Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Titulus psalmi rationem eius insinuat. de Christi enim domini nostri sacramento locuturus dominicum diem significauit dicens: huic Dauid prima sabbati. cum enim dicitur: huic Dauid, ad eum pertinet, cuius hic Dauid habet imaginem, [*](9 Ps. 1. 6 13 Luc. 13, 27 14 Ps. 1, 6 19 Prou. 4, 19 23 cf. Apoc. 1, 10 24 titulus Ps. 23 ) [*]( 2 hiis P sub om. M 3 nenoluerunt (ne eras.) N sub om. P lege nolnerunt (noluerunt eras) N 4 accepta C, N (corr. m2), X 5 legis] alegis C, N (corr.), FB lege GA praestant X opera GB 7 exercitatione P excitio (corr. m2) N implendi G, (corr.) A 11 ut om. CNX habiti (corr. m2 ut ab eo) N 12 neclegentes sunt] neclegentesant (sunt exp. et eras.) M 14 unde et C 15 tracta M IG alii quam] aliquam C 20 clatissime C, (corr. m2) N 21 ui.ce.sio C 23 die M )

Itaque sic orsus est profeta et ait: domini est terra et plenitudo eius. fidem rerum tenuit dicens: domini est terra et plenitudo eius. auctoritatem enim ueterum sanctorum secutus est, qui terram et quae sunt in ea ad dominium domini dei pertinere dixerunt.

Et adiecit: orbis terrarum et omnes qui habitant in eo. ne forte minus aliquid significasse putaretur, quia dixerat domini esse terram et plenitudinem eius, sensum suum aperuit dicens: orbis terrarum et uniuersi qui habitant in ea, ut doceret omnem omnino terram domini esse et quae sunt in ea, ut nihil esset exceptum quod non eius sit, sicut putant quidam heretici, qui secundum dictum apostoli Petri dominium deo abnegant, quorum ad condemnationem cuncta dei esse profetica oracula docuerunt. [*](1 Ezech. 87, 24 4 cf. Matth. 28, 1. lob. 20, 1 8 cf. Ioh. 14, 6 12. 13 Ps. 23, 1 15 cf. n Petro 2, 1. 10 17. 20 Ps. 23, 1 23 cf. n Petro 2, 1. 10 ) [*]( 1 prophetf C pascet B 2 enim] autem P 4 sabbati btJI. (add. mg.) N uenit om. M 5 ergo] autcm X sacramentum saluatoris P 7 fecit initium P 9 qui] qui (corr. m2 nisi) N causam aliquam] causa (?) (corr. m2 quis) caneg (m2 in raa.) quam N nisi eius eras. N 11 ueritas eius GA 12 est pr. om. G 18 fidem-eius om. (add. mg.) M 15 qui] quia (corr.) C qui (i w2) N terra X dominium] dominicum M dominum N 16 domini om. P 17 omnes] aniaersiP 18 in om. M ea PC, N (corr. m2), X 19 est terra et plenitudinem P est terra et plenitudo C 21 eo (o in raa.) N 24 dominum X )

Et sequitur: ipse super maria fundauit eam, hoc est, quod in alio psalmo significauit dicens: terram super aquas tu firmasti. ut fidem testimonium sequeretur, ostendit quo modo fecerit. dum enim confusio esset rerum et neque terra neque aqua propriam haberent speciem, iussu dei adunata est terra et firmata est super aquas, ut et terra et aqua haberent originis suae proprietatem. unde in Regnorum uox est dei dicentis: nonne aquas ego feci?

Et subiecit: et super flumina praeparauit illam. sic super flumina praeparata est, dum intra se aquas conditas habet, quae quasi per uenarum fistulas fluitantes praestant ei densitatem, ne penitus sicca fragilis esset et inutilis ad culturam. radicibus enim nascentium uitalem praestant effectum simulque locis aridis siti auxilio sunt.

Et ut professionem sine bona uita non ualde proficere ostenderet, ait: quis ascendet in montem domini aut quis stabit in loco sancto eius? proponit qualis debeat esse qui deum creatorem profitetur, ne, quia puniendos ostendit, qui, sicut dixi, dominium deo abnegant, hi qui confitentur inmunes se a poena scirent non esse, si recte minime uersarentur. montem ergo domini dicens caelum significauit. unde in alio psalmo dicit: leuaui oculos meos ad montes, unde ueniet auxilium mihi. locus autem domini est ubi apparet. [*]( 1 Pe. 23, 2 2 Ps. 135, 6 8? 9 Pa. 23, 2 16 Ps. 23, 3 19 cf. II Petro 2, 1. 10 22 Pa. 120, 1 ) [*]( 3 formasti CX fondasti (corr. formasti) N fide GA testi..moniam M 5 terram (corr.) N 7 dicentes (corr. m2) N 8 aquam GA 10 intras M inter GA condita (corr. m2) N 11 quasi per] quaauper (corr.) N 15 non om. X 16 ascendit C, N (corr. m2), X 17 qui MC stabit (ta in ras) C 18 conStetur GA ne quia] neque C poendos M ponendos C poniendoa (corr.) N an poeniendos? 19 qui] quia G, (corr.) A dixi om. M domiuium] dominum NX obnegant C hi] in M hii CNX 20 non ease] non esse non P 21 domini] deum (?) N 22 ad] in G 28 adiutonum CN )

Et sequitur: innocens manibus et mundus corde. tunc dicit dignum esse ascendere in montem domini, id est in caelum, aut stare in loco sancto eius, si quis innocens fuerit operibus et mundum cor habeat in causa dei, id est fidei. huius modi enim potest in caelum ascendere et stare in loco sancto eius. defuncta enim hac uita ascendit b caelum. deinde cum ciuitate Hierusalem in aduentu domini descendet de caelo dignus stare ubi iudicaturus est dominus de uiuis et mortuis quasi innocens; impii autem et peccatores indigni erunt stare in loco sancto iudicii dei, qui resurgent, impii ad perditionem, peccatores ad poenam. nam si uultum Moysi glorificatum descendentis de monte filii Israhel peccati causa uidere non poterant, quanto magis ipsum gloriae dominum in throno maiestatis sedentem conscientia delictis obnoxia formidabit aspicere! audient enim: non noui uos, operarii iniquitatis.

Et adiecit: qui non accepit in uano animam suam. nunc ipsa genera peccatorum tangit. primo enim in loco hic [*](1 Ios. 5, 15 3 Gen. 28, 17 4 Ps. 23, 4 10 cf. Apoc. 21, 2 11 cf. II Tim. 4. 1 12 cf. Pa. 1. 1 13 cf. Pa. 1, 5 15 cf. Ex. 34, 30 16 cf. Esai. 6, 1 18 Luc. 13, 27 19 Pa. 23, 4 ) [*]( 1 iesam P naue] manae M nauae N et om. P, eras. N 2 tu atas] stas PX iustas MC (corr.) 3 haec GA 4 mundo PNX 5 tunc] hunc P, N (h m2 in ras.) 6 aut] ut quis P 7 habebat M 9 defuncta (corr. defunctus) N ascendit (corr. m2 ascendet) N in caelum MB (in exp. B) in om. cet. 10 cum] dum MCNX ciuitatem MC, N (corr. m2 ciuitas), X discendit C discendet NFB discenderet (corr. descenderet) G discendere (corr. descendere: ult. e in ras.) A 11 erit post dignus add. Nm2 iudicaturus (u pro m2 in ras.) N mortis (corr.) N 13 sanctos eius (eius eras.) N qui] quiaP qui (corr. quia) CGA resurgunt X 14 discendentes (corr. discendentis) C discendentis N (corr. m2), X 16 gloria C et (exp. G, exp. et eras. A) dominum GA 17 formidauit MC aspicere—non (19) in ras. M audiant CN 18 ante non add. recedite P operari S 19 accipit NGA uanum P 20 in om. N )

Et sequitur: nec iurauit proximo suo in dolum. duas causas memorauit, quae sunt principales, dei et proximi, quia qui in his idoneus fuerit, sine dubio et in ceteris probatus habebitur dicente domino: diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex omni uirtute tua. hoc est primum mandatum. et secundum simile illi: diliges proximum tibi tamquam teipsum. inhisduobus mandatis tota lex pendet et profetae. quis ergo ex toto corde dominum diligens legem eius non seruet? aut quis habens proximi caritatem peccatis studeat, quippe cum causa timoris dei diligat proximum?

Etsubiecit:hic accipiet benedictionem a domino et misericordiam a deo salutari suo. nunc quodmeritum eius sit, qui in causa dei et hominis*, creatoris et proximi, fidem habuerit et dilectionem, ostendit, quia et benedicetur a domino,. ut commendatus appareat, et in his misericordiam consequetur, quae implere non potuit. nec enim tam circumspectus potest aliquis esse, ut nusquam erret, sed quia in magnis sollicitus et fidelis inuentus est, in minimis misericordiam accipiet a deo suo, qui ideo salutaris dicitur, quia non uult morientis mortem, sed ut reuertatur et uiuat.

Et sequitur: haec est generatio requirentium [*](4 Pa. 23, 4 7 Matth. 22. 3.-40 15 Ps. 23, 5 23 cf. Ezech. 18, 32 (cf. 33, 11) 25 Ps. 23, 6 ) [*]( 1 habebit P 2 inclinata FB 3 corruptionem P 4 sequitur] subiecit P proximo suo in] in proximo suo X 5 principalis (corr. m2) N 6 qui om. C 7 diligis C, N (corr. m2), G (corr.) 8 ex alt. om. X 9 ille CF 10 tibi om. GA 11 pendit C ergo] enim P 12 tota C seruetur P 13 peccati X (corr. GA) studeant P studiat X 14 diligit N 15 accipietur P accipiat C 19 ut commendatus] et commendatur X consequitur CNX 21 in magnis] imaginis (corr) C 22 in minimis] imminimis N accipiat C, X (corr. m2), X 23 morientes (corr.) CN 25 requirentium] quaerentium X )

DIAPSALMA. Diapsalma hoc in loco personae inmutationem significat. post enim illa, quae ad patris dei personam pertinent, subiungit ea quae ad filii dei pertinent sacramentum, ut ordo integer conseruetur patris et filii. nam lex data est per Moysen, ut quasi pedagogus esset hominibus erudiens eos et praeparans magistra iustitia, ut digni fierent ad excipiendum annum domini et diem retributionis, ut, qui sub spe futuri Christi fideles fuissent, susciperent eum et possent Adae peccatum effugere de suis securi, quia aduentus eius, quem sperauerant, daturus illis esset misericordiam de his, in quibus subreptum est illis ut delinquerent. hoc est quod superius memorauit dicens: accipiet misericordiam a deo salutari suo.

Dicit ergo: tollite portas principis uestri. haec uox sanctorum est angelorum, de quibus dicit in euangelio, quia accesserunt, inquit, angeli et ministrabant ei. hi ergo dicunt ad principes et potestates, aduersus quos nobis conluctationem esse dicit apostolus, ut tollant portas principis sui, id est diaboli, qui est princeps principum in errore [*](7 cf. Ioh. 1, 17 8 cf. Gal. 3, 24 9 cf. Luc. 4, 19 15 Ps. 17 Pa. 23, 7 19 Mattb. 4, 11 23, 5 20 cf. Eph. 6, 12 ) [*]( 2 a om. C uideri] uidere G, (cotr.) A 3 dicitur om. M 4 diab Balma diab aalma P diabsalma diabsalma C 5 significat.. (t in ras.) M illam GA 6 pertinet C fllium C aacramentum (corr. m2 sacramenta) N 7 data lex eat PCXX 8 moyses (corr.) C 9 ręparans P eos post praeparans quoque CXX 9 ex pendam C ezpiandum NX 10 qaid FB 11 susciperunt FB 12 adea (alt. a eras.) N effugere] et fugere C 13 quem (corr. que) M sperauerunt C illi M 15 accipiat G, (corr.) A 17 principes MXX (corr. A) portas, principes. principis uestri malunt Engelbrecht Turner coll. lin. 20-23 uestras MB (corr.) nestri N (corr. m2 uestras) hec ergo P 18 est om. C uangelio M 19 angeli] auangeli (corr.) C 20 hii CNX 21 principes PMC, N (corr.), X (A corr.) )

Et sequitur: et eleuamini, portae aeternales. fides et spes cum caritate portae sunt aeternales, quia non potest aboleri quod per ueritatem praedicatur. illae autem portae, quas dixi perfidiam esse et fallaciam idolorum, temporales sunt, quia omne mendacium non pertinet; manifestata enim ueritate interibit. docentur ergo ut tollant portas principis sui, id est, ut amoto multorum deorum errore unius dei fides introducatur in Christo. hoc est quod se apostolus edocere missum testatur, ut ostendat non solum hominibus, sed et principibus et potestatibus in caelestibus mysterium dei unius in Christo.

Et subiecit: et introibit rex gloriae. tollendas dicit fallaces portas diaboli subtilitate conpositas, quae sunt praesumptio, per quam deum se aestimauit, ut introeat rex gloriae, qui est Christus Iesus dominus noster. nullius enim mentem dei fides ingreditur, nisi tulerit a se errorem diaboli praeuaricatione inuentum, et principes supra memorati non possint in unius dei fidem Christum regem recipere, nisi proiecerint a se traditionem, per quam uni deo inportatur calumnia, non solum terrenam, sed et eam, quae in caelestibus usurpata est principe principum satana, quia illic errorem, [*](3 Ps. 23, 7 4 cf. I Cor. 13, 13 11 cf. Eph. 3, 8-10. Col. 2, 2 14 Ps. 23, 7 17 cf. Rom. 6, 23 ) [*]( 1 hae] haec P, N (corr.), GA porta GA perfidie (corr. m2) N 2 idolatria MGXX (corr. A), cf. lin. 6 5 autem om. M 6 fallatium C temporalis N 7 est N permanet P pertinet (corr. permanet) A manifesta MGA 8 ueritatem (corr.) X ergo] ego d (corr.), B principes P, N (corr.) 10 edocere] sedncere C educere NFB edocere (o in ras.) A 12 et alt.] ut P potestabus P 14 tollandas M 19 praeuaricationem G, A (corr.) 20 possent MGA 21 inportatur (corr. m2 inrogatur) N 22 terraenam (m eras.) N terrenam (corr. terrena) A et om. X ea CNX 23 satan M )

Et sequitur: quis est iste rex gloriae? ne superuacue forte regem Christum gloriae dicere putaretur, interrogantis ponit personam et dicentis: quis est iste rex gloriae? qui quasi admiretur aut doceri se uelit, si uerum est et condignum dicere Christum regem gloriae.

Ideoque respondetur ei: dominus fortis et potens, dominus potens in proelio, ut hoc subiecto non nudis uerbis, sed cum testimonio regem gloriae Christum addisceret. uirtus enim et potentia qua subegit et pressit diabolum cum satellitibus eius, haec ostendunt illum regem esse gloriae.

Et adiecit: tollite portas principis uestri et eleuamini, portae aeternales. hoc est, quoniam uirtutis testimonio, cui contradici nefarium est, didicistis dignum esse Christum dici regem gloriae, auferte errorem de mentibus uestris.

Et ait: et introibit rex gloriae. ostenditur enim quia non possunt participari cum fide Christi, nisi emundauerint corda sua ab omni inmunditia idolatriae. nisi enim innouatus fuerit homo, non intrabit spiritus sanctus in eum.

Et sequitur: quis est iste rex gloriae? iteratio ista confirmationem facit. omne enim, quod nouum auditur, [*]( 3. 5 Pa. 23, 8 8 Pa. 23, 8 14 Ps. 28, 9 19 Pe. 23, 9 23 Pa. 23, 10 ) [*](1 conspirauerunt P consspirarunt (alt. s eras ) N ut] et C 4 forte] porte C puteretur G, (corr.) A 5 et om. P 6 docere GA uellit C, (pr. 1 eras.) N 8 ideo CNX responditur G, (corr.) A 9 dominus potens Olle. X praelio C ut] et 0, N (corr.), X 11 qua] quia (i partim eras.) M 13 gloriae] et gloriae P 14 tolle M principes PMNX principes principis Engelbrecht Turner uestri (corr. m2 aestras) N 15 uirtutes M 16 didicisti M 17 dicere X 19 et pr.] .. N 20 quia (eras.) N possunt om. N participati (corr.) N 21 omni om. C ininundiliae C inuocatus G, A (corr. m2 mg.) 22 intrat P intrauit C eum] eo (corr.) N 24 istam P )