Contra Faustum
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VI, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 25, Pars I). Zycha, Joseph editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1891.
Et posuit dominus deus Cain signum, ne eum occidat omnis, qui inuenerit. hoc reuera multum mirabile est, quemadmodum omnes gentes, quae a Romanis subiugatae sunt, in ritum Romanorum sacrorum tansierint eaque sacrilegia obseruanda et celebranda susceperint, gens autem Iudaea siue sub paganis regibus siue sub christianis non amiserit signum legis suae, quo a ceteris gentibus populisque distinguitur; et omnis imperator uel rex, qui eos, in regno suo inuenit, cum ipso signo eos inuenit nec occidit, id est non efficit, ut non sint Iudaei, certo quodam et proprio suae obseruationis signo a ceterarum gentium communione discreti, nisi quicumque eorum ad Christum transierit, ut iam non inueniatur Cain nec exeat a facie dei nec habitet in terra Naim, id quod dicitur interpretari "commotio." contra quod malum deus rogatur in psalmo: ne dederis in motum pedes meos, et: manus peccatorum non moueant me, et: qui tribulant me, exultabunt, si motus fuero; et: dominus a dextris est mihi, ne commouear et innumerabilia talia: quod patiuntur omnes, qui exeunt a facie dei. id est a misericordia dilectionis eius. unde dicitur in quodam psalmo: ego dixi in abundantia mea, non mouebor in aeternum. sed uide, quid sequitur: domine, in uoluntate tua praestitisti decori meo uirtutem; auertisti autem faciem tuam et factus sum conturbatus. unde intellegitur omnem animam participatione lucis dei, non per se ipsam, esse pulchram et decoram et uirtute pollentem. quod et isti Manichaei si considerarent et intellegerent, non in [*]( 3 Gen. 4, 15 17 Ps. 65; 9 18 Ps. 35, 12 19 Ps. 12, 5 20 PB. 15, 8 23 Ps. 29, 7 sq. ) [*]( 5 Bubiugate C subiecta b 6 eaquae L 7 caelebranda L 8 iudea C 13 caerarum L' 15 nec] ne LCSMG 16 naim id C: nai id L naiid M naid (d in ras; uidet. m er.) SG interpraaari L 19 ex»ultabant (s er.) M 20 nej nec Cb 21 dni b 24 eternum C 25 praestaisti L 26 tua a me b 29 manichei CL )
Quem enim non moueat ad quaerendum et intellegendum Christum in illis libris, ut ea omittam, quae quamuis tanto suauius contemplentur, quanto ex absconditioribus locis enucleantur, tamen exigunt prolixitatem dissertationis, quia pluribus adtestationibus indigent, ut omittam ergo talia: quem non moueat ad salubrem fidem, quod Enoch septimus ab Adam deo placuit et translatus est: et septima requies praedicatur, ad quam transfertur omnis, qui tamquam sexto die sexta aetate saeculi Christi aduentu formatur? quod Noe cum suis per aquam et lignum liberatur: sicut familia Christi per baptismum crucis passione signatum. quod de lignis quadratis eadem arca fabricatur: sicut ecclesia de sanctis [*]( 10 cf. Gen. 4, 16 21 cf. Gen. 5, 24 24 cf. Gen. 7, 23 ) [*]( 1 natura substantia; b 8 indei C 10 iuconditatem L eden 081G2 aedem L ęden M eden (n ex m) P eodem 81GI interpretatur epulationem LCM interpretatur epulatio b 11 paradysus S 15 querendum C 16 ea] eam LWG1 17 contemplerentur S, (in mg. m. rec. X cõplecterpntur) G contemplentvr (v sup. e a m. 1) M absconditioribus] abditioribus SMC2G 20 quae LSlGl moneant LCPGSb enoc C 24 liberatur (liber s. l. a m. 2) 8 25 passionem L signatur b 26 archa S )
Quod cuncta animalium genera in arcam clauduntur: sicut omnes gentes, quas etiam Petro demonstratus discus ille significat, ecclesia continet. qucd et munda et inmunda ibi sunt animalia: sicut in ecclesiae sacramentis et boni et mali uersantur. quod septena sunt munda et bina inmunda: non quia pauciores sunt mali quam boni, sed quia boni seruant unitatem spiritus in uinculo pacis. sanctum autem spiritum diuina scriptura in septiformi operatione commendat sapientiae et intellectus, consilii et fortitudinis, scientiae et pietatis et timoris dei. unde et ille numerus quinquaginta dierum ad aduentum sancti spiritus pertinens in septies septenis, qui fiunt quadraginta nouem, uno addito consummatur: propter quod dictum est: studentes seruare unitatem spiritus in uinculo pacis. mali autem in binario numero ad schismata faciles et quodam modo diuisibiles ostenduntur. quod ipse Noe cum suis octauus enumeratur: quia in Christo spes resurrectionis nostrae adparuit, qui octauo die, id est post sabbati septimum primo a mortuis resurrexit; qui dies a passione tertius, in numero autem dierum, qui per omne tempus uoluuntur, octauus et primus est.
Quod arca conlecta ad unum cubitum desuper consummatur: sicut ecclesia corpus Christi in.unitatem conlecta sublimat et perficit. unde dicit in euangelio: qui mecum non conligit, spargit. quod aditus ei fit a latere: nemo quippe intrat in ecclesiam nisi per sacramentum remissionis [*]( 7 cf. Act. 10, 11 sq. 9 cf. Gen. 7, 2 14 cf. Es. 11. 2 sq. 17 Ephes. 4, 3 27 Matth. 12, 30 ) [*]( 3 ui] in b ut Sl (m. 2 &) magna fortitudinis Sl (rn. 2 corr. in magnA fortitudinem), magna fortitudine b sociaam M 4 tollerantem L •darcaitfifr 12 septiform#1 15 XL. VilllS 18 scismata SG sc*ismata (h er.) M 20 ennumeratur MSG numeratur C 25 collecti C 26 ecclesiam C collectam C sublimatur et perficitur P3b 28 a(j.ditus L )
Quod post septem dies, v ex quo ingressus est Noe in arcam, factum est diluuium: quia spe futurae quietis, quae septimo die significata est, baptizamur. quod praeter arcam omnis caro, quam terra sustentabat, diluuio consumpta est: quia praeter ecclesiae societatem aqua baptismi quamuis eadem sit, non solum non ualet ad salutem, sed ualet potius ad perniciem. quod quadraginta diebus et quadraginta noctibus pluit: quia omnis reatus peccatorum, qui in decem praeceptis legis admittitur, per uniuersum orbem terrarum, qui quattuor partibus continetur — decem quippe quater ducta quadraginta fiunt — siue ille reatus, quod ad dies pertinet, ex rerum prosperitate siue, quod ad noctes ex rerum aduersitate contractus sit, sacramento baptismi caelestis abluitur.
Quod Noe quingentorum erat annorum, cum ei locutus est dominus, ut arcam sibi faceret, et sescentos agebat annos, cum in eam esset ingressus — unde intellegitur per centum annos arca fabricata — quid aliud hic uidentur centum anni [*](1 cf. Gen. 6, 16 17 cf. Gen. 7, 17 sqq. 26 cf. Gen. 5, 31; 7,9 ) [*]( 1 xpT (o in i corr.) S 2 archae S et tricamerata («. l. m. 2) C 4 preputium C tripartitam M 6 ideo (o s. l.) S arce (' qui LSlMlG 9 uno] in uno C una (a ex o) M cubitu LPM1 10 celesti C 12 in spe C spes L 14 consummata LCb 15 aecclesiae S ecclesie C 17 pernitiem GS quo GLiSI XL S 18 preceptis C 19 ammittitur LGSIM' 21 XL S 23 celestis C 24 annorum erat SG 25 sexcentos SGMb 26 C 8 )
Et quod uicesimus et septimus dies mensis commemoratur, ad eiusdem quadraturae significationem pertinet, quae iam in quadratis lignis exposita est. sed hic euidentius, quia nos ad omne opus bonum paratos, id est quodam modo conquadratos trinitas perficit in memoria, qua deum recolimus, in intellegentia, qua cognoscimus, in uoluntate, qua diligimus: tria enim ter et hoc ter fiunt uiginti septem, qui est numeri ternarii quadratus. quod septimo mense arca sedit, hoc est requieuit, ad illam septimanam requiem significatio recurrit: et quia perfecti requiescunt, ibi quoque illius quadraturae numerus iteratur. nam uicesima septima die secundi mensis commendatum est hoc sacramentum. et rursus uicesima et septima die septimi mensis eadem commendatio confirmata est, cum arca requieuit. quod enim promittitur in spe. hoc exhibetur in re. porro quia ipsa septima requies cum octaua resurrectione coniungitur — neque enim reddito corpore finitur [*]( 20 cf. Gen. 8, 4 . 14 ) [*]( 1 etates C 2 sexcentos SGMb 3 construxit C 4 paratum b 6 sescentesimi C1 sexcentesimi SGMb 7 sex agi numero S sexagi numero JJlJlţ1ęr9 G sexaginario M 10 sescenta] sescenti L secenta C'* VI centies S 13 uicensimus L 14 que C 16 quadratos SG 18 quia ('1 20 archa (h s. I.) C 21 septimanam Eug. (ed. Knull p. 261): septimam Ub. b 22 quadrature C 23 uicensima L et septima SG 24 uigesima M uice.sima (n er.) L 26 archa C 28 resurrectiofi L )
Quod post dies quadraginta emissus coruus non est reuersus, aut aquis utique interceptus aut aliquo supernatante cadauere inlectus. significat homines inmunditia cupiditatis teterrimos et ob hoc ad ea, quae foris sunt in hoc mundo, nimis intentos aut rebaptizari aut ab his, quos praeter arcam. id est praeter ecclesiam baptismus occidit. seduci et teneri. quod columba emissa non inuenta requie reuersa est, ostendit per nouum testamentum requiem sanctis in hoc mundo non esse promissam. post quadraginta enim dies emissa est; qui numerus uitam, quae in hoc mundo agitur, significat. denique post septem dies dimissa, propter illam septenariam [*](8 cf. Gen. 7, 20 ) [*]( 2 non ad spem sed iam rem ipsam b rem ipsa P re ipsam S rem ipsam G 3 immortalitatis (n s. pr. m add. m. 3) Pb mortali G 4 eterne uite C 7 misterium C 8 hoc om. C 12 CL 8 commendans (sec. n s. I. a m. 1) L 14 quiętis C 16 emissus est cornus non est reuersus LPb emissus est coruus et non reuersus SG emissus// non reuersus est (sed est paene er.) M 17 (alt.) aut (a s. l.) G. om. S1 18 in immunditia b 20 rebaptizati b archam C 21 secclesiam C ft baptismus (pr. s a m. 1 s. I.) C 22 quo L* 24 XL C 25 uitamq: L 26 damissa (sup. ę a m. 1 i) C)
Nimis longum est, ut uel tam breuiter quam haec cucurri, cuncta contingam: cur sescentesimo et uno anno uitae Noe, id est peractis sescentis annis aperitur arcae tectum et tamquam reuelatur, quod erat absconditum sacramentum? cur uicesima septima die secundi mensis dicitur siccasse terra: tamquam finita esset iam baptizandi necessitas in numero dierum quinquagesimo et septimo. ipse est enim dies secundi mensis uicesimus septimus, qui numerus ex illa coniunctione spiritus et corporis septies octonos habet uno addito propter unitatis uinculum. cur de arca coniuncti exeant, qui disiuncti intrauerant. sic enim dictum erat. quod intrauerit in arcam Noe et filii eius et uxor eius et uxores filiorum eius: seorsum uiri, seorsum feminae commemoratae sunt. in hoc enim [*](6 cf. Gen. 8, 6 sqq. 10 cf. I Cor. 15. 24 17 cf. Gen. 8, 13 sq 24 cf. Gen. 7, 7 ) [*]( -3 pinquaedo L pingne.do (n er.) S 5 dies septem C 6 quando] qili b 7 in ante sacr. in ras. S quo] quoę (o ex a) L cui (tn ral. M 8 uiuitur SG bibitur (b corr. ex u) LM 10 traditur CGSb tradetur (i corr. in e) M tradetur Ll 11 nullus S nvllis (v s. i a m. 1) C 14 sexcentesimo CSGb 15 no$C sexcentis CSGMb archae C 17 uigesima M XXVII S terram Lb ls iam] in L baptizandi (i fin. 8. I. m. 1) L 20 uigesimus SMG 21 septiens L 22 Cur incipit c. 21 b archa C 23 archam C 24 seorsus (his) C 25 femine LS )
Quid deinde sibi uelit deo loquente ad Noe et tamquam rursus ab exordio - quia multis modis eadem significari opor- . tebat — figuram ecclesiae commendante, quod progenies eius benedicitur ad inplendam terram, quod dantur eis in escam cuncta animalia, sicut in illo disco Petro dicitur: macta et manduca? quod eiecto sanguine iubentur manducare: ne uita pristina quasi suffocata in conscientia teneatur, sed habeat tamquam effusionem per confessionem. quod testamentum posuit deus inter se et homines atque omnem animam uiuam, ne perdat eam diluuio, arcum, qui adparet in nubibus, qui numquam nisi de sole resplendet: illi enim non pereunt diluuio separati ab ecclesia, qui in prophetis et omnibus diuinis scripturis tamquam in dei nubibus agnoscunt Christi gloriam, non quaerunt suam. uerum ne adoratores huius solis amplius tumescant, sciant ita significari Christum aliquando per solem, sicut per leonem, per agnum, per lapidem cuiusdam similitudinis causa, non proprietatis substantia.
Iam uero illud, quod de uinea, quam plantauit inebriatus Noe, nudatus est in domo sua, cui non adpareat Christus [*](2 cf. Gal. 5, 17 3 cf. Gen. 8. 18 7 cf. Gen. 8, 20 14 Act. 10, 13 19 cf. Gen. 9, 1 sqq. 27 cf. Gen. 9, 20 aqq. ) [*]( 3 coniunctae SxGLMb 4 femine LSMG 5 adherebit LC 7 et (ante munda in ras.) L archa C 8 sacrifitio C 10 uelit M' 12 aecclesiae C commendatę C 13 esca LSG ęscam C 14 disco (1. 2 add.) S, om. G 17 per confessionem om. SG 21 ęcclesia C 23 querunt C 27 planta SI in ebriatus M inebriatur b 28 est (m. 2 add.) 8 )
Quem non autem excitet, quem non uel informet uel confirmet in fide, quod ita benedicuntur duo illi, qui nuditatem patris honorauerunt quamuis auersi, uelut quibus factum sceleratae uineae displicuerit? benedictus, inquit, dominus deus Sem. quamquam enim sit deus omnium gentium, quo- . dam modo tamen proprio uocabulo et in ipsis iam gentibus dicitur deus Israhel. et unde hoc factum est nisi ex [*](5 cf. I Cor. 1, 23 sqq. ) [*]( 2 uocatis C Eug. (ed. KniRl p 264), (s. I. a m. 2) L: om. SGMb 3 iafeth LCSMG 8 atque] et SG dominice S 11 filius autem b iudeorum C 14 manifestum b 17 hodię.eq: 81 hodie q:/// (uae er.) M hodie/// (que er.) L hodieq; (q; in ras.) C hodie que P hodie b ipsa gens (gens s. I. m. 1) C 18 baiolans S, (corr. ex uaiulans) M secclesiae C 21 quem] quae L uel quem non C infirmet Sx 22 illi duo SG 23 uelud Sl 25 quodamproprio (in ras.) C 27 ex (s. I.) G )
Christum dicitis ab Israhelitis prophetis non esse praedictum, cui praedicendo omnes illae paginae uigilant, si eas perscrutari pietate quam exagitare leuitate malletis. quis alius in Abraham exit de terra sua et de cognatione sua. ut apud [*]( 8 I Cor. 11. 19 ) [*]( 2 consotiato C 4 (et 7) hereticis LC 5 heretici LC alii om. b 7 secclesiae C 8 hereses LC 9 calumpniaa C 15 ebriaaate L hebrietate C quae] q C 17 quam—terris (m. poster. add.) S 19 ut dixi om. b 20 honoramus b 24 pernitiosa CG utiles b probatis L 26 dicitis om. b 27 pagine L 28 Quis incipit c. 25 b 29 sua-cognatione (in marg. m. 1 add.) C cognatione (e ex &) L ) [*]( XXV. Ang. sect. 6. ) [*]( 28 )
Quis alius in angelo cum Iacob luctatus, cum sibi praeualentem quasi fortiorem infirmior uictusque uictorem partim benedicit, partim latitudinem femoris eius claudam reddit, nisi qui praeualere aduersus se passus populum Israhel quosdam. qui crediderunt, benedixit in eis? latitudo autem femoris Iacob in multitudine carnalis populi claudicauit. quis alius lapis positus ad caput Iacob, ut nominatim quodam modo exprimeretur. etiam unctus est nisi caput uiri Christus? quis enim Christum nescit ab unctione appellari? qui etiam hoc ipsum in euangelio commemorans et de se figuratum apertissime testificans, cum quendam Nathanahelem dixisset uere Israhelitam, in quo dolus non esset, et cum ille tamquam lapidem illum habens ad caput confessus eum esset filium dei et regem Israhel - ista confessione quodam modo unguens lapidem, id est ipsum esse confitens Christum — ibi oportune dominus etiam illud commemorauit, quod tunc uidit Iacob, qui per benedictionem appellatus est Israhel. amen dico uobis, inquit, uidebitis caelum apertum et angelos dei ascendentes et descendentes super filium hominis. hoc enim Israhel uiderat, cum illum lapidem ad caput habebat, a terra in caelum scalas, per quas ascendebant et descendebant angeli dei; in quibus [*]( 1 cf. Gen. 12, 1 sqq. 4 cf. Gen. 22, 6 10 cf. Gen. 32, 24 sqq. 24 Ioh. 1, 47 sqq. 27 cf. Gen. 28, 11 sqq. ) [*]( 4 sibi om. S 5 portabat b 6 adherebat LC 7 effigebatur 81G 9 uictorque LSG uictusque (corr. ex uictorq' m. 3) P 10 claudtl b 16 quo BIG euangelio fn add. m. 2) L 18 israhelitem SlG 21 ungens Mb 22 opportune SG comraemorauit illud C 25 (et 27) celum C )
Haec in scripturis sanctis sancta spectacula quem non delectant. sanam doctrinam non sustinens ad fabulas conuertitur. et illae quidem fabulae animas in qualibet corporis aetate pueriles uaria quadam delectatione sollicitant. sed nos, iam corpus Christi, agnoscamus in psalmo uocem nostram et dicamus ei: narrauerunt mihi iniusti delectationes, sed non sicut lex tua, domine. Christus mihi ubique illorum librorum, ubique illarum scripturarum peragranti et anhelanti in sudore illo damnationis humanae siue ex aperto siue ex occulto occurrit et reficit. ipse mihi et ex nonnulla difficultate inuentionis suae desiderium inflammat, quo id quod inuenero, auide sorbeam medullisque reconditum salubriter teneam.
Ipse mihi in Ioseph innuit, qui persequentibus et uendentibus fratribus in Aegypto post labores honoratur. didicimus enim labores Christi in orbe gentium, quem significabat Aegyptus, per uarias passiones martyrum; et nunc uidemus honorem Christi in eodem orbe terrarum erogatione frumenti sui sibi omnia subiugantis. ipse mihi innuit in uirga Moysi, quae in terra serpens effecta eius mortem figurauit a serpente uenientem; sed — quod adprehensa cauda significat - posterius peractis iam omnibus in fine actionis ad id, quod fuerat, resurgendo reuertitur, ubi per uitae reparationem morte consumpta nihil serpentis adparet. nos quoque, corpus eius, [*](2 cf. n Tim. 4, 4 6 Ps. 118, 85 15 Gen. 37—47 21 cf. Ex. 4, 2 sqq. ) [*]( 2 conuertitur 81 8 ille L 4 quedam S 6 delect. (in mg. al. fabulationes) b 7 ubi L 8 anhelanti (h s. I.) SM anelanti LG 9 dampnationis C 10 occurrit (s. I. m. 2) S 11 quod C quod L 12 auidius (in ras.) S abide LGltfl sorbeam (b ex u fact.) SMG sorueam L sorbeatur b 14 (et 19) innuitur P3b 15 ęgypto C didicimus (alt. di s. l.) C 18 orbe (m er.) L erogatione (m er.) L 19 sibi om. LCb 20 serpente (m. er.) L 21 apprehensa GM cauda (d corr. ex s) MG post cauda seq. eius rursus uirga redditur in SMG 22 peractis] partis M 23 fuerat (in marU. m. 2 add.) L reparatione G )
Iam de exitu Israhel ex Aegypto non ego, sed apostolus loquatur: nolo autem uos ignorare, fratres, quia patres nostri omnes sub nube fuerunt et omnes per mare transierunt et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in mari et omnes eandem escam spiritalem manducauerunt et omnes eundem potum spiritalem biberunt; bibebant enim de spiritali consequenti petra, petra autem erat Christus. exponendo unum in cetera introduxit intellectum. si enim petra Christus propter firmitatem, cur non et manna Christus tamquam panis uiuus, qui de caelo descendit? quo uere qui uescuntur, spiritaliter uiuunt; nam illi ueterem figuram carnaliter accipientes mortui sunt. sed cum dicit apostolus: eundem cibum spiritalem manducauerunt, ostendit et illud spiritaliter intellegi in Christo: sicut et potum cur spiritalem dixisset, aperuit. cum subiunxit: petra autem erat Christus; quo aperto cuncta fulserunt. cur ergo non et nubes Christus et columna, quia rectus et firmus et fulciens infirmitatem nostram, per noctem lucens, per diem non lucens, ut qui non uident. uideant, et qui uident, caeci fiant? rubet et mare rubrum: baptismus utique Christi sanguine consecratus. hostes sequentes a tergo moriuntur: peccata praeterita. [*]( 4 cf. I Cor. 15, 26 7 I Cor. 10, 1 sqq. 16 cf. Ioh. 6. 42 24 Ioh. 9, 39 ) [*]( 1 nouissimo fine C 3 iuditii C plabarur M1 appraehensa L appraehensa G adprehensa C 4 inimicam L 7 loquitur LSGMb quoniam b 9 moysen G moyse (n er.) Cy (y superscr.) M 10 sescam C 12 enim] autem Sb spiriTali (ri s. l. add. m. 1) L sequente C consequente eos b 15 quur L 16 apiritnaliter C 18 (et 20) spiritualem C 22 cur fi ergo 999 (fi s. l.) S xpf non et nubes C et om. LS1 23 quia (a 8. I.) S fnltiens C 25 ceci C ruhet] nubes (corr. ex rube) P3b )
Ducitur populus per desertum: baptizati omnes nondum perfruentes promissa patria, sed quod non uident sperando et per patientiam expectando tamquam in deserto sunt; et illic laboriosae et periculosae temptationes, ne reuertantur corde in Aegyptum. nec ibi tamen Christus deserit; nam et illa columna non recedit. et amarae aquae ligno dulcescunt, quia inimici populi signo crucis Christi honorificato mansuescunt: et duodecim fontes septuaginta palmae arbores inrigantes apostolicam gratiam praefigurant populos in septenario numero decuplato rigantem, ut per septiforme spiritus donum legis decalogus inpleatur. et hostis intercludere molitus uiam extensis Moysi manibus signo crucis dominicae superatur. et morsus mortiferi serpentum exaltato et respecto aeneo serpente sanantur. quod uerbis ipsius domini declaratur: sicut exaltauit, inquit; Moyses serpentem in heremo. sic oportet exaltari filium hominis, ut omnis, qui credit in eum. non pereat, sed habeat uitam aeternam. itane etiam ista non clamant? tantane est surditas in cordibus duris ? fit pascha in occisione ouis: occiditur Christus, de quo in euangelio dicitur: ecce agnus dei, ecce qui tollit peccatum mundi. prohibentur qui pascha faciunt ossa frangere: non franguntur in cruce ossa domini; adtestatur euangelista hinc esse dictum: os eius non comminuetis. sanguine inliniuntur postes, ut pernicies depellatur: signantur signo dominicae passionis in frontibus populi ad tutelam salutis. datur ibi lex [*]( 1 cf. Ez. 17, 1 8 cf. Hom. 8, 25 6 cf. Num. 14, 14 8 cf. Ei. 15, 23 sqq. 12 cf. Ex. 17 14 Num. 21, 8 Ioh. 8, 14 20 Ioh. 1, 29 23 Ex. 12, 46 Ioh. 19, 39 24 cf. Ex. 12, 22 sq. ) [*]( 2 s*perando C 4 cordae (exp. m. 2) L 5 aegyptom «S'6?1 6 amare L quia]qfli b 7 inimici (c in ras.) S ibi mihi (b ex n corr.) G 9 septinario bGM' 10 septiforme b 18 mortiferi. (s uid. er.) L v serpentam (v m. 1 superscr; e m. 2 easp.) L serpentium S G 15 eremo Ll 16 credit Eug. (ed. Kndll p. 271): credidit S credident LCGMb 19 ęuangelio C 20 peccata Cb 23 eius (s in ras.) S enim G inlinuntur Cl 24 pernities C )