Contra Academicos

Cum post illum sermonem, quem secundus liber continet, alio die consedissemus in balneis — nam erat tristior, quam ut ad pratum liberet descendere — sic exorsus sum: Arbitror uos iam satis animo aduertisse, qua de re inter nos discutienda quaestio constituta sit. sed antequam ad partes meas ueniam, quae ad eam pertinent explicandam, pauca quaeso de spe de uita de instituto nostro non ab re abhorrentia libenter audiatis. negotium nostrum non leue aut superfluum, sed necessarium ac summum esse arbitror, magno opere quaerere ueritatem. hoc inter me atque Alypium conuenit. nam et ceteri philosophi sapientem suum eam inuenisse putauerunt et Academici sapienti suo summo conatu inueniendam esse professi sunt idque illum agere §edulo, sed quoniam uel lateret obruta uel confusa non emineret, ad agendam uitam id eum sequi, quod probabile ac ueri simile occurreret. id etiam uestra pristina disceptatione confectum est. nam cum alter inuenta ueritate beatum fieri asseruerit hominem, alter uero tantum diligenter quaesita, nulli nostrum [*](2 obtinueris HM opti*uueris P 3 uenirejW 5 sententiam (tiam s. I. m2) P G eis HMP ceteris Tm 7 reuertimur a 8 AURELI AUG ACHADEMI CORUM LIBER SECUXDUS EXPLICIT. INCIPIT LIBER TERTIUS P EXPLICIT LIBER SECUNDUS AURELII AUGUSTINI EPISCOPI ACHA- DEMICORUM. LIBER TERTIUS INCIPIT H EXPLICIT L -II- CTRA AUHADETI. INCIPIT LIB III. M EXPLICIT LIB II. AUGUSTINI AU- RELII CONTRA ACHADEMICOS. INCIP *** III T 9 quem deest in T quae P 10 tristicior P 11 libere descendere possemus M exorsus sum excidit in T 12 animaduertisse T edd. 15 aborrentia P 17 magno*pero (o ras.) P magnopere HMT 18 philosophi*(a ras.) P 19 *inuenisse (m ras.) P inuenire M 24 ea inuenta (om. ueritate) T asseueret ex asseruerit P)

Sed quaeso uos, nonne miserati nos estis, cum pridie ita cubitum issemus, ut ad dilatam quaestionem et prorsus ad nihil aliud surgeretur, quod tanta de re familiari necessario peragenda extiterunt, ut his penitus occupati uix duas extremas diei horas in nosmet ipsos respirare possemus? quare semper fuit sententia mea sapienti iam homini nihil opus esse; ut autem sapiens fiat, plurimum necessariam esse fortunam, nisi quid aliud uidetur Alypio. — Tum ille: Quantum iuris, inquit, fortunae tribuas, nondum bene noui. nam si ad contemnendam fortunam fortuna ipsa opus esse arbitraris, me quoque comitem in hanc sententiam do tibi. sin fortunae nihil aliud concedis quam ea, quae corporis necessitati non possunt nisi ipsa uolente suppetere, non ita sentio. aut enim licet eadem repugnante atque inuita nondum sapienti, cupido tamen sapientiae ea sumere, quae uitae necessaria confitemur, aut concedendum etiam in omni sapientis uita eam dominari, cum et ipse sapiens his, quae corpori necessaria sunt, non indigere non possit.

Dicis ergo, inquam, fortunam esse necessariam studioso sapientiae, sapienti uero negas. — Non ab re est eadem repetere, inquit. itaque nunc etiam abs te quaero, utrum fortunam ad se ipsam contemnendam aliquid iuuare aestimes. quod si arbitraris, dico sapientiae cupidum magnopere indigere fortuna. — Arbitror, inquam, si quidem per illam erit talis, qualis eam possit contemnere. nec [*]( 14 cf. Retract. 11,2 ) [*]( 1 a nobis nihil esse M 2 qualiter a nobis T 3 studiis (di s. m2) P uiuere (cf. 1 4, 11)] uidere P tu om.M trygeti* (i ras.) P uirgilii MT te uirgilii Tml 4 uacauit Pm2T uacuit HMPml 8 uendicet Ma 9 miseratio HmlM miserti Migne nos T nostri HJl P (cf. Conf. V 9,16) 12 is Pm] 13 nosme ipsos Pm] 21 tamen om.Jl 22 su∗mere (m ras.) P 23 etiam Pm] e*iam Pm. post. est etiam IIMT cdd. 24 iis m 25 studioso om M )

Tamen, inquam, cum ipsa uita nostra, cum hic uiuimus, sit in potestate fortunae nec nisi uiuens quisque sapiens fieri possit, nonne fatendum est opus esse eius fauore, quo ad sapientiam peruehamur? — Sed cum sapientia, inquit, non nisi uiuentibus necessaria sit remotaque uita nulla sit indigentia sapientiae, nihil in propaganda uita pertimesco fortunam. etenim quia uiuo, propterea uolo sapientiam, non quod sapientiam desidero, uolo uitam. unde fortuna si mihi abstulerit uitam, auferet causam quaerendae sapientiae. nihil igitur habeo, cur ut fiam sapiens aut fauorem optem fortunae aut impedimenta formidem, nisi alia fortasse protuleris. — Tum ego: Non [*]( 1 u**bera P uerba a sunt necessaria M 3 nostra Pm] 4 nisi priorte (in ras. et in mg. m2) P discernendum T edd. 5 fortunae] uel for- tunaeTedd. -contemptores HMPm2T 6 utinam HMml 7 dedalum MP 9 mare egeum T 10 uenerit a 11 euectus T 14 necaessariam Pm] necessarium M 15 concupiit T 16 cum (c in ras. m2) P 20 scientia a contemnit a 22 alt. cum] quam T qua edd. 24 est] et Pm] perueamur T 25 necesaria P sit necessaria edd. 31 alia ex aba corr. Pm2 )

Uolo, inquam, mihi paululum aperias, quid tibi inter sapientem et philosophum distare uideatur. - Sapientem ab studioso, ait, nulla re differre arbitror, nisi quod quarum rerum in sapiente quidam habitus inest, earum est in studioso sola flagrantia. — Quae sunt tandem istae res? inquam; nam mihi nihil aliud uidetur interesse, nisi quod alter scit sapientiam, alter scire desiderat. — Si scientiam, inquit, modesto fine determinas, ipsam rem planius elocutus es. — Quoquo modo, inquam, eam determinem, illud omnibus placuit scientiam falsarum rerum esse non posse. — In hoc mihi, inquit ille, uisa fuit obicienda praescriptio, ne inconsiderata consensione mea facile in principalis illius quaestionis campis tua equitaret oratio. — Plane mihi, inquam, nihil ubi equitare possem reliquisti. nam, nisi fallor, quod iam dudum molior, ad ipsum finem peruenimus. si enim, ut subtiliter uereque dixisti, nihil inter sapientiae studiosum et sapientem interest, nisi quod iste amat, ille autem habet sapientiae disciplinam — unde etiam nomen ipsum, id est habitum quendam exprimere non cunctatus es — nemo autem habere disciplinam potest in animo, qui nihil didicit, nihil autem didicit. qui nihil nouit, et nosse falsum nemo potest, nouit igitur sapiens ueritatem, quem disciplinam sapientiae habere in animo, id est habitum iam ipse confessus es. — Nescio, inquit, cuius impudentiae sim, si habitum inquisitionis diuinarum humanarumque rerum esse in sapiente confessum me negare uoluero. sed qui tibi uideatur inuentorum probabilium habitus non esse, non uideo. — Concedis inquam, mihi falsa neminem scire? — Facile quidem, inquit. — Dic iam, si potes, inquam, sapientem nescire sapientiam. — Quid enim ? ait, hoc limite uniuersa concludis, ut uideri sibi non possit comprehendisse se sapientiam? — Da, inquam, dexteram. [*]( 1 a fortuna Tm 2 non et uitam om.M 4 aperies M 5 sapientiam M am 6 sapienti T sapientia HMP 7 quidem M 10 scientiam] sapientiam M 11 eloquutus Pml quoquo] quo P inquam om-M deminem Pml homnibus P 13 obicienda (i pr. m2) P praescribtio Pvil 14 fale Pml eius T 15 inquam mihi edd. 25 inquesitionis Pml 28 mihi inquam edd. facile] facile id Tm 29 potest H 30 uideris P 31 se om.T dexteram (ram in ras.) P dextram 111 )

Crederem uere, inquit, ad calcem nos finesque uenisse, sed repente, cum dexteras interposuisti, disiunctissimos nos esse et in longum progressos uideo, uidelicet quod hesterno die a nobis nulla alia quaestio constituta uidebatur, nisi quod sapientem ad comprehensionem ueri peruenire posse affirmante te ego negaueram, nunc uero nihil me opinor concessisse tibi quam uideri posse sapienti probabilium rerum sc consecutum esse sapientiam; quam tamen sapientiam in inuestigatione diuinarum humanarumque rerum Ille constituisse nulli nostrum arbitror dubium. — Non, inquam, ideo, quia inuoluis, euolueris; uideris enim iam mihi exercendi tui causa disputare et, quia bene nosti istos adulescentulos uix adhuc posse discernere, quae acute ac subtiliter disseruntur, tamquam iudicum abuterisignorantia, ut tibi quantum libet loqui nullo liceat reclamante. nam paulo ante dixisti, cum quaererem, utrum sciret sapiens sapientiam, scire sibi uideri. cui ergo uidetur sapientem scire sapientiam, non utique uidetur nihil scire sapientem. hoc enim contendi non potest, nisi quisquam dicere audeat nihil esse sapientiam. ex quo fit, ut hoc tibi, quod etiam mihi, uideatur, nam mihi uidetur sapientem non nihil scire et tibi, opinor, cui placet uideri sapienti [*](1 eri Pm] 4 compraehcmli Pml 5 inuenta T 6 nur.c] nunc tu T edd. mea cu Tml 7 uidetur add. Pm2 in mg. 8 bitiquam om.T 11 inquam T finesq;**ue P finemque H Mm in finemque T 15 perueniri M firmante M te om T 10 nihil] n. aliud T 17 consequtum Pml constiturum M 19 nullo P nostrum] uestrum .1/ nostrum esse T 20 inuoluis— quia om.HMP 21 adhuc] hic M 22 iudecum Pm1 iudicium H, om.M 23 nulIo*P 24 dixisti om.T cum ex quum P quaerem Pml 25 uide**ri (ui m2) P uideri dixisti T cui (i m2) P 28 hoc] iam hoc T edd. tibi quod Mm2 s. I. nam mihi uidetur om.HMP 29 sapienti om.M ) [*]( LXIII. August. I pars III. ed. Knoell. ) [*]( 4 )

Et cum redissemus, inuenimus Li?um, cui numquam sitienti Helico subuenisset, excogitandis uersibus inhiantem. nam de medio paene prandio, quamuis nostri prandii idem initium qui finis fuit, clam surrexerat nihilque biberat. cui ego: Opto quidem, inquam, tibi, ut istam poeticam, quam concupisti, conplectaris aliquando, non quod me nimis delectat ista perfectio, sed quod uideo te tantum exarsisse, ut nisi fastidio euadere ab hoc amore non possis, quod euenire post perfectionem facile solet. deinde cum sis bene canorus, malim auribus nostris inculces tuos uersus quam ut in illis Graecis tragoediis more auicularum, quas in caueis inclusas uidemus, uerba quae non intellegis cantes. admoneo tamen, ut pergas potum, si uoles, et ad scholam redeas nostram, si tamen aliquid iam de te Hortensius et philosophia meretur, cui dulcissimas primitias iam uestro illo sermone libasti, qui te uehementius quam ista poetica incenderat ad magnarum et uere fructuosarum rerum scientiam. sed dum ad istarum disciplinarum, quibus excoluntur animi, [*](2 hanc rem T edd. 3 nam-fortasse add. in mg. Pm2 4 inter anle uideri om.M scire sibi T alt. et om.M 5 inuestigatione*(m ras.) P 7 p*randium (a ras.) P 9 unum M 10 promeridianiS HMPm2T meridianis Pml post meridianas a horas a 11 redeamus (e alt. ex i) M rediemus (iemus in ras. m2) T 12 peruenisse* P 14 redisemus Pml 15 sitienti om.J! helicoo HP helicon T, om.M subuenissent HMP 19pr.quoHMP nims Pml delectet edd. 24 amoneo Pml 25 sc*olam (h ras.) P scolam MT iamhortensius Tm2 in ras. 26 mereretur T 27 nostro a sermone illo Tml 28 incederat Pml 29 animi excoluntur M animi ex amici Pm2 )

Et cum redisset, intentis omnibus sic coepi: Itane est, Alypi, ut inter nos de re iam, ut mihi uidetur, manifestissima non conueniat ? — Non mirum est, inquit, si quod tibi in promptu esse asseris mihi obscurum sit, si quidem pleraque manifesta possunt aliis manifestiora et item obscura quaedam nonnullis obscuriora esse. nam si et hoc tibi uere manifestum est, mihi crede esse alium quemquam, cui et hoc manifestum tuum manifestius sit, et item alium, cui meum obscurum sit obscurius. sed ne me perpugnacem diutius putes, obsecrauerim, ut hoc manifestum manifestius edisseras. — Adtende, inquam, quaeso diligenter et quasi seposita paululum respondendi cura. si enim bene me atque te noui, facile data opera clarebit quod dico et alter alteri cito persuadebit. dixistine tandem an fortasse obsurdueram, uideri sapienti se scire sapientiam? — Annuit. — Omittamus, inquam, paululum istum sapientem. tu ipse sapiens es an non ? — Nihil, inquit, minus. — Uolo tamen, inquam, respondeas mihi, quid ipse sentias de sapiente Academico, utrumnam tibi uideatur scire sapientiam ? — Utrum sibi, inquit, scire uideatur an sciat, unumne an diuersum putas ? metuo enim, ne haec confusio cuiquam nostrum suffugium praebeat.

Hoc est, inquam, Tuscum illud iurgium, quod dici solet, cum quaestioni intemtatae non eius solutio, sed alterius obiectio uidetur mederi. quod etiam poeta noster — ut me aliquantum Licentii auribus dedam — decenter in Bucolico carmine hoc rusticanum et plane pastoricium esse iudicauit, cum alter alterum interrogat, ubi caeli spatium non amplius quam tres ulnas pateat, ille autem quibus in terris inscripti nomina regum nascantur flores. [*]( 29 cf. Uerg. eclog. 3, 105 30 Uerg. eclog. 3, 106 sq. ) [*]( 1 circum Tm Iaberintus T laborinthus M 2 peniteat (a m2) M 5 redissed Pml 8 possunt (t in ras. m2) P possint HM cdd, 11 hoc-uP 12 obscurius sit edd. putes diutius M 13 manifestum om.Mml 14 et quasi-16 alter om.Pml 15 facilae P 16 et om.Pm2 20 quod H 21 pr. sire Pml 22 putes Tml 24 Tuscum] ∗∗cum M 25 inten*tatae P 27 dedam Pm2 in mg. declara Pthl bucolio Tml 28 pastoricium Tm2 in mg. pastoritium Pm] pastoricum a 30 dic quibus edd: )

Quaero ergo iam, utrum possit sapiens inueniri. si enim potest, potest etiam scire sapientiam omnisque inter nos quaestio [*]( 2 ginnasioru (i pr. in y corr.) T 5 inquam] in quantum H 6 nescire add.Tm2 in mg. 7 sapienscire Pml 8 potest M agere M 12 uidatur Pml 15 tu te m 16 alt. qttam] q. mihia esse] esse certo T edd. 17 certe— ista om.M 19 solicitudine P 21 aiere] affirmare Mm2 24 idem om. rn po*test P 26 mihi uideri m 27 inquam igitur P 29 tibi om.M 31 alt. potest om-H quaestio inter nos edd. )

Etsi concedam, inquit, quod te magnopere niti uideo, sciri a sapiente sapientiam et aliquid inter nos deprehensum, quod sapiens possit percipere, tamen nequaquam mihi occurrit Academicorum labefactata omnis intentio. prospicio enim defensionis eis locum non minimum reseruatum nec illam assensionis suspensionem esse praecisam, cum huc ipso causae suae deesse nonpossint, quo conuictos putas. dicent enim usque adeo nihil conprehendi nullique rei assensionem praebendam, ut etiam hoc de nihilo percipiendo, quod tota sibi paene uita usque ad te probabiliter persuaserant, nunc ista conclusione sibi extortum sit, ut, siue tunc huius argumenti uis tarditate ingenii mei siue re uera suo robore inuicta sit, eos loco mouere non possit, cum audacter affirmare adhuc ualeant ne nunc quidem ulli rei consentiendum esse. forte enim aliquando contra hoc quoque nonnihil uel a se uel a quopiam reperiri posse, quod acute [*]( 9 cf. Cic. Acad. II 40. 103 ) [*]( 2 aliquit Pml 3 questione M _4 uelemus Pml cauteque om.M uersandum M 6 sientiam Pml 7 n* in ras. m2P 9 falsa T falli HMPa 10 contendas ex contemuas corr. Tml 11 habeat a 12 ab et his incipit cap. V m 15 s*ciri (i ras.) P scire Ma 16 sapientem (om. a) M depraehensum Pm] deprehensum erit T 17 labefaltata Pml labefacta a 19 minu- tumli suspicionem Tm2s.l. 20 conuictas Mml 21 co*prehendi P 22 prehendendam M nihil Tm percipendo Pml pena P 23 persua* serant (s ras.) P 24 tunc] tunc siue nunc cdd. 25 inducta T 27 assentiendum T 28 repperiri HPml )

Bene habet, inquam, prorsus nihil amplius optaui. nam uidete quaeso, bona mihi quot et quanta prouenerint. primum est, quod Academici iam sic conuicti esse dicuntur, ut nihil eis restet ad defensionem, nisi quod fieri non potest. quis enim hoc aut intellegere ullo modo aut credere ualeat eum, qui uictus sit, eo ipso, quo uictus est, uictorem se esse gloriari ? deinde si quid iam remanet cum his conflictionis, non ex eo est, quod dicunt nihil sciri posse, sed ex eo, quod nulli rei assentiendum esse contendunt. nunc itaque concordes sumus. nam ut mihi, ita etiam illis uidetur sapientem scire sapientiam. sed tamen ab assensione illi temperandum monent. uideri enim sibi tantum dicunt, scire autem nullo modo; quasi ego me scire profitear. mihi quoque uideri istuc dico; sum enim stultus ut etiam ipsi, si nesciunt sapientiam. adprobare autem nos debere aliquid puto, id est ueritatem. de quo eos consulo, utrum negent, id est utrum eis placeat ueritati assentiendum non esse. numquam hoc dicent, sed eam non inueniri asseuerabunt. ergo et hic ex nonnulla parte socium me tenent, quod utrisque non displicet atque adeo necessario placet consentiendum esse ueritati. sed quis eam demonstrabit ? inquiunt. ubi ego cum illis non curabo certare; satis mihi est, quod iam non est probabile nihil L-cire sapientem, ne rem absurdissimam dicere cogantur, aut nihil esse sapientiam aut sapientiam nescire sapientem. [*](2 cf. Uerg. Georg. IV 388 sqq. ) [*](2 im T protheo HMPm2T protho Pml animaduertisti M 3 caperetur om.M 4 alicuius modi (modi m2) T nomine Tml quod P quod si HMT edd. nobis om M 5 in ipsis (in del. m2) T 8 quot] quo P quae Ma 9 fensionem Pml 10 non Pm2 s.l. 13 scire HmlP 16 ssensione Pml 18 uidere Hml istud edd. ipsis Pml si om.MTml 19 aprobare Pml 20 consolo Pml post negent add. m2 s.l. eis P 22 ueniri Pml 23 utri- usque Pml 25 satis**P probabile non est eda 26 dicere om.M )

Quis autem uerum possit ostendere, abs te, Alypi, dictum est, a quo ne dissentiam magnopere mihi laborandum est. etenim numen aliquod aisti solum posse ostendere homini, quid sit uerum, cum breuiter tum etiam pie. nihil itaque in hoc sermone nostro libentius audiui, nihil grauius, nihil probabilius et, si id numen, ut confido, assit, nihil uerius. nam et Proteus ille — quanta abs te mentis altitudine commemoratus, quanta intentione in optimum philosophiae genus! — Proteus enim ille, ut uos adulescentes non penitus poetas a philosophia contemnendos esse uideatis, in imaginem ueritatis inducitur; ueritatis, inquam, Proteus in carminibus ostentat sustinetque personam, quam obtinere nemo potest, si falsis imaginibus deceptus comprehensionis nodos uel laxauerit uel dimiserit. sunt enim istae imagines, quae consuetudine rerum corporalium per istos, quibus ad necessaria huius uitae utimur, sensus nos, etiam cum ueritas tenetur et quasi habetur in manibus, decipere atque inludere moliuntur. hoc ergo tertium bonum mihi accidit, quod non inuenio quanti aestimem. mecum enim familiarissimus amicus meus non solum de probabilitate humanae uitae uerum etiam de ipsa religione concordat, quod est ueri amici manifestissimum indicium, si quidem amicitia rectissime atque sanctissime definita est rerum humanarum et diuinarum cum beniuolentia et caritate consensio.

Tamen ne aut Academicorum argumenta quasdam nebulas uideantur offundere aut doctissimorum uirorum auctoritati, inter quos maxime Tullius non mouere nos non potest, superbe nonnullis resistere uideamur, si uobis placet, prius pauca contra eos disseram, quibus uidentur disputationes illae aduersari ueritati, deinde, ut mihi uidetur, ostendam, quae causa fuerit Academicis occultandae sententiae suae. itaque, Alypi, quamuis te totum in meis partibus uideam, tamen suscipe pro his paululum mihique responde. — [*](21 Cic. Lael. 20 ) [*]( 2 mihi om. M 6 8.10 protheus codd. 7 intentioneione (carr. m2) P 8 ille om.M 10 indicitur Hml Proteus om.M 14huiusuitae otn-M lTaestimem] est M familiarissonus P 18 uerum T uel HMP 19 relegione P amici**P iudicium H 21 beneuolentia HMT 23 post aut ras. 6 litt. P 24 effundere M offendere Pml 26 resistere uidemur P uideamur resistere T edisseram T 27 ueritate Hml 30 his (s m2) P paulplumM o mihi (om. que) P )

Atque ego, cum et illos hoc expectare animaduerterem. quasi aliud ingressus exordium: Morem, inquam, uobis geram et, quamuis post illum laborem scholae rhetoricae in hac me leui armatura nonnihil requieturum esse praesumseram, ut interrogando ista potius agerem quam dicendo, tamen quia et paucissimi sumus, ut clamare mihi contra ualetudinem meam non sit necesse, et istum stilum causa eiusdem salutis quasi aurigam moderatoremque sermonis mei esse uolui, ne concitatius rapiar animo, quam cura corporis poscit, perpetua. ut uultis, oratione audite quid sentiam. sed primo illud uideamus quale sit, unde amatores Academicorum gloriari nimium solent. nam est in libris Ciceronis, quos in huius causae patrocinium scripsit, locus quidam, ut mihi uidetur, mira urbanitate conditus, ut nonnullis autem, etiam firmitate roboratus. difficile est prorsus, ut quemquam non moueat quod ibi dictum est. Academico sapienti ab omnibus ceterarum sectarum m, qui sibi sapientes uidentur, secundas partes dari, cum primas -sibi quemque uindicare necesse sit. ex quo posse probabiliter confici eum recte primum esse iudicio suo, qui omnium ceterorum iudicio sit secundus. [*]( 21 Cic. Arau. frag. 20 Miiller (p. 60, li Plasberg) ) [*]( 1 hodie inquit HMTedd. 3 quo] quae T quod M 4 aucturum T prope tuam a 6 longissimu (ū s. m2) M 7 captus T 9 alium HP morem ex in orem corr. Pm2 uobis ex uis corr. m2P 10 scolae MPT rethoricae MPmlT . 11 intergando Pml potius ista H 12 quan P docendo T clamare] clare P dare Mml 13 ualitudinem MPm2T 14 causae MmlP 15 corporis om.Mm1 16 ut] *aut si (sm2) P aratione P 1shuius]h modiJi 19 conditus] concidit HmlMmlP 20 ut om.T nonnulla T autem om.M 21 non om.M 23 uiderentur a dare Mml 25 anle eum add. II m. post. s. I. scilicet constat )

Facenim uerbi causa Stoicum adesse sapientem; nam contra eos potissimum Academicorum exarsit ingenium. ergo Zeno uel Chrysippus si interrogetur, qui sit sapiens, respondebit eum esse, quem ipse descripserit. contra Epicurus uel quis alius aduersariorum negabit suumque potius peritissimum uoluptatum aucupem sapientem esse contendet. inde ad iurgium. clamat Zeno et tota illa porticus tumultuatur hominem natum ad nihil esse aliud quam honestatem; ipsam suo splendore in se animos ducere nullo prorsus commodo extrinsecus posito et quasi lenocinante mercede, uoluptatemque illam Epicuri solis inter se pecoribus esse communem, in quorum societatem et hominem et sapientem trudere nefas esse. contra ille conuocata de hortulis in auxilium quasi Liber turba temulentorum, quaerentium tamen, quem i ncomtis ungui bus bacchantes asperoque ore discerpant, uoluptatis nomen, suauitatem, quietem teste populo exaggerans instat acriter. ut nisi ea beatus nemo esse posse uideatur. in quorum rixam si Academicus incurrerit, utrosque audiet trahentes se ad suas partes, sed si in illos aut in istos concesserit, ab eis, quos deseret, insanus imperitus temerariusque clamabitur. itaque cum et hac et illac aurem diligenter admouerit, interrogatus, quid ei uideatur, dubitare se dicet. roga nunc Stoicum. qui sit melior. Epicurusn e, qui delirare illum clamat, an [*](3 crysippus P crisippus M 4 interrogentur HMP edd. quid M quis m 5 describserit Pml 6 epycurus T quis] quasi M 10 tumultuaturum P 12 in] ad Plasberg quomodo HmlP quoquomodo Hm2 15 peccoribus T 18 ortulis T libera MTedd. 19 incomptis HMPm2T 20 ba*chantes P bachantes M 21 discrepant Mm1 25 tradentes M 27 deserit Tml m 28 pr. et orn.T hac* (c s. m2) P 31 quis m epycurusne T )

Uideatur sane quibuslibet Cicero hic non iocatus sed inania et uentosa quaedam — quod ab ipsorum Graeculorum leuitate abhorreret — sequi et colligere uoluisse. quid enim me impedit. quin, si huic uanitati resistere uelim, facile ostendam, quanto minus malum sit indoctum esse quam indocilem? unde fit, ut, cum se ille Academicus iactanticulus quasi discipulum singulis dederit nemoque illi quod se scire putat persuadere potuerit, magna illorum postea consensione rideatur. iam enim quisque alium quemlibet aduersariorum suorum nihil didicisse, hunc uero nihil posse discere iudicabit. ex quo deinceps de omnium scholis non ferulis, quod esset deformius quam molestius. sed illorum palliatorum clauis et fustibus proicietur. non enim magnum negotium erit contra communem pestem uelut Herculea quaedam postulare auxilia Cynicorum. si autem ista uilissima gloria cum his certare libeat, quod philosophanti mihi iam quidem sed nondum sapienti [*]( 5 bestia* (e ras.) T arcesilam Tml archesilam Tm2 9 modesto P epycuro T 10 iocundissimum MT 12 non] nu T 13 secun*das P dicat] eligat T sed***(non ras.) P 14 eis ullam T ei syllae HMPa 15 uidetur MT iocatus ex uocatus ras. corr. T 16 leuite Pml 17 abhorret Migne non abhorret a ab quid enim incipit cap. VIII m 18 quin Tqui HMPa 19 indocilem (in ex m corr.) T indocibilem a 23 didicisse*P uerum lIMP 24 scolis MPT 25 illorum (loru in ras.) P 26 proicetur Pml proiceretur M 27 postularet Mml 28 cinicorum M P ista uilissima T stabilissima HMPtn2a stabilisima Pml )

Sed ab hoc iam litigioso tribunali secedamus in aliquem locum, ubi nobis nulla turba molesta sit, atque utinam in ipsam scholam Platonis, quae nomen ex eo dicitur accepisse, quod a populo sit secreta. hic iam non de gloria, quod leue ac puerile est, sed de ipsa uita et de aliqua spe animi beati, quantum inter nos possumus, disseramus. negant Academici sciri aliquid posse. unde hoc uobis placuit, studiosissimi homines atque doctissimi ? monuit nos, inquiunt, definitio Zenonis. cur quaeso? nam si uera est, nonnihil ueri nouit [*]( 23 cf. Diog. Laerf TTI 7. Snid. s. u. \'Εϰαδημία ) [*]( 1 habuerunt ex habebunt Pm2 quod] quid M possunt M 4 censeat] sentiat T edd. 5 diet Pml praeferant Ma 10 discendeutem P descendentem M 12 di*cam P 13 habeamus Tml 14 mihi om.M 15 deo Pml 16 qui] quid P ipsum etiam M 1ssi] quod si a 20 sententia] sapientia M 21 ad ex ab carr. Tml 22 scolam MPT 23 dititur Pml accepse Pml sit (t m2) P 24 ac] hac T uita ipsa M 25 animi om.M disseramus (seramn" m2 in ras.) T 2G hac nobis P 27 niouit Tm 28 quaso Pml )

Sed quomodo illum non permoueret, si et nihil tale inueniri potest et, nisi quod tale est, percipi non potest? hoc si ita est, dicendum potius erat non posse in hominem cadere sapientiam quam sapientem nescire, cur uiuat, nescire, quem ad modum uiuat, nescire, utrum uiuat, postremo, quo peruersius magisque delirum et insanum dici nihil potest, simul et sapientem esse et ignorare sapientiam. quid enim est durius, hominem non posse esse sapientem an sapientem nescire sapientiam ? nihil hinc disputandum est, si res ipsa ita positasatisnonest ad diiudicandum. sed illud forte si diceretur, penitus homines a philosophando auerterentur; nunc uero inducendi sunt sapientiae dulcissimo et sanctissimo nomine, ut, cum contrita aetate nihil didicerint, postea te summis execrationibus prosequantur, quem relictis saltem uoluptatibus corporis ad animi tormenta secuti sunt.

Sed uideamus, per quem potius a philosophia deterreantur, per eumne, qui dixerit: audi. amice, philosophia non ipsa sapientia, sed studium sapientiae uocatur; ad quam te si contuleris, non quidem, dum hic uiuis, sapiens eris — est enim apud deum sapientia nec prouenire homini potest — sed cum te tali studio satis exercueris atque mundaueris, animus tuus ea post hanc uitam, id est cum homo esse desieris, facile perfruetur, an per eum, qui dixerit: uenite, mortales, ad philosophiam! magnus hic fructus est; quid enim homini sapientia carius? uenite igitur, ut sapientes sitis et sapientiam nesciatis! \'non\', inquit, \'a me ita dicetur\'. hoc est decipere; nam nihil [*](3 cf. Oic. Acad. 11 (1 ) [*](1 si. (n ras.) M 3 hoccine HPm2T edd. 4 te om. M ∗ omnibus (h ras.) P spe om.]l spe*P 6 ingemiscendo HMT 7 permoueres H 8 quid edd. 10 uauit nescire P 13 est om.M 16 a*P 17 et] ac T ut] uel ne Hml cum] con T 20 sunt secuti edd. 23 sapientiae uocatur] est sapientiae M 24 erit a 26 animis Pm1 hac Pml 27 perfruatur HPa 28 ad] a Pml)