Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Sunt et cetera inhonestiora. ecce quantis modis turpiter inluduntur, qui se sapientes appellant! sed quia haec in tenebris patiuntur, putant posse nesciri. ista enim omnia, quae a malis et turpibus inuenta et ordinata sunt in occulto, sancta Christiana fides prodidit et detexit. praedicata enim fide considerantes qui audiebant, quid boni et sanctitatis publice promitteretur, contulerunt se ad fidem occulta illa inhonesta et turpia relinquentes et quo modo per ignorantiam inlusi sunt confitentes. tunc enim iam pridem omnes prope in hoc uertebantur errore et idcirco sibi prudentes uidebantur, quia qui reprehenderet non erat. nam quamquam omnes errarent sub uno fallaciae nomine, idolatriae unus quisque tamen iuxta mores suos et conuersationem ordinauit culturam, ut unus error diuersitatem haberet ex turpitudine et conuersatione auctorum. denique sacra, quae Liberi uocant, inhonesta et uanissima sunt et plena furoris; difficile enim inpurus non iracundus est. denique ubique cum Priapo pictus uidetur, cum quo inhoneste uiuebat.

Hoc modo sunt et cetera sacra eorum; sed, ut posteri his inuentionibus caperentur, subtilitate et astutia factum est satanae. quamquam non sine consilio illius ista inuenta sunt, inuentis tamen singulis aspersit quaedam praestigia, per quae inliceret homines ad errorem, et sic factum est ut per traducem antiquitatis commendaretur fallacia et excusaretur turpis inuentio. per consuetudinem enim coepit turpe non uideri, quod turpe erat nam cum dehonestantur aliqui, primo erubescunt; postea uero blandiente consuetudine recedit pudor mutata fronte, praeterea si multos uideat tales. nam quaestus [*](2 sapieotes] pientes (corr. m. rec.) M sapiens (corr. m2) N 4 inordinata M occulta (corr.) N 7 se] sed (corr.) N 8 sint PAB 9 iam om. (add. s; l.) M ojnnea] porro omnes P 10 prudentes sibi GA 13 ordinaait-connersatione om. (add. mg.) C 14 ex om. P et om. N 16 fu*roris M impuris M 19 capirentor M astnta N 20 ipsius (corr.) N 23 antiquitatis] aut parcatis P antiquitates C (corr.), NFB 25 erubescant M (corr.). CNX 27 praeterea si idem quod praesertim cum mutata fronte praeterea, si interpungere mauult Tumer nam quaeetus] namque estus N quam questus X )

Si ergo porro iam pridem propter hoc prudentes sibi uidebantur, quia, cui foeda inuentio haec displiceret, non erat, nunc, quia dei misericordia inlustratum est genus humanum et declaratum crimen esse quod pro lege cedebat, stultum autem quod putabatur prudenter inuentum, uel ab hac appellatione cessare deberent permanere uolentes in detecto crimine, cognoscentes nomen sapientiae a se alienum esse.

Sed ut addant ad cumulum confessionis suae, in stultitia deprehensi fatuos uocant, a quibus conuincuntur. sed fidem nostram et posteritatem accusant, in praeceptis autem non negant nihil posse reprehendi. qui fidem nostram accusant, non magis contra nos, sed contra auctorem nostrum suscipiunt nos enim stultos, qui quasi rei fatuae fidem dederimus, illum autem mendacem et circumuentorem nec non et malitiosum pronuntiant, qui fidem traderet, per quam deciperentur credentes. igitur prius non nos stulte credidisse probemus, deinde causam acturi auctoris.

Cum in errore degeremus, in quo nunc manent pagani, nullis uirtutum signis adtracti, sed nudis uerbis quae sacra uocant percepimus prodesse putantes, non quod diuinitas commendarat, sed quod uetus consuetudo tradiderat, in qua [*](17 cf. I lob. 5, 10 ) [*](1 hii C (corr.), NX. 2 dehonesta*** (add. ta 8. I. m. rec.) M dehonestate C 4 porro iam] iam P iam porro CX 5 intentio P inuentio est (est eras.) C 6 dei] d M 7 declaratamo (o corr. a) M 9 -berent permanere noleates in detecto crimine om. (add. mg.) M nolentes P, cui assmtitur Engelbreckt 10 ne (ertu.) cognoseentes M 11 confnsionis P 12 conninctua (corr. m. rec. [?]) M 14 poaai C poue. N 15 auctoritatem nostram C 16 dederemna (dede eraa.) M 18 quia C 20 acturi] aotori (eras.) M auctori (?) (eorr. aatori) N anetorie] anctores <? (covr.), A 21 in pr. om. CNX detejferemns GA 28 percipimuB CNX prod esee P prodisse C diuitas (corr. m. rec.) M 24 commendaret P commendauerat CNX sed quod netns consuetudo tradiderat om. (add. mg.) 14 nentni C, N (corr.), X )

Nunc quando stulti fuimus iudicetur: cum nudis uerbis credidimus, aut cum rebus ? sine dubio enim res ante uerba sunt, quippe cum ad res significandas inuenta sint si ergo traditioni humanae nulla suadente uirtute, quae ad inludendas mentes hominum inuenta est, fidem dedimus, quanto magis huic, quam diuinam et deificam omnia signa, quae deum inuocant, contestantur! nonne digne stulti iudicaremur, si uirtutibus non crederemus, qui sermonibus credideramus ? nonne rationabiliter inprouidi et inconsulti notaremur, si aduocantem spem non sequeremur, qui desperationi fueramus obnoxii ?

\'Sed\', aiunt e contra, \'stultum est quod creditur; non enim ratione subsistit deum habere filium neque emortua et dissoluta corpora rursus reparari ad uitam). omnes philosofi et sectarum inuentores diuersis disputationibus inuicem se confoderunt, nullus ad alterum transiens, quia unus quisque in quo imbutus fuerat permanebat per id quod enim uerba contradictioni obnoxia sunt, nullus alterum superabat; non enim erat [*](19 cf. Rom. 4, 19 ) [*](1 non om. N 2 ognoaimm (corr.f) M prodiis« (corr.) C omnibas 0, (corr.) d 5 excitatus (corr. tn. rec.) M 6 demonia eiecta ei qao nato ocnloa rwtitateB hoc ordim P daemonia N 8 fnimaa tulti P nidia (corr.) N 10 aint] tont P, C (corr.) 18 deifititm M demificam (DOrY.) C indicant P 15 credideramus] orlderanoB CN nonne] non C 17 eramns P 19 mortua C et moitaa N 80 deeoluta C, (ex desolata) A, X 21 confaderunt M 23 contradietlonia NX 24 obnosia-contradictionibne om. (add. mg.) C superabat alterum OA enim om. (add. mM forie) C )

Hinc factum est ut dei prouidentia, cuius sensus inuestigari non potest, praedicationi suae uirtutem adiungeret, ut ueritas praedicationis uirtutis testimonio probaretur, ut, qui uerbis contradicere parati erant, uidentes uirtutem contradicere non auderent. quae enim maior poterit esse testificatio ueritatis, quam est operatio uirtutis?

Si quis autem opera uirtutum deneget accusans scripturas, quo modo poterit stultam fidem nostram dicere denegans scripturas? ubi enim scriptum est de Christo quod filius dei credendus est, eodem loco uirtus testis inuenitur. et si cui absurdum uidetur legenti Christum dei filium cruci fixum, reuoluat et inueniet resurrexisse eum a mortuis et intellegat non otiose eum mortuum este neque inuitum, qui potuit resurgere, sed esse mysterium. quicumque ergo est ille, aut tacebit de cruce - quia, si dixerit stultam crucem, non poterit dicere stultam resurrectionem; excusat enim resurrectio crucem — aut, si locutus fuerit de cruce, non poterit negare prouidentiam esse in ea, quam uidet testimonio resurrectionis firmari; aut.utrumque enim accipitur aut utrumque refellitur, ut, qui non defendet, nec audeat accusare.,

Quare autem cruci figi se permiserit cognatis, mysterium reseruandum est. mortem autem hanc in tantum commendauit, ut clarificari se per eam testatus sit. nam et ait: potestatem habeo ponendi animam meam et: potestatem [*](11 cf. Ioh. 20, 80. 31 25 cf. Ioh. 13, 81 26 Ioh. 10, 18 ) [*]( 1 quis se P S dei] omni P 4 praedicationis MX uirtutum M 5 quid (d eras.) M 6 parati erant uideotes uirtutera contradicere om. X 7 auderent (corr. andirent) C 10 noatram P denegari P 11 scripturas om. (add. m2) C est otn. N quod] ut C 12 est om. (add. m2) C 14 renoluant M eum se (se erae.) N 17 quia-poterit in ra*. M 20 eam MNX 21 aut utrumque enim accipitur om. M 28 craci figi se] cruci affigi se P crucifigiBse F, (ss eras.) B. )

De mortuis autem quod resurgant, dolo dicunt stultum credere. uident enim exempla quibus credibile iudicetur. omnia enim semina usibus necessaria, nisi dissoluta fuerint, renasci rursus non poterunt. si haec in mundo hominum causa decreuit, cur illorum ipsorum corporibus si haec praestaturus credatur, stultum putant, nisi quia ipsi stulti sunt, qui plus deo non dant, quam potest mundus? uirtutum tamen gestarum nunc usque apparet umbra. quia enim tempus non est faciendarum uirtutum — initio enim fieri oportuit, ut semen fidei per hanc crementum faceret —, tamen etiam modo demonia nominata cruce Christi terrentur et, si inpensius fiat, fugantur et di paganorum formidine et metu nominatae crucis responsa dare non possunt.

Si obprobrium est mors Christi, quare terrori est? res enim, quae ex crimine uenit, non timeri debet, sed contemni. quis enim timeat hominem pro crimine suo occisum? ac si innocens fuerit, timeri tamen non potest, sed doleri. itaque nisi sentirent demonia uel di paganorum sacramentum esse [*]( 10 cf. Ioh. 12, 24 ) [*]( 1 iterum-mori om. (add. mg.) M 2 qui pr.) quia M haec P qui alt. om. C abnuet P apnnit M 3 illi mortem uiolenter P inlatam (corr.) N ista P 5 continentor M contenentur C, N (corr.), FB morte FB superioris N 10 deaoluta CNFB disoluta G, (corr.) A 11 potuerunt G, (corr.) A 13 qui pInsl quibus CNX 14 uirtutum om. M tamen-uirtutum (16) om. (add. mg.) M 17 tamen] tunc C 18 si inpensius] sumpensius C suspeneius NX 19 di scripsi dii P de eel. meto M (corr..), CN moetu FB 21 mora Christi est GA terroris P terrore M 22 enim] ea M timere M, (corr.) N 24 tamen] tunc C 25 di scripsi dii P de cet. paganarum M sacramento GA )

Sed pagani antiquitatis causa uerum se tenere contendunt, quia \'quod anterius est\', inquiunt, \'falsum esse non potest\', quasi antiquitas aut uetus consuetudo praeiudicet ueritati. possent enim homicidae aut molles aut adulteri uel -ceteri criminosi per hoc inlicita sua defendere, quia antiqua sunt et ab ipso mundi initio coepta, cum hinc magis intellegere deberent errorem suum, quia quod reprehensibile et turpe eat male coeptum probatur, quod autem honestum et sanctum est digne colitur; nec posse turpe et reprehensibile ante sanctum esse et inreprehensibile.

Et ad postremum paganorum traditio ab homine inuenta negari non potest; quia autem nostra lex a deo data est, euidens res est. in monte enim apparuit maiestas dei ad dandam legem hominibus et, ut huic fides possit haberi, praemisit signa multa et prodigia facta in Aegypto, quod hodieque libri testantur a Ptolomeo reconditi in bybliotecam Alexandriae. [*](8 of. Ioh. 4, 42 22 cf. Ez. 19,16 seqq. 28 cf. Ez. 7, 10 etc. 24 cf. Tert. Apol. 18 ) [*](1 terrentur PO 2 hic P hii CNX omnem NFB 4 dii PNX di (corr. dii) C cruci Å (corr.), B zpi. C 6 in om. N 7 dilecti M, (corr.) C aidit (corr.) 0 quantum M 8 dii PNX di (corr. dii) C rei] lei N 10 contendtuit ae tenere P 19 ueritatem (em m3 m rat.) N 14 inlicite C quia] qui CNF que G Clae (corr.) A 16 erroram (corr.) M 20 ab (b mS m ras.) N 21 quia] qui CFB quod (od mS WI rcu.) N euidens (e pr. tn2 ita ras.) N 22 enim om. OA dni (corr. m £ ) N 28 ponet OA praemit (corr. m2) N promisit X 24 hodieqaae N (corr. m2), X 25 a Ptolomeo] apoitolo meo C a ptholomeo NX bibliothecam PCNX alercondrie M alezandrinae CNX )

Et ut omnia deificae rationi conueniant, inspiciatur tradita lex, si quid in ea iniustum, si quid inhonestum, si quid ridiculosum. sic oportuit deum innotescere, non ut in angule per inposturam appareret, qui claudi non potest, neque in speleo, ubi aliud est quam cernitur operante inlecebrosa fallacia, neque ea seruanda traderet, quae, propter quod inhonesta essent, in tenebris gererentur.

Cum enim unius dei notitia oblitterata esset in mundo consuetudine delinquendi, quia mendacium uelamen praestiterat ueritati, clemens et misericors deus nolens opus suum perditioni obnoxium fieri uisitare dignatus est genus humanum, non sic apparens sicut hi, qui falso di appellari uoluerunt, sed, sicut est ueritas dei, ita se manifestauit, ut errorem adimeret, qui falsorum deorum praedicatione mundi sensum corruperat. denique supra sescenta milia hominum egressa de Aegypto uidentes et cognoscentes dominum hunc esse supra omne ex apparentia ineffailis gloriae proximare ad eum timuerunt, sed longe curuato genu adorauerunt postea [*]( 2 cf. Ez. 19, 18-18. 20, 18 8 cf. Act. 28, 26 16 cf. Hier. aalpe. Act. 15, 14 18 cf. Rom. 3, 7 etc. 20 cf. Bz. 12, 87. Nam. 11, 21 22 cf. Ex. 20, 18 ) [*]( 1 si N 2 tradidit edd. tradit codd. manifesta C 4 omnino GA 6 ratione (corr.) N conneniat (corr. m2) N 7 in ea iniustum] in cain instom C, (corr. m2 in cain iniustum) N, X 9 appararet C 10 spelio M epeleo (?) (corr. speculo) N qua C, N (corr.), X 12 generentur ex 14 -titerat ueritati clemens et mi- om. (add. WIg.) M 15 u«ritati M 16 dignatus eat genua hamanum non.. (add. mg.) M 17 hii CNX dii PCNX appellare N (corf.), X noluerant X 19 qui] quia C corriperat C, N (corr. mJS) 22 omnea om. C (lacuna eat: itaque in archetypo uerbtm non poterat legi) apparantia NX 28 coruato M curuatn N (eorr.), F curuati* B )

Haec omnibus prope innotuerunt linguis, haec uicinis gentibus terrori fuerunt. quid tale in diis gentium? cui genti, cui populo gloriam suam ostenderunt? quae signa aut uirtutes ad diuinitatis suae testimonium fecerunt? ubi aut quando locuti probantur?.

Sed inrationabilis uulgus aut apparentes umbras aut demonia aut simulacra mortuorum ut deos colere coeperunt; quae res in consuetudinem uetustatis deducta arbitratur rationis sibi ueritatem posse defendi, cum ueritatis ratio non ex consuetudine neque ex uetustate, sed ex deo sit, qui non uetustate deus probatur, sed aeternitate. quam ob rem fides non coepta res, sed sine initio est. in deum enim credere nostrum incipere est; nam quod creditur, aeternum est. quo modo ergo anteriores se putant pagani, cum quando quod colunt post deum est? numquid non opus post opificem est? pagani colunt opera, nos opificem; illi creaturam, nos creatorem. certe deus fecit mundum: age, facto notitiam suam non ostendit? aut fecit hominem et noluit se ab eo coli, quem fecit? sed absurdum est.

Factus ergo homo coepit uenerari suum conditorem, quia et dignum est et causa hoc exigit. quod cum per desidiam hominum obsoleuisset, reparauit istud deus in Abraham, ut cognitio dei, quae fuerat in Adam, inciperet rursus in Abraham, ut ab eo geniti sub hac cognitione educarentur et per traducem non deficeret neque deesset, qui coleret deum, aduocatis etiam exterae gentis hominibus ad istam dei cognitionem. [*]( 1 cf. Ex. 3, 20 ) [*]( 2 noirabilibus—deus Om. P 3 haec alt.) hae N 4 cui populo cui genti P 9 ut] aut G, (corr.) A 11 ibi mauult Engelbrecht oratio X 12 neque] quae CNX qui] quia GA 14 coepta] accepta X 16 cum (eras) N; cum quando = quando quidem, c/. Study of Ambst.p. 77 19 age (eras.) N 20 au t] autsi G Â se om. M 23 elegit CX 24obaol.uissetCobsoluis9et.ZVX in om. N 26 genti M genitis N sub (eras.) N hac] hae CNFB eius GA cognitiones Nm2 27 aduocatus X 28 eiterre gentis N exterrae gentes X )

Nemo miretur de nomine Christianitatis. est enim colere unum deum in mysterio trinitatis, quia, si nomen Christi putatur ei crisma, nominis tamen ratio ante creaturam est. apud maiores enim nostros, qui in reges ungebantur, christi uocabantur habentes imaginem uenturi Christi, qui natus de deo patre in regem non inmerito Christus appellatur, quia, quod istis crisma, illi dedit natiuitas. quem, quamdiu ignorant pagani, reprobant, cum autem cognouerint, diligentius excolunt gaudentes quia de malo transierunt ad bonum. qui enim in re tam friuola et inepta pertinaces fuerunt, quam fortiores et uehementiores erunt cognita ueritate! qualis ergo Christus noster est, qui cum nescitur oditur, cum cognoscitur amatur! nam omnis malus, cum nescitur, amatur, cognitus oditur. quanti retro oderunt Christum, qui nunc amant quique dolent odisse se, quod nescierant! inprudentis enim est odisse quem nescias, quia probandum est an odio digna res sit. denique qui hodie aduersantur, crastino defendent paenitentiam agentes tarde se cognouisse quod uerum est. quodsi odio digna res esset aut aliquid haberet fallaciae, cottidie ex Christianis fierent pagani. porro autem, quoniam haec est ueritas, cottidie omni hora [*]( 8 cf. I Reg. 16, 6 etc. 15 sqq. cf. Tert. Apol. 1 ) [*]( 2 quia N (corr.), X rati.oni C natione X ratione (ra in ras.) A 4 xpianitate(m) X õ de nomine om. P 6 in om, P ministerio PC 7 est om. P 8 christi nocabantnr om. P 9 natna] add. est C patre (pa in ras.) C 10 iste (corr. isti) M 12 excolent P 13 transiaerant (corr.) N in om. CNX re tam] rectam C tam N frinola (corr. friuoli) N 14 inepta (corr. inepti) N tam ante pertin. add. P fortiorem C, N (corr. m2), FB 15 Doster] nonc OA 16 hoditur cum cognoscitur amatur om. (add, mg.) M nam.. C omnes O, (corr.) A 17 cum] quamdiu P 19 nescierunt C inprndentes M est enim P, cf. Study of Ambst. p. 73 nescias (corr. m2 nesciat) N 23 et fallatiae C cotidie (e in ras.) N fierint paganani M 24 quoniam om. G A at quotidie P )