Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Certe apud omnes gentes numerus numerus est et terra terra est et aqua aqua est et aer aer est et ignis ignis est. numquid potest alicubi repperiri terra, quae non arida sit, aut aer, qui palpabilis sit, aut aqua, quae non fluxa aut frigida sit, uel ignis, qui frigidus sit? sic ubique Iuppiter Iuppiter est et Saturnus Saturnus est et Uenus Uenus est; eodem modo et cetera signa. ars enim ista una ratione ubique tractatur.

Sed, quia apud omnes gentes instituta manent non fatorum ratione, quae ubique una est, sicut tractant, sed hominum excogitatione — quidquid enim alicui, qui primus putatus est apud suos, ratione dignum uisum est et aptum decori, statuit quibus praeerat —, inde una quaeque regio uel gens propria habet quae seruet, sicut Solon et Licurgus multa statuerant, quae a Graecis legis more seruarentur, quae paulatim deficiente regno eorum oblitterata sunt.

Nam regibus Iudaeorum mulae placuerunt ad sessum; Romanorum autem non mulae, sed equi; Garamantis autem, qui supra Tripolim Afrorum sunt, regibus tauri placent ad sessum; Persarum uero reges in lectulis feruntur — nam ueteres reges Persarum nec uidebantur a populis —; et reges [*]( 28 cf. Zach. 9, 9 ) [*]( 2 debebant M 4 hnnc X translat FB translati GA 5 qai (corr.) N 7 dequorum (corr.) N 9 aer pr.] err M aere N (corr.), B aerg F 11 qui] quae (corr.) N non om. N 12 quae N Iuppiter alt.] om. P inppider FB 14 are C unu M 15 quia] qui CF quia (a exp.) B 19 petrat G, (r 8. I.) A 20 ligargus NX 21 mora C 22 oblitterati C 24 gamarantie (Aw gainarautis) P 25 supra (ra ertJI.) C 26 regia N 27 nec] et N poapnlie M et-camelia om. (add. mg.) M )

Cum omnia ubique sint, non tamen omnibus omnia gratiosa sunt, quia unus quisque eligit, quid magis apud illum habeat gratiam. nam et nobis ipsis diuersa uoluntas est et in uestibus et in cibis et in cetero usu et in ipsa sententia. quod ne fati dicatur - quia multorum diuersa adserunt fata — haec res prohibet, quia frequenter mutatur in nobis uoluntas. quod enim diu amamus, postea despicimus et diligere incipimus, . quod prius non libenter habebamus, et facta consuetudine inmutati manemus.

Ordinem autem sic dicunt esse fatorum, ut sit quid quibus efficiant temporibus per interualla recurrentia pristina, ut puta quod hodie faciunt, iterum faciant post tempus.. non enim in uno dicuntur manere; nam per disciplinam et consuetudinem uincuntur.

Mulieribus etenim Romanorum multis temporibus uini usus incognitus fuit. disciplina enim facta consuetudine confirmauit sensum suum, ut retineret quod prodesse didicerat. numquid illis temporibus haec fata fuerunt et postea mortua sunt, ut cessaret res bene inuenta? sed non fata hoc, sed disciplina inuenerat. adubi autem recessum est a consuetudine, periit disciplina.

Et ueteres Romanorum tantae continentiae fuerunt, ut etiam oblata munera refutarent bonam famam diuitias arbitrantes et uirtutem uoluptatibus praeponentes. et his fatis [*](26 cf. Sallust. Cat. 7, 6 ) [*](1 rtiadian PCNX 2 auris G, A (corr. auro) etoment torquibus] exdrneotar qaibus C, N (m. rec. mg. torquibus),. X affricam POB X, 4 omnia omnibus GA 5 elegit CNX maluB (eul maius) M . 6 habent M 10 dispirfrnus M dispitiamus C dispiciamus N (a.ertw.), X. dilegere NF, A (corr.) 11 habeamua FB fataJlf 18 sic] si C 14 teiD-. poribus (b in ras.) N in*te*rualla; M 18 «etenini M 20 dedicerat NFB 21 facta.M (corr.), NX . fuerant N. 22 facta M. B (corr. m2 fatum) ted. alt.] ae C 28 at ubi PNX 25 continentia C 26 bonum N ,27.fictiaMB\' )

Et quid est, nescio, ut tantam inuidiam fato faciant, ut in omnibus gestis ipsum dicant auctorem, cum sit et non sit? ubi enim disciplina est, non est et, ubi consuetudo est, non est et, ubi casus est, non est. ubi autem uidetur esse, timore legis uincitur; et libido enim metu conpescitur et quaestus pecuniae propter deum promerendum repudiatur. in hac ergo parte negari non potest, quia non potest non esse, quod uincitur, et tamen recte potest dici et in eo ipso non esse, quia caret auctoritate, quod uincitur.-

Itaque dei legem qui sequitur et consuetudinem tenet bonae uitae, huic cedunt omnia quae dicuntur fata. tantum enim potest consuetudo, ut etiam bestias mitiget. nam male uiuere uolentes ipsi sibi fata constituunt. per luxoriam enim et uoluptatem fit intemperantia et inquietudo, quae parit incontinentiam et iracundiam. et scientes istud poena dignum, ut inmuues se faciant, pudorem passi fatis hoc adscribunt, cum de hac re cogitantibus adiutorium faciant demones: qui ad hoc stant, ut male cogitantibus tribuant effectum, istos fata appellant non intellegentes, quia sunt hominis inimici.

Nam si per sensus non subintrarent peccata ad animam, sed de intus nascerentur, recte omne, quod delinquitur, lato... rum esse diceretur. at cum uideant autem per uisum et [*](2 cf. Gal. 3, 24 ) [*]( 1 ubieront N fati] fati sant M disciplina C 8 habet] habuit X 4 quid est] quidem P tantum N iDaidi*«am M ut om. (add. s. L) M 5 ipsum (pa in ras.) N dicam MCNX 7 et timore C 10 quia om. (add. mZ) C . potest alt. om. (add. mS) C : non tert. otn. C 11 tamen] tunc C 15 nam] non P 16 conetito*** (add. ant s. ras.) C constitant (corr. m2) N 17 paret X 20 adiatoriam— cogitaotibus om. X - fatiunt M quia CN 21 stat 0, (eorr. m. rec.) N iustos (corr.) N 22 inimici-se- (24) in ras. M 23 ad om. M nimam (?) M an*roam (i s. n) C 24 de om. M ..-rentar"\';\'" factorum (sic!) in ras. M 25 at] ut CNX at.. autem pleonastiee dictum )

Quia autem potest uinci, hinc aduertimus. cogitantibus etenim nobis et de aliqua re sollicitis silent inimici et conquiescit libido; non enim possunt suggerere occupatis nobis. numquid aliquis ad aliquam rem alicui dedito aliud suggerit? non facit sciens aut non se audiri aut aporiari quasi inportune suggerentem. ita et inimici, quos constat esse demones; hi sunt enim dii paganorum, qui, si uiderint diuinis rebus nos occupatos, non se ingerunt ad contraria suggerenda, sed in insidiis sunt quaerentes occasionem, qua se inmergant.

Munimenta ergo sunt animorum meditatio assidua legis dei et operatio, quia, si otiosos nos uiderint a rebus diuinis, exsuscitantur ad sollicitandos nos. ipsi sunt enim qui per carnem et sanguinem seminant concupiscentias. quamuis enim habeat caro proprium motum originis suae, quia non est otiosa carnalis natiuitas, tamen in hac re accedit ad necem hominum adiutorium demonum.

Diuersa enim sunt demonia et disparem habentia uoluntatem. quaedam autem sunt, quae, cum perturbant animos, elidunt corpora; quaedam uero admiscentia se sanguini generant animis desideria; alia autem cordi hominis se copulantia suggerunt cum blanditiis contraria; nonnulla autem sunt, quae [*](16 cf. Ps. 1, 2 ) [*](1 sensos M, N (0 m2 in ras), FB 2 adiuaantibus NX 4 appareret C 5 quid] qui C 7 nobis N silent (1 m2 in ras.) N 8 auggere (corr. m2) N 10 andire MG operari GA 11 inimici quoa] inimi quos (corr. »». rec. cos) N 12 hii PCNX dii om. P 13 sed] sed et P 14 qua] quę M se] si C 16 quia] qua C otisns M tiosos (corr. m. rec.) N niderent C 20 natinitatia (corr.) M 21 demonium (corr. m2 dęmonium) N 22 nolnptatem P 25 animus N aU G corda N copulentia MN 26 suggerent M blaudos G blandi.s AB )

Haec omnia ignorantes pagani fatum appellant, cum diuersae sint causae et ista ab inimicis procurentur, ut quacumque ex causa inretitus homo subiciatur passionibus. sedfatum bonum appellant, cum bene temperata sunt corpora aut affabilitate commendantur habentia gratiam quandam; malum autem fatum esse, si plus caloris habeat aut umoris, aut si non sit aspersus gratia, sed magis ad detrimenta paratus, quos infortunatos uocant.

Fac uera esse. uidemus enim haec etiam in animalibus, ut plus habeant caloris; sed animalia non sunt rationabilia sicut homo, ut possint adhibita cura corpus suum temperare. ideo enim imperator est corporis animus, ut gubernet eum retinaculis legis diuinae. ea enim, quae siue inpulsu carnis siue ab inimico suggeruntur, non esse utilia lex ostendit diuina, quam ideo adiutorio dedit deus, ut dictantem inimicum mala quasi bona respicientes legis praecepta intellegamus illum esse seductorem, quia aliud suadet quam docet lex.

Sic ergo frenatur corpus, ut, quia feruet, minus illi detur et a deliciis retineatur. sicut enim corpus febricitans si accipiat escam aut potum, increscit illi calor, ita et huius modi corpora, quae sanguinis feruore uruntur, uehementius exardescent, nisi fuerint gubernata. igni enim si non des escam, sopitur.

Animi est ducere corpus; si autem dimiserit eum, ut [*]( 1 cf. Luc. 13, 16 ) [*]( 1 infirmantibus X 5 inritatur G inrititus N inritetur X 6 temporata MN 7 fabilitate P commendatur N habentiam CNX mulom M 8 factum G, (corr.) d 12 calores M coloris C 13 adhita (corr. m2) N temporare M 14 gubernaret P gubernet (ernet m2 in ras.) C illud P. eum C m2 ita ras. 15 enim] nim M 17 deus dedit P 19 aliud] illud C quam docet] condocet C 20 eic] si P, C (corr.), B feruet] in ras. C seruet G, (corr. Beroit, et postea seruiet) d 21 frebrititans M 22 si] sic M 28 ruuntur CX 26 demiserit N eum] illud P )

Illis autem eueniunt quae a mathematicis. dicuntur, qui credunt futurum quod dicunt. id enim agitur subtilitate demaniorum, ut ea efficiant, quae antestites illorum dixerint futura, ne falsi detecti prodantur. circa eos uero, qui responsis illorum non commodant fidem, non praeualet effectus eorum, quia neque ipsi tam intenti sunt, ut satisfaciant eis, qui illis non credunt, neque patitur deus facere illos per quod seducantur fidentes de deo et non credentes diabolo. omnia enim sic deus constituit, ut secundum unius cuiusque fidem eueniat ei, ut arbitrium liberum maneat uoluntatis. ac per hoc qui deo credit ad auxilium eius confugiens, nibil ei poterit praeualere; certus est enim in potestate eius esse, quae fecit, et non audere contra eum, quem uidet deum communem habere propitium.

Certe deus fecit mundum et solem et lunam et stellas creauit constituens eis cursus, quibus gubernatur genus hominum. numquid non habet potestatem imperare illis. ut aliquando aliud faciant, quam decretum habent? sic enim ea condidit, ut uoluntati eius subiaceant et tunc demum cursus decretos [*]( . 5 Eph. 6, 12 ) [*]( . 1 quod M praecipit NX eum] illad F 5 tuitio] uirtas P ducio C tutio NFB tutiHam C tutellam X 9 uiuit GA • 12 afficiant P, (corn m2) F .15 ipsi tam} tamen sibi G tamen ipsi (rn e:x::p.. et eras.) A qui] quia C .20 confugens ONFG. 21 in om. P, C (add. m2) 22.audire C audere (contrarium) (= diabolum) contra um coni. Engelbrecht oiriet] det (corr..m2) C commune X 25 bumanum CX 26 non habet om X 28 uolufttatis C .. )

Eodem enim modo ratio. mundi est, ut imperium sae* culare. quo modo enim quidam pressi a rectoribus prouinciarum ad auxilium imperatorum decurrunt ut erigantur, ita et homines, si aduersa sibi uiderint tempora, supplices se praebeant deo, in cuius potestate sunt omnia.