Exameron

Unde dignam domino laudem propheta detulit dicens: [*]( D ) quam magnificata sunt opera tua, domine! omnia in sapientia fecisti. omnia penetrat diuina sapientia, inplet omnia, idque locupletius ex inrationabilium sensibus quam ex rationabilium disputatione colligitur; ualidius est enim naturae testimonium quam doctrinae argumentum. cui animanti incognitum est quemadmodum suam tueatur salutem, si uirtus subpetit, resistendo, si uelocitas, fugiendo, [*]( 6 Bas. 193 B (82 E) 8 Uerg. Aen. X 412 15 Psalm. CIH 24 Bas. 195 AB (83 CD) ) [*]( 1 ultro n praesepia N propria C proprias GP propias V 2 nelli C 4 asperitate G (-te ex tS) aspero MS asperitatem C (in quo m hiemis defuturam in ras.) cet. prius se G 5 pabulo C (u in ras.) gelo V geluqi G gaIu. P adurenteni (m exp.) CP omnes C (i 8. e) 6 deficiat (iat in ras.) C iritium C ericium N\'B hericium 8 7 quis C et (quid m2) GP claditur C 8 se arma N\' arma se MSB, se om. II colligitur C (ipr. in ras.) GP colliguntur V; cf. Uerg. Aim. X 412 et de bell. Iud. IIII 1, 44 9 prouidens C (en in ras.) ; prouides, non prouidua habuisse uidetur 11 septentrionalem ... nubila ad om. C nota GP notho B et m2 શશ\' 13 obuios C (o alt. ex u m3) nociturus corr. m3 C m2 GP 17 inplet C (n ex m) sensibus quam ex rationabilium om. II 20 sua CV salutem C (m exp. mS) 21 subpedit C ressistendo C )

filii, diligite patres uestros; parentes, nolite ad iracundiam prouocare filios uestros, natura hoc bestiis infundit, ut catulos proprios ament, fetus suos diligant. nesciunt illae odia nouercalia, nec mutato concubitu parentes a subole deprauantur neque nouerunt praeferre filios posterioris copulae, superioris autem neglegere. norunt pignora sua, nesciunt caritatis differentiam, odiorum incentiua, offensionum discrimina. [*]( C ) suis ierarum natura est, nescit uentatisueritatis caJUmmas. sic enim omnia dominus temperauit, ut quibus minus rationis daret plus indulgeret adfectus. quae fera pro catulis suis non ipsa potissimum se offerat morti ? quae fera fetus suos innumeritinnumeris licet obsessfcobsessa cuneis armatorum non suis uisceribus tegat? ingruat licet telorum seges, illa paruulos suos muro fluuiales corporis saeptos inmunes praestat periculi. quid dicit homo, qui [*]( D ) mandatum neglegit, naturam obliterat? filius patrem despicit, pater abdicat filium: et hoc putant ius esse, ubi damnatur fecunditas. se potius pater damnat, qui facit inritum esse [*]( 4 Coloss. 3, 20 sq. Bas. 195 CD, 196 A (83 DE, 84 A) ) [*]( 2 luctatura CP et corr. m2 G lucatura V resedet corr. m3 C m2 P resedit (corr. m2) G 3 subolem II prolem N 4 quod MS et m2 GPB quid GPB ml cet. 9 posteriores CB et (corr. m2) GPIM\' et (es ex is m2) M copulae (-la m2) M 10 superiores CGશM\'B et (corr. m2) P et (es ex is m2) M pignera VM\' et (e ex 0) CB pigne W (s. i pignora m2) 11 discrimina N discernere II 13 eniim C dns temperauit n temperauit ds N, deus fort. recte 15 postissimum C innumeris C (u in ras) 17 ingruat... seges om. WM\', s. u. St\' thelorum n (h del. GP) illa n illa tamen N paruulus C paruolos (v s. o pr. m2) GP muros C (u in ras.) 18 sceptos V septos cet. dicet G et (-it wi2) P 19 oblitterat S m3 despecit C et m1 P et (corr. m2) GM\' dispicit Pm2 despicit St (i s. e m2) 20 ins esse C (esse in ras.) iustum esse B (n pr. 8. u.) Tell. Trec. )

Exortem rationis canem esse nemo dubitauerit; tamen si sensus eius uigorem consideres, censes eum sentiendi sagacitate uim sibi rationis asciscere. denique quod pauci in [*]( E ) orbem constituti, qui totam in discendo uitae longinquitatem contriuerint, uix potuerunt cognoscere, ut syllogismorum coniunctiones contexerent, hoc naturali canis eruditione conprehendere facile poterit aestimari. nam ubi uestigium leporis die reppererit atque ad diuerticulum semitae uenerit et quoddam uiarum conpitum, quod partes in plurimas scinditur, obiens singularum semitarum exordia tacitus secum ipse [*]( F ) pertractat, uelut diei uocem sagacitate colligendi odoris emittens. (aut in hanc partem\' inquit \'deflexit aut in illam, aut certe in hunc se anfractum contulit, sed nec in istam nec in illam ingressus est uiam. superest igitur, ut in istam se partem sine dubitatione contulerit.\' quod homines uix prolixa compositae artis meditatione componunt, hoc canibus ex natura subpetit, ut ante mendacium deprehendant et postea falsitate repudiata inueniant ueritatem. nonne totos dies conterunt philosophi propositiones sibi in puluere diuidentes, qui radio sibi describunt singulas et ex tribus, cum unam earum [*]( 122 A ) [*]( 3 Bas. 197 B (84 CD), cf. Philo de anim. 45 sq. et 84 9 Bas. 197 C (84 D) 20 Bas. 197 C (84 DE) 22 Uerg. ten. VI 850 ) [*]( 1 sterelitatis C et (ti a. u.) V steriletatis G (sterilitates m2) 3 exhortem C eisortem P (s in ras.) 4 sagacitatem CM\' et (m del.) Pશશ\' sagacitem V sagacitate G (e ex 8) 6 longiquitatem C longinquitatem P (n alt. 8. u.) GV longaeuitatem %\'MSB longaeuitate 81 (-8 m2) M\' 7 sillogismorum CGPB 8 contegerent C canes CMS et (corr. m2> SF et (e ex i m2) GP 11 conpitum S et (i ex e) B conpetu C impetu V conpetom cet. 12 obiciens IIB ubi gens M\' 13 sagacitatem C (sagacita in ras.) YM\' et (m exp.) P (m eras.) GVL 15 nec in istam nec in (in a. u. V) illam II nec istam nec illam N 16 ingresus C uiam om. N\'MS 20 falsitatem repudiatam CV et (m bill erall.) P falsitate reputatam G (f 8. p m2) conterunt N conferunt II 21 filosofi CGP filosophi HM\' philosofi B 22 discribunt G (descr. m2) P singulas N\'MS singula somnia nIl )

Antiochiae ferunt in remotiore parte urbis crepuscolo necatum uirum, qui canem sibi adiunctum haberet. miles quidam praedandi studio minister caedis extiterat. tectus idem tenebroso adhuc dies exordio in alias partes concesserat: iacebat inhumatum cadauer, frequens spectantium uulgus adstabat, canis questu lacrimabili domini deflebat aerumnam. forte is qui necem intulerat, ut se habet uersutia humani[*]( C ) ingenii, quo uersandi in medio auctontateauctoritate praesumpta fidem ascisceret innocentiae, ad illam circumspectantis populi accessit coronam et uelut miserans adpropinquauit ad funus. tunc canis sequestrato paulisper questu doloris arma ultionis adsumpsit atque adprehensum tenuit et uelut epilogo quodam miserabile carmen inmurmurans uniuersos conuertit in lacrimas, fidem probationi detulit, quod solum tenuit ex plurimis nec dimisit. denique perturbatus ille, quod tam manifestum [*]( D ) rei indicem neque odii neque inimicitiarum neque inuidiae aut iniuriae alicuius poterat obiectione uacuare, crimen [*]( 3 Bas. 197 CD (84 E) 9 desumpta haec sunt ex Suetoni Pntorum libro decimo; cf. Reifferscheid Suet. rel. p. 254 et 448 ) [*]( 9 anthiociae C et (-chiae m2) GP antiociae V crepascolo mlCP crepusculo CP m2 cet. 10 uirfl C (fl ex 0 m3) haberet C (h m ras.) 12 tenebrose II (t in ras. ex tet) dies CV et ml GP diei GPmScet. 14 canes corr. m3 C m2 GP lierflmnam (h eras.) CG, (h exp.) P 15 his llSB (h exp. GPSB) 16 praesumta C et (corr. m2) G 17 sccesit C (corr. m3) 19 tunc Πશશ\'B tum cet. sequestrato C (e alt. tn3 ex i) 20 quodam C (0 in rill.) 21 lacrimae om. fiB 22 proba. tione C probationem GPB probationis M 23 perturbatur CPV 25 Įuacuare P euacuare a )

Quid agniculis simplicius, quos minusculae paruulorum [*]( E ) comparamus infantiae? saepe ex his in magno grege agniculus per ouilia tota uagatus errat a matre et, cum eam repperire non possit, balatu frequenti absentem citat, ut responsurae uocem excitet, quo ad eius sonum errabunda replicet uestigia. multis licet uersetur in milibus ouium, recognoscit uocem parentis, festinat ad matrem, lactis quoque materni notos sibi fontes requirit. quamuis cibi desiderio teneatur et potus, [*]( F. ) transcurrit tamen aliena ubera grauida, licet umore lactis exundent, solam matrem requirit, solius sibi materni uberis pauperes sucos significat abundare. illa quoque inter multa agniculorum milia solum filium nouit. unus plurimorum balatus, eadem species: illa tamen fetum num discernit a ceteris et solum filium tacito pietatis testimonio recognoscit. pastor errat in discretione ouium, agniculus in agnitione matris nescit errare. pastor fallitur specie, sed ouis pietate non fallitur. unus odor omnibus, sed tamen habet natura odorem soumsuum, quem suboles cara speciali quadam uidetur proprietate [*]( 123 A ) redolere.

habet suos usus natura et sensus domesticos. uix [*]( 6 Bas. 197 A (84 B) 24 Bas. 197 B (84 BC) ) [*]( 1 nequiuiuit CG et (ui pr. exp.) P nequid V 3 creature C (-ori m3) 6 simplicius C (n in ras.) 8 nagatns Brux. uagatur cet. 9 citat MS excitat II incitat N* (citat in mg. 21\') et (in s. u. m2) B 10 quod C (d exp. m2) et (ad om.) N\' sonum C (um m3 in ras.) sonitu Y soaam (m ercu.) 81 12 noto C notus P et 91 (-os m2) M\' 13 fonte C (s eras.) detineatur શ\' deteneatur શ(i s. e alt. m2) M\' et C (e in ras.) 14 umore M humore 3t et B (h s. u.) cet. 15 materni. C 17 agniculorum C (c in raa.) 18 feta. C 20 pastor errat C (or err in ras.) descretionem C (m eras.) discretionem V 23 scum domesticum NMS et (domesticum in mg.) B qua.dam C 24 sedolore C (redolere m3) )

\' Ergo ferae norunt ea petere quae sibi prosint: tu ignoras, [*](c ) o homo, remedia tua. tu nescis quomodo uirtutem eripias aduersario, ut te tanquam praeuentus lupus effugere non possit, ut oculo tuae mentis eius perfidiam deprehendas et prior cursum uerborum eius inpedias, inpudentiam eius et acumen disputationis obtundas. quod si te ille praeuenerit, uocem tibi auferet. et si ommutueris, solue amictum tuum, [*]( 5 cf. Plin. N. H. VIII 80 7 cf. Plin. N. H. X 47 VIII 52 8 cf. Philo de anim. 38 Plin. N. H. VIH 97 XXV 92 12 cf. Plin. N. H. XXX 121 (XXVIIII 58) 13 cf. Plin. N. H. VHI 101 ) [*]( 1 infantulos C (-is m3) B (a exp.) dentes C (es ex is m3) coeperunt (coeperant M1) dentes N\' 2 temtaro P et corr. m3 C m2 G dentes C (es ex is m3) tanquam C tamquam cet. habeat C (e ex i m3) habit G suo II proprio N 3 se quaerit VN requirit eet. 4 ei ea n (ex exp. P) B et (a in ras.) 8 ea cet. thela CV et (h exp.) GP 5 aripit C (arripit m3) dispicit PM et (i pr. s. u. m2) 91 et (de corr. m2) CG 7 poteat C (test in ras.) 8 capra n caprea B (e 8. u.) cd. diptamum V dictamnum B (p 8. c m2) V (a ex n) dictam 8 (mfl m2 8. m) MI 9 nouerunt C norunt cet. 10 sanare (-ri m2) CGP 12 austo CV et (corr. m2) GP 18 deuorat N\' uocat (corr. deuorat) B 14 ea petere DN\'B expetere MS 16 tanquam C tamquam cet. 18 cursu C inprudentiam ILB 19 disputationis C (t pr. in ras.) 20 tibi nWIMSB tuam 2LM\' auferit G (-et m2) aufert S auferet (e alt. s. u.) Brux. ommutueris C ml P obm. C m3 cet. )

quid dicam alio homines delectari et illud ad escam sumere, quod leopardus fugit? denique sicubi alium aliquis confricandum putauerit, leopardus inde exilit nec resistit. cuius uenenata fera odorem non potest sustinere, id tu pro cibo sumis et tuis uisceribus infundis internis! sed medicatur [*]( E\' ) interdum doloribus: sumatur pro medicamento, non pro cibo, sumatur ab aegrotantibus, non ab epulantibus. medicamentum quaeris et ieiunium fugis, quasi maius aliud remedium repperire possis. ieiuni hominis sputum si serpens gustauerit, moritur. uides quanta uis ieiunii sit, ut sputo suo homo terrenum serpentem interficiat et merito spiritalem.

quantam dominus etiam minusculis infudit prudentiam! turtur nido suo, ne pullos suos incurset lupus, scillae folia [*]( F ) superiacit. nouit enim quod huiusmodi folia lupi fugere consuerunt. nouit uulpecula quomodo posteritatem foueat suam, et tu ignoras, tu neglegis quomodo aduersus lupos nequitiae spiritalis posteritatem uitae huius habeas tutiorem?

Sed reuertamur ad senem creaturae et consideremus qua [*]( 124 A ) ratione currit currere ruunt angustiora modos ornatum ut [*]( 3 Matth. 14, 30 22 Bas. 200 A (85 A) ) [*]( 4 titubaret et MS et om. N\'MS quiad (d eras.) C 5 allio GB et m3 CS m2PWl\'M 6 quod II quod et N allium GB etm3 CS m2P%\'M\'M 7 coufricandom C (c alt. in ras.) confrigandum %M\' confringandum V 8 potest (otest in ras.) suatinere (i ex e m3) C 9 tuis om. N\'MS 10 interdum VN inter C et (m2 intemis) G inter P 11 egrotantibus (t pr. ex d) m3 C m2 P 12 alium V et corr. m3 C m2 G aliude (s? 8. ḍẹ in2) P 14 ut CGP ut et VN 15 terreno C (corr. m3) serpentem C (r ex p) 16 infundit CG V et (n exp.) P 17 scillae II (1 pr. 8. u. Y) scyllae MB et S m3 gyllae S ml squillae N\' (scillae in mg. W) 18 superiacet corr. m3 C m2 G consuerint WS consueuerint M 19 auicula Costerius, sed uulpecula translate dictum 20 quomodo ... (u. 22) creaturae in ras. min. spatii C aduersum N\'MS 22 sed om. M, m2 add. S et G m2 N haec CP hf c G hac Y )

helefantus autem etiam prominentem promoscidem habet, quia, cum sit eminentior cunctis, inclinare se ad pascendum non potest. itaque eius ad colligendum cibum utitur ministerio. ea immani bestiae largi potus infundit umorem ideoque concaua est, quo ad restinguendam tantae beluae sitim plenos lacus hauriat, ut collecto flumine possit inundare potantem. [*]( D ) ceruix sane diuinae est quam poscit tanti corporis moles, ne ea quoque oneri magis esset quam usui. ideoque nec genua inflectit, quia rigidioribus opus fuit cruribus, quo uelut columnis tanta possit membrorum machina sustineri. calcaneum [*]( 6 Bas. 200 C (85 B) 11 Bas. 200 C (85 D) 17 Bas. 201 A (85 D) 20 Bas. 201 A (85 E) ) [*]( 1 helefantis C et (h exp.) G elephantis M elefantis cet.; cf. Basil. 201 A (85 E) ε̌χει δὲ rJjv προνομαίαν τὴν too τραχήλου xptiav ἀπο- πληροῡσαν 4 terram seripsi terra IIB terras cet. 5 bobem C ouem- que IIN\'B aut ouem MS 8 pro ratione om. n 9 ratione bos YN\'MS rationebus Cml rationibus Cm3 GP pro ratione equus B 10 hi ed. Rom., sed cf. p. 228, u. 7 11 helefantus II elefantus N promoscidem C et m1 GP promoschidem WS et (v 8. o alt.) M\' promusci- dam B promascidem GPm2cet. 13 po»test C 14 umorem CPVMS et m1 GB humorem GB m2 cet. 15 concabua (b eras.) CP (b exp.) G concaba (v a. b) Y restinguendum CG M\' et (corr. m2, PB plenus C 16 auriat CV hauriat (h 8. u. m2) GPiT undare N\'MS 17 pascit II (poscit G m2) possit N\' (poscit 9V m2) ne ea C (n et ea in ras.) 18 honori C ml V honeri G (h eras.) P (h exp.) M et m3 C oneri. S corpori શM\' 20 posset II maccina ml CG macchinft C m3 macchina G m2 aeina Y susteneri C m3 P sustinere C ml VtLM\' )

namque arbori innixi aut costas fricant aut in somno sese [*]( F ) relaxant. quae nonnumquam uicta atque inflexa tanto corpore frangitur atque ille qui sese in eandem refuderat corruit nec erigere atque eleuare se potest ibique iacens interit aut gemitu suo proditus sternitur, dum uentre ceterisque iuxta mollioribus ad uulnus patet; nam dorsum eius ceteraque exteriora non ulla facile solent tela penetrare. sunt autem qui propter ebor has illis insidias parant, ut arbores eas, quibus se adplicare consueueuntconsueuerint, ex alia parte, qua infrequentior eis usus siisit, firmamentum reClaam, ui membris se deserit paradisi [*]( 1ZD A ) [*]( 1 pedem C 2 nos in anguillas CP in anguillas noa V in ancylas (anquillis S m2) nos શM\'SB nos in anguillas nos G nos in ancylns nos M et (y ex i) W 3 etiam om. 21M\' po«tes>t C 4 ręcuruanJi B (rę eras.) resuruandi (in mg. recubandi) K\' recubandi M cubandi S po.test C 7 coniunctione C (e in ras.) mansuitis C 8 ueluti V (ti in ras.) uelut 21\' fulchra (fulcra S; a s. u. M) eorum N\'MS pulchrorum C (r pr. postea add.) V pulchorum G (f s. p m2) fulchrorfl P (ro. eras ) fulcrorum B 10 queunt %M\' quaeunt 21\' fulgra V fulchra N\'M susteniit II (substernit m2 GP) periculi C (i alt. in ras.) li arbore (arbori S) nixi (innixi B in s. u. m2 et in eras. M) N frigant CVMM\' 13 eandem CG eadem PVN\' (eam in mg. m2 21\') eam MSB 14 po.test C interiit CV et (i alt exp.) P, (i alt. eras.) G 17 thela CV et (h exp.) GP 18 ebur MSB et m2 GP ilias C (i exp.) G (i eras.) ias V (i ex h) et (e ex i corr.) P as 91M\' a.s W insidias C (si a. u.) parent GMS parant B (e s. a alt. m2) 19 aplicare C (ap in ras. 3 litt.) consuerint 21M\' adsuerint MS adsueuerint B qu..a C usus eis N 20 reflectentes (om. se) C helefanto G (h ercu.) P (h exp.) V elefanto cet. ) [*]( XXXII. Ambr. pari 1, fasc 1. ) [*]( 15 )

sed si quis ista reprehendit, reprehendat etiam altitudinem inluminant, quia citius grauem minantur ruinam et diffiemusdifficilius lapsa reparantur. uerum si illa aut propter pulchritudinem aut propter speculam frequenter adtollimus, haec quoque in helefantis probare debemus, quia magnum rebus bellicis usum ministrant. inde interpellari Persarum ferox bellis, ualida [*]( B ) sagittis omnique telorum iactu, quia de reflexos ad inferiora ualidiore nisu tela torquentur. acies eorum uelut gradientibus turribus saepta procedit. in mediis campis quasi de muro dimicant et uelut in arce quadam et specula conlocati spectant magis bella quam subeunt itaque alieni a periculo uidentur tuti molibus bestiarum. quis enim eas adire audeat, cum desuper iaculis facile figatur, inferius helefantorum conteratur incursu ? denique cedunt illis acies et[*]( C ) armatorum cunei et castra illa quadrata signorum. intolerabili namque inpetu in hostes niuntruunt. ut nullo agmine bellatorum, nulla constipatione militum, nullo clipeorum retardentur obiectu, uelut quidam mobiles montes uersantur in proeliis et ut colles alto eminent uert;ce, mugitus fragore omnium perturbant confidentiam. quid his faciat pedes, quamuis lacertis ualidus et manu promptus, cum sibi saeptus armatorum [*]( D ) populis gradienti motu murus occurrat? quid faciat eques, cum [*]( 6 Bas. 201 B (86 A) ) [*]( 1 non om. C, s. u. m2 GP possint N\' possit ΠΜet (possint m2) SB arcessant N\' arce;sat B (-ant m2) n farces.sat C) accersat MS 2 altitudinis 91 (-es m2J 1JI\' altitudines શ\'MSB 3 deficilius C dificilius PV et (corr. m2) G 4 pulchritudinem C (d in ras.) 6 helefantis C (h 8. u.) elefantis cet. 8 thelorum II 10 aepta MB septa cet. quasi II tamquam N\'S et tamquam MB 12 expectant II (corr. m2 G) itaque II ita N alieni a periculo C lex aliena pericula, ut uidelflr) 14 helefantorum CV et (h exp.) G elepljautorum S elefantoruin P (ante e pr. ras. 3 lilt.) cet. 16 intolorabili C 17 ut JISB et ON\' augmine C et (u erp.) G, (u eras.) PV 19 uelud C 21 pedites D (it cxp. m2 G) pedes tam B 22 promptus C (p alt. 8. M.) septus libri 23 gradienti MSB et 91 m2 gradiendi ?(\' ml cet. equis C (e s. i) equaes P )

itaque ut inmensa aedificia ita helefanti fundamentis ualidioribus sustinentur; alioquin inparibus fulti pedibus intra breuem laberentur [*]( E ) aetatem. nunc autem trecentis et bestiis conexione annis uitam producere, quia omnia sibi ad magnitudinem membra conueniunt. ideoque non distincti ut nobis, sed conpacti artus sunt, quo sint robustiores. quam cito hominibus, si diu steterint aut uelocius cucurrerint uel iugiter ambutaueuntambulauerint, genua uexantur et plantae! coniuncta enim et articulata facilius quam concreta atque solidata aut doloris sensum aut causam offensionis admittunt.