, quibus iam non obsunt, ex eisdem uitiosis primordiis generauerint? quomodo id intellegat homo, cuius tardiusculam mentem inpedit etiam suae sententiae praeiudicium et peruicaciae grauissimum uinculum? uerum tamen si aduersus eos mihi esset causa ista suscepta, qui omnino paruulos baptizari prohiberent aut superfluo baptizari contenderent dicentes eos ex fidelibus natos parentum meritum necessario consequi, tunc deberem ad hanc opinionem conuincendam laboriosius fortassis et operosius excitari, tunc, si mihi apud obtunsos et contentiosos propter rerum naturae obscuritatem difficultas refellendi falsa et persuadendi uera resisteret, ad haec forte quae in usu atque in promptu essent exempla confugerem uicissimque interrogarem, ut, quia eos moueret quomodo peccatum quod mundatur per baptismum maneat in eis quos genuerint baptizati, ipsi explicarent quomodo praeputium quod per circumcisionem aufertur maneat in eis quos genuerint circumcisi, quomodo etiam palea quae opere humano tanta diligentia separatur maneat in fructu qui de purgato tritico nascitur.

His et talibus forsitan utcumque conarer exemplis persuadere hominibus, qui mundationis sacramenta superfluo filiis mundatorum crederent adhiberi, quam recto consilio baptizatorum paruuli baptizentur quamque fieri possit, ut homini habenti utrumque semen, et mortis in carne et inmortalitatis in spiritu, non obsit regenerato per spiritum, quod obest eius filio generato per carnem, sitque in isto remissione mundatum, quod sit etiam in illo simili remissione [*]( 1 error om. Kml sint Km2A 2 cui (i s.l.m2) V 4 primordis Vml incoati Pa.c. 5 iam] etiam V 6 id om. KmlM 7 tardiuncula M etiam] et sic h et d 8 grauissimac sbd uincula Vml 10 prohibent L prohibent eel. d superfluuio L contenduntd 11 necestario Lml 12 cOnllincendaSp.c. conuincenda C 13 obtunsosL obtusos PKCbd 14 rererumO 16 proptu LSml promtu V promptum C coniugerem Lml cufugerem A 17qui Lml moueret et S 19 auferetur K 20 quae om. M operaGml 23conare Kml 24 superfluuio Lml V mandatorum Pml 26 baptizantur VM quaqua Lm2l quamquae M posse PG posset M 29 remissionem VmlG mundato VmlKml illo*G )

143
uelut circumcisione uelut trituratione ac uentilatione mundandum. nunc ucro, quando quidem cum cis agimus, qui confitentur baptizatorum filios baptizandos, quanto melius sic agimus, ut dicamus: \'uos, qui asseritis de hominibus a peccati labe mundatis sine peccato nasci filios debuisse, cur non adtcnditis eo modo uobis posse dici de christianis parentibus christianos nasci filios debuisse? cur ergo eos Christianos fieri debere censetis? numquid in eorum parentibus corpus christianum non erat, quibus dictum est: nescitis quia corpora uestra membra sunt Christi? an forte corpus quidem christianum de christianis parentibus natum est, sed non christianam animam accepit? hoc uero multo est mirabilius; namque utrumlibet de anima sentiatis, quia profecto cum apostolo non eam creditis, antequam nasceretur, aliquid egisse boni aut mali, aut de traduce adtracta est et similiter ut corpus de Christianis christianum anima etiam christiana esse debuit aut a Christo creata, uel in christiano corpore uel propter christianum corpus, christiana debuit seu creari seu mitti. nisi forte dicetis christianos homines christianum corpus gignere potuisse et ipsum Christum animam christianam non potuisse procreare. cedite itaque ueritati et uidete, sicut fieri potuit, quod et uos fatemini, ut de Christianis non Christianus, de membris Christi non membrum Christi atque — ut occurramus etiam omnibus, qui licet falso, tamen quocumque religionis nomine detinentur de consecratis non consecratus, ita etiam fieri, ut de mundatis non mundatus nascatur. quid respondebitis, quare de Christianis non Christianus nascatur, nisi quia non facit generatio, sed regeneratio Christianos? hanc igitur uobis reddite rationem, quia similiter a peccatis nemo nascendo, sed omnes renascendo mundantur. ac per hoc de hominibus ideo mundatis, quoniam renatis, homo qui nascitur renascatur, ut [*]( 8 I Cor. 6, 15 12 cf. Rom. 9, 11 ) [*](1 pr. uel K uentiliatione K mundatum LmlA 2 cogimusSml 4 mun- datus Vml 5. 6 quurLSF qurG 7 consentisLml in om.G eorum]neutrum LmlSVPG 9suntom. Kml 10de]ex2 non]add. et LG/nl 13 abstracta 14 christianumJ add. sic b anima LmlSVGmlC 17 diceretis LmlSVPG 19 credite PA uidete] add. quia Pd 21 nienhrum K succurramus Lml 22 relegionis A 23 mundatis (mun in ras. m2)V 24 quid-nascatur om. Kml 25 nascitur Lml fecit K christianus Vml 27 hac L 28 renati sunt P de renatis .1/ )
144
etiam ipse mundetur. potuerunt enim parentes ad posteros transmittere, quod ipsi minime habuerunt, non solum sicut frumenta paleam et praeputium circumcisus, sed etiam, quod et uos dicitis, fideles infidelitatem in posteros traieiunt; quod non est iam illorum per spiritum regeneratorum, sed, quo in carne generati sunt, mortalis seminis uitium. nam utique quos paruulos per sacramentum fidelium fideles faciendos esse iudicatis, infideles natos ex parentibus fidelibus non negatis'.

At enim: si anima non est ex traduce, sed sola caro, ipsa tantum habet traducem peccati et ipsa sola poenam meretur — hoc enim sentiunt — iniustum esse dicentes, ut hodie nata anima non ex massa Adae tam antiquum peccatum portet alienum. adtende, obsecro te, quemadmodum uir circumspectus Pelagius — nam ex eius libro haec quae modo posui uerba transcripsi — sensit quam in difficili de anima quaestione uersetur. non enim ait, quia anima non est ex traduce, sed \'si anima uon est ex traduce\', rectissime faciens de re tam obscura, de qua nulla in scripturis sanctis certa et aperta testimonia possumus inuenire aut difficillime possumus, cunctanter loqui potius quam fidenter. quapropter ego quoque huic propositioni non praecipiti assertione respondeo: \'si anima non est ex traduce, ergo quae ista iustitia est, ut recens creata et ab omni delicto prorsus inmunis, ab omni peccati contagione penitus libera, passiones carnis diuersosque cruciatus et, quod est horribilius, etiam daemonum incursus in paruulis sustinere cogatur? neque enim aliquid horum caro sic patitur, ut non ibi anima potius, quae uiuit ac sentit, poenas luat. hoc enim si iustum ostenditur, sic etiam ostendi potest qua iustitia in carne quoque peccati subeat originale peccatum baptismatis sacramento [*]( 9 Pelagius, cf. p. 132, 10 ) [*](2 quod ipsi] quod si Lm1SVm1PG 3 paleu A palea CM 4 trahiciunt KM 5 quot G quod Lm2SVPAM regenerati L mortale P mortales M 8 negatos Sa.c. 10 habeatL habeatSFPG solam poenamft 11 odieCmi 12 antiqumG 13 circumspectus uirM haec om. K 14 sentit KACb, om. M 15 non enim] nonne anima A est om. K 16sed—traduce om.z 18 inuenirepossnmus om. r 19 quipropter L a.c. quoque] opto r prepositioni LmlSmlP 20 est om. LVPGM, post traduce add. Sm2 22 contagione peccati z carnes Sml carnales M diuersusque G 23 orribilius G doemonum A 24 cogitatur Sml aliquid aliqua eorum A oru Lml 25 uidit Lml 26 si] sic Sm2 quia VPA 27 originali Vml )

145
et gratiae miseratione mundandum. si autem illud ostendi non potest, neque hoc posse arbitror. aut ergo utrumque occultum feramus et nos homines esse meminerimus aut alias aliud de anima opus, si necesse uidebitur, cautela sobria disputando moliamur\'.

Nunc tamen illud, quod ait apostolus: per unum hominem peccatum intrauit in mundum et per peccatum mors et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt, sic accipiamus, ne tot tantisque apertissi- Illis diuinarum scripturarum testimoniis, quibus docemur praeter Christi societatem, quae in illo et cum illo fit, cum sacramentis eius inbuimur et eius membris incorporamur, uitam salutemque aeternam adipisci neminem posse, nimis insipienter atque infeliciter repugnare iudicemur. neque enim alio sensu dictum est ad Romanos: per unum hominem peccatum intrauit in mundum et per peccatum mors atque ita in omnes homi nes pertransiit, quam illo quo dictum est ad Corinthios: per hominem mors et per hominem resurrectio mortuorum; sicut enim in Adam omnes moriuntur, sic et in Christo omnes uiuificabuntur. nemo quippe ambigit hoc ibi de morte corporis dictum, quoniam de resurrectione corporis magna apostoli intentione quaestio uersabatur. et ideo uidetur ibi de peccato tacuisse, quia non erat quaestio de iustitia; hic autem ad Romanos utrumque posuit et utrumque diutissime commendauit, peccatum in Adam, iustitiam in Christo et mortem in Adam, uitam in Christo; quae omnia uerba sermonis apostolici, quantum potui satisque uisum est, in primo, ut iam dixi, duorum illorum libro perscrutatus aperui. [*]( 5 Rom. 5, 12 13 Rom. 5,12 1G I Cor. 15, 21. 22 ) [*](2 hoc-memine- ora. V 4 neccesse 5 caute V disputandi M 5 apls add. III2 S 8 tantis V 9 docemus Sml V 12 hominem (ho in ras.) V 14u*nianL in mnndum intrauit d 15 ita otn. LmlSYPG qua*illud exquam illo L quam alio b 16 quod (d s.l.)L,GmlKA chorintiosV pr. por] add. unum A 18 uiuicabuntur K uiuificantnr M 19 hoc ex ac L hacSml ac VG de corpore mortis z de corporis morte bd 20 apostoli] amplius V 21 ibi] tibi V 22 posuit (exposuitLm2) et utrumque posuit LV et utrumque posuit exp. S et om. KA 23 diutissime] iustisslme K iustitiam-Adam in tng. G 24 et mortem bis K et uitam P et uitam d 25 posui V ut iam dixi] etiam P ) [*]( LX. August. VIII pars I. Vrba et Zyoba. ) [*]( 10 )

146

Quamquam etiam ibi ad Corinthios locum ipsum de resurrectione diu tractatum sic in fine concluserit, ut nos dubitare non sineret mortem quoque corporis merito accidisse peccati. cum enim dixisset: oportet corruptibile hoc induere incorruptionem et mortale hoc induere inmortalitatem. cum autem corruptibile hoc indutum fuerit incorruptionem et mortale hoc inmortalitatem, tunc fiet, inquit, sermo qui scriptus est: absorta est mors in uictoriam. ubi est, mors, uictoria tua? ubi est, mors, aculeus tuus? deinde subiecit: aculeus autem mortis est peccatum, uirtus uero peccati lex. quia ergo, sicut apostoli apertissima uerba declarant, 10 absorbebitur mors in uictoriam, quo corruptibile et mortale hoc induet incorruptionem et inmortalitatem, id est quo uiuificabit deus et mortalia corpora nostra propter inhabitantem spiritum eius in nobis, manifestum est et huius mortis corporis, quae resurrectioni corporis contraria est, aculeum fuisse peccatum, aculeum autem, quo mors facta est, non quem mors fecit; peccato enim morimur, non morte peccamus. sic itaque dictum est \'aculeus mortis\', quomodo lignum uitae, non quod hominis uita faceret, sed quo uita hominis fieret, et quomodo lignum scientiae, per quod scientia fieret hominis, non quod per suam scientiam fecerit homo. sic ergo et aculeus mortis, , quo mors facta est, non quem mors fecit. sic enim dicimus et [*](4 I Cor. 15,53—66 13 cf. Rom. 8,11 19 cf. Gen. 2,9 ) [*](1 quanquam Lm2 ibi etiam b chorintios V 2 diu] dni b tractum F 4 opportet L 5 induere om. ml G mortalitatem LmlSV cum auteminmortalitatem] cu au mortale hoc inquit induet inmortalitatem KAC, om. Gmlil 7 hoc] add. induet b inquidGV, om. A, exp. L 8 absorpta A uictoria LSVGm2PA31b; post uictoria eras. tua G 9 uictoria] contentio z, b in mg. aculus L 10 est om. L autem uero LmlS autem ueroF aute*u (u in ras.) G autem P 11 declarant uerbaK 12 obsorbebitur Pml absor- betur A uictoria zCb curriptibile V 13 mortalitatem Lml idem (tn mg. 1 e) V quod z qui Kml uiuificabit (bi s.l.) L uiuificauit CM 14 habitantcm ACMb 15 et om. A resurrectione LmlSmlVml PGKml resurrectionis C 16 corporis] carnis b 17 quem] quHLml quaeG quae S p.c. peccatu Vtnl 18 mortis] mors A 19 dignum LmlSml PmlG quo Lm1SVm1PG uitā Sp.c.A quod KAJI hominis uita P hominis om. A 20 ct om. PGKAM dignum Vtnl quo SmlVtnlGml 21 siGml etom.A 22 feccrit Km2AMb )

147
poculum mortis, quo aliquis mortuus sit ucl mori possit, non quod moriens mortuusue confecerit. aculeus itaque mortis peccatum est, peccato punctum mortificatum est genus humanum. quid adhuc quaerimus cuius mortis, utrum animae an corporis? utrum primae, qua nunc omnes morimur, an secundae, qua tunc impii morientur? nulla causa est est exagitandi quaestionem, nullus tergiuersandi locus; apostoli uerba, quibus id agebat, interrogata respondent.. cum mortale hoc, inquit, induerit inmortalitatem, tunc fiet sermo qui scriptus est: absorta es.t mors in uictoriam. ubi est, mors, uictoria tua? ubi est, mors, aculeus tuus? aculeus autem mortis peccatum, uirtus uero peccati lex. de resurrectione corporis agebat, quod absorbebitur mors in uictoriam, cum mortale hoc induerit inmortalitatem.. tunc ipsi morti insultabitur, quae in uictoriam resurrectione corporis absorbebitur. tunc ei dicetur: ubi est, mors, uictoria tua? ubi est, mors, aculeus tuus? morti ergo corporis hoc dicetur. hanc enim absorbebit uictoriosa inmortalitas, cum mortale hoc inmortalitate induetur. morti, inquam, corporis tunc dicetur:\' ubi est mors, uictoria tua, qua hic omnes sic uiceras, ut etiam dei filius tecum confligeret teque non uitando, sed suscipiendo superaret? uicisti in morientibus, uicta es in resurgentibus. uictoria tua, qua absorbueras corpora morientium, temporalis fuit, uictoria nostra, qua in corporibus absorta es resurgentium, aeterna constabit. ubi est aculeus tuus? hoc est peccatum, quo puncti et uenenati sumus, ut etiam in nostris corporibus fieres et ea tam longo saeculo [*](5 cf. Apoc. 2,11 etc. 7 I Cor. 15,54-56 ) [*](1 quod] quem KA que C 2 pcccato] peccati Vm2Pm2bd 3 punctu Vbd puncto Pm2 5 monentur L p.c. 6 apostoli] amplius V 7 interroganti ni2 ex interroga S quu Lml mor*tale L 8 induitur C 9 absorpta A mors mn.Gml uictoriazAA 10 mortis] add. est d laqua Lm2Sm2bd absoluebiturS uictoria zMb quu Lml V qua G induerit om. Gml 13 uictoria £ m2& resurrectionis 6 14 dicitur SVml 15 uictoria] contentio z tua om. M 16 hoc om. S dicitur M, om. S absorbebitur V absoruebit M 17 mortalitate A hoc-indlleturom. A immortalitatem Md induitur Jf tunc] hoc zd 18 ubi est om. V mors om. zd hic om.zMTd uieras Sml 19 uitando] uitam donando LSVmlPG 20 uictes (om. es)T\' 22 uestra V constauitSmlVtnlC constititSmJ? 23 benenatiLm1Sm1Vm1Gm1uenerati M 24 figeres P, d addiw te ante etiam saeculo] tempore zbd ) [*](10* )
148
possideres? aculeus autem -mortis est peccatum, uirtus uero peccati lex. peccauimusin uno omnes, ut moreremur in uno omnes; accepimus legem, non ut emendatione finiremus peccatum, sed ut transgressione augeremus. lex enim subintrauit, ut abundaret peccatumet: conclusit scriptura omnia sub peccato. sed deo gratias, qui dedit nobis uictoriam per dominum nostrum legum Christum, ut, ubi abundauit peccatum, superabundaret gratia atque ut promissio ex fide Iesu Christi daretur credentibus et uinceremus mortem per inmortalem resurrectionem et aculeum eius peccatum per gratuitam iustificationem\'.

Nemo itaque de hac re fallatur et fallat. omnes adimit atque aufert iste sanctae scripturae sensus manifestus ambages. quemadmodum ab origine trahitur mors in corpore mortis huius, sic ab origine tractum est et peccatum in hac carne peccati; propter quod sanandum et propagine adtractum et uoluntate auctum atque ipsam carnem resuscitandam medicus uenit in similitudine carnis peccati, qui non est opus sanis. sed aegrotantibus, nec uenit uocare iustos, sed peccatores. proinde quod ait apostolus, cum fideles moneret, ut se ab infidelibus coniugibus non disiungerent: sanctificatus est enim uir infidelis in uxore et sanctificata est mulier infidelis in fratre; alioquin filii uestri inmundi essent, nunc autem sancti sunt, aut sic est accipiendum, quemadmodum et nos alibi et Pelagius cum eandem ad Corinthios epistolam tractaret exposuit, quod exempla iam praecesserant et uirorum quos uxores et feminarum quas mariti lucrifecerant Christo [*]( 1 I Cor. 15, 56 4 Rom. 5, 20 5. 8 Gal. 3, 22 6 I Cor. 15, 57 7 cf. Rom. 5, 20 13 cf. Rom. 7, 24 17 cf. Marc. 2, 17 19 Cor. 7, 14 23 cf. De serm. dom. in monte I 45 (XXXIV 1252 Jl) et Pelagii Comm. (XXX 766.767 M) ) [*](1 mortuus Vml peccati Ltnl 2 moriremur V 3 ut non V emundatione Lml 4 habundaret VP31 5 coconclusit V 6 quid V iEm xpm dum nrm P 7 nostrum om.A ubi s.l.mlV post abundauit exp.ibi V peccatum (in mg. al delictum) b 8 et gratia b promisso Pml promisio G 9 per s. exp. et G 10 gratiam V 11 rcfellatur Kml et fallat om. A 12 ista J/, om. KAC scae Us K, om. M 13 originale Lml traitur PC; trahitur-origine in mg. Km2 14 et om.zd hac om. A 15 atque om. A atque] add. ad zbd 1G simili- tudinc A 22 quia Sm2A 18 quod otn. A scificati A 23 chorintios V 24 epistulaiS apistola. G, om. P quod] cu A 25 alt. quos A lucrifaecerent Gtnl lucrifacerent K Christo om. V )

149
et paruulorum ad quos faciendos Christianos uoluntas christiana etiam unius parentis cuicerat, aut si, quod magis uerba apostoli uidentur sonare et quodam modo cogere, aliqua illic intellegenda est sanctificatio, qua sanctificabantur uir uel mulier infidelis in coniuge fideli et qua sancti nascebantur filii fidelium, siue quia in menstruo cruore mulieris a concubitu continebat, quicumque uir uel femina id in lege didicerat — nam hoc Hiezechiel inter illa praecepta ponit, quae non figurate accipienda sunt — siue propter aliam quamlibet, quae ibi aperte posita non est, ex ipsa necessitudine coniugiorum atque filiorum sanctitatis asperginem, illud tamen sine dubitatione tenendum est, quaecumque illa sanctificatio sit, non ualere ad Christianos faciendos atque ad ( dimittenda peccata, nisi christiana et ecclesiastica institutione et sacramentis efficiantur fideles. nam nec coniuges infideles, quamlibet sanctis et iustis coniugibus haereant, ab iniquitate mundantur, quae a regno dei separatos in damnationem uenire conpellit, nec paruuli de quibuslibet sanctis iustisque procreati originalis peccati reatu absoluuntur, nisi in Christo fuerint baptizati, pro quibus tanto inpensius loqui debemus quanto pro se ipsi minus possunt.

Id enim agit illa disputatio, contra cuius nouitatem antiqua ueritate nitendum est, ut infantes omnino superfluo baptizari uideantur. sed aperte hoc non dicitur. ne tam firmata salubriter ecclesiae consuetudo uiolatoros suos ferre non possit. sed si pupillis opem ferre praecipimur, quanto magis pro istis laborare debemus, qui destitutiores et miseriores pupillis etiam sub parentibus remanebunt, si eis Christi gratia denegabitur, quam per se ipsi flagitare non possunt ! [*]( 7 cf. Iliez. 1S, 6 ) [*](2 si om. A apostoli] amplius V 3 sanare V aliqua] illa A 4 uirfilii in mg. A ucl] ulla V ct PCMd 5 quia cu (cu s.l.ml) L in om. Kml 7 dicerat V hiezechihel VK hiezechil C hyzechiel M ezcchiel A 9 pro- posita LSVPb 10 sanctitas Ktnl asparginem A 13 ecclesiastiG ecclesiastici Vml et om. zd 15 mundarentur V datnnatione PM 17 absol- uantur Sml absolbuntur C 19 possint A 20 cogit Stnl ait A illa] ista zM 22 uideantur in mg. mlL firmatae K firma z 23 eccla A pupullis r 24 praecipim\' F 23 destituores Sm1 2G gratia xpi A se s.i.G )

150

Illud autem quod dicunt sine ullo peccato aliquos homines iam ratione propriae uoluntatis utentes in hoc saeculo uixisse uel uiuere optandum est ut fiat, conandum est ut fiat, supplicandum est ut fiat, non tamen quasi factum fuerit confidendum. hoc enim optantibus et conantibus et digna supplicatione deprecantibus, quidquid remanserit peccatorum, per hoc cotidie soluitur, quod ueraciter in oratione dicimus: dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. quam orationem quisquis cuilibet, etiam homini sancto et dei uoluntatem scienti atque facienti, praeter unum sanctum sanctorum dicit in hac uita necessariam non fuisse, multum errat nec potest omnino illi ipsi placere quem laudat; si autem se ipsum talem putat, ipse sc decipit et ueritas in eo nonest, non ob aliud, nisi quia falsum putat. nouit ergo ille medicus, qui non est opus sanis, sed aegrotantibus, quemadmodum nos curando perficiat in aeternam salutem, qui et ipsam mortem, quamuis peccati merito inflicta sit, non aufert in hoc saeculo eis quibus peccata dimittit, ut etiam cum eius timore superando suscipiant pro fidei sinceritate certamen, et in quibusdam etiam iustos suos, quoniam adhuc extolli possunt, non adiuuat ad perficiendam iustitiam, ut, dum non iustificatur in conspectu eius omnis uiuens, actionem gratiarum semper indulgentiae ipsius debeamus et sic ab illa prima causa omnium uitiorum, hoc est a tumore superbiae, sancta humilitate sanemur. hanc epistolam dum [*]( 7 Matth. 6,12 l2cf.IIoh.l,8 13 cf. Matth. 9,12 19 cf. Ps.142, 2 ) [*]( 2 propriae uoluntatis om. zd 3 obtandum LmlSG obtantum Vml fiat- alt. fiat in mg. P conandum (c ex qu) L conandum est ut fiat s.l.tn2G conandum—suppL est ut fiat in mg. Km2 alt. \\its.l.m2S 4 ñ 8. expo ut K factum ex fructuG confitcndum V AM confidendum est b 5 conantibus (c ex qu) L digni Gml quicquid Lm2I\'Gin2Km2Am2b quodquid M 6 cottidie K in illa oratione b 8 ort V etiam om. zd 9 faciendi Lml prae LmlSmlV per PG 10 post sanctorum add. s.l.m2 +xpmS necessaria GC 11 erat Vml si autem] sic cū PGm2 12 se decipit]seducit m2s.exp. sed accipit K 13 que facsum Lml quia A 14 proficiat A perficiant C 15 quia A peccanti V inflicto Lml 16 auferret A confcrt V cum eius] cuius P 17eiV 18 quibusdam]quibus dicit V 19 n du A 20 agnitionem LmlSVPGml ingulgentiae L rGml, Sin mg. 21 ipsius in mg. P tutiorum V 22 tumores V saneonur deo gratias z epistulam S epystolam K dum om. A )

151
dispositio mea breuem parturit, liber prolixus est natus, utinam tam perfectus quam tandem aliquando finitus! [*]( 1 disputatio zb mea] magna b 2 EXPL LIBER TERTIVS SCI AVGVSmi EPI RECTE FIDEI AD MARCELLINV TIUBVKV ET NOTARIVM DE BAPTISMO PARVVLORVM AMEN. INCIP LIBER DE VXICO BAPTISMO FELICITER SP EXPLICIT LIB TERTIVS SCI AGVSTIXI EPI RECTE FIDEI AD MARCELLINV TRIBVNV ET XOTARIVM DE BAPTISMO PARVVLORVM V FINIT LIB III DE BAPTISMO PARf. INC AD PINIANV LIB P M Explicit liber lIIus. Incipit liber de spu et littera Augustini epi K ExpJ. lib III sci Aug epi rectae fidei ad MarceUinu tribunu et notariū de baptismo paruulorū amen G Explicit lib tertius sci Augustini de baptismo paruulorum A Explicit lib ■III C; a cod. L subscripfio dbesl; Explicit liber -III- (lilt. unc.) C Sancti augustini epi epistola siue liber tertius de peccatorum meritis et remissione et de baptismo paruulorum explicit b)

152
(PAG. 170, 6 ED. KXOELL). DE PECCATORVM MERITIS ET REMISSIONE ET DE BAPTISMO PARUULORVM AD MARCELLINVM LIBRI TRES.

Venit etiam necessitas, quae me cogeret aduersus Pelagianam heresem scribere, contra quam, cum opus erat, non scriptis, sed sermonibus et conlocutionibus agebamu., ut quisque nostrum poterat aut debebat. missis ergo mihi a Carthagine quaestionibus eorum, quas rescribendo dissoluerem, scripsi primum tres libros, quorum titulus est De peccatorum meritis et remissione.

Vbi maxime disputatur de baptismate paruulorum propter originale peccatum et de gratia, qua iustificamur, hoc est iusti efficimur, quamuis in hac uita nemo ita seruat mandata iustitiae, ut non sit ei necessarium pro suis peccatis orando dicere: dimitte nobis debita nostra. contra quae omnia sentientes illi nouam heresem condiderunt. in his autem libris tangenda adhuc arbitratus sum nomina eorum sic eos facilius posse corrigi sperans, immo etiam in tertio libro, quae est epistula, sed in libris habita propter duos, quibus eam conectendam putaui, Pelagi ipsius nomen non sine aliqua laude posui, quia uita eius a multis praedicabatur, et eius illa redargui, quae in suis scriptis non ex persona sua posuit, sed quid ab aliis diceretur exposuit, quae tamen postea iam hereticus pertinacissima animositate defendit. Caelestius uero discipulus eius iam propter tales assertiones apud Carthaginem in episcopali iudicio, ubi ego non interfui, excommunicationem meruerat.

In secundo libro quodam loco: hoc quibusdam, inquam, etiam in fine largietur, ut mortem repentina commutatione non sentiant, seruans locum diligentiori de hac re inquisitioni. ant enim non morientur aut de ista uita in mortem et de morte in aeternam uitam celerrima commutatione tamquam in ictu oculi transeundo mortem non sentient.

Hoc opus sic incipit: Quamuis in mediis et magnis curarum aestibus. [*]( 6 Aug. Serm. 26. 27. 30. 131. 153. 155. 156. 158. 165. 169. 174. 176. 181 12 Rom. 3, 24. Tit. 3, 7 13 I Ioh. 3, 24 14 Matth. 6, 12 17 Aug. De gest. Pel. 23, 47 19 De pecc. mer. et rem. III 3, 5 21 Aug. De gest. Pel.22,46 23Aug.Deheres.88 26 De pecc. mer.et rem. II 31,50 301 Cor.15,52 )

153