Contra Duas Epistulas Pelegianorum
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 60). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1913.
Quapropter multa deus facit in homine bona, quae non facit homo, nulla uero facit homo, quae non deus facit ut faciat homo. proinde cupiditas boni non homini a domino esset, si bonum non esset; si autem bonum est, non nisi ab illo nobis est, qui summe atque ineommutabiliter bonus est. quid est enim boni cupiditas nisi caritas, de qua Iohannes apostolus sine ambiguitate loquitur dicens: caritas ex deo est? nec [*]( 5Prou. 8,35 Ps.50,17 11 Ps.50,17 15.19 Ex.4,12 22multa—lit faciat homo] cf. Prosperi Aquitani sent. ex Aug. delib.314 (LI 475M) 281 Ioh. 4,7 ) [*]( 2 nos] os 0 aumento Otnl et] ex F inplet-nostro om. OBEF 4 parere C praeparareF 6 aperiews0 adnuntianit OmlV 7 dns V 10 aperitb dicit om.b iuuendoOmi 11 an]at OB,om.bd 12 istorum aliqui ita desipiunt bd 13 contendunt Oml 16 te om.C 17 adimpleuo Oml 18 eorum om.Vb pr. ad om.Oml dum B 20 utrumque om.Oml dnin Vb undistorum Oml 22 qu»apropter B 23 quae n ds add. m20 facit deus EFbd 27 iohannis V )
Quid est ergo, quod in consequentibus, ubi ca, quae ipsi sentiunt, commemorant, dicunt se confiteri \'gratiam quoque adiuuare uniuscuiusque bonum propositum, non tamen reluctanti studium uirtutis inmittere\'? hoc quippe ita dicunt, uclut homo a se ipso sine adiutorio dei habeat propositum bonum studiumque uirtutis, quo merito praecedente dignus sit adiuuari dei gratia subsequente. putant enim fortasse ita dixisse apostolum: scimus quia diligentibus deum omnia cooperantur in bonum m his, qui secundum propositum uocati sunt, ut propositum hominis uellct intellegi, quod propositum tamquam bonum meritum [*]( 4. 16 Ps. 58, 11 5Ps. 20, 4 17 Ps. 22, 6 20 Iulianus cf. 469, 1S 25 Rom. 8, 28 ) [*]( 2 pr. est om. EFbd hac Oml 3 postoriores 0 6 benedictione CEFbd dulcidinis Oml 8 a uoce concupisci il/cip. D 9 nundum B 10 quod om.C 11 faceretCml benedictionis D est] et O 12 quae Om2 13 pnjcepitOB non nos CD nos om.B 14 ex] in C 16 incipiamus] cupiamus D 17 et om.bd 18 subsequatur Oml subsequitur V 19 ergo om.E 21 deluctanti Cllll 22 inmittere] add. quo merito EF 23 uirtutum 0 24 gratia«0 25 apostolo V 2G cooperatur CEFd 27 uocati suut] add. sancti EF ) [*]( 31* )
Quae cum ita sint, nihil in scripturis sanctis homini a domino uideo iuberi propter probandum liberum arbitrium, quod non inueniatur uel dari ab eius bonitate uel posci propter adiutorium gratiae demonstrandum nec omnino incipit homo ex malo in bonum per initium fidei commutari, nisi hoc in illo agat indebita et gratuita misericordia dei. de qua suam cogitationem recolens quidam, sicut legimus in Psalmis: numquid obliuiscetur, inquit, misereri deus aut continebit in ira sua miserationes suas? et dixi: nunc coepi, haec inmutatio dexterae excelsi. cum ergo dixisset: nunc coepi, non dixit haec inmutatio \'arbitrii mei\', sed dexterae excelsi. sic itaque dei gratia cogitetur, ut ab initio bonae mutationis suae usque in finem consummationis qui gloriatur in domino glorietur, quia, sicut nemo potest bonum perficere sine domino, sic nemo incipere sine domino. sed hic sit huius uoluminis terminus, ut legentis reficiatur intentio et ad sequentia reparetur. [*]( 7 Ps. 7G, 10.11 13 cf. II Cor. 10,17 14 cf. Ioh. 15, 5 ) [*](1 i*ta 0 3 ucniatur D 4 ex malo homo V 5 indebita C et om.C 8 contencbitV miscricordias D 9 coepitV(ts. I.) mutatio BDVM 10 cum—excelsi in mg. B 11 dixit] ait CDEFbd mutatio DEFhil arbitriiO(ifin. s.l.ml) dextera Oml 12 imitationis B 13 consumationis V 14 potcs Oml pcrficere] inchoare D doO 15 incipere] perficere D 16 l**gentis O(e s.l.m2) legcntesCml preparetur Oml Amen 0 Expl liber II. Incipit liber III OCD Explicit 1 scds Inc III B fi.lit liber II (litl. mai.) F )
Adhuc ca sequuntur quae calumniose nobis obiciunt, nondum ea quae ipsi sentiunt pertexere incipiunt. sed ne prolixitas uoluminum offenderet, haec ipsa quae obiciunt in duos libros partiti sumus; quorum superiore finito, qui totius huius operis liber secundus est, hinc ordimur alterum et eum tertium primo secundoque coniungimus.
\'Legem ueteris testamenti nos\' aiunt \'dicere non ob hoc datam fuisse, ut iustifiearet oboedientes, sed ut grauioris fieret causa peccati\'. prorsus non intellegunt quid de lege dicamus, quia id quod dicit apostolus, quem non intellegunt, dicimus. quis enim dicat non iustificari eos qui sunt legi oboedientes, quando, nisi iustificarentur, non possent esse oboedientes? sed dicimus lege fieri, ut deus quid fieri uelit audiatur, gratia uero fieri, ut legi oboediatur; non enim auditores legis, ait apostolus, iusti sunt apud deum, sed factores legis iustificabuntur. lex ergo auditores iustitiae facit, gratia factores. quod enim inpossibile erat legis, ait idem apostolus, in quo infirmabatur per carnem m, misit deus filium suum in similitudine carnis peccati et de peccato damnauit peccatum in carne, ut iustitia legis inpleretur in nobis, qui non secundum carnem ambulamus, sed secundum spirit u m. ecce quod dicimus, orent, ut aliquando intellegant, non litigent, ut numquam intellegant. inpossibile enim est legem inplere [*](8 Iulianus 15 Rom. 2, 13 18 Rom. 8, 3. 4 ) [*](2 ea] add. quae r 3 queOml,mn.b protcxpreB 6 seeundoqu*eO 8 legem B (1 in mg.) dire Om] dixisse D 9 datu V oboedientem V grauior Vb lOdicimusC lldixitB 12 obo* dientes F (e eras.) nisi] si non D si b (in mg. al nisi) 13 obo*dientes V 14 gratia-oboediatur om.OB 15 obo*diatur V 18 inpossiuile Oml legi Cm2DVb eidem Cml 19infirmamur D per] in D 20 similitudinem ODb 24o*rentO litigent r (i pr. in ras.) 25 inpossiuile Oml est enim CDEFbd impleri BD )
Ecce quod dicimus, ecce unde nobis obiciunt, quod sic \'legem\' dicamus \'datam ut grauioris sit causa peccati\', non audientes apostolum dicentem: lex enim iram operatur; ubi enim non est lex, nec praeuaricatio, et: lex praeuaricationis gratia proposita est, donec ueniret semen cui promissum est, et: si dataesset lex quae posset uiuificare, omnino ex lege esset iustitia. sed conclusit scriptura omnia sub [*]( 2 cf. Rom. 10, 3 5 cf. Rora. 8, 4 8 Rom. 8, 14 10 II Cor. 3, 0 12Rom. 7,12. 13 18 I Cor. 15, 56 22 Iulianus 23 Rom. 4, 15 24 Gal. 3, 19. 21. 22 ) [*]( 1 hoc est pracsumptionem om.i\' quia CEF qu»a I\' 2 innorantes B 4 posset b sint V 6 uolentes V 7 ambulabant 0 quis-spiritum in mg. mZ add. OV 8 agitur] ambulat OB quodquod V 9 dei spiritu DEFbd liii V 11 praeuaricationes C 16 super CEFV peecator aut] peccans Db 17 quod] quid DEFbd 19 perhibendo C 20 uiuificaretO adiuuet r,6 in mg. 21 sic] si V 22 dicamus bis pos. D grauior V grauioresset O (t add.m2) 25 posita CDEFbd 27 possit r omnino] uere D )
Baptisma quoque, inquiunt, non uere homines nouos facere asserunt, id est non plenam dare remissionem peccatorum, sed ex parte filios dei fieri, ex parte autem saeculi filios, id est diaboli, remanere contendunt. mentiuntur, insidiantur, tergiucrsantur; non hoc dicimus. omnes enim homines, qui sunt filii diaboli, etiam filios saeculi, non autem omnes filios saeculi etiam filios diaboli dicimus. absit enim ut filios diaboli dicamus fuisse sanctos patres Abraham, Isaac et Iacob et alios huiusmodi, quando per nuptias generabant, et eos fideles, qui usque nunc et deinceps adhuc generant. nec tamen possumus contradicere domino dicenti: filii saeculi huius nubunt et tradunt ad nuptias. quidam ergo filii saeculi huius sunt et tamen filii diaboli non sunt; quamuis enim diabolus auctor sit et princeps omnium peccatorum, non tamen filios diaboli faciunt quaecumque peccata. peccant enim et filii dei, quoniam, si dixerint se non habere peccatum, se ipsos seducunt et ueritas in eis non est, sed ea condicione peccant, qua sunt adhuc filii huius saeculi; quaucro gratia sunt filii dei, non utique peccant, quia omnis qui natus est ex deo non peccat. filios autem diaboli infidelitas facit, quod peccatum proprie uocatur, quasi solum [*]( 2cf. Gal.4,34 3 Gal. 4, 31 lOIulianus 12 cf. Rom. 9, 8. Luc. 20, 34. I Ioh. 3,10 19 Luc. 20, 34 24 cf. I Ioh. 1, 8 27 cf. I Ioh. 3, 9 ) [*]( 3 data esset D seruitute Vtnl generans Vb 5 liberae filii EFbd acciperunt V G possint V 7 quod C 10 no*uosO 12 filios saeculi DEFbd 13 contendantOml 14 omnes—diciraus om.D 16 dicamus diaboli D camus (cm. di) C 17 ysaac BC alios] filios C 18 et pr. om.0 19 dominocontradicere EFbd dicenteO 20huiussaeculiB tradunturO 22 diab. sit autor sit et B sit auctor EFbd omnium et princeps D peccatorum omnium B 26 filii adhuc DEFbd post filii eras. di n utique peccant B 28 ppriecatur Om1 proprium b )
Baptismus igitur abluit quidem peccata omnia, prorsus omnia factorum, dictorum, cogitatorum, siue originalia siue addita siue quae ignoranter siue quae scienter admissa sunt; sed non aufert infirmitatem, cui regeneratus resistit, quando bonum agonem luctatur, consentit autem, quando sicut homo in aliquo delicto praeoccupatur, propter illud gaudens in actione gratiarum, propter hoc autem gemens in allegatione orationum, ibi dicens: quid retribuam domino pro omnibus quae retribuit mihi ? hic dicens: dimitte nobis debita nostra; propter illud dicens: diligam te, domine, uirtus mea, propter hoc dicens: miserere mei, domine, quoniam infirmus sum; propter illud dicens: oculim eis emper ad dominum, quoniam ipse euellet de laqueo pedes meos, propter hoc dicens: turbatus est prae ira oculus meus, et innumerabilia, quibus diuinae litterae plenae sunt, quae alternis uocibus uel exultando de dei bonis uel maerendo de nostris malis a filiis dei dicuntur ex fide, quamdiu adhuc filii sunt etiam saeculi huius pro uitae huius infirmitate, quos tamen deus a filiis diaboli non solum lauacro regenerationis, sed ipsius etiam quae per dilectionem operatur fidei probitate discernit, quia iustus ex fide uiuit. haec autem infirmitas, cum qua usque ad corporis mortem defectu et profectu alternante contendimus magnique interest quid uincat in nobis, regeneratione alia consumetur, de qua dominus dicit: in regeneratione, cum sederit filius hominis in sede maiestatis suae, sedebitis et uos super [*]( 6 cf. II Tim. 4, 7 7 cf. Gal. 6,1 9 Ps. 115, 3 11 Matth. 6, 12 12 Ps. 17,2 13 Ps. 6,3 14 Ps. 24,15 16 Ps. 30,10 21 cf. Tit. 3, 5. Gal. 5, 6 22 cf. Rom. 1, 17 26 Math. 19, 28 ) [*](lalt. filiisC 2 spu0 3baptismuD peccato Oml 4 dittorum B cogi- tatorum 0(pr. t s.Lml) adita C 5 admissa 0 (d s.l.ml) amissa C 8 gaudent V in actio C 9 alligatione morationumO quidJquiC 12 illud] hoc EF diligan C 13 mei] micliiD quiaEFd 15 uellet C 17 plenaOmZ 18 uicibus Dd,b (in mg. al uocibus) 19 quandiu 0 filiis C 20 huius om.b 23 autem] add. est D est autem b qua usque-mortem omY 24 magisque Ir quid 0(d s.l.mT) 25 uindicantOml nunc uincatF nobis] add. donec DVb quid in F consumentur C consumatur D 27 et uos s.l.Om2, om.D )
Quibus ita se habentibus ex his etiam illa quae deinceps nobis obiciunt refelluntur. quis enim catholicus dicit, quod nos dicere iactitant, \'spiritum sanctum adiutorem uirtutis in testamento uetere non fuisse\', nisi cum uetus testamentum sic intellegimus, quemadmodum dixit apostolus: a monte Sina in seruitutem generans ? sed quia in eo praefigurabatur nouum, qui hoc intellegebant tunc homines dei secundum distributionem temporum ueteris quidem testamenti dispensatores et gestatores, sed noui demonstrantur heredes. an uero illum ad testamentum nouum negabimus pertinere, qui dicit: cor mundum erea in me, deus, et spiritum rectum innouain uisceribus meis? aut illum qui dicit: posuit super petram pedes meos et direxit gressus meos et in misitin os meum can ticum nouum, hymnum deo nostro? uel illum ante testamentum uetus, quod est a monte Sina, patrem fidelium, de quo dicit apostolus: fratres, secundum hominem dico, tamen hominis confirmatum testamentum nemo inritum facit aut superordinat. Abrahae dictae sunt promissiones et semini eius. non dicit: \'et seminibus\' tamquam in multis, sed tamquam in uno: \'et semini tuo\', quod est Christus. hoc autem dico, inquit, testamentum confirmatum a deo quae post quadrigentos et triginta annos facta est lex non infirmat ad euacuandam promissionem. si enim ex lege hereditas, iam non ex promissione; Abrahae autem per promissionem donauit deus?
Hic certe si quaeramus, utrum hoc testamentum, quod dicit confirmatum a deo non infirmari a lege quae post quadringentos [*](3 Iulianus 5 Gal. 4, 24 10 Ps. 50,12 12 Ps. 39,3. 4 16 Gal. 3, 15-18 ) [*](1 sese D 2 repcllantur O repelhintur B dicat DEFbd quod nos] quos V 3 iactant CDEF testamento uetere 0 (i ml) ueteri testamento DEFbd 4 talentum Oml 5 apostolus dixit EFbd a monte Sina om.EF 6 hęc D 7 ueteri D 9 nouum] uetus V negauimus V 10 qui ex qucd 0 spm r i i u B 12 sU V supra b 12dire*xitO gressos V 14 ante s.l.Oml 15 synaT7 19 et alt.] in B ex EF 21 cristus C 22 quod s.l. Om2EF, om.CV 23 quadrigentos V et om.EFV factum b est om.CEFV 26repromissionem DEF 28 hoc om D honestamentum C 29 quadrigentos V )
Siuc igitur Abraham siuc ante illum iusti siue post eum usque ad ipsum Moyscn, per quem datum est testamentum a monte Sina in seruitutem generans, siuc ceteri prophetae post eum et sancti homines dei usque ad Iohannem Baptistam, filii sunt promissionis et gratiae secundum Isaac filium liberae non ex lege, sed ex promissione heredes dei, coheredes autem Christi. absit enim, ut Noe iustum et prioris temporis iustos et quicumquc ab illo usque ad Abraham iusti esse potuerunt uel conspicui uel occulti negemus ad supernam Hierusalem, quae mater est nostra, pertinere, quamuis anteriores tempore inueniantur esse quam Sarra, quae ipsius liberae matris prophetiam figuramque gestabat. quanto euidentius ergo post Abraham, cui sic declarata est ipsa promissio, ut pater multarum gentium diceretur, quicumque deo placuerunt filii promissionis habendi sunt! non enim ex Abraham et deinceps iustorum generatio uerior, sed prophetia manifestior repperitur.
Ad testamentum autem uetus, quod est a monte Sina in seruitutem generans, quod est Agar, illi pertinent, qui [*]( 1. 8 Gal. 3,18. 19 4. 10 Rom. 4, 14. 15 13 cf. Gal. 4, 24 17 cf. Rom. 8,17 20 cf- Gal.4,26 23 cf. Gen-17,4 24 cf. Rom. 9,8 27 cf. Gal- 4,24 ) [*](3 promissione V repromissionem OmlD 4 lege V 5 est alt. om.DEFVbd 6 ostendit Vb utique est EFbd est om.D 7 per om.D deus donauit CV 9 posita DEF 10 subdidit similiter DEFbd 15 iohanne V iiliOml 16 filium 0(ium in ras. m2) 17 dei] suntOB 19 non potuerurit C 20 hyerusalem 17 hrtmO nostra est CDEFbd quamuis enim EF 21 anterioris OV anteriorei inueniuntur EF libera*e 0 liberare C 22 gestat OB 24 diceret C 26 reperitur ODEF )
Et uetus igitur testamentum deus condidit, quia deo placuit usque ad plenitudinem temporis promissis terrenis tamquam in praemio constitutis promissa uelare caelestia et populo terrenis bonis inhianti et propterea durum cor habenti quamuis spiritalem, tamen in tabulis lapideis legem dare. exceptis quippe librorum ueterum sacramentis, quae sola significandi ratione praecepta sunt — quamquam et in eis, quoniam spiritaliter intellegenda sunt, recte lex dicitur spiritalis — cetera certe, quae ad pietatem bonosque mores pertinentia non ad aliquam significationem ulla interpretatione referenda, sed prorsus ut sunt dicta facienda sunt, profecto illam dei legem non solum illi tunc populo, uerum etiam nunc nobis ad instituendam recte uitam necessariam nemo dubitauerit. si enim Christus nobis abstulit illud grauissimum multarum obseruationum iugum, ne carnaliter circumcidamur, ne pecorum uictimas immolemus, ne sabbato septeno dierum uolumine redeunte ab operibus etiam necessariis quiescamus et cetera huiusmodi, sed ea spiritaliter intellecta teneamus remotisque umbris significantibus in rerum ipsarum quae significantur luce uigilemus, numquid propterea dicturi sumus non ad nos pertinere quod scriptum est, ut alienum quodcumque perditum quis inuenerit reddat ei qui perdidit et alia multa similia, quibus pie recteque uiuere discitur, maximeque ipsum Decalogum, qui duabus illis lapideis tabulis continetur, excepta sabbati obseruatione carnali, quae spiritalem sanctificationem quietemque significat? quis enim dicat non debere obseruare Christianos, ut uni deo religionis obsequio seruiatur, ut idolum non colatur, ut nomen domini non accipiatur in uanum, ut parentes honorentur, ne adulteria, homicidia, furta, falsa testimonia [*](7cr. Ex. 24,12 22 cf. Leu. 6,3.4 24 cf. Ex. 20.2-17 25cf. Ex.20,11 ) [*](1 ex o}n.CEF quoque om.1\' 3 cordidit 0 (con sl, i pr- ex e) 4 ante terr. eras. terrenis B in om. V impracmio C 5 ualere EF 6 inhianti ex hinianti 0 9 ante quon. eras. quam B quoniam om- Db 10 quae om. h 11 pcrtinenentia B 14 rectam uitam EF necessaria C 15 nobis xps V jcps suo loco eras. post nobis s.l. add.0 16 ugum Om 1 pr. nec B 17 septimo I) 18 ea»0 20 nunquid 0 22 quisquis Dbd iuenerit Oml 23 uiuere om. D -dicitur DEF maximūque B 25 sanctif ] significationem DEF 29 non homicidia EF )
Verum haec plane magna distantia est, quod faciunt ista sub lege positi, quos littera occidit, terrenam felicitatem uel cupiditate adipiscendi uel timore amittendi et ideo non uere faciunt, quoniam carnalis cupiditas qua peccatur mutatur potius uel augetur cupiditate alia, non sanatur. hi ad uetus pertinent testamentum, quod in seruitutem generat, quia facit eos carnalis timor et cupiditas seruos, non euangelica fides et spes et caritas liberos. sub gratia uero positi, quos uiuificat spiritus, ex fide ista faciunt, quae per dilectionem operatur, in spe bonorum non carnalium, sed spiritalium, non terrenorum, sed caelestium, non temporalium, sed aeternorum praecipue credentes in mediatorem, per quem sibi non dubitant et spiritum gratiae subministrari, ut bene ista faciant, et ignosci posse cum peccant. hi pertinent ad testamentum nouum, filii promissionis, regenerati deo patre et libera matre. huius generis fuerunt antiqui omnes iusti et ipse Moyses testamenti minister ueteris, heres noui, quia ex, fide qua nos uiuimus una eademque uixerunt incarnationem passionem resurrectionemque Christi credentes futuram, quam nos credimus factam, usque ad ipsum Iohannem Baptistam tamquam praeteritae dispensationis limitem quendam, qui mediatorem ipsum non aliqua umbra futuri uel allegorica significatione uel ulla prophetica pranuntiatione uenturum esse significans, sed digito demonstrans ait: ecce agnus dei, ecce qui tollit peccatum mundi, tamquam dicens: \'quem multi iusti uidere concupiuerunt, in quem uenturum ab ipsius humani generis initio [*](3 cf. Rom. 6,14 5. 11 ef. II Cor. 3, 6 9 cf. Gal. 4, 24 11 cf.Gal- 5,6 16 cf. Rom. 9, 8 23 cf. Col. 2, 17 25 Ioh. 1, 29 )[*](def. B) [*](1 all. ne om 0m1 est om.D 2 legis — 507,16 sufficit tibi in B desunl 3 constitutus] custodireO 4haecom.D planc O(as- e ml) faciuntow.C\' 5 ante felic. eras. uid. futuram 0 cupiditatem OV 6 a*mittendiO 7 quia D peccatur]peccatum CDbd commutaturWd mutatur—uelom. Db SpertinentesF 9 se uirtutem Oml generant Cml carnalesl7 11 ex] et Vb fideistaV . per dilectionc V 16 pro...sionis V (mis eras.) ct regenerationis a deo D et regenerati a deo 6 17patreom.O 18 heres nouus V 20 passionrmque Cml resurrcctionemque C(que s.l.m2) 21 baptismum EF tamquam] quaC quasi EFd 23adlegorica V uel nulla EF 24 pronuntiatione 0 25 peccata 0 26 cnpieruntCjBf concupierunt Dbd 27 ab V (b s- eras. d) ) [*]( LX. August. VIII para I. Vrbl et Zyeba. ) [*]( 32 )
Aliter itaque dicitur iam obtinente loquendi consuetudine uetus testamentum lex et prophetae omnes, qui usque ad Iohannem prophetauerunt — quod distinctius uetus instrumentum quam uetus testamentum uoratur -,aliter autem sicut apostolica appellat auctoritas siue hoc nomen exprimens siue significans. exprimit enim, ubi dicit: usque in hodiernum diem, quamdiu legitur Moyses, id ipsum uelamen in lectione ueteris testamenti manet, quod non reuelatur, quia in Christo euacuatur. sic enim utique uetus testamentum ad Moysi rettulit ministerium. item dicit: u t seruiamus in nouitate spiritus et non in uetustate litterae, idipsum significans testamentum nomine \'litterae\'. item alio loco: qui et idoneos nos fecit, inquit, ministros noui testamenti non litterae, sed spiritus; littera enim occidit, spiritus autem uiuificat. et hic per commemorationem noui illud utique uetus intellegi uoluit. multo [*]( 2 Ioh. 1, 29 9 II Cor. 4,13 18 II Cor. 3,14. 15 22 Rora. 7, 6 25 II Cor. 3, 6 ) [*](del. B) [*]( 1 Abrahae—quo om.Oml promissionis r 2 agnus dei ecce om.D 3 peccataO 4 ceperuntOml 5 et desiderabantur (om. sperabantur) r 6 est Qm.OCD illis 0(is s. ras. m2) 7 anteO 8 etiam] add. etF eadem-dicit add. Om3 11 et locutus sum CF 13 dine-prophetae in mg. 0m2 15 prophetauerunt 0 (uerunt add. m2) 16 appellatn r (ur eras.) appellat auctoritas ml ex appellata ueritas 0 18 dicitur CEF usque o»M. 0 hodiernam C 19 uelamtQ C 22 retulit codd. prael. OC 23 in] et C 24 item] add. dicit D 25 idoneus V inquit om.DEFbd 2G littera Ob spuO 27 enim mn.0 )
Sed dicet aliquis: \'quomodo uetus appellatur, quod post quadringentos et triginta annos factum est per Moysen, et nouum [*]( 4 Gal. 4, 21-26 18 Gal. 4, 28 19 Gal. 4, 31 28 cf. Gal. 3, 17 ) [*](el. B) [*]( 2 destinxit V duosom.O 3 aliudO; alium-lin. 7 ancillaom.EF 51(\'gc.O 6 quod 0 (d s.l.m2) quoniam DEFbd ab abraham 0 abuit V 9 repromissionpsO(s Jin. s. eras. m) 11 amontSVinmoute Dbd 12 quae EF 13 qui coniunctus est EF 14 hyerusalem Tr ierusalera D 16 quid clarius om.V 17remotius] add. promissionis filiis Dbd 18 isac D 19 item] Et EF 21 libera****- uit 0 (bera eras.) 22dicamC 23an] nonO si s.l.0m1 fillii Db 24 quaem V 26 pertinet Om1 de om.O dic.tis 0 27 refellendos EF 29 quadrigentos F pr. et om.CV ) [*]( 32* )
Aiunt etiam, \'quod omnes apostoli uel prophetae non plene sancti definiantur a nobis, sed in conparatione peiorum minus malos eos fuisse dicamus et hanc esse iustitiam, cui deus testimonium perhibet, ut quomodo dicit propheta iustificatam Sodomam conparatione ludaeorum, sic etiam nos criminosorum conparatione [*]( 8 cf. I Cor. 15, 28 9. 16 cf. Gal 4, 26 12 Esai. 54, 1 18 cf. Gal. 4, 28 22 Ps. 17, 2 24 Iulianus 27 cf. Ezech. 16, 46 sqq. ) [*](def. B) [*](1 ad s.l.Om2 ueterera—hominem in mg. Om2 2 quod ibetO 4 dei misericordiam DEFbd 5 felicitate C si C creatore.o 6 sed ipsi C \' 8 dnmO lOapparebitV 121atere C paris-noninmg. D 13 erumpe-parturisom 0 clama Db 15 quam om.0 illa * (a in ras.) r illa OCEF hyerusalem r iesusEF 18 ysaacC isahac D 19 aestimantO 20 fuisse dicimusO eam bispon.u 22 deum CEFbd uera CEFV 24 aiuntO (aiu add.m2) 25 plana D plenae V non definiantur E ante a eras. qu V 26 eos malos Db 27 ut otn.C iustificata C 28 iudeorum r nos r (s s. eras. str) )
Cum itaque iusti omnes et antiquiores et apostoli ex fide uixerint recta, quae est in Christo Iesu domino nostro, moresque tam sanctos cum fide habuerint, ut licet non tam perfectae uirtutis in hac uita esse potuerint, quam post hanc uitam futura est, tamen quidquid peccati ex humana infirmitate subreperet, pietate ipsius fidei continuo deleretur- unde fieri potest, ut in conparatione iniquorum, quos damnaturus est deus, iustos eos fuisse dicendum sit, cum per piam fidem tam in contrarium ab illis impiis sint remoti, ut clamet apostolus: quae pars fideli cum infideli?—, sed uidelicet noui heretei Pelagiani religiosi amatores et laudatores uidentur sibi esse sanctorum, si non audeant dicere inperfectae illos fuisse uirtutis, cum hoc confiteatur uas electionis, qui considerans ubi adhuc [*](8 cf. Gal. 5, G 9cf. Rom. 1,17 10 Rom. 14, 23 27 II Cor. G, 15 30 cf. Act. 9,15 )[*](def. B) [*](1 est om. O 2 excusatF bonis 0m.O 3 laudat deum D tribuens ex rctribuensO 4 directionem EF 5 consortio V 7 saluit V enim estEFbd lOpeccatumfl lletom.V 12differentiaV 13 coniugatur C 15omnino nonsitDft 16si om.D 17 sed] si b 19itxl\' ct antiquiores bispon. D ppliC 20 lIixerint 0 (i fin. ex u) 22 posl fjuam add. quae EFd post hanc uitam quae Db ante tamen eras. cflO 23 subreperet exsubriperetO subrepserit Db fidei om.F 24 deleturO 27 infideleO 28 pelagiani noui heretici EFd religionisZ)6 )
Istum aduocatum non habent illi, qui sunt a iustis — etiamsi sola ista esset differentia — in contrarium longeque discreti. quem iustum aduocatum absit ut dicamus, sicut ipsi calumniantur, \'carnis necessitate mentitum\', sed dicimus eum in similitudine carnis peccati de peccato damnasse peccatum. quod fortasse isti non intellegentes et calumniandi cupiditate caecati quam diuersis modis peccati nomen in scripturis sanctis poni soleat ignorantes peccatum Christi adfirmare nos iactant. dicimus itaque Christum et nullum habuisse peccatum in anima nec in carne et suscipiendo carnem in similitudine carnis peccati de peccato damnasse peccatum. quod subobscure ab apostolo dictum duobus modis soluitur: siue [*]( 1 cf. Sap. 9.15 Phil. 3,12. 13 5 Phil. 3,15 9 cf. Leu. 9, 7. 16, 6 11 Matth. 6, 12 14 I Ioh. 2,1. 2 20 Iulianus cf. Rom. 8, 3 ) [*](def. B) [*]( lquiajquodO 3 ipsum om 0 5quodquott squid enim perfectius quidue excellentius EFd uetere r 9 et—apostolisc om. EF pcipit OmlD primitus pro suisEFbd 10 et] ueW s* anctius O (cm2s.l.) 11 psipitOmJC 12 priorumOV * onere V onere ex honore Cm 1 corruptiuilisO 14 ad patrem CEFd 16 nostrum b 17 istum ] iustum EFd sint r 19 aduocatum—mentitum om.V ipsi] isti CD 20 mentitum 0 (t fin.s.l.) similitudinem EFV 22 isti] ipsi r calumpni E cupiditatea0 23 ignorantes hoc dicunt: Quomodo enim perfectae est iustitiae qui esurit et sitit iustitiam ? Si magnus (magnaF) est cum ab illo (pag. 506, 24) ceterisom.EF 25animamV 26similitudineOV 27 subobscuro O subobsture C )
Quis autem ferat eos obicere nobis, \'quod post resurrectionem tales processus futuros esse dicamus, ut ibi incipiant homines quae hic noluerint dei mandata complere\', quoniam dicimus ibi omnino nullum futurum esse peccatum nec cum aliqua peccati cupiditate conflictum, tamquam ipsi audeant hoc negare? sapientiam quoque et cognitionem dei tunc perfici in nobis et in domino tantam exultationem, ut ea sit plena et uera securitas, [*]( 3 cf. August. in Hept. IV 31 (CSEL XXVIII 339. 30) 8 Matth. G, 12 12 II Cor. 5, 20.21 16 Rom. 8,3 25 Iulianns ) [*](def. BEF) [*]( 2 quarum similitudinesO 4figUr§ bispon. D scottidieO in orationeom.F 12 alico V biuio] dubio 0 16 commcmorauit OC 18 iudeorum r 19 quia bispon.D 21 uero] uerbo Db pecc. fecisse peccatum nonmihiO 25 nobis om.C 26 futurus V 27uoluerint V cople**re O 28 peccati r (i s. eras. a) 29 copiditateV 30 cognitiouen 0 perficit V (om. in) 31 tautum V secnritas] felicitasO )