Contra Faustum
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VI, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 25, Pars I). Zycha, Joseph editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1891.
At quam elegantem rem sibi uisus est Faustus dicere, ubi propterea uoluit non credi haec scripsisse Matthaeum. quia cum de sua electione diceret, non ait: uidit me et dixit mihi: sequere me. sed: uidit Matthaeum et dixit ei: sequere me. quod nescio utrum de errore inperitiae dixerit. an de more fallaciae. sed non usque adeo inperitum putauerim, ut nec legerit nec audierit solere scriptores rerum gestarum, cum in suam personam uenerint, ita se contexere. tamquam de alio narrent. quod de se narrant. magis ergo hunc arbitror non ut inperitum. sed ut inperitis nebulam obtendere uoluisse sperantem se plures esse capturum. qui ista non nossent. et in historia quidem rerum saecularium [*]( 6 leh. 21. 25 12 cf. Ioh. 12, 41 13 Ioh. 5. 46 21 Matth. 9. 9 ) [*]( 1 euagelio (n add. m. 2) L audiebat LSGMb 4 pretermiserit C 6 fecisset G' 8 scribentur CL2 9 praeter misisse C 15 christo (sup. 0 a m. 1 i) L 18 ad LlMl eligantem LlMl 19 matheQ C 20 electiofie (e fin. add. s. 1. m, 2) L 24 neclegerit (c s. I. add. m. 2) L C neglegerit G 27 nebulas LPb 28 ostendere LXMSG obtendere CX4 29 inII C, (s. I. m. 2) L historia (ri er, ro fec. m. 1) (' )
Iam illud quam sit infirmum, quis non uidet. quod ait non eum dicere potuisse: nolite putare. quia ueni soluere legem aut prophetas; non ueni soluere. sed adinplere, nisi aliquid tale iam fecisset, ut in hanc suspicionem posset uenire? quasi nos negamus Iudaeis non intellegentibus uideri potuisse Christum destructorem legis et prophetarum: sed hoc ipsum est, cur ille uerax et ueritas non potuerit de alia lege et de aliis prophetis dicere, quod eos non solueret nisi de iis, quos illi eum soluere suspicabantur. quod hinc etiam satis confirmatur, quia ibi sequitur et dicit: amen. amen dico uobis, donec transeat caelum et terra, iota unum aut unus apex n on transiet de lege, donec omnia fiant. quicumque ergo soluerit unum ex mandatis istis minimis et docuerit sic homines, minimus uocabitur in regno caelorum; quicumque autem fecerit et sic docuerit, magnus uocabitur in regno caelorum. pharisaeos enim cogitabat. cum ista diceret, qui soluebant legem factis et docebant uerbis. de quibus alio loco dicit: quae dicunt. facite; quae autem faciunt, facere nolite; dicunt enim, et non faciunt. propterea et hic ita sequitur: dico enim uobis, nisi abundauerit iustitia uestra plus [*]( 2 Matth. 11, 19 4 Ioh. 5, 25 26 Matth. 23, 3 28 Matth. 5,17 eqq. ) [*]( 2 uenia Sl 3 dixi L IMl 6 unde] inde Sb 8 uidit M uideat SG-2 11 suspitionem SG 12 negemus LlSMG 14 quor L 16 bis LCSGb 17 amen ę.I!1 CLJ 19 unum apex SILMG 21 minimus (ni add. 8. I. m. rec.) C 23 magnus] sic magnus SG 24 pharieeos C ista] de ista SIG 25 alio in ras. C 26 faciunt (ex di fa ,tł. X) C )
Nec intellegit Faustus aut forte se fingit non intellegere, quid sit inplere legem, cum hoc de uerborum adiectione putat accipiendum, quia scriptum est, ne quid addatur scripturae dei uel detrahatur: unde dicit non debuisse adinpleri, quod ita perfectum commendatur, ut nihil addendum minuendumque sit. nesciunt ergo isti, quomodo adinpleat legem, qui sic uiuit, ut lex praecepit. plenitudo enim legis caritas, sicut dicit apostolus. istam caritatem dominus et exhibere et donare dignatus est mittendo fidelibus suis sanctum spiritum. unde item dicit idem a.postolus: caritas dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum. qui datus est nobis. et ipse dominus: in hoc scient omnes, quia discipuli mei estis. si uos inuicem diligatis. inpletur ergo lex. uel cum fiunt, quae ibi praecepta sunt. uel cum exhibentur, quae ibi prophetata sunt. lex enim per Moysen data est, gratia autem et ueritas per Iesum Christum facta est. ipsa lex cum inpleta est, gratia et ueritas facta est. gratia pertinet ad caritatis plenitudinem, ueritas ad prophetiarum inpletionem. et quia utrumque uer Christum, ideo non uenit soluere legem [*]( 12 ci. Deut 12, 32 15 Rora. 13, 10 18 Rom. 5, 5 20 Ioh. 18, 35 24 cf. Ioh. 1, 17 ) [*]( 2 (et 3) regno (sup. o a m. 1 v) L Idęo C 4 pharisei C 7 pharisei C 9 intellegit (le in li corr. m. 1) C 14 nesciunt (n sec. s. I.) C 15 praecipit C est caritas b 16 et ante exhibere om. Lb 17 spiritum sanctum GSMb 18 caritas (s a m. 1 s. 1.) L 23 mosen S] 24 autem (s. I.) G, om. Pb flex C 26 plen. carit. Sb pphetarum P adimpletionem SGMb 27 non uenit] conuenit SIG )
FAUSTUS dixit: Non ueni legem soluere sed adinplere. sed enim hoc, nisi aliud forte significat, a Christo dictum credere non minus tibi contrarium scias esse quam mihi. uterque enim nostrum sub hac opinione christianus est, quia Christum in destructionem legis ac prophetarum uenisse putauimus. quod si tu uerbo interim fateri non uis, attamen id operibus indicas. inde enim est. quod legis ac prophetarum praecepta et ipse contemnis, inde quod nouum testamentum Iesum condidisse utrique fatemur: quo quid aliud quam destructionem fatemur ueteris testamenti ? quae cum ita sint, quomodo Christum illud dixisse credemus, nisi ante nosmet ipsos damnemus stultae in praeteritum opinionis et ad paenitudinem recurramus obsequamurque legi de integro ac prophetis atque eorum curemus. qualiacumque sunt, obseruare mandata? quod cum fecerimus. tunc denique uere crediderimus dixisse Iesum. quia non uenerit legem soluere, sed adinplere. nunc autem falsum est. quia nec tu id credis, de quo me solum incusas. [*]( 7 Matth. 5, 17 ) [*]( 4 addtpntur S ) [*](7 Cap. XXXVI LPSGM adimplere (di s. I.) C 9 sciasj suas SlG 12 putauimus (erp. m. 2) L interim uerbo C interim (s. I. m. 2) 8 18 legis (e in i mut. m. 1) C 14 contempnis Lt, (p s. 1. m. 1) C 15 iesus b 5di**disse (ex credidisse) M ntrique-testamenti ita ras. S quo] quod llJLSGb 17 credimus SMG 18 dampnemua C stnlte L Stulte in praeteritum sqq. b 19 obsequamurq; (q; s. I. a m. 1) C . pphetas (sup. a m. 1 scr. i) L 20 curemus] recumus SlGrecurramus Sl sint C 21 crediderimus (ri s. 1.) S 24 incę.usaS 82 ncavsas (v s. I.) G )
Sed esto. licuerit in praeteritum errasse. quid nunc tandem? placetne ire sub legem, si eam Christus non tam soluit sed adinpleuit? placet circumcidi. id est pudendis insignire pudenda et deum credere sacramentis talibus delectari? placet suscipere sabbatorum otium et Saturniacis manus insertare catenis? placet in ingluuiem Iudaeorum daemonis — neque enim dei — nunc tauros. nunc arietes, nunc etiam hircos. ut non et homines dicam, cultris sternere, ac propter quod idola simus exosi. id nunc exercere crudelius sub prophetis ac lege ? placet denique feralium ciborum quaedam existimare munda. quaedam in inmundis et contaminatis habere. ex quibus inquinatiorem porcinam lex adserunt et prophetae ? negabis profecto horum quicquam faciendum nobis uolentibus perseuerare esse. quod sumus. quoniam quidem Christum dicentem audias dupliciter filium gehennae fieri eum, qui fuerit circumcisus. sabbatum uero nec ipsum seruasse uideas nec usquam mandasse seruandum. de cibis item ipsum adseuerantem audias nullo eorum inquinari hominem. quae in os ingrediuntur, sed ea potius. quae de ore procedunt. polluere. de sacrificiis item frequentem ipsius esse sermonem deum misericordiam uelle. non sacrificium. haec igitur si ita sunt. ubi illud erit non eum uenisse soluere legem et prophetas, sed adinplere ? quod si dixit. aut aliud significans dixit aut. quod absit. mentiens dixit aut omnino nec dixit. sed Iesum quidem mentitum esse nullus dicat dumtaxat christianus; ac per hoc aut aliter dictum est aut omnino nec dictum.
Et tamen me quidem iam aduersus capituli huius [*](15 Matth. 23. 15 19 cf. Matth. 15, 11 21 cf. Matth. 9, 13; 12. 7 ) [*]( 5 suscipere] suspicere L'P'SIMtG 6 in ingluuiem scripsi: ingluuiem LS inglubiem MxGl ad ingluuiem (ad s. 1. a m. 2) C daemoniis L2b 7 deo L2 hyrcos LC 9 sumus L2 12 inquinatiogg (Sltp. y a m. 1 r) C negabis (b ec u) M 14 esse (8. l.) S quidarm S 15 gehenne (h s. l. m. 1) C 17 seruandum de cibis Item SG 18 que S in*os (h er.) M 19 pvlluere (v aup. p tn. 1) 8 20 frequentfr (' dum G 23 alt. dixit (in marg. ut uidetur tli. 1 add.) C )
AUGUSTINUS respondit: Iam totiens explosa atque conuicta quia repetis. nos quoque, quibus ea conuicimus, repetere non pigebit. ea christiani ex lege et prophetis non faciunt. quibus significata sunt ista, quae faciunt. illae quippe erant figurae futurorum. quas rebus ipsis per Christum reuelatis et praesentatis auferri oportebat. ut eo quoque ipso, quod haec [*](6 cf. Matth. 13, 25 ) [*]( 1 manicheaiC totum Lx q: Z1 5 poene C nocteuagus St 7 reuerendi (i ex e corr.) C se (er. m. 2) L ferat (a s. e) C 9 interzizani L t interzizanii Sb an] ac b 11 beneficium St 12 religio est b iudicare (fI a m. 2) S 14 manicę G28 maniae M 15 cogit L1SGMb 16 interpellauit L'ptMGS1 18 uanae] bonae LM* benę Cr1 21 Cap. XXXVII LSPMG Agustinus L 22 conuincimus LCSGMb repetire L'Mt 23 pigeuit JM1 24 quibusfaciunt (infra text add. fit. 1) C 25 istis b 26 oportebit (sup. i m. 1 add. a) C )
Nec nos terret insultatio tua, quod sabbatorum otium catenas Saturniacas appellas. uana est enim et inepta; nec tibi hoc dicere uenisset in mentem, nisi quia uos in die, quem dicunt Solis, solem colitis. sicut autem nos eundem diem dominicum dicimus. in eoque non istum solem, sed resurrectionem domini ueneramur. sic otium sabbatorum sine Saturni ueneratione a patribus obseruatum est, cum sic illud obseruari oportebat; erat enim umbra futurorum, sicut apostolus testis est. diebus quippe istis, quorum septenarius numerus in orbem redit. deorum suorum nomina gentes [*](2 cf. Hier. 31, 32 9 Ezech. 11,19 11II COT. 3, 3 25 cf. Col. 2, 17 ) [*]( 1 ibi scriptum § quippe et hoc S 3 inquid M1 4 praecepta om. b 5 acciperat LI 6 a] ea C calebrabantur C celebrabrantur G bn celebrantur S 8 iuuentur L*Ml 11 cum] quod (corr. ex cum m. 2) L 12 lapideis-tabnlis om. S 18 predictum C 14 auferenter LICIGI auferrentur (sec. r s. Z. a m. 1) M afferrentur S 16 et (in ras. m. 2 add.) 0 adimplere S2, (re in ri m. 1) C 21 si S* G 22 eoque] eo quod LSMG 28 ocium S 25 oportebit (sup. i a m. 1 a) C enim (s. Z. m. 1) C )
De sacrificiis autem animalium quis nostrum nesciat magis ea peruerso populo congruenter inposita quam deo desideranti oblata? sed tamen etiam in his figurae nostrae [*]( 1 Rom. 1, 25 ) [*]( 2 quos X4 3 imitaminini. si (m. 2 sic) L I 4 luminarigi C eis] a ea b adoratis (a in ras.) S adorais G 8 aperilem (e s. I. a m. 1) LCGM2 aprilem PM' 9 plurimum C Eug. (ed. Knoll p. 289): primum LSGMPb 11 decembrium S 12 nominaųęrunt C 14 augustnsl augt' Ll 15 cęteri C 18 et C Eug. ed. Knöll p. 290): om. LSGM 23 quia (a s. ras.) S quiam G eum] cfl P eum (corr. ex cum) M 25 -sacrifitiis (fi s. I.) C 27 figure S )
Nam sicut te Manichaeus inpiam docuit peruersitatem, ut ex euangelio, quod haeresim tuam non inpedit, hoc accipias, iquod autem inpedit, non accipias: sic nos apostolus docuit piam prouisionem, ut quisquis nobis adnuntiauerit praeter id. quod accepimus, anathema sit. unde christiani catholici et uos inter zizania numerant. quia dominus exposuit quid sit zizania non aliqua falsa ueris scripturis inmissa. sicut tu nterpretaris, sed homines filios maligni, id est imitatores diabolicae falsitatis. nec omnia temere credunt; et ideo Manichaeo ceterisque haereticis non utique credunt. nec rationem ex hominibus damnant; sed quam uos dicitis esse rationem. errorem esse conuincunt. nec uerum falsumque iudicare inpium putant; ideo uestram sectam falsissimam, fidem autem [*](7 cf. Rom. 8, 3 14 I Cor. 10, 6 20 cf. Gal. 1, 8 sq. 24 cf. Matth. 13, 30 ) [*]( 1 propitiacio C 4 eloquiorum (i s. I. m. 1) C 6 hyrcus C 7 dampnaret C 11 sacrihtiorum C 16 manicheus LC 17 euangelio 01 heresim LCS non inpeditj impedit Z1 expedit ZJ 19 pia prouisione S pia prouisionem G preter C 20 accipimua PSGM1 21 sint C 24 diabolice C 25 hereticis LCS 26 hominibus (h s. I.) S 28 chatholicam C)
FAUSTUS dixit: Non ueni soluere. legem et prophetas, sed adinplere. ecce iam consentio dictum. quaerendum tamen est, cur hoc dixerit Iesus. utrumne conpalpandi Iudaeorum furoris causa. quia idem sacrosancta sua ab eodem [*]( 11 cf. Matth. 22, 40 21 Matth. 5, 17 ) [*]( 1 bonam e SG 2 malam S naturam est] nature S1 naturi 56 siG natura est M' 4 diuina (m er.) LM diuinam SGb regna (a ex o) LP regno SGb a om. LSGb nascentem principio SG principio ipТ11ł1p' C reuelantem L'DiISG 5 ampliorem (em paene man.) C 6 manicae (c s. l. a m. 2) S maniae M 7 potuisse GSl 9 et ante ex corr. ex es SG ex om. b 13 figuratae L 14 inde S superstitione 81GL 15 euangelicum C 18 quos-auctoritas (s. I.) S quos s. l. G 19 ueni PGMb uenit (t s. I.) LS (sed. t paene er.) 21 Cap. XXXVIII LSGPM 22 querendum C 23 quur L 24 iudeorum C )
Sunt autem legum genera tria: unum quidem Hebraeorum, quod peccati et mortis Paulus appellat; aliud uero gentium, quod naturale uocat. gentes enim, inquit. naturaliter, quae legis sunt. faciunt; et eiusmodi legem non habentes ipsi sibi sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis. tertium uero genus legis est ueritas, quod perinde significans apostolus dicit: lex enim spiritus uitae in Christo Iesu liberauit me a lege peccati et mortis. tribus ergo existentibus legibus et Iesu . adseuerante nobis, quia non uenit soluere legem, sed adinplere,. non parua cura ac diligentia opus est. de qua earum dixerit intellegere. item prophetae alii sunt Iudaeorum, alii gentium. [*]( 18 cf. Rom. 8, 2 19 Rom. 2, 14 sq. 23 Rom. 8, 2 ) [*]( 2 nedumJ neque b 6 quod] quo SG2 7 in hoc lib. uerbo P1 legi (i er e) L 8 aut] aut (a s. I.) M ac C haec] hoc L 9 illa (a er e) S iudeos C 11 quis CGb qui (s er.) LSM colligerent (pr. 1 s. I.) L 13 ab re] *abre (h et e er.) L habere PSMG 14 ut*ñ putarent (i er.) L2 ut putarent S ut inputarent MG non uenisset b 15 ipsum om. C 17 hebreorum C 19 natural\'ter S 28 iudeorum C ' ) [*]( XXV. Aug. sect. G. ) [*]( 32 )
Lege ergo tripertita et tripertitis prophetis. de quonam eorum Iesus dixerit. non satis liquet, est tamen conicere ex consequentibus. etenim si circumcisionem statim nominaret et sabbata ac sacrificia et obseruationes Hebraicas inque eas aliquid adinpletionis gratia protulisset, dubium non erat. quin de Iudaeorum lege dixisset et prophetis. quia eos non soluere uenerit, sed adinplere. ubi uero horum quidem nihil memorat, sola uero recenset antiquiora praecepta. id est: non occides. non moechaberis, non peierabis — haec autem erant antiquitus in nationibus. ut est in promptu probare, olim promulgata per Enoch et Seth et ceteros eorum similes iustos. quibus eadem inlustres tradiderint angeli temperandae in hominibus gratia feritatis — cui non uideatur hoc eum de ueritatis dixisse lege et eius prophetis? denique etiam adinpletio probatur eius. circa haec eadem quam promisit. quid enim dicit? audistis dictum esse antiquis: non occides: ego [*]( 3 Tit. 1, 12 8 Matth. 23, 34 10 I Cor. 12, 28 19 Matth. 5, 21 sqq. ) [*](1 quaesierit SMG 5 male S uestiae 3PC?1 uentris CLxb 7 paulus (in ras.) L 11 primum b 12 ergo om. S 15 obseruationes (nes 8. l.) C inquae L'G'MS inque S 16 quia (sup. p « w, 1) C quia GSMb 17 indeorum C dixisset (s. I.) S quip (a m. 1 uid. superscr.) C quin LSGMb 19 uero (ro in ras.) S 20 maechaberis S mechaberis C moecaberis (b ex u) M peie//rabis (b ex u) Di pegerabis L hec S 21 impromptuSinpromtu JI 22 ceteros C 23 tradiderunt Sl 24 feritatis] ueritatis b 25 lege (m er.) L 26 quam LS]MG quae CP3 premissit S2 27 quia dictumest SG )
Et tamen hoc si mihi Nazaraeorum obiceret quisquam, quos alii Symmachianos appellant, quod enim Iesus dixerit non se uenisse soluere legem, aliquantisper haesissem incertus, quid ei responderem. nec inmerito; ueniebat enim corpore atque animo simul lege obsitus ac prophetis. nam huiusmodi, quos aio, et circumcisionem portant et obseruant sabbatum et porcina ac reliquis abstinent huiusmodi, quae praecepit lex, sub christiani quamuis nominis professione decepti etiam ipsi, ut intellegi datur, hoc ipso capitulo, duo et tu, quia Christus non ad soluendam legem se uenisse dixerit. sed ad inplendam. quare cum talibus esset mihi non pusillum, ut dixi, certamen, donec capitulij huius a me molestiam demolirer, tibi uero nequaquam congredi metuam nullis confiso uiribus et inpudentia potius lacessenti, ut facilius temptar, me putem abs te quam cogi, ut credam dixisse Christum, quod nec te uideam credidisse. nec enim quicquam eorum praeferens, quibus lex et prophetae non solui uideantur, sed adinpleri, me tamquam desidem obiurgas ac praeuaricatorem ex huius obiectione capituli. an et tu iam de truncatorum inguinum obscaeno illo signaculo gloriaris, tamquam Iudaeus aut Nazaraeus? an supercilium de obseruatione erigis sabbatorum? an de porcinae abstinentia tibi conscius gaudes? an denique de uictimarum sanguine et holocaustorum nidoribus Iudaeorum te exsaturasse deum exultas ? quodsi horum fecisti nihil, quid ita Christum non uenisse legem soluere. sed adinplere contendis? [*](1 nuncj num L*PMlGl dum SG5 ñlll C 2 asseueres (corr. ex perseueres M 3 nazareorum LCGMS1 4 sinmatianos S simachianos C sinmacianos G simmacianos LlIlb simmatianos P quid L epim CJ/2 5 legem soluere C hesissem LC 6 ueniebam 81GM 12 ad (s. l.) S 15 confixo LiMGi con conSso C 20 adimplere X1 21 truncaturom SI 22 obsceno LC iudeus C 23 nazareus L nazarenus (en in ras.) S nazar.eus (a er.) G 26 iudeorum C eiaturasse M 27 nihil fecisti C )
Quare indeficientes ego praeceptori meo refero gratias, qui me similiter labantem retinuit, ut essem hodie -christianus. nam ego quoque, cum capitulum hoc inprudens legerem, quemadmodum tu paene ieram in consilium Iudaeus fieri. nec inmerito; etenim si Christus legem non uenit soluere, sed adinplere, adinpletio autem numquam in uase inani dicitur, sed in semo, solus mihi uidebatur Israhelita posse christianus fieri. qui refertus maxima ex parte lege ac prophetis ad Christum ueniret replendus eo. cuius adhuc uideretur esse capacior, si tamen et ipse priora non solueret; alioquin nec circa eum adinpletio haec esset, sed exhaustio. at ego ex gentibus ueniens incassum me accessisse putabam ad Christum, quia nihil tale adferrem, quod in me de suis posset adiectionibus adinplere. quaerens ergo, quaenam esset prior illa mensura, inuenio sabbata. peritomen, sacrificia, neomenias ac baptismata. azymophagias ciborum, discretiones potuum, uestimentorum et alia, quae percurrere longum est. arbitratus ergo sum hoc esse nec aliud quicquam. quod se Christus non uenisse soluere dixerit, sed adinplere. nec inmerito; quid enim lex sine mandatis? quid prophetae sine praefatibus? ad haec inuenio etiam amarum illic inditum maledictum aduersus eos. qui non permanserint in omnibus, quae scripta sunt in libro legis illius, ut faciant ea. et illinc ergo maledictum metuens tamquam dei, et hinc Christum tamquam eius filium dicentem audiens, quod enim non uenerit eadem soluere, sed adinplere. [*]( 23 cf. Deut. 27, 26 ) [*]( 1 quarfi SG 2 lauantem LlMlG1 labentem Ph 3 quemammodum SMG 4 tu s. l. M pene CL iudeus C fierilll (nec er.) L 5 non soluere uenit S 7 sermo L' se*mo M sermone SG 8 prophetas LMl 9 capatior S 10 ipsa S nec] ne LIS1MG ex 11 & L 14 adimpleri LMSG querens C 15 ac] ac (s. l. a m. 1 c) LSrGi om. MC 16 azimofacias I.SMIG acimofacias P2 azimofagias C azymofactias b 20 ppheta GSb inuenio (in mg. add.) S 21 indictum Mb 24 tamquam] tamquam (quam 8. l. a m. 1) LM* taili S tam GPb 25 enim om. C )
Tu tamen quid fiduciae gerens haec obicias quaero, aut quare contra me id esse putes solum, quod tibi non minus uideatur esse contrarium. si Christi non est legem soluere et prophetas, utique nec christianorum. cur ergo uos eadem soluitis? an sensim fatemini uos non esse christianos? quid legi et prophetis omnibus sacrosanctum illum sabbatorum diem, in quo et mundi ipsum opificem deum requieuisse testantur. uos omni opere profanatis nec poenam mortis. quam aduersum uiolatores eius statuit, nec maledicti pertimescentes infamiam r quid et a circumcisionis dedecoroso illo signaculo legi ac prophetis omnibus honorato et maxime Abrahae post opinatam suam fidem sinus defenditis uestros. praesertim cum et periturum omnem de plebe sua perhibeat Iudaeorum deus, quicumque non hac fuerit ignominia praesignatus ? cur et sacrificiorum legitima. quae nec Moyses ac prophetae sub lege nec sub fide sua in secundis habuit Abraham, uos spernitis? cur uero et ciborum indifferentia animas polluitis uestras, si haec, ut creditis, omnia Christus non uenit soluere, sed adinplere ? cur et azymorum anniuersale ius et mactationis agninae sacrum, quod in aeternum seruare lex et prophetae praecipiunt, uos inpiatis? cur denique neomenias et baptismata et scenopegiam ac reliqua huiusmodi [*]( 9 cf. Gen. 2, 2 16 Gen. 18, 9 sqq. ) [*]( 1 iudeus C 2 manichaei (hoc uno loco ae) L manichei C 4 quęre 81 qua* re (e er.) GM 6 quur L/ft eadem nos b 9 requieuissa- «stantib' (b' in ras.) M 10 pene 81 poene G poenft (~ add. m. 2) LM poena Pb 11 maledicta Sl 12 a om. SG 13 maxitnae MLi 14 habrahae S 16 iudeorum C hac fuerit] adfuerit hac L hac fuerit (fuerit s. l. m. 1) C ac (ex ad a m. 2) fuerit P adfuerit SIM illa (in ras. G, s. l. S) fuerit 82G 18 prophete (8. 1. t propheta a m. 1 prof. uid.) C propheta L 19 habraham SM quur (21 et 23) L inditfer*entia (r er.) L 21 azimorum LCSM uniuersale L 24 scenophejfia LSMb scenophegias (s fin. add. m. rec.) C schenopegia G )
AUGUSTINUS respondit: Quia iam consentis dixisse Christum: non ueni legem soluere uel prophetas, sed adinplere — durum enim tibi uidetur aduersus euangelicam auctoritatem uenire — durum etiam tibi uideatur uenire aduersus apostolum dicentem: omnia haec figurae nostrae fuerunt. item dicentem de Christo: quia non fuit etiam et non, sed etiam in illo erat: quotquot enim promissiones dei. in illo etiam, id est in illo exhibitae, in illo adinpletae sunt et sine caligine uidebis, et quam legem adinplere uenerit et eam quo pacto adinpleuerit. nec perges extendi per tria genera legis et tria genera prophetarum quaerens, qua exeas, et non inueniens. manifestum eat enim, et luce clarius hoc etiam noui testamenti scriptura saepe testatur, quam legem et quos prophetas Christus non uenerit soluere, sed adinplere. ipsa enim lex, quae per Moysen data est, gratia et ueritas per legum Christum facta est, ipsa est, inquam, [*]( 11 Matth. 5, 17 14 I Cor. 10, 6 15 n Cor. 1, 10 et 20 25 Ioh. 1, 17 ) [*]( 5 aut (t 8. Z. m. 2 add.) L 6 ut aut] ..aut (ut uidetur er.) L 7 fatemini SG 8 longe (n 8. I.) L alius SIGI 10 Cap. XXXVmi MLPSG Agustinus L 11 legem (s. I. m. 1) P soluere legem SMG uel] aut SG 12 aduersum SG 15 fuit] fuit in illo (in illo add. m. 2) L fuit in illo est (in illo in ras; est s. l. a m. 2) M fuit est h 16 quotquot (utrumque t ex d a m. 1) LM* quodquod G 17 dei sunt in illo est, id est in illo b exhibite S 18 uidebunt SG 19 adinpleuerit] adimplere uenit PSG MLtb pergis LISGMb 22 clarius// (S er.) L hoc] et hoc S aepae 8 23 aenit b 24 ipsa] ipsa est CGb; est er. LS est om. b )
Prophetias autem sic adinpleuit, cum in eo ueritas facta est promissio dei. hoc paulo ante ex apostolo conmemoraui dicente: quotquot enim promissiones dei, in illo etiam. idem rursus dicit: dico enim Christum ministrum fuisse circumcisionis propter ueritatem dei ad confirmandas promissiones patrum. quod ergo in prophetis siue aperte siue per figuras uel locutionum uel actionum promittebatur. in illo adinpletum est, qui non uenit soluere legem et prophetas. sed adinplere. hoc autem uos non intellegitis. quia, [*]( 1 Rom 8, 3 sq. 14 Ex. 20, 17 .18 1 Ioh. 2, 1 sq. 24 Rom. 15, 8 ) [*]( 2 legi (s er.) SM 6 ambulemus Lx sedcj C • êst (st s. 1. a m. 2) L 7 adimplere fr sup. u) C 8 preuaricationis C 10 discunt (s 8. I.) C 17 recuperetur (pe s. I. a m. 2) Llnb 20 xpm om. C 21 exor*atio (r er.) C k24 etiam] est 6 29 uenit (t s. I.) C )
Proinde cum quaeris, cur iam non circumcidatur carne christianus, si Christus non uenit legem soluere. sed adinplere. respondeo: immo ideo iam non circumciditur christianus. quia id. quod eadem circumcisione prophetabatur. iam Christus inpleuit. expoliatio enim carnalis generationis, quae in illo facto figurabatur. iam Christi resurrectione adinpleta est. et quod in nostra resurrectione futurum est. sacramento baptismi commendatur. nam neque penitus auferri debuit nouae uitae sacramentum. quia restat adhuc in nobis futura resurrectio mortuorum. et in melius tamen idem succedente baptismo debuit conmutari, quia iam factum est, quod numquam factum erat, ut futurae uitae aeternae in resurrectione Christi nobis praeberetur exemplum. cum quaeris, sabbati otium cur non obseruat christianus. si Christus non uenit legem soluere, sed adinplere. respondeo: immo id propterea non obseruat christianus. quia quod ea figura prophetabatur, iam Christus inpleuit. in illo quippe habemus sabbatum, qui dixit: uenite ad me omnes. qui laboratis et onerati estis. et ego uos reficiam; tollite iugum meum super uos et discite a me, quoniam mitis sum et humilis corde, et inuenietis requiem animabus uestris.
Cum quaeris. quare christianus non obseruet differentiam ciborum, quae in lege praecipitur, si Christus non uenit legem [*]( 21 Matth. 11, 28 sq. ) [*]( 2 his LCb 3 adhoc LIMI 6 christianusj xps G 7 non ideo iam C 8 circumcisionem L2 10 resurrectionem i1 et quodj & quod k (pr. & m. 2 erp. et alt. supwscr.) L 11 est om. LSMG sacramentum Z1 13 adhuc s. l. C' 14 idem] id est PMb id#S*st (st s. I. a m. 2) L 15 computari S, (tn. 1 p exp. et m superscr.y G 16 praeberetur (b corr. ex u) M 17 quur L 18 christianusl xps M 20 profitebatur b 22 onerati (o s. l.) C 24 quia S 26 obseruat b )