Expositio Evangelii secundum Lucan

possunt etiam uideri caro atque anima [*]( D ) ab odore tactu gustuque luxuriae separatae in una domo se aduersus incursantia uitia diuidentes, caro et anima subicientes se dei legi, remouentes a lege peccati. quorum licet dissensio per praeuaricationem primi hominis in naturam uei\'terit, ut nequaquam sibi paribus ad uirtutem studiis conuenirent, tamen per crucem domini salutaris tam inimicitiis quam etiam mandatorum lege uacuatis in societatis concordiam [*]( E ) congi-uerunt, posteaquam Christus e caelo pax nostra descendens fecit utraque unum et medium parietem maceriae [*]( 11 Luc. 16, 23 et 28 15 Augustinus contra lul. Pelag. II 5, 10 (poaaMM<... 24 utraque KMMm) 18 Rom. 7, 25 23 Ephes. 2, 14-16 ) [*]( 2 et auditus X si ont. αΒL 3 audiuimus αΧχ aot <. M. m3 P, om. L 5 duo ET ter tres X diaidemua X 7 nec] ne ET et ne PBL 8 praecipit PBL errore PaBL diuidendos PL se extra «. P, OM. X (ae pro sed) 13 nouerint (n alt. a. M.) P 15 studio Costerius caro uideri C atque] et PL 16 olere JPJD odore (do in r<M. m2) B separatae ET Augustinus separata c<<. 17 uitia Mt r<M. P caro et anima om. Augustinus 18 legi dei Augustinus remooeates se χ Augustinus 20 ut OM<. TfOt, in ras. F 21 saloatoris x saluatoris salutaris X 22 euacuatis ET societatis (ta a. <*.) P 23 ej de L )

aemula quaedam et quasi pedissequa uirtutis, et rursus quando [*]( 1445 A ) anima corporis non coniuet inlecebris nec carnalium uoluptatum delectatione uincitur, sed mens pura mundique huius exuta famulatu sensus corporis in suas inlicit et adtrahit uoluptates, ut audiendi legendique usu incrementa uirtutis epuletur atque interioris suci spiritalibus nescitura famem satietur alimentis; etenim ratio cibus mentis est praeclaraque alimonia suauitatis. [*]( 4 II Cor. 4, 16 10 Philipp. 3, 20 11 Rom. 7. 23; 8, 2 16 cf. Cic. De off. III, 117 20 Aagastittua contra lul. Pelag. II 5. 10 (ttenim ... 846, 15 parturiuit) ) [*]( 2 discretis P (ł de m3 8. dis) L nouo PBL (ut De Abraham JJ, 28) om. αCΧχ (ut De instit. uirginis 12) 4 qui αCFΟπχ (quis E m2) quid F 5 expectat ΡαΒL refertur (ur add. m2) E refer OV 6 inseparabilis ajFO/, in se parilis C\', in se separabilis PBLV et (se exp.) n etfectus foLBL 7 concordet XG oboedientiae X S quo] quod 7\'L naturam (m ex e w3) P 9 defaecata B defecto X defecata cet. 10 labe (a ac e <n.?) P leue L 11 ạ legi P 12 per iegem mentis OM. X (<? praeterea OM. et spiritn) 13 post adpendu add. anima ΡαΒCγΤΧ ff (anitna del. m2) JP 14 quaei (i in r<M.) P pedissequa NC\'Y et (m2) E pediaaequa XLG ntjf et fort. B MJ pedisequa PB corr. E m1 G cora. T 15 conibet J\'ctCL cohibet BX coniunget C (s. m2 al. conibet) ΕγΤ 17 inlicite P (m2 inlicit et) inlicite -L 19 sncis ΡγLX et (a er<M.) C fame Xx 20 ratio cibna a)( Augustinus rationibus X oratio cibus <\'e<. praeclara P (-raque m3) J?Z . )

Hinc peccatum manasse proditur tamquam corpore animaque genitoribus. dum corporis natura temtatur, anima male sana conpatitur. quae si adpetentiam corporis refrenasset, in ipso ortu esset exstincta origo peccati, quam uelut uirili infusam corporis motu madefacta anima etiam sui uigore corrupto alienis grauis oneribus parturiuit. etenim ille uiolentior et fortior sexus quodam ualido inpetu uelut uirilis fertur adfectus, [*]( D ) haec molliorem quam uehementiorem studet tenere rationem.

ex his itaque diuersarum cupiditatum motus adoleuit. sed ubi in se anima redit, deformis partus pudore conuenta degeneres abiurat heredes abdicans motus, exosa peccatum. caro quoque grauium laborum defaenerata sorte et usura iniuriae miserabilis fatigata ubi se cupiditatibus suis, quas sibi ipsa generauit, tamquam sentibus mundi doluit esse confixam, ueterem hominem festinat exuere, ut se sibi auferat, ne inprouidam[*]( E ) [*]( ZICor.6,19 3 cf. Cic. pro S. Rosc. 134, in Cat. I 24 25 Coloss. 3, 9 ) [*]( 1 non oneret (on alt. N. M. ntJ) P non heret L natura αΧ in ornamenta. P (in s. tt. M3) a<7 3 templum dei L deuersorinmque P m1 diuoraoriumque B diuersoriumque Pm2 Mi. 4 6tj facit PBL <\'< (Ht corr.) Augustini codex Floriacensis 5 usu JC 6 arbitrio (r pf. s. M.) F 18 sanae Augustini codex. Floriacensis corporis om. PL 14 origo OM. PL 15 male feta C anima] OM. y, enim X 16 graaia] malia x (graais <. malis m2 E) oneribus αΒCFΟVχ (e ex o m2 EG) honenbas L et (h eras.) π operibua P 18 studet quam uehementiorem X ennnentiorem PBL studeat PL tenere rationem (nere s. <*. m3) P. terationem L 19 aboleait F (d s. b m2) L inolenit a (in r<M. m2) CL 22mi9erabihs (scs.K ) P 239ensibusJ?L Soseow. X inprouidaPaBCL )

Ergo quamdiu mansit m una domo conspirantibus uitiis indiuidua inseparabilisque consensio, nulla uidebatur esse diuisio. [*]( F ) ubi uero Christus ignem quo delicta carnis exureret uel gladium qui significat exsertae aciem potestatis, quo spiritus medullarumque secreta penetrantur, misit in terras, tunc caro atque anima regenerationis innouata mysteriis oblita quod erat incipit esse quod non erat ac se ueteris uitii quamuis sibi ante dilecti societate secernit et quasi prodigae copulam posteritatis eliminat. ut diuidantur parentes m filios, dum intemperans motus temperantia corporis abdicatur et anima declinat consortium culpae nec extrariae illi et foris sumtae [*]( 1446 A ) locus remanet uoluptati.

filii quoque m parentes diuiduntur, dum renouati hominis censuram senilem uitia uetusta declinant pietatisque normam uoluptas adulescentior tamquam seriae domus refugit disciplinam. non incongruum quoque est, si putemus quod et isti ideo se diuidant, ut meliores fiant parentibus maxime cum m posterioribus dixerit: si quis uenit ad me et non odit patrem aut matrem et filios et [*]( B ) fratres et sorores, etiam animam suam, non potest meus discipulus esse. et ideo secundum simplicem intellegendi formam gentilibus parentibus qui Christum sequitur filius antefertur; religio enim praestat pietatis officiis. [*]( 9 Hebr. 4, 12 22 Luc. 14, 26 ) [*]( 1 distruat X 2 motar (a 8. r m2) P fugato J\'/< fucata JC uoluptatys lenociniis / 3 uoluntatis X inlcctas / 4 suae animae X nudis P (rn s. di m3) Z, nudus (m2 nodie) B 8 carnis] cordis Xa 9 quo y 12 ac se αCFπV ac si P (8. <K3 t aic) BL ac ae a Oy (a N. «. m2 EO) 13 delicti FaBC\' deHctia X (diiecti m2 O) societatem PBL 17 uoluntati X 19 norma FBZ 20 refudit χ 21 et om. X, w. «. C 23 aut filios PBCL aut fratres C 24 fratres (a in r<M.) P 26 gentibua X et m1 B quicumque X 27 c/\'. p. 328, 6 praestat MM. PLX )

Illud quoque secnndum altiorem interpretationem, quia de carne peccatum nascitur et uelut in utero carnis operatur, de quo ait apostolus: si autem quod nolo hoc ago, iam non ego illud operor, sed quod habitat in me peccatum. cum pro uita mundi huius effusus domini sanguis[*]( c ) aboleuerit uitia, in gratiam ex offensione conuertitur — superabundauit enim peccatum, ut superabundaret gratia — fitque ut ex peccato orta paenitentia ad conuersionem propositi et ad cupiditatem gratiae spiritalis inpellat. itaque quod erat mihi ad mortem hoc erit in salutem. ergo peccatum inriguo fontis ablutum ab ea unde generatum est carne secernitur et, dum unusquisque cupit redimere delictum, ut ex serie culpae [*]( D ) studium disciplinae.

concupiscentia quoque rerum malarum et quidam motus feruidior cupiditatis dei uerbo in adpetitum transfunditur diuinae caritatis et amoris atque in eadem natura fit uaria disciplina multoque meliorem quam antea uoluptatem sibi mysteriorum caelestium ille corporis atque animae adpetitus adquirit. alitur enim animus cognitione rerum et conperta futurorum repromissione sublimior animae opera uetusta [*]( E ) fastidit; animalis enim non percipit quae sunt spiritus dei, stultitia enim illi est; spiritalis autem diiudicat omnia, ipse autem a nemine diiudicatur.

Dum uadis cum adueraario tuo ad magistratum, [*]( ]2, 58 «q. ) in uiada operam liberari ab illo, ne forte condemnet te aput iudicem et iudex tradat te exactori et exactor mittat te in carcerem. dico tibi, non exies inde, donec etiam nouissimum quadrantem reddas. [*]( 3 Ron. 7, 20 5 loh. 6, 33 et 55 6 Rom. 5, 20 9 cf. Rom. 7, 10 17 Cic. pro Arch. 28 20 I Cor. 2, 14 sq. ) [*]( 4 operor illud X in me habitat ET 5 uitia P (m3 uita) L homs mandi X 8 ortu M< uidetur P 12 redimere (re aM. extra M.) P 15 tranafunduntur PL 17 corporis OM. PZ 18 conpertam 0 (m acp. M3) BL 19 repromissionem P (m alt. c.cp. m3) BL anima aC uetustt] uestra X 20 enim] enim homo LΧχ 21 eat enim illi ET 24 cum uadii χ 26 tradet Ρπ )

et iuxta Matthaeum quidem aduersarius est, cum quo minime tibi in hac uita conuenisse uideatur, qui aput iudicem futurum mortuorum atque uiuorum manentis simultatis te crimine [*](1447 A ) persequatur, iuxta Lucan autem est aduersarius noster ille praecipue, qui serit inlecebras delictorum, ut habeat in supplicio participes. quos habuit in errore consortes, atque ideo socios quaerit ad culpam, ut obnoxios prodat ad poenam. quem nobis cauendum Petrus apostolus monet dicens: aduersarius uester diabolus tamquam leo rapiens et rugiens quaerit quem deuoret.

Est aduersarius noster iuxta Matthaeum omnis uirtutis [*]( B ) usus et apostolicus et propheticus sermo, qui nos ad asperiora praecepta et durioris uitae documenta constringit, cui consentire nos conuenit, ut eum operibus aemulemur, ne aliqua nostri contumacia ab eo desciuisse prodatur. iuxta Lucan autem nemo nobis magis aduersarius quam noster est lapsus, qui nos uitae nostrae accusat indiciis, non quod accusationis ullius iudex futurus quaerat officium, sed quod aput omnium cognitorem noster nos actus accusat, dum ab usu uirtutis apostolicisque praeceptis inuenitur alienus.

itaque aduersarius [*]( c ) [*]( 1 Matth. 5, 25 aq. 6 Matth. 5, 25; 18. 19 8 Act. 10, 42, II Tim.4,1 14IPetr.5,8 ) [*]( 3 dicendum aC/ penitentia (i pr. ca: e m2) P 5 quemue PBL quodue γ 6quia]quiJC Bolu.eritmJ? carmme-X 7minipe (m s. p) F 8 uiuorum atque mortuorum x 10 lucan P m1 lucam P m3 M<. est ow. X 11 habeas P (t N. s m3) L 17 eat et PBL 18 ad] et PL 19 nos consentire X 21 nostra (i <. 9) P descibisse (disc. corr. et v s. b m2) F prodamur / lucan P m1 lucam P m3 cet. 23 quo .BJYx 25 actos (v a. p m2) P )

ideo et [*]( E ) secundum Matthaeum ait: esto consentiens aduersario tuo, cum es cum illo in uia; εὐνοω̄ν autem Graecus dixit, hoc est beniuolens. si enim, dum sumus in hac uita, exsoluamus nos a uinculis diaboli, nec ille propter nos damnabitur et nos a uinculis eius erimus alieni. unde et pro Assyrio psalmus scribitur LXX VIllI,. bene enim consulis aduersario et pro illo Assyrio, hoc est uano, facis, si eius laqueis exutus praestes hanc beniuolentiam, ut poenam tui lapsus et mortis [*]( F ) euadat. quodsi uinculis eius haereas, tradet te tamquam reum magistratui, idem accusator et proditor.

quis est [*]( 5 Rom. 2, 15 15 Matth. 5. 25 ) [*](3omnisow.JPBCL<? 4futuro/ 6excusantibaa/ 8 dum X 14 magietratum aLVχ magistrum cet. 15 matheus (om. secnndum) PL 16 EYNOwN aCL EVΝΟΙωV P ΗΥΝΟωΝ B EYNOTON X Etnouin x (eyaouin m2 E) gregua P 17 beniuolens aX beneoolena PL << (e alt. ex i) BC beniuolus χ sumus (us s. M.) P eisoluamus P (s pr. a. u. m2) cet. 18 nos s. M. P 19 et ow. X 20 inscribitur oLBC septuagesimus nonus χ LXXV PL septuagesimus quintas B enim] ergo PL consulens X 21 uano aBC-Y ..uano (s. m2 diabolo) bene E bene PLGγΤ 22 ut Χχ et Pm1 αL ut et .Pm3 C\' 23 tradat αΕγΤ 24 id6 BC id est ce<. (em s. est m2 E) qai a quid E (s s. d m2) r )

uis scire Chhstum esse iudicem, qui exactori tradit et in carcerem mittit? [*]( B ) ipsum interroga, immo ipsum lege m euangelio dicentem: tollite et mittite illum in tenebras exteriores. exactores quoque suos ipse monstrauit alio loco ubi dicit: sic erit in consummatione saeculi; exibunt angeli et separabunt malos de medio iustorum et mittent eos in caminum ignis: ibi erit fletus et stridor dentium.

Superest nunc ut intellegamus quid sibi uelit figura [*]( c ) quadrantts. et uidetur usualis rei expressum nomine intellectus [*]( 4 Ps. 41, 3 7 Act. 10, 42, II Tim. 4, 1 HRom.2,16 lSMatth.22,13 19 Matth. 13, 49 sq. ) [*]( 2 dignitatem] potestatem ΕγΤ ad quem C et w3 Zn adque P (t & qui s. M. m3) atque m1 Zn cet. 3 timeas (ł & ena a. M. m3) P 5 dum P apparebo (ap 8. tt.) E 6 et uel ex eras. ante ei P indiciis (ei OM.) X ei Otm. X 7 et tribuit <x(7 tribuit X et inbuit P (in f<M. m2) cet. 10 monstrat (t alt. a. «.) F 12 iudicauit .FLrr et (-bit m2) FjB<?!t dna PBL 14 occulta omnia ΕγΤ 17 inmo (m <. n m2) P 19 alio loco ubi dieit] alibi dicens PL 20 et extra M. P, OM. Z 22 hos P (e N. h m2) B os L camino FZX 24 ut OMt. aX )

non otiosum etiam quia non aera sicut alibi duo, non assem, non denarium, sed quadrantem hoc posuit loco; quadrantaria enim [*]( D ) permutatio uelut quaedam est conpensatio, cum aliud redditur et aliud significatur solutum. ita et hie aut pretio caritatis redimitur iniuria aut iniuriae aestimatione poena laxatur.

quadrantem autem in balneis dari solere reminiscimur, cuius oblatione ut illic unusquisque lauandi accipit facultatem ita hic accipit eluendi, quia uniuscuiusque peccatum supra scriptae genere condicionis eluitur, cum tamdiu exercetur noxius poenis, [*]( E ) ut conmissi supplicia erroris expendat.

de (jahiaeis autem[*](13,1) illis, quorum sanguinem Pilatus miscuit cum sacrificiis eorum. figura quaedam uidetur eos tangens, qui coactu diabolico non pure offerunt sacrificium. quorum oratio ia peccatum, sicut de Iuda scriptum est proditore, qui proditionem sanguinis dominici inter sacrificia positus cogitabat.

Arborem fici quidam habuit plantatam in uinea [*](13,6) sua. quid sibi uult quod in euangelio suo dominus ficus [*]( F ) parabolam frequenter inducit? habes enim alibi quod iussu domini uiriditas omnis huius ligni frondentis aruerit. unde intellegis omnium creatorem, qui potest inperare naturis, ut uel arescant subito uel uirescant. alibi ex teneritudine arboris huius [*]( 6 Luc. 21, 2. Matth. 10, 29; 20, 2 7 et 10 Cic. pro M. Caelio 62 18 Ps. 108, 7 19 loh. 13, 18; cf. Luc. 12, 1 22 Matth. 21, 19; 24, 32, Marc. 11, 13 sq. et 20; 13, 28; cf. Matth. 7, 16. Luc. 6, 44 23 Matth. 21, 19, Marc 11, 13 sq. et 20 26 Matth. 24, 3?, Marc. 13, 28 ) [*]( 1 pecunias PL 4 solnator (v N. o alt.) F saluator L 5 satiafaction6 P (-ne corr.) L 7 denarium (a. s. M.) P 11 dare Χχ 12 oblationem ut F (<n eras.) π (m Msp.) BCFL oblato non ut aC 13 deluendi (d pr. s. n. m3) P 17 eoa uidetur X 18 peccatum 6t F (6t add. m3) 22 ficus αΒCX fici cet. 23 alibi om. X 24 ligni huius χ intelleges P (-is m3) BL intellegimus X )