Res Gestae

Proceri autem Halani paene sunt omnes et pulchri, crinibus mediocriter flavis, oculorum temperata torvitate terribiles, et armorum levitate veloces, Hunisque per omnia suppares, verum victu mitiores et cultu, latrocinando et venando ad usque Maeotica stagna, et Cimmerium Bosporum, itidemque Armenios discurrentes, et Mediam.

Utque hominibus quietis et placidis otium est voluptabile, ita illos pericula iuvant et bella. Iudicatur ibi beatus, qui in proelio profuderit animam, senescentes enim et fortuitis mortibus mundo digressos, ut degeneres et ignavos conviciis atrocibus insectantur, nec quicquam est quod elatius iactent, quam homine quolibet occiso, proque exuviis gloriosis interfectorum, avulsis capitibus, detractas pelles pro phaleris iumentis accommodant bellatoriis.

Nec templum apud eos visitur aut

Futura mire praesagiunt mode. Nam rectiores virgas vimineas colligentes, easque cum incantamentis quibusdam secretis, praestituto tempore discernentes, aperte quid portenditur[*](portenditur, Val.; portendatur, Hadr. Val.; portetur, V.) norunt.

Servitus quid sit ignorant,[*](ignorant, Pet.; ignorabant, V.) omnes generoso semine procreati, iudicesque etiam eligunt diuturno bellandi usu spectatos. Sed ad reliqua textus propositi revertamur.

Igitur Huni pervasis Halanorum regionibus, quos Greuthungis confines Tanaitas consuetudo cognominavit,[*](cognominauit, Her. c.c.; nominauit, V.) interfectisque multis et spoliatis, reliquos sibi concordandi fide pacta iunxerunt, eisque adhibitis[*](adhibitis, Her.; adscitis, Pet.; adiuitis, V.) confidentius Ermenrichi late patentes et

Qui vi subitae procellae perculsus, quamvis manere fundatus et stabilis diu conatus est, impendentium tamen diritatem augente vulgatius fama, magnorum discriminum metum voluntaria morte sedavit.

Cuius post obitum, rex Vithimiris creatus, restitit aliquantisper Halanis, Hunis aliis fretus, quos mercede sociaverat partibus suis. Verum post multas quas pertulit clades, animam effudit in proelio, vi superatus armorum. Cuius parvi filii Viderichi nomine curam susceptam Alatheus tuebatur et Saphrax, duces exerciti et firmitate pectorum noti, qui cum tempore arto praeventi, abiecissent fiduciam repugnandi, cautius discedentes, ad amnem Danastium pervenerunt, inter Histrum et Borysthenem, per camporum ampla spatia diffluentem.

Haec ita praeter spem accidisse doctus Athanarichus, Theruingorum iudex (in quem ut ante relatum est, ob auxilia missa Procopio, dudum Valens commoverat signa) stare gradu fixo temptabat, surrecturus in vires, si ipse quoque lacesseretur, ut ceteri.

Castris denique prope [*](Danastii, Her.; Danasti, V.) margines a Greuthungorum vallo[*](a Greuthungorum uallo, Pet.; agere ut ungoru uallem, V.) longius opportune metatis, Munderichum ducem postea limitis per Arabiam, cum Lagarimano et optimatibus aliis,

Verum longe aliter quam rebatur evenit. Huni enim (ut sunt in coniectura sagaces), multitudinem esse longius aliquam suspicati, praetermissis quos viderant, in quietem tamquam nullo obstante compositis, rumpente noctis tenebras luna, vado fluminis penetrate, id quod erat potissimum elegerunt, et veriti ne praecursorius index procul agentes absterreat, Athanaricum ipsum ictu petivere veloci.

Eumque stupentem ad impetum primum, amissis quibusdam suorum, coegerunt ad effugia properare montium praeruptorum. Qua rei novitate, maioreque venturi pavore constrictus, a superciliis Gerasi fluminis ad usque Danubium, Taifalorum terras praestringens, muros altius erigebat: hac lorica diligentia celeri consummata, in tuto locandam securitatem suam existimans et salutem.

Dumque efficax opera suscitatur, Huni passibus eum citis urgebant, et iam oppresserant adventantes, ni gravati praedarum onere destitissent.

Fama tamen late serpente per Gothorum reliquas gentes, quod invisitatum[*](inuisitatum, Bent., Ernesti; inusitatu, V.) antehac hominum genus, modo, nivium ut[*](modo niuium, Gronov; before ut V has modo nierum; m. nimborum, Momm.; modo ruinae, Her. after convellit, below.) turbo montibus celsis, ex abdito sinu coortum apposita quaeque convellit et

Itaque duce Alavivo[*](duce Alauiuo, Lind.; uiuo, V.) ripas occupavere Danubii, missisque oratoribus ad Valentem, suscipi se humili prece poscebant, et quiete victuros se pollicentes, et daturos (si res flagitasset) auxilia.

Dum aguntur haec in externis, novos maioresque solitis casus versare gentes arctoas, rumores terribiles diffuderunt: per omne quicquid ad Pontum a Marcomannis praetenditur et[*](et, added by Lind.; -que after Quadis, Brakman; V omits connective.) Quadis, multitudinem barbaram abditarum nationum, vi subita sedibus pulsam, circa flumen Histrum, vagari cum caritatibus

Quae res aspernanter a nostris inter initia ipsa accepta est, hanc ob causam, quod illis tractibus non nisi peracta aut sopita audiri procul agentibus consueverant bella.

Verum pubescente[*](pubescente iam, EA; p. ueraci, Günther; p. rapide, Pet., deleted by Novák; pubiscenter ad, V.) fide gestorum, cui robur adventus gentilium addiderat legatorum, precibus et obtestatione petentium, citra flumen suscipi plebem extorrem: negotium laetitiae fuit potius quam timori, eruditis adulatoribus in maius fortunam principis extollentibus, quae[*](quae, Bent., Pet.; quod, EA; que, V.) ex ultimis terris tot tirocinia trahens, ei nec opinanti offerret, ut collatis in unum suis et alienigenis viribus, invictum haberet exercitum, et pro militari supplemento, quod provinciatim annuum pendebatur, thesauris accederet auri cumulus magnus.

Hacque spe mittuntur diversi, qui cum vehiculis plebem transferant truculentam. Et navabatur opera diligens, nequi Romanam rem eversurus relinqueretur, vel quassatus morbo letali. Proinde permissu imperatoris transeundi Danubium copiam, colendique adepti Thraciae partes, transfretabantur in dies et noctes, navibus ratibusque et cavatis arborum alveis agminatim impositi, atque per amnem longe omnium difficillimum, imbriumque crebritate tunc auctum, ob densitatem nimiam contra ictus aquarum nitentes quidam, et natare conati, hausti sunt plures.

Ita turbido instantium studio orbis Romani pernicies ducebatur.[*](ducebatur, V; adducebatur, Momm.; augebatur, Her. (cf. xxx. 4, 1).) Illud sane neque obscurum est neque incertum, infaustos transvehendi barbaram plebem ministros, numerum eius comprehendere calculo saepe temptantes, conquievisse , ut eminentissimus memorat vates,

Quem qui scire velit, Libyci velit aequoris idem

Discere, quam multae zephyro truduntur[*](turbentur, A, Bent., from Virgil; truduntur, V.) harenae.

Resipiscant tandem memoriae veteres, Medicas acies ductantes ad Graeciam: quae dum[*](dum, Madvig; ductum, Voss.; dudum, V.) Hellespontiacos[*](Hellespontiacos, Madvig; Hellesponti, W; hellis ponti accupantes, V.) pontes,[*](pontes, Madvig; occupantes, EA; for V see note 4.) et discidio quodam fabrili, mare sub imo Athonis[*](mare sub imo Athonis, Voss., Madvig; maris, litus montanum, Gardt.; maris ubi montonis, V.) pede quaesitum exponunt et turmatim apud Doriscum exercitus , concordante omni posteritate, ut fabulosae sunt lectae.