Confessiones
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio I, Pars I. (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 33). Knöll, Pius, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1896.
Et ideo legebam ibi etiam inmutatam gloriam incorruptionis tuae in idola et uaria simulacra, in similitudinem imaginis corruptibilis hominis et uolucrum et quadrupedum et serpentium, uidelicet Aegyptium cibum, quo Esau perdidit primogenita sua, quoniam caput quadrupedis pro te honorauit populus primogenitus, conuersus corde in Aegyptum et curuans imaginem tuam, animam suam, ante imaginem uituli manducantis foenum. inueni haec ibi et non manducaui. placuit enim tibi, domine, auferre opprobrium diminutionis ab lacob, ut maior seruiret minori, et uocasti gentes in hereditatem tuam. et ego ad te ueneram ex gentibus et intendi in aurum, quod ab Aegypto uoluisti ut auferret populus tuus, quoniam tuum erat, ubicumque erat. et dixisti Atheniensibus per apostolum tuum, quod in te uiuimus et mouemur et sumus, sicut et quidam secundum eos dixerunt, et utique inde erant illi libri. et non adtendi in idola [*]( 1] Ps. 24,18. 3] Matth. 11,29. 5] Rom. 1,21 sq. 9] Eom. 1,23. 12] cf. Aug. Enarr. Ps. 46; Gen. 25, 33 sq. 14] Act. 7, 39; cf. Ex. 32,1-6. 16] Ps. 105, 20. 18] Rom. 9,13. 20] cf. Ei. 3, 22 et 11, 2. 22] Act. 17, 28. ) [*]( 2 coturno libri; i. crassitudine add. Ma 3 sublimiores BFP audierunt (corr. m. 1) S 4 quoniam] quia GM edd. 6 glorificauerunt V egerunt V uanescunt V 8 se esse BFGHOPQVW: esse MS ri facti sunt FHMO 9 etiam] et V 10 et uaria] et uana G, tria S simulacra om. G similitudine GV 11 uoluchrum H1 quadrupedium F 12 serpentum IIedd. tibum F, cybum add. Q s in mg. 15 egipto U F, egyptem V curuens F1 amaginem M 17 domine om. V 18 de- minutionis FG 1 H 01 VW 19igentes.F exientibusJ1 22 quod] qin V 24 pr. et om. B )
Et inde admonitus redire ad memet ipsum intrani in intima mea duce te et potui, quoniam factus es adiutor meus. intraui et uidi qualicumque oculo animae meae supra eundem oculum animae meae, supra mentem meam lucem inconmutabilem, non hanc uulgarem et conspicuam omni carni nec quasi ex eodem genere grandior erat, tamquam si ista multo multoque clarius claresceret totumque occuparet magnitudine. non hoc illa erat, sed aliud, aliud ualde ab istis omnibus. nec ita erat supra mentem meam, sicut oleum super aquam nec sicut caelum super terram, sed superior, quia ipsa fecit me, et ego inferior, quia factus ab ea. qui nouit ueritatem, nouit eam, et qui nouit eam, nouit aeternitatem. caritas nouit eam. o aeterna ueritas et uera caritas et cara aeternitas! tu es deus meus, tibi suspiro die ac nocte. et cum te primum cognoui, tu assumsisti me, uf uiderem esse, quod uiderem, et nondum me esse, qui uiderem. et reuerberasti infirmitatem aspectus mei radians in me uehementer, et contremui amore et horrore: et inueni longe me esse a te in regione dissimilitudinis, tamquam audirem uocem tuam de excelso: "cibus sum grandium: cresce et manducabis me. nec tu me in te mutabis sicut cibum carnis tuae, sed tu mutaberis in me." et cognoui, quoniam pro iniquitate erudisti [*]( _1] Rom. 1, 25. 5] Ps. 29,11. 25] Ps. 38,12. ) [*]( 1 qui] quia F mutauerunt V 2 colierunt F 4 intraui] et i. H 6 supra.-meae om. HS 7 mentem mente M lucem] 1. dñr BPQb melhuo 10 multo om. V, m. M magmagnitudine F 11 sed om. V homi- II nibus W 12 sapra P mea F 13 aqua V ipse P 14 me om. M et om. W factus] f. sum BFHMPQV edd. qui-16 nouit eam om. V1 15 et qui-aeternitatem add. S1 8. l. ueritatem W 16 eam] eam nouit aeternitatem caritas nouit eam S et uera caritas om. V 18 cogitaui FW ut om. B quod uideram P 19 qui] qd F aspectus infirmitatis meae V 20 rediens G et om. G 21 orrore FH1, errore W 22 dissimulitudinis F audire S 23 manducabit W 25 cognoui] ego noui W iniquitatem H eruisti B )
Et inspexi cetera infra te et uidi nec omnino esse nee omnino non esse: esse quidem, quoniam abs te sunt, non esse autem, quoniam id quod es non sunt. id enim uere est, quod inconrautabiliter manet. mihi autem inhaerere deo bonum est, quia, si non manebo in illo, nec in me potero. ille autem in se manens innouat omnia; et dominus meus es, quoniam bonorum meorum non eges.
Et manifestatum est mihi, quoniam bona sunt, quae corrumpuntur, quae neque si summa bona essent, corrumpi possent, neque nisi bona essent, corrumpi possent, quia, si summa bona essent, incorruptibilia essent, si autem nulla bona essent, quid in eis conrumperetur non esset. nocet enim corruptio et, nisi bonum minueret, non noceret. aut igitur nihil nocet corruptio, quod fieri non potest, aut, quod certissimum est, omnia, quae corrumpuntur, priuantur bono. si autem omni bono priuabuntur, omnino non erunt. si enim erunt et corrumpi iam non poterunt, meliora erunt, quia incorruptibiliter permanebunt. et quid monstrosius quam ea dicere [*]( 4] Ex. S, 14. 6] Rom. 1, 20. 11] Ps. 72, 28. 13] Sap. 7, 27. Ps. 15, 2. ) [*]( 1 aranea S, haraneam G 2 finita] infinita F, infima V 3 infinata M1, finita F 4 ego S: immo uero ego BFGHMOPQVW edd. qui sum om. H 6 uiuere] u. latere B quae] qm W per] q F 7 conspiciuntur BHPQVW 10 autem] quidem V es] est V quo W 11 adherere F 12 autem] a. qui M 13 inuocat F dominus] deus . idem Fo, d. deus bm meus. M* est B 15 manifestum MXQ bona om. W sunt] non s. BPQ 16 nec V1 corrumpi possent S: om. cet. et edd. 17 nisi bona] n. b. non F, si b. non G 19 quid] quod BHb m 22 priuatur F 23 omni] boni F priuantur V 24 incorruptiliter Q1 25 monstruosius BFGHMiPQVW edd., menstruosius Mx )
Et tibi omnino non est malum, non solum tibi sed nec uniuersae creaturae tuae, quia extra non est aliquid, quod inrumpat et corrumpat ordinem, quem inposuisti ei. in partibus autem eius quaedam quibusdam quia non conueniunt, mala putantur; et eadem ipsa non conueniunt aliis et bona sunt et in semet ipsis bona sunt. et omnia haec, quae sibimet inuicem non conueniunt, conueniunt inferiori parti rerum, quam terram dicimus, habentem caelum suum nubilosum atque uentosum congruum sibi. et absit, ut dicerem iam: "non essent ista", quia etsi sola ista cernerem, desiderarem quidem meliora, sed iam etiam de solis istis laudare te deberem, quoniam laudandum te ostendunt de terra dracones et omnes abyssi, [*]( 11] Gen. 1, 31 et Eccli. 39, 21. 24] Ps. 148, 7—12. ) [*]( 1 amisso-bono om. V1 priuantur V 2 ergo-bona sunt om. V 5 aut enim — 6 corruptibilis esset] add. W3 in mg. 7 corruptibilis n. esset S: corrumpi n. posset BFGHMOPQVWedd. 8 tu* (n ras.) V 9 quas] quae BPQ quoniam] quia H omnia aequalia F 11 fecisti BPQb 13 pr. tibi] ibi G 14 nec om. V1; et BPQb extra] e. te BOIPQb 15 ordinem et corrumpat M posuisti Gbm 16 eius om. W, ei. F quaedam] quae W 17 pr. et] ut W non conueniunt S: non conueniant W, conueniunt BFGHMOPQV edd. 19 conue- Y niunt alterum om. 8 parte W rerem F 20 nobilosum BI 21 iam ut dicerem BFGHMOPQW edd., iam n dicerem V esse BOiWI 22 etsi si W 24 drachones GS, d. i thracones Mi s. l. habyssi W, abbyssi F )
Non est sanitas eis, quibus displicet aliquid creaturae tuae, sicut mihi non erat, cum displicerent multa, quae fecisti. et quia non audebat anima mea, ut ei displiceret deus meus, nolebat esse tuum quidquid ei displicebat. et inde ierat in opinionem duarum substantiarum et non requiescebat et aliena loquebatur. et inde rediens fecerat sibi deum per infinita spatia locorum omnium et eum putauerat esse te et eum collocauerat in corde suo et facta erat rursus templum idoli sui abominandum tibi. sed posteaquam fouisti caput nescientis et clausisti oculos meos, ne uiderent uanitatem, cessaui de me paululum, et consopita est insania mea; et euigilaui in te et uidi te infinitum aliter, et uisus iste non a carne trahebatur. [*]( 7] Ps. 148, 1-5. 23] Ps. 118, 37. ) [*]( 3 caedri 8 omnia] uniuersa V peccora BFM 4 pinnata OaSW* 6 senes M laudant GHMOPmo 7 uero] enim F1 etiam om. M de caelis te] de caelis iam te M, de caelesti W, de celeste F, te S laudent laudent] laude laudent W, laudant laudent GM, laudant laudant V, laudent S 8 exelsis W 10 caelo F 11 non iam BFGHMOP QV: nondum SW et] et non W 12 sed-IS superiora add. S1 s. I. omnia add. QS s. l. quam sola om. BMPQ 13 sano rependebam BPQ, samino rependebam F 14 displicit F 15 quae] qM W 17 tuum] tunc V inde ierat] i. eierat F, i. inierat Q, indierat V1 in om. F 18 opinione OV 20 pr. eum] cum HV alt. eum] cum M 21 erat] 6 V 22 postea confouisti V nescienti V 23 uidere V cessauit W, cessaui* H 24 me] meo V paulolum BMP uigilaui W )
Et respexi alia et uidi tibi debere quia sunt et in te cuncta finita, sed aliter, non quasi in loco, sed quia tu es omnitenens manu ueritate, et omnia uera sunt, in quantum sunt, nec quicquam est falsitas, nisi cum putatur esse quod non est. et uidi, quia non solum locis sua quaeque suis conueniunt sed etiam temporibus et quia tu, qui solus aeternus es, non post innumerabilia spatia temporum coepisti operari, quia omnia spatia temporum, quae praeterierunt et quae praeteribunt, nec abirent nec uenirent nisi te operante et manente.
Et sensi expertus non esse mirum, quod palato non sano poena est et panis, qui sano suauis est, et oculis aegris odiosa lux, quae puris amabilis. et iustitia tua displicet iniquis, nedum uipera et uermiculus, quae bona creasti, apta inferioribus creaturae tuae partibus, quibus et ipsi iniqui apti sunt, quanto dissimiliores sunt tibi, apti autem superioribus, quanto similiores fiunt tibi. et quaesiui, quid esset iniquitas, et non inueni substantiam, sed a summa substantia, te deo, detortae in infima uoluntatis peruersitatem proicientis intima sua et tumescentis foras.
Et mirabar, quod iam te amabam, non pro te phantasma, et non stabam frui deo meo, sed rapiebar ad te decore tuo moxque diripiebar abs te pondere meo et ruebam in ista cum gemitu; et pondus hoc consuetudo carnalis. sed [*]( 18] Eccli. 10, 10. ) [*]( 2 infinita BP 3 omnia tenens FW ueritate] ueritatS W, merito rte autS G 4 putaretur M, tu putat V quod] et W 5 e V 6 qui om. F 7 tempora BPQ 8 pr. quae S: et q. BFGHMOPQVW* edd., et W1 9 operante et om. S 10 expertus] et expertus sum BPbm, ex operibus tuis G 11 pr. est] esset H pr. et eras. 0; om. BFMP QWedd. 12 amabilis] a. est BPWb, est a. Q, animalibus F 13 ne*dum (c ras.) V abta F 15 quanti V similiores W sunt om. F autem apti 8 16 quis FW 17 a* (d ras.) M deo om. M 18 detortae] detorta et FS, detorte (Ii add. m. 2) M, detorta G infimam B intima mss. Ox. peruersitate FGMQVW proicientes F 19 tumescentes F 20 fantasma Q, phantasmata F 21 instabam Mbo decore tuo] de corde meo V 22 et moxque S deripiebar BMWm ruebar F 23 hocl ec F ) [*]( XTXTTI. Aur. Augustini conff. (Aug. 1,1). ) [*]( 11 )
Et quaerebam uiam conparandi roboris, quod esset idoneum ad fruendum te, nec inueniebam, donec amplecterer mediatorem dei et hominum, hominem Christum Iesum, qui est super omnia deus benedictus in saecula, uocantem et dicentem: ego sum uia ueritatis et uita, et cibum, cui capiendo inualidus eram, miscentem carni, quoniam uerbum caro factum est, ut infantiae nostrae lactesceret sapientia tua, per quam creasti omnia. non enim tenebam deum meum Iesum humilis humilem nec cuius rei magistra esset eius infirmitas noueram. uerbum enim tuum, aeterna ueritas, superioribus creaturae tuae partibus supereminens subditos erigit ad se ipsam, in inferioribus autem aedificauit sibi humilem domum de limo nostro, per quam subdendos deprimeret a se ipsis et ad se traiceret, sanans tumorem et nutriens amorem, ne fiducia sui progrederentur longius, sed potius infirmarentur uidentes ante pedes suos infirmam diuinitatem ex participatione tunicae pelliciae nostrae et lassi prosternerentur in eam, illa autem surgens leuaret eos. [*]( 8] I Tim. 2, 5. 9] Rom. 9, 5. 10] Io. 14, 6. 12] Io. 1, 14. 22] cf. Gen. 3, 21. ) [*]( 1 trepidantius V aspectis H tum BFHPQVWb 2 sunt om. W 3 *ualui 0, ualui BFGHPQVbo infirmitatem W reditus V 4 solutis F mecum] me eum V 5 olfacta HiMQWedd., olefacte F1 desiderarem V necdum V posset FQ1 8 ifcm xpm PQ 9 qui est] quem W 10 ueritatis S: et ueritas BGMOPQWo, ueritas FHVbm 11 cybum W miscente F 12 est] e. et habitauit in nobis M lactisceret W, lactesceret M 13 quem PQ 14 deum] daSi BFGHPQVW edd. Iesum] iesum xpui FG in cuius M 15 eius om. G 16 superibus M tuae om. V 17 ipsa W, ipsum PQ sibi om. H 19 ipsis] ipso se V tra*iceret (h ras.) P sonans P1 timorem V 20 sua M1 21 ante pedes suos uidentes GM 22 tonicae M peliciae V, pelliceae HOWedd., pellicionae F lapsi V 23 ea F, eadem V ) [*]( 11* )
Ego uero aliud putabam tantumque sentiebam de domino Christo meo, quantum de excellentis sapientiae uiro, cui nullus posset aequari, praesertim quia mirabiliter natus ex uirgine ad exemplum contemnendorum temporalium prae adipiscenda immortalitate diuina pro nobis cura tantam auctoritatem magisterii meruisse uidebatur. quid autem sacramenti haberet uerbum caro factum, ne suspicari quidem poteram. tantum cognoueram ex his, quae de illo scripta traderentur, quia manducauit et bibit, dormiuit, ambulauit, exhilaratus est, contristatus est, sermocinatus est, non haesisse carnem illam uerbo tuo nisi cum anima et mente humana. nouit hoc omnis,; qui nouit incommutabilitatem uerbi tui, quam ego iam noue- j ram, quantum poteram, nec omnino quicquam inde dubitabam. etenim nunc monere membra corporis per uoluntatem, nunc non mouere, nunc aliquo affectu affici, nunc non affici, nunc proferre per signa sapientes sententias, nunc esse in silentio propria sunt mutabilitatis animae et mentis. quae si falsa de illo scripta essent, etiam omnia periclitarentur mendacio neque in illis litteris ulla fidei salus generi humano remaneret. quia itaque uera scripta sunt, totum hominem in Christo agnoscebam, non corpus tantum hominis aut cum corpore sine mente animum, sed ipsum hominem, non persona ueritatis, sed magna quadam naturae humanae excellentia et perfectiore participatione sapientiae praeferri ceteris arbitrabar. [*]( 7] Io. 1,14. ) [*]( 1 uero] autem F 2 ipo dntf V, xpo de dntf H1 3 possid F quia] quam W 4 contempnendorum HHXMP, contemplandorum V pro BBMPQ edd. 5 adipiscendam immortalitatem V cura] curata W tantum PV auctoritate V 6 uideatur V 7 factum] f. est FQ, f. 5 et habitauit in nobis W suspicare F 8 iis m illa Ml scriptura V 9 dormiuit] et d. V ambulauit] et a. FV exilaratus FHlP, et exh. V 10 et contristatus V esisse F 12 incommutabilem FS iam] i. nOn,F de 13 in (de add. m. 2) PV dubitarem F1 14 nunc non mouere om. W 15 nunc non affici om. VW 16 per om. F sapientis F nunc esse in silentio om. S silentium (om. in) F 17 mente W qua si W 18 essent scripta F 19 ullo W fidaei 8 21 cognoscebam F non] nunc 01 cum] dum O1 23 quaedam FPQV excellentiae W 24 participationis W praeferre MVW1 )
Sed tunc lectis Platonicorum illis libris posteaquam inde admonitus quaerere incorpoream ueritatem inuisibilia tua per ea quae facta sunt intellecta conspexi et repulsus sensi, quid per tenebras animae meae contemplari non sinerer, certus esse te et infinitum esse nec tamen per locos finitos infinitosue diffundi et uere te esse, qui semper idem ipse esses, ex nulla parte nulloque motu alter aut aliter, cetera uero ex te esse omnia, hoc solo firmissimo documento, [*]( 12] I Cor. 11,19. 16] Rom. 1, 20. ) [*]( 1 alipius FPQV, alippius B carng G a om. W (et 10) catolicis V 2 esse BPQ animam BGOPQSVW 3 mentemque] et mentem V extimabat V 4 memoriaa W mandate F1 5 et] B W 6 heredicorum Fl 7 appollinaristarum HW, apolinaristarum V errorem hunc M esse errorem G esse om. V agnoscens F 8 fidaei S conlactatus H aliquando F 9 didicissi 8 10 fatoni M s 11 quod QV, qui JB1 13 et om. F minifesti M fiant F 15 *lectis (e ras.) P literis B 16 ammonitus BGHMO, amonitus W, admonitus sum V quaererem BGHPQWb, quaere F 17 conpexi G ta tibl 18 qui-W contemplare SV 19 esse te] esset H, esse me G et finitum W (Ubl add. m. rec.) 20 infinitos add. S1 8. 1. uere te] uerecte F semper idem] pridem V, semper M 21 ipsesses S, ipse es HW alter] 1 aliter FGMOQV edd. aut] ab W alter (I add. m. 2) W 22 ex] non ex S; fort. scrib. non (ita, sed) ex )
Itaque auidissime arripui uenerabilem stilum spiritus tui et prae ceteris apostolum Paulum, et perierunt illae quaestiones, in quibus mihi aliquando uisus est aduersari sibi et [*]( 5] cf. I Cor. 8, 1. 6] cf. I Cor. 3, 11 et 8,1. ) [*]( 2 plane] tamen V, p. tamen F 4 periturus] peritus (d add. m. 2) M uidere Ml 5 plenus] plus 0 fieuam 8 autem S: et BFGHMOPQ VWmo, om. b inflebar F 6 illa om. V 7 ipl itu V in me P tul 8 docerent me mo 10 affectus ex eis M effectus F 11 mansue factus (to add. m. rec.) H 13 praesumtionem 0 et om. B 14 bis ycSi uidentis F qua et uiam] qui et u. M, que tu iam W 15 dicentem W 16 et om. FV inhabitandam BPQb litteris tuis M 17 familiaritatem FS obdocuisses V postea BPQ edd. 18 aut om. V arripuissent FGW 19 affectum BSVW 20 perstitisse B, prestitissem F, superstitionem V posse om. M conspici G V 21 si] et si G quisquam BPQ edd. dixisset ex didicisset corr. W 22 audissime W stillum M1 24 auersari H )
Deus mens, recorder in gratiarum actione tibi et confitear misericordias tuas super me. perfundantur ossa mea dilectione tua et dicant: domine, quis similis tibi? dirrupisti uincula mea: sacrificem tibi sacrificium laudis. quomodo dirrupisti ea, narrabo, et dicent omnes, qui adorant te, cum audient haec: "benedictus dominus in caelo et in terra; magnum et mirabile nomen eius." inhaeserant praecordiis meis uerba tua, et undique circumuailabar abs te. de uita tua aeterna certus eram, quamuis eam in aenigmate et quasi per speculum uideram; dubitatio tamen omnis de incorruptibili substantia, quod ab illa esset omnis substantia, ablata mihi erat, nec certior de te, sed stabilior in te esse cupiebam. de mea uero temporali uita nutabant omnia et mundandum erat cor a fermento ueteri; et placebat uia ipse saluator et ire per eius angustias adhuc pigebat. et inmisisti in mentem meam uisumque est bonum in conspectu meo pergere ad Simplicianum, qui mihi bonus apparebat seruus tuus et lucebat in eo gratia tua. audieram etiam, quod a iuuentute sua deuotissime tibi uiueret; iam uero tunc senuerat et longa aetate in tam bono studio sectandae uiae tuae multa expertus, multa edoctus mihi uidebatur: et uere sic erat. unde mihi ut proferret uolebam conferenti secum aestus meos, quis esset aptus modus sic affecto, ut ego eram, ad ambulandum in uia tua. [*]( 4] Ps. 34,10. Ps. 115,16 sq. 9] cf. Es. 29,2. 10] I Cor. 13,12. 15] cf. I Cor. 5, 7 sq. 24] cf. Ps. 127,1. ) [*]( 2 actionem H 4 delectatione PQb tui V (et 6) disrupisti BF GMPQW, disrumpisti V 6 enarrabo H 7 audiunt BFGHMOPQ VWbo 10 aeternu Q 11 uiderem MV, uide**ram (ba ras.) F 12 quod-substantia om. HS 14 mutandum H1 15 cor erat F anrnsU 16 angustias M 17 uisumq,** 0 bonum om. V 19 etiam] enim FQ 21 sectando F1 22 multe doctus V unde BFGHMOPQVW: undique S 23 proferre V conferentis V secum aestus meos] ex metu meo V meus F 24 abtus F affectu PV1 ad] et F )
Videbam enim plenam ecclesiam, et alius sic ibat, alius autem sic. mihi autem displicebat, quod agebam in saeculo, et oneri mihi erat ualde non iam inflammantibus cupiditatibus, ut solebant, spe honoris et pecuniae ad tolerandam illam seruitutem tam grauem. iam enim me illa non delectabant prae dulcedine tua et decore domus tuae, quam dilexi, sed adhuc tenaciter alligabar ex femina, nec me prohibebat apostolus coniugari, quamuis exhortaretur ad melius maxime uolens omnes homines sic esse, ut ipse erat. sed ego infirmior eligebam molliorem locum et propter hoc unum uoluebar in ceteris languidus et tabescens curis marcidis, quod et in aliis rebus, quas nolebam pati, congruere cogebar uitae coniugali, cui deditus obstringebar. audieram ex ore ueritatis esse spadones, qui se ipsos absciderunt propter regnum caelorum; sed, qui potest, inquit, capere, capiat. uani sunt certe omnes homines, quibus non inest dei scientia, nec de his, quae uidentur bona, potuerunt inuenire eum qui est. at ego iam non eram in illa uanitate; transcenderam eam et contestante uniuersa creatura inueneram te creatorem nostrum et uerbum tuum apud te deum, tecumque unum deum, per quod creasti omnia. et est aliud genus inpiorum, qui cognoscentes deum non sicut deum glorificauerunt aut gratias egerunt. in hoc quoque in-\' cideram, et dextera tua suscepit me et inde ablatum [*]( 6] Ps. 25, 8. 7] cf. I Cor. 7, 27 sqq. 13] Matth. 19, 12. 15] Sap. 13, 1. 20] cf. Io. 1, 1 sqq: 22] Rom. 1, 21. 24] Ps. 17, 36. ) [*]( 1 et om. V 2 pr. autem om. M 3 honeri HXV, honere F ualde erat M 4 solebam V paecuniae S, peccuniae BF tollerandam FW 5 tam om. V me] & V 6 decorS M quam om. M 7 alligabar (ba e corr.) S: conligabar BFGHFOPQVW edd., conligebar M1 8 exortaretur FVW 10 meliorem M 11 omartidis F, martidis W 12 nolebat W 13 constringebar BPQ sphadones S 14 ipso V 16 inest] est BPQ 17 de his] deis F, de iis m 18 ergo F 19 creatura] c. tua BFMPQ edd. 20 et] sed V dum F 21 tecumque] t. leo cum spu SS6 BPQ (b m), t. cum spu tuo W est et m 22 non] nos W1 23 agerunt W 24 tua] t. deus BPQb )
Perrexi ergo ad Simplicianum, patrem in accipienda gratia tunc episcopi Ambrosii et quem uere ut patrem diligebat. narraui ei circuitus erroris mei. ubi autem conmemoraui legisse me quosdam libros Platonicorum, quos Victorinus quondam rhetor urbis Romae, quem christianum defunctum esse audieram, in latinam linguam transtulisset, gratulatus est mihi, quod non in aliorum philosophorum scripta incidissem plena fallaciarum et deceptionum secundum elementa huius mundi, in istis autem omnibus modis insinuari deum et eius uerbum. deinde, ut me exhortaretur ad humilitatem Christi sapientibus absconditam et reuelatam paruulis, Victorinum ipsum recordatus est, quem, Romae cum esset, familiarissime nouerat, deque illo mihi narrauit quod non silebo. habet enim magnam laudem gratiae tuae confitendam tibi, quemadmodum ille doctissimus senex et omnium liberalium doctrinarum peritissimus quique philosophorum tam multa legerat et diiudicauerat, doctor tot nobilium senatorum, qui etiam ob insigne praeclari magisterii, quod ciues huius mundi eximium putant, statuam Romano foro meruerat et acceperat, [*]( 1] Iob 28,28. 2] Prou. 26,5 (3,7). 3] Rom.1,22. 4] cf. Matth. 13,46. 13] Col. 2, 8. 16] cf. Matth. 11, 25. ) [*](1 disti F 2 uidere F 3 se om. W 4 uenditus H1 haberent M, habebam V 6 prerexi F 7 gratia] g. tua mo ambrosi W et om. H 8 memoraui W 9 legissime F, me legisse M patonicorum M1 10 rethor mss. 11 transtulisse P, transtulisse et V, transt tulisse et (t add. m. 2) H 12 philosofhorum S scriptura V incidisse G 15 ut] in F exortaretur FHVW 16 uicturinum V1 17 ipsum] suum M familiarisse B1 18 noueram V deque] de quo FMIOIPO illo] ille Pu, illo ille G 20 quemammodum OPSW 21 quique] cuiq. Mt, quippe m 22 diiudicauerat] dilucidauerat V, d. et dilucidauerat JBPQbm tot om. F 23 insignem FV cinis W 24 Romano] in R. mo et] ei W )
tela tenuerant et a se victis iam Roma supplicabat, quae iste senex Victorinus tot annos ore terricrepo defensitaverat, non erubuerit esse puer Christi tui et infans fontis tui subiecto collo ad humilitatis iugum et edomita fronte ad crucis opprobrium.
- contra Neptunum et Venerem contraque Minervam
O domine, domine, qui inclinasti caelos et descendisti, tetigisti montes et fumigaverunt, quibus modis te insinuasti illi pectori? legebat, sicut ait Simplicianus, sanctam scripturam omnesque christianas litteras investigabat studiosissime et perscrutabatur et dicebat Simpliciano non palam, sed secretius et familiarius: "noveris iam me esse christianum". et respondebat ille: „non credam nec deputabo te inter christianos, nisi in ecclesia Christi videro". ille autem inridebat dicens: „ergo parietes faciunt christianos?" et hoc saepe dicebat, iam se esse christianum, et Simplicianus illud saepe respondebat et saepe ab illo parietum inrisio repetebatur. amicos enim suos reverebatur offendere, superbos daemonicolas, quorum ex culmine [*](Only one scan of this volume of CSEL was available to us as we digitized CSEL in early 2014 and the image of pgae 172 in that scan is illegible. For now, we use the text from that the CSEL editor, P. Knöll, published with Teubner as a patch).
Denique ut uentum est ad horam profitendae fidei, quae uerbis certis conceptis retentisque memoriter de loco eminentiore in conspectu populi fidelis Romae reddi solet ab eis, qui accessuri sunt ad gratiam tuam, oblatum esse dicebat Victorino a presbyteris, ut secretius redderet, sicut nonnullis, qui uerecundia trepidaturi uidebantur, offerri mos erat; illum autem [*]( 1] cf. Ps. 28, 5. 4] cf. Matth. 10, 33. 14] cf. Ps. 111, 10. 15] Ps. 89, 5. ) [*]( 1 lybani 8 3 hiniando S, iniando HW, hiando V ausit JEPTF, auiit FPVb 4 coram] et ab V 6 uerbi tui humilitatis V humitatis G 7 sacris om. W, sacrariis V sacrilegiis MOPQ 8 imitatores V superbos B deputauit B uanitate F 9 ueritate F, uanitati OlV et om. F 12 instructionum BFMPQ edd., instructionibus HV post S: post etiam BFGHMOPQWedd., p. etiam dies V 13 mi**rante (se ras.) P 14 superbi uidebant] superbiebant BPQ 0 dentes suos V 15 tuo (s a m. 2) P domine BF eius] e. in dno do eius F 16 uanitate V et] et in Hm, nec V mendaces] falsas V 17 ad] et V ora F profitente V1 18 conceptis] coeptis conceptis V . quae a recentisque F, retentis. que (qolUl add. m. 2) M 19 qui] q W 20 aci cesuri V 21 praesbyteris PS, prespiteris-В nonnulli que V 22 uerecundiam H trepidari V offerri mos] offerimus W1 )
Deus bone, quid agitur in homine, ut plus gaudeat de salute desperatae animae et de maiore periculo liberatae, quam si spes ei semper affuisset aut periculum minus fuisset? etenim tu quoque, misericors pater, plus gaudes de uno paenitente quam de nonaginta nouem iustis, quibus non opus est paenitentia. et nos cum magna iucunditate audimus, cum audimus quam exsultantibus pastoris umeris reportetur ouis, quae errauerat, et drachma referatur in thesauros tuos [*]( 17] Luc. 15, 4 sqq. ) [*]( 1 maluisse se M 2 rethorica BHMOPQW, rethoricam F 3 ea V puplice F professus erat eam publice G 5 uerebatur V tuis B insaniarum W 7 eum] & im W nouerant V strepuerunt FMO nomen S: n. eius BFGHMOPQVWedd. strepitu] in st. V 8 aut ****** ibi (em n eum uitio membranae euanuerunt; ibi corr. m. 1 in eum) S eum non 0 presso sonitu sonuit 0 presso] p H hora W 9 u********* uictorinus (ictorinus euanuit) S sonierunt G 10 quia] qui 0 eam S silu*erunt S, soluerunt (0 in a mut. m. 2) W 11 auderent 01 pr*clara S 12 omnes eum GHW intra F in om. FP1 13 rapieb*** S heae GV, hee F, hę* (c ras.) M, hac W 15 despera*tae (n ras.) P quasi V 16 sem (om. per) F aut-fuisset om. MS pr. periculo F 18 est opus bm 19 iocunditate BFGHOPQ VWb audiuimus Fl V 20 exultantibus] exultantis BPQb, ex. angelis M<Jm pastoribus FV, pastor** (um ras.) W1 humeris BFHM OPQVWedd. 21 ouis] humeris o. M dragma mss. tesauros GMV )
Quid ergo agitur in anima, cum amplius delectatur inuentis aut redditis rebus, quas diligit, quam si eas semper habuisset? contestantur enim et cetera et plena sunt omnia testimoniis clamantibus: "ita est". triumphat uictor imperator et non uicisset, nisi pugnauisset, et quanto maius periculum fuit in proelio, tanto est gaudium maius in triumpho. iactat tempestas nauigantes minaturque naufragium; omnes futura morte pallescunt: tranquillatur caelum et mare, et exultant nimis, quoniam timuerunt nimis. aeger est carus et uena eius malum renuntiat; omnes, qui eum saluum cupiunt, aegrotant simul animo: fit ei recte et nondum ambulat pristinis uiribus, et fit iam tale gaudium, quale non fuit, cum antea saluus et fortis ambularet. easque ipsas uoluptates humanae uitae etiam non inopinatis et praeter uoluntatem inruentibus, sed institutis et uoluntariis molestiis homines adquirunt. edendi et bibendi uoluptas nulla est, nisi praecedat esuriendi et sitiendi molestia. et ebriosi quaedam salsiuscula comedunt, quo fiat molestus ardor, quem dum exstinguit potatio, fit delectatio. et institutum est, ut iam pactae sponsae non tradantur statim, ne uile habeat maritus datam, quam non suspirauerit sponsus dilatam. [*]( 1 lacrimans F 2 tuae om. W domu V 3 tuo om. BPQ b fuerat S: erat BFGHMOPQVWedd. 4 in nobis om. B 5 tu eras. M in quia] qui BFGHOPQVWbm 8 in om. W amplias F1 inuentis (in add. m. 1) S 9 quam si] quasi V 10 pr. et om. V 13 tantu V gaudio O1 maius est gaudium BPQb, g. m. est W 14 minatur V 15 mare] terra 01 16 renuntiat malum W 19 ante V 21 praeter] propter M1 non inruentibus (non add. m. 2) Q 22 uolestiis Q1 et em. V 23 uoluntas VW 24 quidam F salsiuncula FGV fiat om. Q1 molestior Q 25 sit W 26 pacta* sponsa* G spontae F ne] nec F uile GOSV: uilem BFHMPQWedd. 27 suspirauerat B )