Arnobii adversus nationes Libri VII
Arnobius of Sicca
Arnobius of Sicca. Arnobii adversus nationes Libri VII. Reifferscheid, August, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 4, 1875.
sed erras, inquit, et laberis: nam dis feminis feminas, mares maribus hostias immolare abstrusa et interior ratio est uulgique a cognitione dimota. non inquiro, non exigo, quid sacrorum praecipiant uel quid contineant leges; sed si uicerit ratio atque obtinuerit ueritas, differentiam generum nullam in diis esse neque ullis sexibus eos esse discretos, nonne solui necesse est, nonne rationes has omnes ex stultissimis creditas opinationibus comprobari, inueniri? sapientium uirorum non aduocabo sententias, qui risum nequeunt continere, cum discrimina sexuum diis audiunt immortalibus attributa: unoquoque ab hominum [*]( 2 inmortales P 3 essentiae scripsi: sententiae P 5 e om Sdb 8 buculis Gel \'ouiculis uel buculis uel uitulis* Urs 9 incientibus Urs: ingeatibus P 10 atris Sab 12 diis ex dis corr P 14 animantis scripsi: minus P animalis Urs muneris Klussmannus munus Mauptius gratius et iucundius Hauptius 19 sthomacum P 21 diis ex dis corr P 24 uicerit] iusserit Sab 27 nonne del Salm ex scripsi: et P e Sab )
sed adsentiamui, ut uultis, et esse inferos et esse Manes et habitare nescio quos in his deos ominibus minus faustos et tristioribus praepositos rebus. et quae causa, quae ratio est, ut atrae his hostiae nigerrimique admoneantur coloris? quia nigra nigris conueniunt et tristia consimilibus grata sunt. quid ergo ? non uidetis, ut uobiscum et nos stolide similiterque ludamus, albas esse hostiarum carnes ossa dentes pinguitias omenta cum cerebris mollesque in ossibus medullas? sed uellera nigra sunt nigraeque animantium saetae. solas ergo immolate diis lanas uulsasque ex hostiis saetulas, relinquite infelicissimas pecudes spoliatas licet ac tonsas caeli animam ducere et pastibus innocentissimas incubare. quodsi grata numinibus inferis ea quae sunt nigra furuique existimatis coloris, cur non omnia cetera, quae illorum inferre sacrificiis moris est, sint nigra et [*]( 5 diis ex dis corr P 6 peracribunt Sab 7 conuenit P corr 8 ominum Meursius: hominum P 9 at] ad P corr 13 opinionem Sab: opinione P 19 ominibus Stewechius: hominibus P 20 trae P corr 21 colores c, Sdb 22 tristia Sab: tria. titia P 23 scurriliterque Oehlerus seniliterque Zinkius 26 setae P 28 ac Sab: at P )
sed et illud hoc loco consentaneum est ex uobis addiscere. si caper caedatur Ioui, quem patri sollemne est Libero Mercurioque mactari, aut bos si sterilis Vnxiae, quam Proserpinae tribuitis, quod ritu atque obseruatione praecipitur:, quid facinoris in hoc erit,! quid malorum scelerisue contractum, cum nihil intersit obsequii, cuius animalis e capite honorarium istud debitum compleatur ? confundi haec, inquit, fas non est nec piaculi parui est officia rituum procurationumque miscere. causam, oro, edissere. quia generis certi hostias certis ius est consecrare numinibus certaque et supplicamenta praestari. et quae iterum. causa est, ut generis certi hostias certis ius sit consecrare numinibus. certaque et supplicamenta praestari? et hoc enim ius ipsum debet habere suam causam certisque ab rationibus exoriri, duci, antiquitatem consuetudinemque dicturus es? hominum mihi scita pronuntias et caeci animalis inuenta: ego autem, cum postulo causam mihi depromi, audire desidero aut caelo aliquid lapsum aut quod magis res poscit, quid adplicitum Iuppiter ad tauri habeat sanguinem, ut ei debeat immolari, non debeat Mercurio, Libero? aut natura quae capri est, ut his rursus adcommoda, Iouialibus conueniens sacrificiis non sit? animalium facta est inter deos diuisio.? transactionis alicuius pactione conuenit, ut ille contineret ab huius se hostia, hic ut [*]( 1 taetreque Salm: taetraque P et Sdb 3 hic Sdb: huic P 4 fabillis P 5 quae P corr c ferre Sab 9 mercurio P corr c 10 tribuitis Sab: tribnitus P quod Hildebrandius: co P quo c\' 12 sceleris.ue P 13 honorarium Sabhonorali- um P 15 procurationumque Meursius: procurationemque P procurationeque Sab 17 et Sdb: est P del Meursius 19 et del Mcursius 22 et Sab: set P 25 ad Sab: at P )
ergo si haec cassa sunt nec rationis alicuius habentia firmitatem, sacrificiorum et ipsa inanis est ratio. etenim qui potis est habere idoneam: id quod sequitur causam, cum ipsum illud primum, a quo defluit secundum, inanissimum esse reperiatur et uacuum et, nulla soliditate firmatum? Telluri, inquiunt, matri scrofa inciens immolatur et feta, at Mineruae uirgini uirgo caeditur uitula, nullis umquam stimulis nullius operis excitata ad conatus. atquin nos arbitramur nec uirginem uirgini oportuisse mactari, ne uirginitas uiolaretur in pecude, qua dea plurimum pollet, nec Telluri grauidas atque fetas ob honorem fecunditatis ipsius, quam cuncti expetimus et optamus inextinguibili semper † fecunditate procedere. nam si, quia uirgo Tritonia est, idcirco ei conuenit uirgines hostias immolari, et quod Tellus est mater, consimiliter grauidis accipienda est scrofis, ergo et musicis Apollo, quod musicus, et quod medicus Aesculapius, medicis,. et quod faber Vulcanus est, fabris, et quod Mercurius eloquens, eloquentibus debet disertissimisque mactari. quodsi dicere istud insanum est aut ut mediocriter pronuntiem brutum, multo illud maioris amentiae est, fetas iugulare Telluri, quod sit fetibus grauior, Mineruae castas et uirgines, quia sit pura, uirginitatis intactae.
nam quod dici a uobis accipimus, esse quosdam ex diis bonos, alios autem malos et ad nocendi libidinem promptiores, illisque ut prosint, his. uero ne noceant sacrorum sollemnia ministrari, quanam istud ratione dicatur, [*]( 1 desineret Gel: desideret P iura] iu P corr c ut Sab: ut P zelotipi P 2 communicare Sab: concumunicare P 4 aliorum Meursius: aliarum P 6 ratio Sab: datio P pote Sab 7 secundum P 9 inciens Urs: ingens P 10 et om Sab ut foetae Meuraim 11 nullus P corr excitata ad scripsi: excitata P eicita ad Oehlerus conatu Sab 15 quoniam Urs 16 fecunditate] Arnobium fertilitate uel ubertate uel uirtute scripsisse Zinkius suspicatur 19 aescolapius PI 21 dissertissimisque P 23 telluri. P 24 grauior] grauida ? _28 quamnam P corr )
estei, concedatur infelicissimas pecudes non sine aliquo religionis officio diuorum apud templa mactari et quod ex usu consuetudinis factum est rationis alicuius causam aliquam continere: sed si magmfioum uideter atque amplum iugulare diis tauros, si inlibata, si solida concremari animantium uiscera, quid sibi reliqua haec uolunt magorum cohaerentia disciplinis, quae in sacrorum reconditis legibus pontificalia † restituere mysteria et rebus inseruere diuinis? quid, inquam, sibi haec uolunt: apexaones hirciae silicernia longaui? quae sunt nomina et farciminum genera, hirquino alia sanguine, comminutis alia inculcata pulmonibus. quid taedae, quid, neniae, quid Offae non uulgi set quibus est nomen appellatioque penitae? ex quibus quod primum est, in exiguas aruina est miculas catillaminum insecta de more, quod in secundo sitUm est, intestini est perrectio, per quam proluuies editur sucis perexsiccata uitalibus. offa autem penita est cum particula uisceris cauda pecoris amputata;. quid polimina, quid omenta, quid palasea sine ut quidam cognominant plasea P ex quibus est omentum pars quaedam, qua receptacula uentrium circumretita finiuntur, bonis cauda est plasea siligine et sanguine delibuta, polimina porro sunt ea quae nos proles [*]( 2 eo* P 9 coherentia P 10 instituere ? 11 inseruere Boo: inseruire P 12 apexabo Sab apezabones Hildebrandius hirciae] issicia Sab longaui Salm: longaeui P longauo Sab 13 omina P corr farciminum Sab: facmorum P alia sab: aliae P 14 taedae] tuceta Gel taliae Salmasius ad Solin. p. 90 codae Meursius 15 taeniae Sealiger, Urs uulgi sed Sab: uulgie et P 16 petiitae Sdb: pentiSae P 17 catillaminum Meursius: cat∗illaminuam P at illa minutim Вâb 18 intiBtini P corr c est pcrrefitio est P corr porrectio Sdb prolubies P 19 percocta et exsiccata ? pWmita P 20 anputata P 21 om«nta Scib: momenta P pahusiea P plasea Gm: plassea P 22 ex owi Urs omentiim scripsi: nomen omfenti P omenti Urs qua scripsi : quo P 28 bonis Gel: uobis P 24 delibuta Sab: dilibuta P ) [*](IV. ) [*]( .17 )
si enim quaecumque ab hominibus fiunt maximeque in re sacra debent habere suas causas nec sine ratione est quicquam in negotiis omnibus atque in omni administratione faciendum: edissertate nobis et dicite, quae sit causa, quae ratio, ut haec etiam diis dentur sacrisque adoleantur altaribus. in hoc enim diutius loco huic causae uel maxime necessario inmoramur insistimus inhaeremus, cupientes addiscere, quid cum pultibus deo sit, quid cum libis, quid diuersis cum fartibus, confectis iure ex multiplici atque inpensarum uarietate conditis. opiparis numina cenis adficiuntur aut prandiis, ut innumeras conueniat excogitare his dapes? [*](2 fritilla Sab in err 3 conspolium Sab spoliom ? 6 enim anie placet del Urs 7 e coxendicibus Sdb: et condicibus P 8 non ante quae add Meursius 9 prunis scripsi: prius P 10 quae add Oel 11 hirae P. Scriuerius: dirae P 12 illas Scaliger: illa P ilia P. Scriuerius hillas Stewechius et rumas Balueius: aerumnas P rumas Canterus, Urs 13 qua Gel: quae P 14 naturae struminatoribus Sab 15 uelamen sanguinum Sab uel farciminum Salm 16 fittilarum P fritillarum Sab m err 20 aedissertate P corr r 22 huic Sab: hac P 25 fartibus Urs: fratibus P confectis scripsi: confectionis P ex Oehlerus: et P del Gel 26 opipares P corr & 27 innumeras Sab : numeras P )
sequitur, ut de thure deque mero aliquid sine ulla . nimietate dicamus. copulata enim et mixta sunt caerimoniarum et haec genera cultumque adhibentur in plurimum. ac primum illud a uobis isto ipso quaerimus percontamurque de thure, unde aut quo tempore nosse illud aut scire potueritis, ut merito existimetis aut esse diis dandum aut eorum acceptissimum uoluntati. nouella enim propemodum res est neque annorum inexplicabilis series, ex quo eius notitia profluxit in has partes et delubris meruit interesse diuinis. [*]( 1 Btomacomm P 3 semicoacta P corr modo et Gel 4 prosicias Turnebus, Urs: praeaicias P 5 gratiae Sab ducedinis P corr r 8 cauda Sab: cada P cauda postea coda r hirae Meursius: irae P omenque Meursius: nomenquae P nomenque Sab omentum Gel 9 magmentorum Urs adiiciatur Sab causin ? 11 haec] ac Urs 13 palati Salm: palatia P palatis SaJJ admoneant Sab otium P plenae fI, uulgo ad addidi adpetitu c\' appetitu uulgo 18 taenias Scaliger, Urs reddier penitas Zinkius: redemptaft P penitas Gel 20 fiunt Sab cultumque Sab: cultuque P 23 potueritis Urs: poteritis P . 26 smeruit P corr ) [*]( 17* )
denique ut illam semper regulam definitionemque teneamus, qua demonstratum et fixum est, quicquid fiat ab homine, habere oportere suas causas, et in ista quoque retinebimus parte, ut requiramus ex uobis quae sit causa, quae ratio, ut ante ipsa numinum signa thura iniciantur altaribus et ex eorum incendio familiaria fieri existimentur et mitia. quid ex huiusmodi facto adquiritur his rei aut eorum ad animos quid aocedit, ut merito iudicemus recte ista dependi et non frustra atque inaniter concremari? ut enim uos debetis ostendere, cur thura diis detis, sic et deos sequitur ut debeatis expromere habere aliquam causam, cur ea non respuant, [*]( 41 etroriae P corr 5 sacrorum ? 12 antisP corr 13 si sise Sdb: sine P 14 thurae P corr 19 eipetiaere Gel : expedi∗nere- P 29 accidit Sab 30 debetis Sab: debeatis P )
idcirco superis thus dari, quod odoratus habeat suaues et narium commulceat sensum, reliqua uero sint aspera et ob causam • offensionis exclusa? habent enim dii nares, quibus ducant aerios spiritus, accipiunt auras et remittunt, ut penetrare illos possint nidorum differentium qualitates. quod si damus ut fiat, mortalitatis eos adiungimus legi et excludimus diuinitatis a finibus. quicquid enim spirat et reciprocos halitus auris commeabilibus ducit, id necesse est esse mortale, quia caeli sustineatur e pastu. quicquid autem caeli sustinetur e pastu, si recursus abstuleris quibus alternatio redditur abstrahiturque uitalis, oblidi eius necesse est animam et rationem subrui atque interire uiuendi. ergo si et dii spirant odoremque ad se adtrahunt auris comitantibus inuolutum, non est ab re dicere, et alienis eos suffectionibus uiuere et interclusis posse spiraminibus interire. et unde nouissime scitis, an si odorum suauitate [*]( 1 familiariter] feruenter uel famelice Orellius fameliciter HQclebrandius 2 fortasei P corr c 6 ligais P corr ardore Urs 8 lacunam signaui: arboris thuriferae significationem mterci- , disee apparet resina addidi 14 sustinet Sab 19 exc.lusa P 20 pęnetrare r 23 halitos P corr c\' 27 obliti P corr 30 suffitionibus Sab. )
merum thuris est socium, quod explanari consimiliter poscimus cur eius superfundatur incensioni. nisi [*]( 2 ut addidi deoram] uide iufra, 3 pote Sab 4 deorum sint P deorum del Urs: transposui post nestras (2) essentiae scripsi: sententiae P 6 ut P 9 ut quae Sab: utque P alios Urs 18 amarae Sab: in una re P 14 ab sic Sab afficitur Gel: efficit P 16 compagiique Urs 17 sita Sab: ita P 18 oliditatis Gel: u.liditatis P Boiiditatis Urs 21 coli Pcorr c 24 a Sab 25 a Sab 26 robore scripsi: re P contagione scripsi: cogitatione P 27 pri*uatus P 28 eius .Meursius: ei P nisi SoHm: si P )