Contra Faustum
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VI, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 25, Pars I). Zycha, Joseph editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1891.
AUGUSTINUS respondit: Cur ergo apostolus, quem dicis relicto iudaismo ex amaritudine transisse in dulcedinem, magis inde fractos ramos dicit, qui ex ipso populo in Christo credere noluerunt, et in ipsa oleae radice, id est origine sanctorum Hebraeorum. tamquam oleastrum gentes insertas ut fierent participes pinguedinis oleae? nam cum de Iudaeorum lapsu admoneret gentes, ne superbirent. ita locutus est: uobis enim, inquit, dico, gentes, quamdiu quidem ego sum gentium apostolus. ministerium meum glorificabo. si quo modo ad aemulationem prouocare potero carnem meam. ut saluos faciam aliquos ex illis. si reiectio illorum reconciliatio est mundi, quae erit adsumptio nisi uita ex mortuis? si autem delibatio sancta est, et consparsio: et si radix sancta est, et rami. quodsi aliqui ex ramis fracti sunt, tu autem cum esses oleaster, insertus es in illis et socius radicis factus es et pinquedinis oleae, noli gloriari aduersus ramos. quodsi gloriaris, non tu radicem portas, sed radix te. dicis ergo: fracti sunt rami, ut ego inserar. bene. incredulitate fracti sunt. tu autem fide stas, noli altum sapere, sed time; nam si deus naturalibus ramis non pepercit. neque tibi parcet. uides ergo bonitatem et seueritatem dei: in eos quidem, qui ceciderunt, seueritatem, in te autem bonitatem, si permanseris in bonitate; alioquin et tu excideris. et illi si non [*](7 Kora. 11, 13 sqq. ) [*]( 1 cap. XVnn LSGPM quur L 3 fractos (o ex u a m. 2) S m fractus G xpo L 4 oleę (§ in ras.) L 6st (st s. I. add. m. 2) L 5 hebreorum SG 6 fierent (iere in ras.) L pinguedines SG1 pinguetinis (is corr. ex es) M pinquedines (gue ex qui corr. m. 1) L iudeorum C 7 ammoneret LSG M ne 8. I. S 8 inquit enim C 9 glorifico Pb 11 reiectio (i ante o s. I. add. M. rec.) C delictum b 12 assumptionis uita M 14 conspersio P3M*b conspsersio (ae ex a a m. rec.) C 17 pinquidinis L 19 inincredulitate (alt. in 8. I.) M 21 sapere (a s. l. a m. 1) G na (sup. & m. rec. scr. e) C 22 parcit SG parcat C parcet (e ex i a nc. 1) L 23 dem qui cecid in ras. L )
FAUSTUS dixit: Cur non accipis testamentum uetus? quia et ab ipso hoc et ex nouo didicimus aliena non concupiscere. quid autem, inquis, alienum habet. testamentum uetus? immo quid habet non alienum? diuitias promittit et uentris saturitatem et filios et nepotes uitamque longam et cum his Chananitidis regnum, sed omnia haec circumcisis et obseruantibus sabbata et immolantibus sibi et abstinentibus a porcina et huiusmodi ceteris: quae quia ego neglego et christianus omnis, ut inepta scilicet et ad salutem animi minime pertinentia, idcirco nec quae promittit. ad me iam expectare cognosco, memorque quia sit mandatum: non concupisces aliena, Iudaeis bona sua habere libens uolensque permisi solo scilicet euangelio et regni caelorum splendida hereditate contentus. nam ut Iudaeo, si sibi euangelium usurparet. iure increpitans dicerem: "inprobe, quid tibi cum eo est, cuius praecepta non seruas?" sic uereor, ne mihi eadem Iudaeus increpitet tenenti testamentum uetus, cuius mandata contemnam.
AUGUSTINUS respondit: Eadem saepe uana repetere istum non pudet, sed eadem saepe quamuis uera respondere [*]( 17 Ex. 20, 17 Rom. 7, 7 ) [*]( 1 ecce] etce (t in ras.) C 2 fructura G radici LCSG pinguedinis CSG. (i in e corr.) L 3 impietas (im in ras.) L 5 naturali] natura S 7 caţ. XX LSPJIG 12 cananitulis LCSG chananitibis ih s. I.) M omnia (ni ex m) L 13 inmolantibus C 14 ceterisq: L 16 spectare Cb 18 iudeis C sua (s. 1.) S permissi L l4 iudeo (i in I ras.) C, (o in ras) S iudaeos LJlll iudeii M2 si om. LM susurparet M 22 precepta C sic (c s. l.) C nec S 23 contempnam LCS*MxGr 24 cap. XXI LSPJlG sepe CSG 25 sepe ( t a m rec i C sepe SG )
Certe Faustus dixit turbari nos posse, si nobis Iudae dixerint: quare tenetis uetus testamentum, cuius praecepta non obseruatis? quibus nos eiusdem scripturae uenerata atque seruata auctoritate respondemus. uos quid respondetis, cum uobis dicitur: quare tenetis euangelicos libros, quorum uos ad decipiendos inperitos confingitis sectatores, et quae ibi scripta sunt, non solum non creditis, sed etiam quantis potestis uiribus obpugnatis? certe uidetis uos potius de nouo testamento quam nos de uetere obiectis respondere non posse. omnia enim quae in uetere scripta sunt, nos et uera esse dicimus et diuinitus mandata et congruis temporibus distributa. uos autem, cum uobis obiecta fuerint, quae in libris noui testamenti scripta sunt nec accipiuntur a uobis, deficientes in [*]( 2 lib. VI 2 111 Cor. 10, 11 ) [*]( 1 istam LCSGM ista [uiry. er.) P 2 iudeo C 6 rectę.e G . prenuntiabantur C 10 propriåe S1 dicitur om. b 11 reuelata (r paene s. I. m. 1) L sint (i ex u) C 12 in illis LCSMI G sunt autem SGMb 13 fines LxSlM*Gl 14 quod] quomodo C obiciam' ('add. nl. 3) P obiciamus b 15 manicheis C 16 nos] non 01 17 precepta C 19 respondimus LCMSlGl quid (d 8. I.) S 22 non* cred. (s uidetur er.) C 28 deficientibus 8'1. (ibus s. I.) G2 )
FAUSTUS dixit: Apostolum accipis? et maxime. cur ergo non credis filium dei ex semine Dauid natum secundum carnem? non equidem crediderim apostolum dei contraria sibi scribere potuisse et modo hanc. modo illam de domino nostro habuisse sententiam. sed quia uobis ita placet. qui numquam sine stomacho auditis aliquid esse in apostolo cauponatum. ne hoc quidem nobis scias esse contrarium, si quidem haec uetus uideatur esse et antiqua opinio Pauli de Iesu. cum eum et ipse Dauid filium putaret ut ceteri. quod tamen ubi falsum didicit. interpolat et infirmat scribensque ad Corinthios. nos, inquit. neminem nouimus secundum carnem: et si cognouimus secundum carnem Christum, sed nunc iam non nouimus. quare consideres oportet, quantum intersit inter haec duo capitula. e quibus unum perhibet Iesum filium Dauid secundum carnem. alterum uero iam se neminem nosse secundum carnem. quae si utraque sunt Pauli. aut hac ratione erunt. qua dixi. aut unum ipsorum non erit Pauli. prosequitur denique: itaque, inquit. si qua est in Christo noua creatura. uetera transierunt, ecce facta sunt omnia noua. uides ergo eum ueterem appellare et transitoriam fidem illam priorem, id est Iesum credidisse ex semine Dauid secundum carnem, nouam uero hanc secundam et permanentem, quia neminem iam nouerit secundum carnem. quapropter et alibi. cum essem, inquit, paruulus, ut paruulus loquebar, ut paruulus sapiebam, ut paruulus cogitabam; cum autem factus sum uir, quae paruuli erant euacuaui. quod si ita est, quid ergo et nos indignum [*]( o cf. Rom. 1, 3 14 II Cor. 5, 16 sq. 27 I Cor. 13. 11 ) [*](4 cap. XXII LSPMG 9 sthomaco L stomacho (h s. 1.1 M eauponatum (i. e. mixta s. 1. a m. 11 M 13 interpellat L 20 aut (jlll. b dixi (in marg.) SG 28 ut parunlus cogitabam o n. LCb 30 uacuaui SG deposui euacuaui C )
AUGUSTINUS respondit: Hoc est. quod paulo ante dixi. quia ubi sic manifesta ueritate isti praefocantur, ut obsessi dilucidis uerbis sanctarum scripturarum exitum in eis fallaciae suae reperire non possint, id testimonium. quod prolatum est. falsum esse respondent. o uocem a ueritate fugacem, in amentia pertinacem! usque adeo inuicta sunt, quae aduersus uos de diuinis codicibus proferuntur, ut non sit aliud, quod dicatis nisi eos esse falsatos. quae auctoritas litterarum aperiri. qui sacer liber euolui, quod documentum cuiuslibet scripturae ad conuincendos errores exeri potest, si haec uox admittitur, si alicuius ponderis aestimatur? aliud est ipsos libros non accipere et nullo eorum uinculo detineri, quod pagani de omnibus libris nostris. quod Iudaei de nouo testamento faciunt, quod denique nos ipsi de uestris et aliorum haereticorum, si quos suos et proprios habent, uel de his. qui appellantur apocryphi — non quod habendi sint in aliqua [*]( 7 cf. Gal. 2. lK ) [*]( I tenentes (po4. en s. I.) C 2 proiecimus C 3 cordi] credi 7. 5 responderem L 8 et prior Cb nunc (exp. m. 1 et in superscr.) L 11 cap. XXTII LPSMG Agustinus L 12 ob»sessi (s er.) C 13 delucidis SG lallacie LM fallatie G 14 IVpperire LSMG 15 respoudeant (a m. 2 superscr.) sa 16 adea L 18 quae iam C aperit b 19 et quis b quis C liber (b ex u) M libere uolui L libere uolui S~ 20 scriptoris C couincendos C 21 animittitur LGl extimatur L 24 dec eteris 81 de uaens G I 25 hereticorum ("L 2H apocrifi S. (o if. l.) C apocvyfi LGM )
Hoc autem, quod aduersus inpietatem uestram ex apostoli Pauli epistula profertur, filium dei ex semine Dauid esse secundum carnem, omnes codices et noui et ueteres habent, omnes ecclesiae legunt, omnes linguae consentiunt. exuimini ergo pallio fallaciae. quo Faustus indutus. cum sibi proposuisset tamquam interrogautem et dicentem: accipis apostolum Paulum? respondit: et maxime. cur enim non potius respondit: et minime, nisi quia fallax aliud quam id. quod falsum erat, respondere non potuit? quid enim accepit apostoli Pauli? non primum hominem, quem ille dicit de terra terrenum. de quo item dicit: factus est primus homo Adam in animam uiuentem, ille autem adnuntiat nescio quem primum hominem nec de terra terrenum nec factum in animam uiuentem, sed de substantia dei id ipsum existentem quod deus est, membra sua uel uestimenta sua uel arma sua, id est quinque elementa cum et ipsa nihil aliud essent quam substantia dei, in tenebrarum gente mersisse, ut inquinata caperentur. non secundum hominem, quem Paulus dicit de caelo, quem dicit etiam nouissimum Adam in spiritum uiuificantem, quem dicit factum ex semine Dauid secundum carnem, factum ex muliere. factum sub lege, ut eos, [*](10 cf. Rom. 1, 3 19 I Cor. 15, 45 Gcn. 2, 7 27 cf. I Cor. 15. 45 ) [*](2 si ibij sibi SLMG si ibi (si in ras.) P 3 uestustiores C 4 reced?ntioribus C praeferrentur (alt. r s. t.) SG praeferentur Lb preferrentur (r pr. et tur s. 1. a 1/1. 1) C 6 querunt C 10 epistole L 12 aecclesie C 13 fallacie LC 15 quur L 17 accipit C 22 sub- stantia (sub /'// r«s.) L 21 aliud nihil C )
Sed certa, inquit, ratio est, qua ostendam Paulum apostolum aut proficiendo mutasse sententiam et scribentem ad Corinthios emendasse, quod scripserat ad Romanos, aut omnino non scripsisse, quod tamquam eius profertur, filium dei ex semine Dauid secundum carnem. qua tandem ratione id ostendit? quia non potest, inquit, utrumque uerum esse, et quod in epistula est ad Romanos: de filio suo, qui factus est ei ex semine Dauid secundum carnem, et quod ait ad Corinthios: itaque nos amodo neminem nouimus secundum carnem; et si noueramus secundum carnem Christum, sed nunc iam non nouimus. restat ergo, ut nos demonstremus, quam possit utrumque uerum esse et quam sibi haec duo non sint contraria. unum quippe eorum non esse Pauli nullo modo possumus dicere, quia nulla in eo uariat codicum auctoritas. etsi enim in quibusdam latinis exemplaribus non legitur: factus, sed natus ex semine Dauid, cum graeca factus habeant, unde non ad uerbum, sed ad sententiam transferre uoluit dicendo "n at u m" latinus [*]( 2 I Tim. 1, 17 17 Rom. 1, 8 19 II Cor. f>, 16 ) [*]( 2 incorruptibili (corr. in ras.) L 5 genteip SlG, (m er.) LM cetere L 6 detestandam LlM'S]G* 7 cap. 4 Quid est sqq. b 8 eruditos (o ex u) S 11 apostolum paulum G 13 chorinthios C 14 scripsisse (isse ex erit corr. m. 2) C 15 rationem L 16 utrumque (que add. tn. 2) C 18 ei om. C 27 greca CSG habent Ci 28 sententiam (entia in ras.) L )
De his enim libris dici potest aliquid eos habere non consonum fortasse occultiori et ad dinoscendum difficiliori ueritati, quod aut sic remanserit aut in posterioribus correctum sit, qui non praecipiendi auctoritate, sed proficiendi exercitatione scribuntur a nobis. inter hos enim sumus, quibus idem dicit apostolus: et si quid aliter sapitis, id quoque uobis deus reuelabit. quod genus litterarum non cum credendi necessitate, sed cum iudicandi libertate legendum est. cui tamen ne intercluderetur locus et adimeretur posteris ad quaestiones difficiles tractandas atque.uersandas linguae ac stili saluberrimus labor, distincta est a posteriorum libris excellentia canonicae auctoritatis ueteris et noui testamenti. quae apostolorum confirmata temporibus per successiones episcoporum et propagationes ecclesiarum tamquam in sede quadam sublimiter constituta est, cui seruiat omnis fidelis et pius intellectus. ibi si quid uelut absurdum mouerit, non licet dicere: auctor huius libri non tenuit ueritatem, sed: aut codex mendosus est aut interpres errauit aut tu non intellegis. in opusculis autem posteriorum, quae libris innumerabilibus continentur, sed nullo modo illi sacratissimae canonicarum scripturarum excellentiae coaequantur, etiam in quibuscumque eorum inuenitur eadem ueritas, longe tamen est inpar auctoritas. itaque in eis, si qua forte propterea dissonare [*](13 Phil. 3, 15 ) [*]( 6 epistolam L 8 aliquit L 9 noscendum C 10 ueritate 8 ueritate (e ex i corr.) GM sic om. b correptum Cl 13 apis dicit b 14 reuelauit Cb 16 adhimeretur C 17 questiones SG 18 stilis L 20 que C 23 quit L 27 sacra tissimae M )
Quapropter quisquis es, quem uelut repugnantia ista mouerunt, quod alibi scriptum est: filium dei ex semine Dauid, alibi autem: etsi noueramus Christum secundum carnem, sed iam nunc non nouimus, etsi non utrumque ex unius apostoli litteris proferretur, sed unum eorum Paulus dixisset, alterum Petrus aut Esaias aut alius quisquam apostolorum siue prophetarum, quia ita sibi omnia in canonica auctoritate concordant, ut tamquam uno ore dicta iustissima et prudentissima pietate credantur et serenissimo intellectu inueniantur et sollertissima diligentia demonstrentur: non liceret de alterutro dubitare. proinde quia ex apostoli Pauli canonicis, id est uere Pauli epistulis utrumque profertur et non possumus dicere aut mendosum esse codicem — omnes enim latini emendati sic habent — aut interpretem errasse — omnes enim graeci emendati sic habent — restat, ut tu [*]( 5 demonstraretur L 7 reprtehenditur L 8 canica Cl 9 euangelsta Cl literis S 18 aut (t s. I.) L paenitus LSMG interminata L 18 sed (e s. I. a tn. 2) C nč (*. I. m. 2) C et (ni. rec. add.) C si om. LPSGMb 21 quia] quae S qu*e G 22 canonica (no 8. 1. a 1n. 2) S 23 istissima 01 24 sollertisima C 25 altertro S 26 est om. C utroq: SlGl 29 greci LCSG ) [*]( XXV. Aug. sect. C. ) [*]( 21 )
Nam quod filius dei ex semine Dauid homo factus est, nec idem apostolus uno loco dicit et aliae sanctae scripturae apertissime praedicant. quod uero dicit: etsi noueramus Christum secundum carnem, sed iam nunc non nouimus, ea ipsa circumstantia scripturae loci eius satis ostendit, quid loquatur apostolus; suo quippe more uitam nostram futuram, quae iam in ipso homine mediatore Christo Iesu capite nostro resurgente conpleta est, ita spe certa meditatur, tamquam iam adsit praesensque teneatur. quae utique uita non erit secundum carnem, sicut iam Christi uita non est secundum carnem. carnem namque hoc loco non ipsam corporis nostri substantiam — quam dominus etiam post resurrectionem suam carnem appellat dicens: palpate et uidete, quia spiritus ossa et carnem non habet, sicut me uidetis habere — sed corruptionem mortalitatemque carnis uult intellegi: quae tunc non erit in nobis, sicut iam in Christo non est. hanc enim proprie carnem nominabat, etiam cum de ipsa resurrectione satis euidenter loqueretur et diceret, quod iam supra commemoraui: caro et sanguis regnum dei possidere non possunt, neque corruptio incorruptionem possidebit. cum ergo factum fuerit, quod ibi consequenter dicit: ecce mysterium uobis dico: omnes quidem resurgemus, non tamen omnes inmutabimur, in atomo — id est in momento — in ictu oculi, in [*](17 Luc. 24, 39 23 I Cor. 15, 50 sqq. ) [*]( 2 ab om. S regulam 8 3 quęrere Sl 4 perscruta Cx praescrutata GILMSl dilucescant (1 ex d) L dilucescat C 7 predicant LC 11 iesu (m zr.) C 13 praesensqUte (a cr.) L quae (in ras.) G quae/// S 14 sicut-carnem om. Pb iam Eug. (ed. Kttöll p. 243): om. lib. 16 regsurrectionem C 19 uidistis C 21 propnae LSt- propriae G 26 misterium C nobis dico] dico uobis SG om. C 27 resargimus L' 28 athomo LCSMG )
Nam si te ad uerborum proprietatem teneas, mentitus est, quod ait: noueramus Christum secundum carnem, si Christus numquam fuit secundum carnem; nemo enim nouerat, quod non erat. non autem dixit: putabamus Christum secundum carnem, sed noueramus. uerumtamen ut uerbo non premam, ne quis adfirmet per abusionem locutum apostolum, ut pro eo, quod est "putabamus" diceret "noueramus," illud miror non adtendere homines caecos, uel potius non [*]( 20 Bom. 6, 9' ) [*]( 1 canet canet C resurgunt Ll 2 immutabimur L'l 8 ho C 7 habebit (e s. l.) C 8 erit sup. exp. enim G 16 corruptiones Cl 19 resurget SG 20 sicut (i in ras.) S idem apost. dicit SG 21 dominatur S 30 miror (ex minor m. 1) L ) [*]( 21* )
Itaque ipsius loci contextionem, ubi haec sententia est, de qua isti calumniantur, consideremus, ut hoc, quod dico magis eluceat. caritas, inquit, Christi conpellit nos iudicantes hoc, quoniam si unus pro omnibus mortuus est, ergo omnes mortui sunt; et pro omnibus mortuus est, ut qui uiuunt, iam non sibi uiuant, sed ei, qui pro ipsis mortuus est et resurrexit. itaque nos amodo neminem nouimus secundum carnem; etsi noueramus secundum carnem Christum, sed iam nunc non nouimus. certe iam nunc cuiuis adparet propter resurrectionem Christi hoc dixisse apostolum, quandoquidem ista uerba illud praecessit: ut qui uiuunt, iam non sibi uiuant, sed ei, qui pro ipsis mortuus est et resurrexit. quid est enim aliud: non sibi, sed illi uiuant, nisi ut non secundum carnem uiuant in spe terrenorum et corruptibilium bonorum, sed secundum spiritum in spe resurrectionis, quae iam ex ipsis in Christo facta est? itaque eorum, pro quibus Christus mortuus est et resurrexit et qui iam non sibi, sed illi uiuunt, [*](14 n Cor. 5, 14 sqq. ) [*]( 1 sicut C 2 ubi C 5 ressurrexit C 6 quod SG 7 esse b 8 propriae L 10 immortalitatem L1 12 ex ipsius (ex add. m. 2) SG haec om. SG 13 callumniantur C consideraemus C ł4 compellet SlGl compellit (m. 2 n in m mut.)L 15 si om. CMSlGl 21 cuius Cx 24 ipsis] om!b' b 25 ut sec. car. non uiuant b 26 bonorum] honorum L1 28 christus om. C )
FAUSTUS dixit: Cur non accipitis prophetas? immo tu dic potius, si quid habes, cur debeamus prophetas accipere. [*]( 5 I Cor. 15, 44 19 cf. I Cor. 13, 11 ) [*]( 1 (et 3) gst (st m. 2 add.) L 3 celorum 08 5 quo SIGI 6 resuręget C 9 erat SlGl 10 corruptibilem (c s l. add. m. 1) L 11 eiprfflssius L 14 diuine C scripture C 16 qtaestione CSG 17 nerg (erę in ras.) L uere CSGMb acceptentur] accipientur SG false Cb 19 que C quamquam Ll 20 & dixerit (in ras) C 21 scriberet (i s. I. a m. 2) C que C edificationem C 22 exercijtationS SG precipiendi C 25 Cap. XXIIII LPSMG accipitis (ti in ras.) C inmo 8 in motu (in ras.) G 26 dicis (exp. m. 3) P )