Res Gestae

Si vero articulis ipsis inhaeserint, qui coactius ascensus vinciunt et descensus, offunditur densioribus tenebris caelum, ut crassato aere ne proxima quidem et apposita cernere queamus.

Sol autem geminus ita videri existimatur, si erecta[*](erecta, V; euecta, Gardt.) solito celsius nubes, aeternorumque ignium propinquitate collucens, orbis alterius claritudinem tamquam e speculo puriore formaverit.

Nunc veniamus ad lunam. Apertum et evidentem ita demum sustinet luna defectum, cum pleno lumine rotundata, solique contraria, ab eius orbe centum octoginta partibus (id est signo septimo) disparatur. Et quamquam hoc per omne plenilunium semper eveniat, non semper deficit tamen.

Sed quoniam circa terrenam mobilitatem locata, et a caelo totius pulchritudinis extima, non numquam ferienti se subserit lanci, obiectu metae noctis

Et cum[*](et cumgerit, added by V2 in margin.) ad idem signum aequis partibus soli concurrent, obscuratur (ut dictum est) penitus hebetato candore, Graece σύνοδος dicitur.

Nasci autem putatur et tunc lunae[*](et tune lunae, Her., Clark; mene, BG; tune nae, V2.) cum parva declinatione velut e perpendiculo, superiectum gerit[*](egerit, Clark; gerit, V2.) solem. Exortus vero eius adhuc gracilescens, primitus mortalitati videtur, cum ad secundum relicto sole migraverit signum. Progressa itaque porrectius, iamque abunde nitens cornutae habitu μηνοειδής est appellata. Cum autem sole longo coeperit interstitio summoveri, et ad quartum[*](quartum, Val.; quintum, V.) pervenerit signum, radiis eius ad se conversis, maius concipit lumen, et fit Graeco sermone διχόμηνις, quae forma semiorbem ostendit.

Procedens deinde iam disiunctissime, quintoque[*](disiunctissime quintoque, Val.; disiunctissimo, V.) signo arrepto, figuram

Quod autem solem nunc in aethere, nunc in mundo inferiore,[*](inferiore, Val.; interiore, V.) versari[*](uersari, Bent.; cursare, G; cursari, V.) praediximus, sciendum est siderea corpora ad universitatem pertinet) nec occidere nec oriri, sed ita videri nostris obtutibus, constitutis in terra, spiritus cuiusdam interni motu suspensa: rerumque magnitudini instar exigui subditum[*](subditum, Gutschmid; subditam, V.) puncti, nunc caelo infixas suspicere stellas, quarum ordo est sempiternus, aliquotiens humana visione languente, discedere suis sedibus arbitrari. Verum ad instituta iam revertamur.

Properantem Constantium Orienti ferre suppetias, turbando prope diem excursibus Persicis, ut perfugae concinentes exploratoribus indicabant, urebant Iuliani virtutes,[*](exploratoribusuirtutes, added by V2 in margin; Iuliani, EW2AG; Iulianum, V.) quas per ora gentium diversarum fama celebrior effundebat, magnorum eius laborum factorumque vehens adoreas celsas, post Alamanniae quaedam regna prostrata, receptaque oppida Gallicana, ante direpta a barbaris et excisa, quos ipse fecit et vectigales.

Ob haec et similia percitus, metuensque ne augerentur in maius, stimulante (ut ferebatur) praefecto Florentio, Decentium tribunum et notarium misit, auxiliares milites exinde protinus abstracturum, Aerulos et Batavos, cumque Petulantibus Celtas, et lectos ex numeris aliis trecentenos, hac specie iussos accelerare, ut adesse possint armis primo vere movendis in Parthos.