De Genesi Ad Litteram

Fieri sane homines uitae genere pecoribus similes et ipsae res humanae clamant et scriptura testatur. unde est illud, quod commemoraui: homo in honore positus non intellexit; conparatus est iumentis insensatis et similis factus est eis, sed in hac uita utique, non post [*](10 Ps. 48, 13 13 Ps. 73, 19 ) [*](1 cap. XII E 3 concesseremus R1 6 erit] fuerit b 7 quorumdam R phylosophorum PR 8 rectae R esse §e (se exp. tn. 1) S 9 etiam om. S acribturis E 11 positus] cum esset S peccoribus S 12 eis] illis S legitur (e ex i m. 1) R 13 tradideris d5e b animas ES confitentes ES confidentem P 14 heretici ESR 15 bene] recte E3PSbd rectae R 16 opiniones El opinationes E3 peruicaciter (s. I. tn. 2 ai fi) E 17 uel] uelut S 18 phylosophorum PR 19 peccorum S 21 cap. XIII E uitae genere] uita non genere S 22 scribtura E scripturae PRbd testantur PRbd 25 eis m. 2 exp. et illis superscr. E )

Quid enim adferunt argumenti philosophi, qui putant huminum; num animas in pecora uel pecorum in homines post mortem posse transferri? hoc certe, quod morum similitudo ad id trahat, uelut auaros in formicas, rapaces in miluos, saeuos ac superbos in leones, sectatores inmundae uoluptatis in sues et si qua similia. haec quippe adserunt nec adtendunt per hanc rationem nullo modo fieri posse, ut pecoris anima post mortem in hominem transferatur. nullo modo enim porcus similior erit homini quam porco; et cum mansuescunt leones, canibus uel etiam ouibus fiunt similiores quam hominibus. cum igitur a pecorum moribus pecora non recedunt et quae aliquantulum ceteris dissimilia fiunt, similiora sunt tamen suo generi quam humano longeque plus ab hominibus quam a pecoribus differunt, numquam erunt hominum animae istae, si ea, quae similiora sunt, trahunt. si autem hoc argumentum falsum est, quomodo erit uera illa opinio, quandoquidem nihil aliud adferunt, quo etiamsi non uera, saltem uerisimilis habeatur? unde procliuius et ipse crediderim, quod etiam eorum posteri sectatores, illos homines, qui haec primitus in suis libris posuerunt, [*]( 3 cf. Matth. 7, 15 6 cf. Ps. 90, 13 ) [*]( 1 bestibus b 2 animas confitentes S; sed cf. 208, 13 3 cauendos 2T1 dominus significat PRSbd 4 esse lupos] sunt lupi S o diabulo R1 dicturus P 6 et ante leo om. d dracho EXPR 7 asserunt argumentis (in ras.) R phylosophi P animas hominum b 8 pe.corum S 9 id] it Rl 10 inilbos El 11 le§jones (m. 1 exp.) P or 12 hoc b adserunt] afferunt d 14 homine R porcus] pecus (corr, m. 1) R pecus b 16 similes S 20 erant El iste.. R q; 81 21 simeliora P sunt] sint PRlSbd 22 illa uera bd 23 quod S saltim S ueresimilis R1 habebatur E proclibius P 25 hoc b ) [*]( XXVIII. Aug. led. ni pars 1. ) [*]( 14 )

Nam illa, quae feruntur accidisse, ut quidam quasi recordarentur in quorum animalium corporibus fuerint aut falsa narrantur aut ludificationibus daemonum hoc in eorum animis factum est. si enim contingit in somnis, ut fallaci memoria quasi recordetur se homo fuisse, quod non fuit, aut egisse, quod non egit, quid mirum, si quodam dei iusto occultoque iudicio sinuntur daemones in cordibus etiam uigilantium tale aliquid posse?

Manichaei autem, qui se christianos uel putant uel putari uolunt, in hac opinione translationis uel reuolutionis animarum eo sunt illis gentium philosophis uel si qui alii uani homines hoc putant deteriores et detestabiliores, quod illi animae naturam a dei natura discernunt, isti autem, cum aliud nihil dicant esse animam quam ipsam dei substantiam atque id omnino, quod deus est, non trepidant eam tam turpiter commutabilem dicere, ut nullum sit herbae seu uermiculi genus, ubi eam non esse conmixtam uel quo reuolui non posse mirabili opinentur insania. qui tamen si remotis ab animo suo rerum obscurissimarum quaestionibus, quas carnali corde uersantes necesse est ut in opiniones falsas, noxias monstrosasque labantur et prouoluantur, unum illud firmissime teneant, quod omni animae rationali sine ullius disputationis ambagibus naturaliter et ueraciter insitum est, esse omnino [*]( 1 intellegi] intellexisse 8 uoluisse om. S 2 ac] aut 8 fieri similes b 4 a] et P a in ras. R 5 cap. XIIII E 6 quod in quorundam animalium b fierint S 8 contigit PRl somniis b 9 fuisse quod] fuisse quo S 11 demones S 18 manichei EPRS putare R 15 phylosophis PR 16 hic (supra i add. m. 1 o) R putent Rbd 17 discernant S 18 adque ElP 20 haerbe 8 21 commixtam E permixtam PRbd 22 possit S 28 questionibus S 25 monstruosasque SRJ firmissimae RR 25 disputationib; Rl 27 anbagibus S )

Non est igitur materies animae humanae nec anima inratiocalis.

Quid ergo est, unde anima flatu dei facta est? an corpus aliquod erat terrenum quidem et humidum? nullo modo; hinc enim potius caro facta est. nam quid aliud est limus quam terra humida? nec humore solo anima facta credenda est quasi caro de terra, anima de aqua. nimis enim absurdum est inde factam putare animam hominis, unde facta est caro piscis et uolucris.

Ergo fortassis ex aere? huic enim elemento etiam flatus conpetit; sed noster, non dei. unde supra diximus hoc potuisse congruenter putari, si animam mundi tamquam unius maximi animantis deum crederemus, ut ita eam flauerit de aere corporis sui. sicut flat nostra de sui. cum uero deum esse constet supra omne mundi corpus et supra omnem spiritum, quem creauit, inconparabili omnino distantia, quomodo id recte dici potest? an forte quanto magis deus uniuersae creaturae suae praesens est omnipotentia singulari, tanto magis potuit ex aere flatum facere, quae anima hominis esset? sed cum anima non sit corporea. quidquid autem ex mundi corporeis elementis fit, corporeum sit necesse est inque mundi elementis etiam [*]( 1 mille formis PltSd 2 repeten te P repetente R delabitur S 3 pinxerunt (a. I. add. m. 2 al fin.) E finxerunt pigxerm?t (del. m. 1) P finxerunt RSbd 5 cap. XV E nec om. d 7 est ergo PRbd flatus ElP 8 quidg E1 9 nam quid] numquid b 10 humore] bumore (h del. m. 1) E umore P de humore d sola b 11 anima] et anima PRSbd a nimis inc. cap. XVI E 16 maxime b 17 dili ex dnlb P ut ita] uti b eum S 20 quomodo (mo s, I. m. 1) R 21 suae creaturae bd in mg. add. est acholion: Sič hipacius et heraclitus senserunt fortasse a m. 1 R 28 cap. XVII E 24 quicquid E2R corporeis] corpore II his (h add. m. 1) R corp. elem. fit duplic. pos. alt. del. m. 1 S 25 sitj esse b inque] inquae EPR in quibus b inquem (sed e m. 1 mut. in i et bus s. I. add.) S ) [*]( .14* )

Deinde — si non est contemnendum, quod medici non tantum dicunt, uerum etiam probare se adfirmant — quamuis omnis caro terrenam soliditatem in promtu gerat, habet tamen in se et aeris aliquid, quod et pulmonibus continetur et a corde per uenas, quas arterias uocant, diffunditur; et ignis non solum feruidam qualitatem, cuius sedes in iecore est, uerum etiam luculentam, quam uelut eliquari ac subuolare ostendunt in excelsum cerebri locum, tamquam in caelum corporis nostri. unde et radii emicant oculorum et de cuius medio uelut centro quodam non solum ad oculos, sed etiam ad sensus ceteros tenues fistulae deducuntur, ad aures uidelicet, ad nares, ad palatum, propter audiendum, olfaciendum atque gustandum; ipsumque tangendi sensum, qui per totum corpus est, ab eodem cerebro dirigi per medullam ceruicis et eam, quae continetur ossibus, quibus dorsi spina conseritur, ut inde se tenuissimi quidam riuuli, qui tangendi sensum faciunt, per cuncta membra diffundant.

Cum igitur his quasi nuntiis accipiat anima quidquid [*](1 numeratur b 2 facto R cap. XVIII E SquidJE adsererent El 5 natura incorporea El ne E quenquam S 6 habet] hoc habet d 9 promptu ESPbd 10 et med. om. b in pulmonibus Sb 11 corde (r s. I. m. 1) E 12 cuius] cui** (us er.) R in iecore] in iecore in cerebro (in cerebro add. m. 3 in margine) E in iecore in cerebro P in iecore et in cerebro b est s. I. m. 1 R post est ras. (10 litter.) B 14 cerebri (pr. r m. 2 in ras.) E caelebri Bl cęrebri S 15 yQifc unde (m. 1 exp.) S 16 quedam S 17 seducuntur B1 uidelicet-nares om. E1 uidelicet] scilicet JPBbd 18 et ad nares E1 19 sensum] sensum usum P, (post sensum ras. 4 litter.) B 20 cerebro] celebro P caelebro B post dirigi inculcant dicunt Sbd ceruices PB1 21 quae] qui PBl conseritur (turin ras.) P 22 ribuli PBl riuoli 81 tangendo b 24 cap. XVIIII E animå P quicquid E*BS )

Quapropter non est quidem humanae animae natura nec de terra nec de aqua nec de aere nec de igne quolibet; sed tamen crassioris corporis sui materiam, hoc est humidam quandam terram, quae in carnis uersa est qualitatem, per subtiliorem naturam corporis administrat, id est per lucem et aerem. nullus enim sine his duobus uel sensus in corpore est uel ab anima spontaneus corporis motus. sicut autem prius esse debet nosse quam facere, ita sentire prius est quam mouere. anima ergo quoniam res est incorporea corpus, quod incorporeo uicinum est, sicuti est ignis uel potius lux et aer, primitus agit et per haec cetera quae crassiora sunt corporis, sicuti humor et terra — unde carnis corpulentia solidatur — quae magis sunt ad patiendum subdita quam praedita ad faciendum.

Non mihi ergo uidetur dictum: factus est homo in [*](28 Gen. 2, 7 ) [*](4 certique (i ex e m. 1) R conpraehendat EP hac] hoc P om. ES eras. R 6 impedimento E 7 optatu E obtutu P attolat (t fin. in as.) P 12 adque El conspiciagt (n exp. m. 1) S quod R nullius b 13 adspirat S 14 cap. XX E quidaS (a exp. m. 1) P 16 crassioris (i fin. ex e m. 1) R 18 subtilioris PRd amministrat PR 21 prius est sentire bd 23 sicut S 24 cetera 8. l. m. 1 E cetera quae] cetera cras |sionis qua R 25 sicut S umor ElPR 27 praedi*ta.R )

Proinde, quoniam pars cerebri anterior, unde sensus omnes distribuuntur, ad frontem conlocata est atque in facie sunt ipsa uelut organa sentiendi — excepto tangendi sensu, qui per totum corpus diffunditur; qui tamen etiam ipse ab eadem anteriore parte cerebri ostenditur habere uiam suam, quae retrorsus per uerticem atque ceruicem ad medullam spinae, de qua loquebamur paulo ante, deducitur, unde habet utique sensum in tangendo et facies, sicut totum corpus, exceptis sensibus uidendi, audiendi, olfaciendi, gustandi, qui in sola facie praelocati sunt — ideo scriptum arbitror, quod in faciem deus sufflauerit homini flatum uitae, cum factus est in animam uiuam. anterior quippe pars posteriori merito praeponitur, quia et ista ducit, illa sequitur et ab [*]( 10 Gen. 1, 21 ) [*]( 1 caepit 81 2 cap. XXI E , nam ex non m. 1 R 3 extrinsecus (n s. I. m. 1) R 4 ueluti bd 5 quicquid WES 6 aucu6 (pr. n sup. eras. e) R succus d constant (n fin. s l. m. 1) R 7 erbae S natura Rl 9 amministrationem WPR omni] omnium PRbd 10 quem PR 12 sed om. E1 13 illo om. b cum non incipit cap. XXII E 14 in 8. I. m. 1 R 15 cerebri (pr. r ex 1) E 18 corpus totum S 19 anteriori bd 20 retrorsus Et 24 praelocuti P 25 suflauerit EPS 27 et ante ista in ras. P om. S )

Et quoniam corporalis motus, qui sensum sequitur, sine interuallis temporum nullus est, agere autem interualla temporum spontaneo motu nisi per adiutorium memoriae non ualemus, ideo tres tamquam uentriculi cerebri demonstrantur: unus anterior ad faciem, a quo sensus omnis; alter posterior ad ceruicem, a quo motus omnis; alter posterior ad ceruicem, a quo motus omnis; tertius inter utrumque, in quo memoriam uigere demonstrant, ne, cum sensum sequitur motus, non conectat homo quod faciendum est, si fuerit quod fecit oblitus. haec illi certis indiciis probata esse dicunt, quando et ipsae partes aliquo adfectae morbo uel uitio, cum defecissent officia uel sentiendi uel mouendi membra uel motus corporis reminiscendi, satis quid ualerent singulae declararunt eisque adhibita curatio cui rei reparandae profecerit exploratum est. sed anima in istis tamquam in organis agit, nihil horum est ipsa; sed uiuificat et regit omnia et per haec corpori consulit et huic uitae, in qua factus est homo in animam uiuam.