Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Ambrosiaster

Ambrosiaster. Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 50). Souter, Alexander, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1908

Cum profeta Dauid per speciem carnalium spiritalem rationem significaret, diuersi generis ac meriti psalmos ad dei laudem et sacramentum alacri mente pronuntians primum psalmum nullo uelamine texit neque alicui adsignauit, sed generalem instituit, ut horum sit, qui a malis segregati bonorum se societate munierint. nec debuit enim principium et maxime huius gratiae in [*]( 11 tf. Canon Missae 17 Ioh. 14, 9 19 Matth. 12, 28 etc. ) [*](def. DiCNX) [*]( 1 ideo enim] iam edd. 7 aecanda om. edd. sabicitar edd. 9 mis- 80s om. edd. 10 summus] sumimus P 11 sint] sit edd. 12 spiritus sarctus edd. 13 obseruandus edd. 14 etenim edd. 15 spiritus sanctas edd. 17 uidit pr. tcripsi aiderit P uidet Idd. uidet edd. 18 domini] dei edd. deas] dominus edd. 19 significante edd. 26 qui a] quia P\' )

269
obscuritate cantari — ante enim lux quam tenebrae et caput unius cuiusque rei in manifesto est — nec inde fit quaestio, sed de subiectis, unde sic orsus est dicens: beatus uir qui (non) ab.iit in consilio impiorum. consilium impiorum est conspiratio malignorum multifarie intellegenda. idcirco impii a peccatoribus distant — impietas enim grauissimum peccatum est —, quia omnis impietas peccatum, non tamen omne peccatum impietas. quo modo ergo quis abit in consilium impiorum? cum a se uocatur certe. hoc enim dicens ostendit quia, quamdiu quis a natura non exit, non incurrit peccatum. propter hoc \'beatus\', inquit, qui non abiit in consilium impiorum\'. impietas enim a diabolo coepta adsentientibus satellitibus eius inlicit homines, ut participes eos suae impietatis efficiat. ipse enim prior in deum peccans, dum uult sibi principatum per tirannidem usurpare, deiectus de sacris sedibus hoc solacium aestimauit, si perditioni suae adquireret plurimos socios. ideoque \'beatus\', inquit, uir qui non abiit in consilium impiorum\'. illi enim semper inliciunt homines, qui sub hoc principe agentes nobis inimici sunt dicente apostolo: non est enim, ait, conluctatio uobis aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus principes et potestates, et in altera epistula de tyranno eorum ait inter cetera: ita ut in templo dei sedeat ostendens se quasi sit deus. quia enim peccare dulce uidetur et non sentitur malum nisi fuerit iactura — ac per hoc fallentes non apparent quamdiu capiant, sed cum deceperint tunc cognoscuntur —, propterea beatum dicit illum qui inlectus non fuerit in consilium impiorum, ut eat in contubernium impietatis illorum.

Prima ergo impietatis causa haec est, qua rebelles in deum maligna conspiratione esse coeperunt, qua imitatione [*]( 8 Ps. 1, 1 19 Eph. 6, 12 22 II Thesa. 2, 4 ) [*](MCNX) [*]( 4 non om. P 9 uocatur] euagatur coni. Turner coli. p. 271, 5 euocatnr coni. Engelbrecht coll. p. 269, 27 11 consilium ex consilio P 13 satellibus P 15 deiectis P 16 adquiriret P 25 iactura Engelprecht factura P capient (corr.) P 27 inlectus acripsi intellectus P 30 ceperunt P )

270
coepit idolatria. in supernis enim coepta praeuaricatio descendit ad terras. dum (enim) contenti non sunt uni deo et creatori esse subiecti, impii extiterunt maiestatem eius aliis partiendo, ut spreto eo alios sibi ad culturam eligerent. haec est enim prima causa offensionis humani generis, ex qua neglecti a deo diuersis inlecebris et passionibus inludendi traduntur secundum fidem apostoli Pauli. quid enim inuiolatum opus manet, quod non agnouit auctorem? inde iam seminatum malum consuetudinem renuit et in multas partes uelut propago palmites tendit, ut qui deo non pepercerant in parentum contumeliam et necem facilius prosilirent, quia — ut de ceteris taceam dicente apostolo: quo enim mihi de his qui foris sunt iud-ieare? — Ruben in contumeliam patris stuprum in concubinam eius admisit et Absalon contra fas regnum praesumpsit, ut patrem suum imperio et uita priuaret. -

Habet adhuc et alias partes impietas, quia et in periculo despicere rogantem cum prodesse possit impietas est et in re aspera et maligna, ut impleri possit, consilium dare tam t huius rei nec ad praesens euasit, et talia quae in hunc sensum poterant reperiri. non inmerito ergo beatus uir est qui non abiit in consilium impiorum. magna enim pernicies est homini et incurabile uulnus post cognitionem dei his erroribus sociari. deterius enim tractetur necesse est qui post uerum conuertitur ad falsum et beatus uir est qui ueri cognitione percepta impiorum fugit consilia, quia caput erroris impietas est.

Et sequitur: et in uia peccatorum non stetit, quoniam inpossibile est non peccare, sicut possibile impium non esse, quia grauissimum peccatum potest euitari, cetera autem de non est qua subrepant. ipsa enim humana conuersatio frequenter. dum peccare non cogitat, ex inprouiso incurrit ut peccet. ac per hoc beatus est qui in consilium impiorum non uadit; hoc est nec incipere malum. peccatum autem quia non potest non [*](7 cf. Rom. 1, 24. 26 12 I Cor. 5, 12 26 Ps. 1, 1 )[*](dt\'f.1JI C z.; x) [*](1 eepta P 2 enim om. P contempti P 7 maneut P 17 prop esse P 18 consilium dare, tam(etвi effectus> huius rei nec ad graeser 8 euasit temptat Engelbrecht )

271
incipi, sicut dixi, beatum dixit qui non permanet in eo; hoc est in uia peccatorum non stare. uia enim peccatorum est conuersatio in peccatis. male enim ambulare dicitur, qui ad hoc procedit, ut quaerat peccare. dum enim mens eius non stat in dei lege, sed euagatur, in uia peccatorum dicitur ambulare, quia euagatio haec quaerit peccare. ideoque \'beatus est qui non stat in uia peccatorum\', id est, qui paenitentia subsequente circumuentum se dolet et recedit a (con)spiratione hominum peccatorum. igitur sicut beatus est qui non abiit in consilium impiorum, sic inemendabilis erit, si abiit, dicente Solomone quia «pes impiorum peribit et: beatus uir qui in uia peccatorum non stetit. si autem steterit, non iam beatus, sedreus dignus plagis. ad emendationem aliquam enim uidetur habere spem, quia non impius, sed peccator est. si autem unus fuerit qui non abiit in consilio impiorum et in uia peccatorum non stat, duplici genere beatus est. nec potest enim esse beatus, si in consilium impiorum non eat et in uia peccatorum stet, quia, si non perditioni, poenae tamen obnoxius est.

Dehinc adiecit: et in catedra pestilentiae non sedit. hanc dicit beatitudinem esse, quae his tribus gradibus constat et triplici ratione munitur, id est, ut neque in consilium impiorum eatur neque in uia peccatorum stetur neque in catedra pestilentiae sedeatur. sed cum duo genera tantum habeantur, impiorum et [*]( 11 Prone 10, 28 Ps. 1, 1 15 Ps. 1, 1 19 Pa. 1, 1 ) [*](txx) [*]( 6 hoc P 8 a conspiratione Mercati aBpiratione P 10 abit P dicente ealomone-peribit dant qu. 109 MCNX et haec uera claudunt qusatWftena, quaih sequitur titulus qu. 110 11 post peribit add. IN- CIPIT DE SPALMO PRIMO CAPL C.X. Mmg, CX ET BEATUS UIR DE PSALMO PRIMO C, CX DE SALMO PRiMO N, CX DE PSALMO PRIMO X et om. MNX beatus nir om. C 12 stetit] stat PCN 15 abit P consilium P 16 enim potest CNX 17 consilio NX impioram] peccatorum MCNX non stet M (corr.), C, N (corr.), X (G corr.) 18 paenae M paene CFOB paeng g tamen] tunc C 20 hinc N conitat gradibus P 21 rationem unitor (corr. nnitnr) C rationem (corr.) unitor (corr. nnitur) N consilio NX 22 neque alt.] nec P cadra (corr.) M 28 sedj non (eras.) sed N generet C genere X )

272
peccatorum, in reprehensione, quae supra memorata sunt, hoc tertium cui adscribi uoluit, quod adiecit dicens: et in catedra pestilentiae non sedit? impiorum aut peccatorum? sed uideamus, quid sit catedram pestilentiae sedere, et tunc cui generi hoc adscribat intellegemus. hanc dicimus catedram pestilentiae, quae extra dei ordinationem est, quae ad hoc utique inuenta est, quae, ut iniqua inde exeant iudicia, propterea pestilentiae catedra dicta est, quae est corruptio quae parit mortem, sicut et iniquitas damnationem. non est ergo a deo quae est catedra mortis; nam Moyses accepit catedram uitae. ad hoc enim data est, ut auctoritas in ea sit iusti iudicis uel creatoris dei. unde dicit dominus: super catedram Moysi sederunt scribae et Farisaei; et apostolus: non est, inquit, potestas nisi a deo; quae enim sunt, a deo ordinatae sunt-

Unde dicit ad principem plebis: tu quidem sedes iudicans secundum legem et contra legem iubes me percuti?. quod dixit \'secundum legem\', iustam et salutarem catedrae auctoritatem significauit. illud autem quod ait: contra legem iubes me percuti, illum ipsum iniustum iudicem ostendit, ut in dei catedra sedens iudicaret iniuste. hinc est unde et Danihel: dei est, ait, regnum et cui uult dabit illud. sicut ergo terreni imperatoris auctoritas currit per omnes. ut in omnibus eius sit reuerentia, ita deus instituit, ut ab ipso rege dei auctoritas incipiat et currat per cunctos. quamuis frequenter mundus hoc non intellegat et alii se subiciat in potestate positus quam debet, tamen institutio est ut unus sit, [*]( 2 Ps. 1, 1 12 Matth. 23, 2 13 Roro. 13, 1 15. 17. 13 Act. 28, 8 21 Dan. 4, 14 (17) ) [*]( 1 repromiasione GA 2 abiecit M 4 catedram] i (eras.) catbedra C cathedra NX 5 adscribi debeat P intellegimus PCNX 10 accipit C 11 in ea] mea FB in eo G, A (corr.) 12 moysi.......... M 14 ordinata G-Â. 16 et contra legem om. N 17 iustam] iuxta legem P 18 cathedram M ait] add. et P 20 indicaret M .21 uul P dabit] dauid (alt. d eras.) C 22 imperatorie (i alt. in ras.) N currat (corr.) N 23 ut in omnibus eius sit reuerentia ita deus om. P. 24 auctoris X 25 non om. C se om. GA 26. tamen] tunc C «tamen. N unius X )

273
qui timeatur. ubi ergo haec institutio non est, ibi catedra pestilentiae repperitur. nusquam unius dei auctoritas abnuitur, nisi apud eos, qui multorum deorum praedicant metum et reuerentiam. hi sunt qui in catedra pestilentiae sedent, quia quod pontifices eorum praedicant mors est. hoc enim docent, ut cultores unius dei quasi stulti et inimici aut obprobrio sint aut de hac uita tollantur. haec ipsa materia impietatis est, quae etiam in ceteras partes extenditur, per quas impietatis suae leges ostendat. nam iussu Iezabel antestites iniquitatis in catedra pestilentiae sederunt, qui aduersus innocentem Nabuthae, cum iudices non essent, praua meditantes subornatis falsis testibus mortis tulerunt sententiam. unde in alio psalmo dicit: et cum impiis non sedebo. hoc enim iudicium eius est, cuius et catedra pestilentiae. itaque si in dei catedra sedentes innocentes opprimant, iniustum erit iudicium, non catedra. ubi enim catedra pestilentiae est, non potest iudicium non esse iniquum, quamuis quaedam adplicent sibi uelut uelamina, quibus impietatem contegant, ut uidentes fallantur. non potest enim sola impietas proponi, quia non inuenit emptorem, et, ubi lex diaboli est, si ipse nominetur, horretur.

Sicut ueneno admiscetur per quod lateat, ita et legi diaboli quaedam iusta admiscent et nomen adplicant ueritatis, sed unius cuiusque sensus est iudicandus, quia ideo aliquando aliquid uerum ostendit, ut fallat, ut, cum maligna praedicat, bona putentur. quoniam catedram pestilentiae non esse de [*]( 9 cf. m Reg. 20 (21). 8-10. 13 13 Ps. 2:), 5 ) [*]( 1 non est] est non C eet (eras.) non est N ibi] in MX 2 unius dei om. M dei om. QA abnutur M 4 hi] his C hii NX 5 pontefices M docent] dicent CX docent (o m. rec. in ras.) N 7 snnt C, N (corr.) X 8 impietatis (corr. impietates) N 9 legis CN ostendant X iussis X iezabel (i m. rec. in ras.) N antistes P antisstites (pr. s 8. I.) M 11 nabutthe M esset M 12 subordinatis PCNX 14 cathedre P 15 dei om. X iniustllm] an iustum non P 17 qaaedam] quae dicit M 18 uelut (ue in ras., 1 8. I.) N contigant C 19 quia] quae C 21 lege C 28 est om. M 24 uerum] uerbum (corr.) M ut alt.] et X . ) [*]( L. Pa.-Ang. Qaaest. teit. ) [*]( 18 )

274
dei ordinatione adseuerauimus, etiam eorum qui extra ecclesiam uel contra ecclesiam sedes sibi instituerunt, catedram pestilentiae esse dicimus. qui enim inconcessa praesumit, reus est: quanto magis si et corrumpat traditionem eius, cuius sedem usurpat! nam et ordinem ab apostolo Petro coeptum et usque ad hoc tempus per traducem succedentium episcoporum seruatum perturbant ordinem sibi sine origine uindicantes, hoc est corpus sine capite profitentes; unde congruit etiam eorum sedem catedram pestilentiae appellare. nec enim ideo impune erit, quia sub dei nomine haec agunt. constat enim suas illos causas sub dei nomine agere. non enim zelo dei haec agunt, sed sibi locum uolentes defendere, cum sciamus Chore et CCL uiros per praesumptionem deo offerentes hiatu terrae absortos esse et Oziam regem, cum deo inlicite obtulisset, lepra in fronte percussum.

Quoniam claruit catedram pestilentiae ad impietatem supra dictam pertinere, reliqua prosequamur. adiecit enim: sed in lege domini uoluntas eius. eius uoluntatem in lege domini dicit esse, qui spretis impiis et desertis peccatoribus abnuens pestilentiae catedram uoluntatem suam in dei lege statuit. quam ob rem \'beatum\' hunc dixit.

Et sequitur: et in lege eius meditabitur die ac nocte. manifestum est, quia liber ab omnibus inlecebris et inmunis ab his, quae dei legi aduersa sunt, nihil aliud quam in dei [*](12 cf. Num. 16, 31—35 14 cf. II Par. 26, 21 18 Ps. 1, 2 21 cf. Ps. 1, 1 22 Ps. 1, 2 ) [*](2 uel contra eccleaiam om. X conatituerunt P cathedra M 3 esse om. CNX 4 et si G Â cuius om. P 5 ab] ad M 6 per] qui P succidentium C, N (corr.), X et episcoporum X 9 enim om. (a\'ld. g. I.) M impune erit] inpuni erant GA (corr. inpnnes erunt) 10 haec] om. P hoc X agunt constat] agere non P 11 non enim zelo dei om. M (aid. mg.) hoc GA 12 uoluntatis M 13 hiat ueterrg C hiat uterrae (t 8. u eras.) N absumptos P 14 lepra N 15 perfusum P 17 dictum M prosequa.mur (a 8. I.) N 18 fuit ante uoluntae add. X 19 supretis C 20 lege dei P, M (corr.) 22 et alt. om. M 24 iis N lege C, N (corr.), X dei lege] lege dei (corr.) M dilege (corr. lege m2) C )

275
lege exercitium facit. sacramentis filii dei confirmatus in die bonis operibus insistit et nocte orationibus. hic est enim de quo dicit in Canticis Canticorum, quia dormit et cor eius uigilat.

Unde ait: et erit tamquam lignum quod plantatum est iuxta decursus aquarum. quis ambigit eum, qui legem dei meditatur, spem habere ad praemium capiendum? quia, sicut lignum iuxta aquam plantatum sterile esse non potest, ita et qui frequenti usu legi dei studet, non potest eius operis minime habere effectum.

Et adiecit: quod fructum suum dabit in tempore suo. omnis plantatio bene gubernata fructum dat tempore conpetenti: sic et hic, qui legi dei obtemperat, fructum habebit tempore praefinito. tunc enim huius deuotionis mercedem accipiet, cum coeperit dominus Iesus Christus sedere ad iudicandum uiuos et mortuos.

Dehincsubiecit: et folium eius non defluet. manifestum est in arbore, cuius folia non decidunt, uitam significasse. umore enim decurrentis aquae uegetatum lignum folia continet sua. nam et dominus Iesus: si in umido, ait, ligno haec faciunt, in arido quid fiet? in ligno umido uitam significauit et fructum. sicut lignum ergo auxilio decurrentis aquae siccitatem non patitur, ita et hic, qui legi dei studet, accedente temptatione praesidio dei tutus non amittit, sed adquirit salutem dicente apostolo: quia per tribulationes oportet nos intrare in regnum dei. [*]( 3 cf. Cant. 5, 2 5 Ps. 1, 3 11 Ps. 1, 3 15 cf. II Tim. 4, 1. I Pet. 4, 5 17 Ps. 1, 3 20 Luc. 23, 31 25 Act. 14, 22 ) [*]( 1 sacramentum P 2 hinc PX 3 cantica 0, (corr. cantico) A 5 tamque C tamqum (corr. m. rec.) N 6 lege X 8 aqua X sterili (corr.) N 9 qui om. PN frequenti usu] frequentius ut C frequentiuna (s alt. eraa.) N lege CX dei qui (qui add. m.rec.) N 13 his M; an is coli. p. 265, 2 scribendum? lege CF 14 enim om. M eius X 15 ceperit C Christus om. M (fort. recte) 19 decurrentes (corr. m. rec.) N uegitatum N (corr. m2), X 20 uirido P 21 fiet. N Ttindo P 23 dei om. G, A (add.) 24 accidenti P accidente CNX totns C, N (corr. m2), FB ) [*]( 18* )

276

Et sequitur: et omnia, quaecumque fecit, prosperabuntur. apertum est quod dicit, quia qui legi dei fidem seruat cupidus mandatorum eius, felix fit in omnibus actibus suis; sicut et Iosef, propter quod timorem dei praesenti uitae praeposuit, omnia quae agebat prospera faciebat deus in manibus eius.

Et subiecit: non sic impii, non sic. iteratio sermonis non aliter omnino futurum significat quam promittit, quia impiis nihil prosperum erit in futurum, sed omnia aduersa usque ad interitum eorum.

Unde ait: sed tamquam puluis, quem proicit uentus a facie terrae. eodem modo dicit impios interire, sicut puluerem, quem spiritus proicit a facie terrae ut pereat. sublatus enim a substantia sua per aera dispersus paulatim deperit: ita et impii ministris angelis proiecti a facie auctoris dei, sine quo non potest uiui, interibunt.

Et sequitur: ideo non resurgunt impii in iudicio. dignum est quod dicit ut quid enim in iudicio resurgant, qui nullum negotium dei credi sibi maluerunt, cuius redderent rationem? spernentes enim dei legem et negantes non est unde praestent rationem, ut in iudicio interrogati iuxta legem sibi creditam praestent causas. adrogantes ergo et rebelles in deum inuenti ad hoc resurgent, ut uideant uerum esse quod credere noluerunt, ut pereant, quia deum mendacem iudicarunt.

Et adiecit: neque peccatores in consilio iustorum. in hoc psalmo tria genera hominum significat: impiorum et [*](1 Ps. 1, 3 2 cf. Ps. 118, 97 5 Gen. 89, 3 7 Ps. 1, 4 11 Ps. 1, 4 17 Ps. 1, 5 24 cf. I Ioh. 1, 10 25 Ps. 1, 5 ) [*]( X fecerit N 2 lege FB 8 actibua om. CNX 8 futurum om. X 9 futuro GA 10 inter ritum (corr.) N 11 proiecit C, G (corr.) 12 eodem-terrae om. (add. mg.) M interire] interre (corr. m2 in terra) N 13 proiecit C 14 aerem N terra FB terram OA dispersit P 15 impiis C, N (corr.), X 16 potest (corr. m2 possunt) N interhibunt JV 17 resurgent P 19 dei om. P 20 legem dei C 21 ut] q (eras.) ut C et (corr.) N 23 uideat C, (corr. m2) N 24 iudicauerunt C 26 trium AB- )

277
peccatorum et iustorum, quo ordine coeptus est error. sed impii ab his alieni sunt, quia sub dei decreto, sicut dixi, uiuere noluerunt; peccatores autem sub dei lege agentes ante tribunal Christi sistendi sunt segregati a iustis, ut acceptae legis praestent rationem, emendandi in quibus operam non dederunt, ut plus haberent laudis quam uituperationis; iusti uero ualde propensiores in exercitio implendae legis inuenti remunerandi sunt.

Et subiecit: quoniam scit dominus uiam iustorum. hos scire dicitur deus, qui memores praeceptorum eius bonis operibus insistunt, ut iusti habiti coronentur. his autem, qui inmemores eius circa curam animae neclegentes sunt, sic dicit: recedite a me; nescio uos, operarii iniquitatis.

Et sequitur: et iter impiorum peribit. unde psalmus coeptus est et terminatus, ut causa impiorum tractata nulli alii quam perditioni docerentur obnoxii. sicut enim dixi, idcirco dicitur deus scire uiam iustorum, quia in lege eius ambulant; iter autem impiorum, quia extra dei legem est, peribit, quia omnes uiae impiorum tenebrosae, dicit Solomon, piorum autem clarissimae duce Christo domino nostro.