Contra Faustum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VI, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 25, Pars I). Zycha, Joseph editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1891.

Quod cuncta animalium genera in arcam clauduntur: sicut omnes gentes, quas etiam Petro demonstratus discus ille significat, ecclesia continet. qucd et munda et inmunda ibi sunt animalia: sicut in ecclesiae sacramentis et boni et mali uersantur. quod septena sunt munda et bina inmunda: non quia pauciores sunt mali quam boni, sed quia boni seruant unitatem spiritus in uinculo pacis. sanctum autem spiritum diuina scriptura in septiformi operatione commendat sapientiae et intellectus, consilii et fortitudinis, scientiae et pietatis et timoris dei. unde et ille numerus quinquaginta dierum ad aduentum sancti spiritus pertinens in septies septenis, qui fiunt quadraginta nouem, uno addito consummatur: propter quod dictum est: studentes seruare unitatem spiritus in uinculo pacis. mali autem in binario numero ad schismata faciles et quodam modo diuisibiles ostenduntur. quod ipse Noe cum suis octauus enumeratur: quia in Christo spes resurrectionis nostrae adparuit, qui octauo die, id est post sabbati septimum primo a mortuis resurrexit; qui dies a passione tertius, in numero autem dierum, qui per omne tempus uoluuntur, octauus et primus est.

Quod arca conlecta ad unum cubitum desuper consummatur: sicut ecclesia corpus Christi in.unitatem conlecta sublimat et perficit. unde dicit in euangelio: qui mecum non conligit, spargit. quod aditus ei fit a latere: nemo quippe intrat in ecclesiam nisi per sacramentum remissionis [*]( 7 cf. Act. 10, 11 sq. 9 cf. Gen. 7, 2 14 cf. Es. 11. 2 sq. 17 Ephes. 4, 3 27 Matth. 12, 30 ) [*]( 3 ui] in b ut Sl (m. 2 &) magna fortitudinis Sl (rn. 2 corr. in magnA fortitudinem), magna fortitudine b sociaam M 4 tollerantem L •darcaitfifr 12 septiform#1 15 XL. VilllS 18 scismata SG sc*ismata (h er.) M 20 ennumeratur MSG numeratur C 25 collecti C 26 ecclesiam C collectam C sublimatur et perficitur P3b 28 a(j.ditus L )

346

peccatorum; hoc autem de Christi latere aperto manauit. quod inferiora arcae bicamerata et tricamerata construuntur: sicut ex omnibus gentibus uel bipertitam multitudinem congregat ecclesia propter circumcisionem et praeputium, uel tripertitam propter tres filios Noe, quorum progenie repletus est orbis. et ideo arcae inferiora ista dicta sunt, quia in hac terrena uita est diuersitas gentium, in summo autem omnes in unum consummamur. et non est ista uarietas: quia omnia et in omnibus Christus est tamquam nos uno cubito desuper caelesti unitate consummans.

Quod post septem dies, v ex quo ingressus est Noe in arcam, factum est diluuium: quia spe futurae quietis, quae septimo die significata est, baptizamur. quod praeter arcam omnis caro, quam terra sustentabat, diluuio consumpta est: quia praeter ecclesiae societatem aqua baptismi quamuis eadem sit, non solum non ualet ad salutem, sed ualet potius ad perniciem. quod quadraginta diebus et quadraginta noctibus pluit: quia omnis reatus peccatorum, qui in decem praeceptis legis admittitur, per uniuersum orbem terrarum, qui quattuor partibus continetur — decem quippe quater ducta quadraginta fiunt — siue ille reatus, quod ad dies pertinet, ex rerum prosperitate siue, quod ad noctes ex rerum aduersitate contractus sit, sacramento baptismi caelestis abluitur.

Quod Noe quingentorum erat annorum, cum ei locutus est dominus, ut arcam sibi faceret, et sescentos agebat annos, cum in eam esset ingressus — unde intellegitur per centum annos arca fabricata — quid aliud hic uidentur centum anni [*](1 cf. Gen. 6, 16 17 cf. Gen. 7, 17 sqq. 26 cf. Gen. 5, 31; 7,9 ) [*]( 1 xpT (o in i corr.) S 2 archae S et tricamerata («. l. m. 2) C 4 preputium C tripartitam M 6 ideo (o s. l.) S arce (' qui LSlMlG 9 uno] in uno C una (a ex o) M cubitu LPM1 10 celesti C 12 in spe C spes L 14 consummata LCb 15 aecclesiae S ecclesie C 17 pernitiem GS quo GLiSI XL S 18 preceptis C 19 ammittitur LGSIM' 21 XL S 23 celestis C 24 annorum erat SG 25 sexcentos SGMb 26 C 8 )

347

significare nisi aetates singulas saeculi? unde ista sexta aetas. quae conpletis quingentis usque ad sescentos significatur, in manifestatione euangelica ecclesiam construit; et ideo qui sibi ad uitam consulit, sit uelut quadratum lignum, paratus ad omne opus bonum et intret in fabricam sanctam: quia et secundus mensis anni sescentesimi. quo intrat Noe in arcam. eandem senariam aetatem significat. duo enim menses sexagenario numero concluduntur; a senario autem numero et sexaginta cognominantur et sescenti et sex milia et sexaginta milia et sescenta milia et sescenties, et quicquid deinceps in maioribus summis per eundem articulum numerus in infinita incrementa consurgit.

Et quod uicesimus et septimus dies mensis commemoratur, ad eiusdem quadraturae significationem pertinet, quae iam in quadratis lignis exposita est. sed hic euidentius, quia nos ad omne opus bonum paratos, id est quodam modo conquadratos trinitas perficit in memoria, qua deum recolimus, in intellegentia, qua cognoscimus, in uoluntate, qua diligimus: tria enim ter et hoc ter fiunt uiginti septem, qui est numeri ternarii quadratus. quod septimo mense arca sedit, hoc est requieuit, ad illam septimanam requiem significatio recurrit: et quia perfecti requiescunt, ibi quoque illius quadraturae numerus iteratur. nam uicesima septima die secundi mensis commendatum est hoc sacramentum. et rursus uicesima et septima die septimi mensis eadem commendatio confirmata est, cum arca requieuit. quod enim promittitur in spe. hoc exhibetur in re. porro quia ipsa septima requies cum octaua resurrectione coniungitur — neque enim reddito corpore finitur [*]( 20 cf. Gen. 8, 4 . 14 ) [*]( 1 etates C 2 sexcentos SGMb 3 construxit C 4 paratum b 6 sescentesimi C1 sexcentesimi SGMb 7 sex agi numero S sexagi numero JJlJlţ1ęr9 G sexaginario M 10 sescenta] sescenti L secenta C'* VI centies S 13 uicensimus L 14 que C 16 quadratos SG 18 quia ('1 20 archa (h s. I.) C 21 septimanam Eug. (ed. Knull p. 261): septimam Ub. b 22 quadrature C 23 uicensima L et septima SG 24 uigesima M uice.sima (n er.) L 26 archa C 28 resurrectiofi L )

348

requies, quae post hanc uitam excipit sanctos, sed potius totum hominem non adhuc spe, sed iam re ipsa omni ex parte et spiritus et corporis perfecta inmortali salute renouatum in aeternae uitae munus adsumit — quia ergo septima requies cum octaua resurrectione coniungitur. et hoc in sacramento regenerationis nostrae, id est in baptismo, altum profundumque mysterium est: quindecim cubitis supercreuit aqua excedens altitudinem montium, id est hoc sacramentum transcendit omnem sapientiam superborum. septem quippe et octo coniuncti quindecim fiunt. et quia septuaginta a septem et octoginta ab octo denominantur, coniuncto utroque numero centum quinquaginta diebus exaltata est aqua, eandem commendans nobis atque confirmans altitudinem baptismi in consecrando nouo homine ad tenendam quietis et resurrectionis fidem.

Quod post dies quadraginta emissus coruus non est reuersus, aut aquis utique interceptus aut aliquo supernatante cadauere inlectus. significat homines inmunditia cupiditatis teterrimos et ob hoc ad ea, quae foris sunt in hoc mundo, nimis intentos aut rebaptizari aut ab his, quos praeter arcam. id est praeter ecclesiam baptismus occidit. seduci et teneri. quod columba emissa non inuenta requie reuersa est, ostendit per nouum testamentum requiem sanctis in hoc mundo non esse promissam. post quadraginta enim dies emissa est; qui numerus uitam, quae in hoc mundo agitur, significat. denique post septem dies dimissa, propter illam septenariam [*](8 cf. Gen. 7, 20 ) [*]( 2 non ad spem sed iam rem ipsam b rem ipsa P re ipsam S rem ipsam G 3 immortalitatis (n s. pr. m add. m. 3) Pb mortali G 4 eterne uite C 7 misterium C 8 hoc om. C 12 CL 8 commendans (sec. n s. I. a m. 1) L 14 quiętis C 16 emissus est cornus non est reuersus LPb emissus est coruus et non reuersus SG emissus// non reuersus est (sed est paene er.) M 17 (alt.) aut (a s. l.) G. om. S1 18 in immunditia b 20 rebaptizati b archam C 21 secclesiam C ft baptismus (pr. s a m. 1 s. I.) C 22 quo L* 24 XL C 25 uitamq: L 26 damissa (sup. ę a m. 1 i) C)

349

operationem spiritalem, oliuae fructuosum surculum rettulit, quo significaret nonnullos etiam extra ecclesiam baptizatos, si eis pinguedo non defuerit caritatis, posteriore tempore quasi uespere in ore columbae tamquam in osculo pacis ad unitatis societatem posse perduci. quod post alios septem dies dimissa reuersa non est, significat finem saeculi, quando erit sanctorum requies, non adhuc in sacramento spei, quo in hoc tempore consociatur ecclesia, quamdiu bibitur, quod de Christi latere manauit, sed iam in ipsa perfectione salutis aeternae, cum tradetur regnum deo et patri. ut in illa perspicua contemplatione incommutabilis ueritatis nullis mysteriis corporalibus egeamus.

Nimis longum est, ut uel tam breuiter quam haec cucurri, cuncta contingam: cur sescentesimo et uno anno uitae Noe, id est peractis sescentis annis aperitur arcae tectum et tamquam reuelatur, quod erat absconditum sacramentum? cur uicesima septima die secundi mensis dicitur siccasse terra: tamquam finita esset iam baptizandi necessitas in numero dierum quinquagesimo et septimo. ipse est enim dies secundi mensis uicesimus septimus, qui numerus ex illa coniunctione spiritus et corporis septies octonos habet uno addito propter unitatis uinculum. cur de arca coniuncti exeant, qui disiuncti intrauerant. sic enim dictum erat. quod intrauerit in arcam Noe et filii eius et uxor eius et uxores filiorum eius: seorsum uiri, seorsum feminae commemoratae sunt. in hoc enim [*](6 cf. Gen. 8, 6 sqq. 10 cf. I Cor. 15. 24 17 cf. Gen. 8, 13 sq 24 cf. Gen. 7, 7 ) [*]( -3 pinquaedo L pingne.do (n er.) S 5 dies septem C 6 quando] qili b 7 in ante sacr. in ras. S quo] quoę (o ex a) L cui (tn ral. M 8 uiuitur SG bibitur (b corr. ex u) LM 10 traditur CGSb tradetur (i corr. in e) M tradetur Ll 11 nullus S nvllis (v s. i a m. 1) C 14 sexcentesimo CSGb 15 no$C sexcentis CSGMb archae C 17 uigesima M XXVII S terram Lb ls iam] in L baptizandi (i fin. 8. I. m. 1) L 20 uigesimus SMG 21 septiens L 22 Cur incipit c. 21 b archa C 23 archam C 24 seorsus (his) C 25 femine LS )

350

tempore huius sacramenti caro concupiscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem. exeunt autem Noe et uxor eius et filii eius et uxores filiorum eius, nunc coniuncte commemorati masculi et feminae, quia in fine saeculi atque in resurrectione iustorum omnimoda et perfecta pace spiritui corpus adhaerebit nulla mortalitatis indigentia uel concupiscentia resistente. cur animalia, quamuis et munda et inmunda in arca fuerint, tamen post egressum de arca non offeruntur deo in sacrificio nisi munda?

Quid deinde sibi uelit deo loquente ad Noe et tamquam rursus ab exordio - quia multis modis eadem significari opor- . tebat — figuram ecclesiae commendante, quod progenies eius benedicitur ad inplendam terram, quod dantur eis in escam cuncta animalia, sicut in illo disco Petro dicitur: macta et manduca? quod eiecto sanguine iubentur manducare: ne uita pristina quasi suffocata in conscientia teneatur, sed habeat tamquam effusionem per confessionem. quod testamentum posuit deus inter se et homines atque omnem animam uiuam, ne perdat eam diluuio, arcum, qui adparet in nubibus, qui numquam nisi de sole resplendet: illi enim non pereunt diluuio separati ab ecclesia, qui in prophetis et omnibus diuinis scripturis tamquam in dei nubibus agnoscunt Christi gloriam, non quaerunt suam. uerum ne adoratores huius solis amplius tumescant, sciant ita significari Christum aliquando per solem, sicut per leonem, per agnum, per lapidem cuiusdam similitudinis causa, non proprietatis substantia.

Iam uero illud, quod de uinea, quam plantauit inebriatus Noe, nudatus est in domo sua, cui non adpareat Christus [*](2 cf. Gal. 5, 17 3 cf. Gen. 8. 18 7 cf. Gen. 8, 20 14 Act. 10, 13 19 cf. Gen. 9, 1 sqq. 27 cf. Gen. 9, 20 aqq. ) [*]( 3 coniunctae SxGLMb 4 femine LSMG 5 adherebit LC 7 et (ante munda in ras.) L archa C 8 sacrifitio C 10 uelit M' 12 aecclesiae C commendatę C 13 esca LSG ęscam C 14 disco (1. 2 add.) S, om. G 17 per confessionem om. SG 21 ęcclesia C 23 querunt C 27 planta SI in ebriatus M inebriatur b 28 est (m. 2 add.) 8 )

351

passus in gente sua? tunc enim nudata est mortalitas carnis eius, Iudaeis scandalum, gentibus stultitia, ipsis autem uocatis Iudaeis et gentibus, tamquam Sem et Iapheth, dei uirtus et dei sapientia; quia quod stultum est dei, sapientius est quam homines, et quod infirmum est dei, fortius est quam homines. proinde in duobus filiis, maximo et minimo, duo populi figurati unam uestem a tergo portantes — sacramentum scilicet iam praeteritae atque transactae dominicae passionis — nuditatem patris neque intuentur, quia in Christi necem non consentiunt; et tamen honorant uelamento tamquam scientes, unde sind nati. medius autem filius, id est populus Iudaeorum — ideo medius, quia nec primatum apostolorum tenuit nec ultimus in gentibus credidit — uidit nuditatem patris, quia consensit in necem Christi et nuntiauit foras fratribus. per eum quippe manifestatum est et quodam modo publicatum, quod erat in prophetia secretum; ideoque fit seruus fratrum suorum. quid est enim aliud hodieque gens ipsa nisi quaedam scriniaria Christianorum. baiulans legem et prophetas ad testimonium adsertionis ecclesiae, ut nos honoremus per sacramentum, quod nuntiat illa per litteram ?.

Quem non autem excitet, quem non uel informet uel confirmet in fide, quod ita benedicuntur duo illi, qui nuditatem patris honorauerunt quamuis auersi, uelut quibus factum sceleratae uineae displicuerit? benedictus, inquit, dominus deus Sem. quamquam enim sit deus omnium gentium, quo- . dam modo tamen proprio uocabulo et in ipsis iam gentibus dicitur deus Israhel. et unde hoc factum est nisi ex [*](5 cf. I Cor. 1, 23 sqq. ) [*]( 2 uocatis C Eug. (ed. KniRl p 264), (s. I. a m. 2) L: om. SGMb 3 iafeth LCSMG 8 atque] et SG dominice S 11 filius autem b iudeorum C 14 manifestum b 17 hodię.eq: 81 hodie q:/// (uae er.) M hodie/// (que er.) L hodieq; (q; in ras.) C hodie que P hodie b ipsa gens (gens s. I. m. 1) C 18 baiolans S, (corr. ex uaiulans) M secclesiae C 21 quem] quae L uel quem non C infirmet Sx 22 illi duo SG 23 uelud Sl 25 quodamproprio (in ras.) C 27 ex (s. I.) G )

352

benedictione Iapheth? in populo enim gentium totum orbem terrarum occupauit ecclesia. hoc, prorsus hoc praenuntiabatur, cum diceretur: latificet deus Iapheth et habitet in domibus Sem. uidete, Manichaei, uidete; ecce in conspectu uestro est orbis terrarum: hoc stupetis, hoc doletis in populis nostris, quia latificat deus Iapheth. uidete, si non habitat in domibus Sem, id est in ecclesiis, quas filii prophetarum apostoli construxerunt. audite, quid dicat Paulus iam fidelibus gentibus: qui eratis, inquit, illo in tempore sine Christo, alienati a societate Israhel et peregrini testamentorum et promissionis spem non habentes et sine deo in hoc mundo. per haec uerba ostenditur,. quod nondum habitabat Iapheth in domibus Sem. sed paulo post quemadmodum concludat, aduertite. igitur iam, inquit, non estis peregrini et inquilini, sed estis ciues sanctorum et domestici dei superaedificati supra fundamentum apostolorum et prophetarum ipso summo angulari lapide existente Christo Iesu. ecce quomodo dilatatur Iapheth et habitat in domibus Sem. et tamen epistulas apostolorum, quibus haec omnia contestantur, tenetis, legitis, praedicatis. ubi et uos ipsos deputauerim, nisi in illa maledicta medietate, cui non est lapis angularis Christus? quia nec in illo pariete uos agnoscimus, qui ex circumcisione credidit in Christum, unde erant et apostoli, nec in isto, qui est ex praeputio, unde sunt omnes ex ceteris gentibus in eandem unitatem fidei tamquam in pacem anguli concurrentes. sed et omnes, qui quoslibet nostri canonis libros accipiunt et legunt. ubi Christus mortaliter natus et [*]( 3 Gen. 9, 26 sq. 9 Ephes. 2, 12 sqq. ) [*]( 1 iafeth LCSG 2 prorsus (pr. r s. I.) C hoc om. b 3 laaificet L letificet (le G) Gxb iafeth LCS 4 manichei C 6 laaificat L laetificat (s. ae a m. 1 scr. a) C lętificat b iafeth LC habitet SGMb 7 ecclesiis C prophetarum filii C 12 iafeth L iafeht C 13 quemammodum M concludit (s. i m. 1 superscr. a) C 14 iam (s. I.) M 16 super CSMG 18 iafeth LC habita 8 19 epistolas L 20 predicatis C 21 maled**icta C m*edietate G 25 pace LSGMb 26 nostri (s er.) S nostris G )

353

passus ostenditur, nec tamen eandem mortalitatem in passione nudatam consociato unitatis sacramento honorifice uelant, sed sine scientia pietatis et caritatis nuntiant illud, unde omnes nati sumus, quamuis inter se dissentiant, et Iudaei ab haereticis et ipsi haeretici alii ab aliis, - una tamen condicione seruitutis uel ad aliquam adtestationem uel ad aliquam probationem utiles sunt ecclesiae. nam et de haereticis dictum est: oportet et haereses esse, ut probati manifesti fiant inter uos. ite nunc et obiectate calumnias ueteribus litteris sacris; hoc agite, serui Cham; ite, quibus uiluit nudata caro. ex qua nati estis; neque enim esset, unde uos quoquo modo christianos appellare possetis, nisi Christus, sicut a prophetis praenuntiatus est. uenisset in mundum, bibisset de uinea sua calicem illum, qui transire non potuit, dormisset in passione sua tamquam in ebrietate stultitiae. quae sapientior est hominibus; atque ita nudaretur mortalis carnis infirmitas per occultum dei consilium fortior hominibus; quam nisi dei uerbum suscepisset, nomen omnino christianum, quo et uos gloriamini, non esset in terris. uerum hoc agite, ut dixi; inridenter prodite, quod nos reuerenter honoremus: utatur uobis ecclesia tamquam subditis sibi, ut probati manifesti fiant in ea. usque adeo nihil, quod uel habitura uel passura erat, prophetae illi tacuerunt, ut et uos ibi locis uestris inueniamus in uanitate perniciosa ad reprobos capiendos, utili autem ad probatos manifestandos.

Christum dicitis ab Israhelitis prophetis non esse praedictum, cui praedicendo omnes illae paginae uigilant, si eas perscrutari pietate quam exagitare leuitate malletis. quis alius in Abraham exit de terra sua et de cognatione sua. ut apud [*]( 8 I Cor. 11. 19 ) [*]( 2 consotiato C 4 (et 7) hereticis LC 5 heretici LC alii om. b 7 secclesiae C 8 hereses LC 9 calumpniaa C 15 ebriaaate L hebrietate C quae] q C 17 quam—terris (m. poster. add.) S 19 ut dixi om. b 20 honoramus b 24 pernitiosa CG utiles b probatis L 26 dicitis om. b 27 pagine L 28 Quis incipit c. 25 b 29 sua-cognatione (in marg. m. 1 add.) C cognatione (e ex &) L ) [*]( XXV. Ang. sect. 6. ) [*]( 28 )

354

exteros ditetur et locupletetur, nisi qui relicta terra et cognatione Iudaeorum, unde secundum carnem natus est, apud gentes ita praepollet et praeualet, ut uidemus? quis alius in Isaac lignum sibi portabat ad uictimam, nisi qui crucem sibi ad passionem ipse portauit? quis alius aries inmolandus in uepre cornibus adhaerebat, nisi qui crucis patibulo pro nobis offerendus adfigebatur?.

Quis alius in angelo cum Iacob luctatus, cum sibi praeualentem quasi fortiorem infirmior uictusque uictorem partim benedicit, partim latitudinem femoris eius claudam reddit, nisi qui praeualere aduersus se passus populum Israhel quosdam. qui crediderunt, benedixit in eis? latitudo autem femoris Iacob in multitudine carnalis populi claudicauit. quis alius lapis positus ad caput Iacob, ut nominatim quodam modo exprimeretur. etiam unctus est nisi caput uiri Christus? quis enim Christum nescit ab unctione appellari? qui etiam hoc ipsum in euangelio commemorans et de se figuratum apertissime testificans, cum quendam Nathanahelem dixisset uere Israhelitam, in quo dolus non esset, et cum ille tamquam lapidem illum habens ad caput confessus eum esset filium dei et regem Israhel - ista confessione quodam modo unguens lapidem, id est ipsum esse confitens Christum — ibi oportune dominus etiam illud commemorauit, quod tunc uidit Iacob, qui per benedictionem appellatus est Israhel. amen dico uobis, inquit, uidebitis caelum apertum et angelos dei ascendentes et descendentes super filium hominis. hoc enim Israhel uiderat, cum illum lapidem ad caput habebat, a terra in caelum scalas, per quas ascendebant et descendebant angeli dei; in quibus [*]( 1 cf. Gen. 12, 1 sqq. 4 cf. Gen. 22, 6 10 cf. Gen. 32, 24 sqq. 24 Ioh. 1, 47 sqq. 27 cf. Gen. 28, 11 sqq. ) [*]( 4 sibi om. S 5 portabat b 6 adherebat LC 7 effigebatur 81G 9 uictorque LSG uictusque (corr. ex uictorq' m. 3) P 10 claudtl b 16 quo BIG euangelio fn add. m. 2) L 18 israhelitem SlG 21 ungens Mb 22 opportune SG comraemorauit illud C 25 (et 27) celum C )

355

significati sunt euangelistae, praedicatores Christi. ascendentes utique, cum ad intellegendam eius supereminentissimam diuinitatem excedunt uniuersam creaturam, ut eum inueniant in principio deum apud deum, per quem facta sunt omnia; descendentes autem, ut eum inueniant factum ex muliere, factum sub lege, ut eos, qui sub lege erant, redimeret. in illo enim scalae a terra usque ad caelum, a carne usque ad spiritum, quia in illo carnales proficiendo uelut ascendendo spiritales fiunt. ad quos lacte nutriendos etiam ipsi spiritales descendunt quodam modo, cum eis non possunt loqui quasi spiritalibus, sed quasi carnalibus: sic et ascenditur et descenditur super filium hominis. filius enim hominis sursum in capite nostro, quod est ipse saluator; et filius hominis deorsum in corpore suo, quod est ecclesia. ipsum et scalas intellegimus, quia ipse dixit: ego sum uia. ad ipsum ergo ascenditur, ut in ecclesiis intellegatur; et ad ipsum descenditur, ut in membris suis paruuli nutriantur; et per illum ascenditur et descenditur. exemplum quippe eius sequentes praedicatores eius non solum se erigunt, ut eum sublimiter expectent, sed etiam humiliant, ut eum temperanter adnuntient. uidete apostolum ascendentem: siue, inquit, mente excessimus. deo; uidete et descendentem: siue, inquit, temperantes sumus, uobis. dicat et per quem ascenderit et descenderit: caritas enim, inquit. Christi conpellit nos iudicantes hoc, quoniam unus pro omnibus mortuus est; ergo omnes mortui sunt; et pro omnibus mortuus est, ut qui uiuunt. iam non sibi uiuant, sed ei. qui pro ipsis mortuus est et resurrexit. - [*]( 4 cf. loh. 1, 1 sqq. 6 cf. Gal. 4, 4 sq. 11 cf. I Cor. 3, 1 sqq. 15 Ioh. 14, 6 21 n Cor. 5, 13 sqq. ) [*]( 4 descentes M 7 usq; (q; 8. I. add. m. f) C 8 profltiendo C tielud SJG 9 lactg G 14 corpo 01 16 ecclesiis Eug. (ed. Kntill p. 267): excelsis lib. b 17 paruulis Eug. 18 exemplum quippe eius (in ras. add. m. 2) 8 19 spectent C 21 excesimus Z' 26 si unus b 26 qui] & qui (& 8. I.) S ) [*]( 23* )

356

Haec in scripturis sanctis sancta spectacula quem non delectant. sanam doctrinam non sustinens ad fabulas conuertitur. et illae quidem fabulae animas in qualibet corporis aetate pueriles uaria quadam delectatione sollicitant. sed nos, iam corpus Christi, agnoscamus in psalmo uocem nostram et dicamus ei: narrauerunt mihi iniusti delectationes, sed non sicut lex tua, domine. Christus mihi ubique illorum librorum, ubique illarum scripturarum peragranti et anhelanti in sudore illo damnationis humanae siue ex aperto siue ex occulto occurrit et reficit. ipse mihi et ex nonnulla difficultate inuentionis suae desiderium inflammat, quo id quod inuenero, auide sorbeam medullisque reconditum salubriter teneam.