Expositio Evangelii secundum Lucan

Mater et fratres mei hi sunt qui uerbum dei audiunt [*](8,21) et faciunt. moralis magister, qui de se ceteris praebet [*]( D ) exemplum, atque ipse praeceptor, ipse etiam suorum exsecutor est praeceptorum. praescripturus enim ceteris quoniam qui non reliquerit patrem et matrem suam non est filio dei dignus, sententiae huic primus ipse se subicit, non quo maternae refutet pietatis obsequia — ipsius enim praeceptum est: qui non h honorauerit patrem et matrem morte morietur — sed quia paternis se mysteriis amplius quam maternis affectibus debere cognoscat. neque tamen iniuriose refutantur parentes, [*]( E ) sed religiosiores copulae mentium docentur esse quam corporum.

ergo non debuerant foris stare qui Christum uidere quaerebant; prope est enim uerbum in corde tuo et in ore tuo. intus igitur uerbum, intus est lumen. unde et ille ait: accedite ad eum et inluminamini. si enim foris stantes nec ipsi agnoscuntur parentes et propter nostrum fortasse non agnoscuntur exemplum, quemadmodum nos agnoscimur, [*]( F ) si foris stemus?

nec putet aliqui offendiculum esse pietatis, ubi mandatum legis inpletur; si enim relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori suae et erunt duo in carne una, recte sacramentum hoc in Christo seruatur et in ecclesia. et ideo parentes corpori proprio non oportuit anteferri. ergo hic non, ut quidam haeretici tendiculas aucupantur, mater negatur, [*]( 4 Matth. 10, 37, Luc. 14, 26 7 Exod. 20, 12, Deut. 27, 16; cf. Exod. 21, 15 13 Deut. 30, 14, Rom. 10, 8 15 Pb. 33, 6 20 Ephes. 5. 31 sq.; cf. Gen. 2, 24 23 cf. Cic. pro Caec. 65 ) [*]( 3 exsequutor FOV 5 et] ant Cx suam om. B 6 se 8. t*. m3 d, oJn. aX subiecit ax subiacet X 8 et] aut Xx mortem P (m alt. eras) a morietur Ax moriatur eet. 11 religiosioris A 18 in ore tuo et in corde tuo X in alt. om. B 14 illae P 15 eum aGy dfti AC dum cet. 16 adstantes PBL 17 cognoscuntur ET agnoscemur G (e ex i) γΧ, recte puto 18 aliqui AL et (-is corr. ml) P, (m2) n aliquis cet. 19 relinquet X et (et ex it m2 G) reliquit BL relinquit V (n 8. u.) cet. 20 et pr.] aut X auna (et ut uidetur eras.) A 21 in alt. om. CL 22 oportuit (o pr. 8. u. m2) G potuit PBCL anteferre PBCL 23 augurantur (aucup 8. augur m2) A )

diuinum in terras uenisse mysterium ecclesiaeque conuentum, [*](8,19-22 ) relictis nauem ascendit parentibus. neque enim quisquam poterat hunc mundum enauigare sine Christo, quando eos quoque quibus dominus adest temtationum saecularium saepe procella perturbat. et oeconomia seruatur in apostolis, ut aduertas sine temtatione neminem posse ex hoc uitae curriculo [*]( B ) demigrare, quia exercitium fidei temtatio est.

Subiecti igitm sumus nequitiae spiritalis procellis, sed quasi peruigiles nautae gubernatorem excitemus. uerum et ipsi periclitari solent. quem igitur gubernatorem requiram? illum utique qui non seruiat, sed imperet uentis, de quo scriptum est:

at [*](8,25) ille surgens increpauit uentum. quid est surgens? [*]( c ) [*](8,24) quiescebat enim, sed quiescebat corporis somno, cum intenderet diuinitatis mysterio; ubi enim sapientia, ubi uerbum, nihil sine uerbo fit, nihil sine prudentia.

supra habes quia pernoctabat in oratione: quomodo hic in tempestate dormiret? sed exprimitur securitas potestatis, quod omnibus timentibus solus intrepidus quiescebat. non est ergo consors naturae qui non est consors periculi. etsi corpus dormit, operatur diuinitas, operatur fides. denique dicit: modicae fidei quare [*]( D ) dubitastis? et bene arguuntur qui praesente Christo timebant, cum utique qui ei adhaereat perire non possit.

ergo confirmauit fidem, [*]( 1 Ioh. 19, 26 3 Rom. 9, 5 13 Ephes. 6, 12 20 Lac. 6, 12 25 Matth. 8, 26 ) [*]( 1 cognoscitur PErLT 2 perscribtorum A praeceptorum L 3aborret.4C demostrat A 4 iudeis (i alt. ex 0) P iudgos B 5 se] sas (scriptura incerta; s. as scriptum est e, sed eras.) A 7 parentibus ascendit nauem a nauim Cj- nauem (i 8. e m2) rc ; nauem exp. A parentibus (n 8. u.) A quisque A 10 oeconomiae P 18 procellae PBL 14 peruigilis A 15 requiramus C 16 ad AP et r 17 imperauit uento C 23 intrepidibus (il? eras.) P 25 ait PL modicae (a s. u). A 27 adhaeret PL )

et quoniam quae loco superiore praestrinximus delibasse satis . est, nunc quia in libro secundum Matthaeum duos homines in regione Gerasenorum daemoniis adflatos Christo occurrisse [*](8,27) cognouimus, hic autem sanctus Lucas unum inducit [*]( F ) eundemque nudum — nudus enim est quicumque tegumentum naturae suae et uirtutis amisit - qua ratione de numero euangelistae dissonare uideantur non otiose praetereundum, sed requirendum arbitror. et quidem licet discordet numerus, tamen concordat mysterium; uir enim iste qui habebat daemonium populi figura [*]( 1394 A ) gentilis est, opertus uitiis, nudus errori, patens crimini. duo illi quoque similiter figuram populi gentilis accipiunt, quoniam, cum tres filios Noe generauerit, Sem Cham Iaphet, Sem tantummodo familia in possessionem adscita est dei. ex duobus illis diuersarum nationum populi pullularunt, quorum alter maledictus, quod nudatum patrem non texerat, benedictus alter, [*]( 3 epist. Iudae 9 4 Matth. 8, 26 10 Mattb. 8, 28 20 Gen. 9, 18 23 Gen. 9. 22 sqq. ) [*]( 3 micahel P 5 maria (a alt. eras.) P choibere A 7 demet (a s. e alt.) a demutet X 8 ne post somno transponunt X nostro X in nostri a non X in nobis X 9 superiore (-ri m2) P superiori aOicx praestriniimus APB perstrinximuB cet. 13 nudis (v 8. i m3) enim P tegumentum PEŢLT et (u pr. ex i m2) B tegimentum aG indumentum (in mg. m3 al. integimentum) A integumentum (u pr. ex i) 0 integimentum C et (i ex u) F, (i ex e) V integementum (v s. e alt. m2) n 15 relinquendum X (del. et 8. m2 requirendum F) 18 ante errori add. gratia A 20 iaphet FO et (phet in ras. m3) V iafeth cet. (et iafeth PaCL) 21 possessione APBL et ex A et PB 23 alter benedictus PL )

Qui multis inquit temporibus agebatur, utpote qui a [*](8,27) diluuio usque ad aduentum domini uexabatur, furore dementi rumpens uincla naturae. nec inmerito etiam sanctus Matthaeus in monumentis illos habitasse signauit, siquidem talium animae in quibusdam uideantur habitare tumulis sepulchrorum. quid enim aliud sunt corpora perfidorum nisi quaedam defunctorum [*]( C ) sepulchra, in quibus dei uerba non habitent? agebatur ergo in loca deserta spiritalium scilicet infecunda uirtutum profugus a lege, discretus a prophetis, remotus a gratia.

non enim [*](8,30-33 ) uno daemonio, sed totius legionis laborabat incursu, quae cum dominum uidisset cognouissetque praescia dominici aduentus tempore in abyssos se esse trudendam, coepit orare ut introeundi in porcos acciperet facultatem. et primum clementiam [*]( D ) domini debemus aduertere, quod nullum prius ipse condemnat, sed unusquisque sibi auctor est poenae, non mittuntur in porcos daemones, sed ipsi petunt, quia caelestis luminis claritatem sustinere non poterant, ut qui oculos dolent radium solis ferre non possunt, sed tenebrosa eligunt et splendentia derelinquunt. fugiant ergo daemones splendorem lucis aeternae [*]( 6 Matth. 8, 28 10 Matth. 12, 43 ) [*](1 licet auersus PL aduersus ic et (d eras.) AV ne dm. X nuditate PBL patris X 3 seminis (s alt. 8. u. m2) gjluiaset (e s. si m2) A semini siluisset aL seminis luisset X 4 agebatur (8. vi3 agitabatur) P utpute X 5 delubio A et (m3 diluuio) P uexebatur A 6 uincla (in mg. uincula) V uincula LX 7 habitare L signauit A (qui haec add. expuncta: si quidem talium animae in monumentis illos habitasse signaoit) aCx significauit cet. 8 habitare uideantur (uidontur EaT) X uideantur it 10 habitant PL 11 infecunda] et fecunda V (et in ras.) FO et infecunda C et (in 8. u. tn2) ic 12 desertus A nonj nondum X 13 qui (quae m2) A 14 cognouissetque ACLCX et m3 P cognossetque P ml cognoscetque BLX presentia (sentia in ,.as.; praescia m2) A praescii PBL 15 abysso PBL rogare Er T 16 acciperent X 20 posterant (s eras.) P 21 ut spi. derelinquant X )

Qui sunt isti porci nisi forte illi de quibus dictum est: nolite dare sanctum canibus neque miseritis margaritas porcis, ne forte conculcent eas pedibus suis? illi scilicet, qui inmundorum usu animalium uocis et rationis expertes lutulentis uitae suae actibus naturalium [*]( 1395 A ) coinquinauerint ornamenta uirtutum, qui inpetu feruntur in praeceps, quoniam nullius meriti contemplatione reuocantur, sed tamquam de superioribus ad inferiora per inprobitatis procliue detrusi suffocantur in aquis inter fluitantia mundi istius strangulatorum in modum intercluso pereuntes spiritus conmeatu; neque enim in his qui fluuido aestu uoluptatum huc atque illuc feruntur incerti ullius spiritus potest esse uitale conmercium.

uidemus [*](B ) igitur quia homo ipse sibi est auctor aerumnae. nam nisi quis porci more uixisset, numquam accepisset in eum diabolus [*]( 1 Matth. 8, 29 3 Zach. 13, 2 8 Matth. 8, 29 12 Matth. 7, 6 ) [*]( 2 futura sunt X quae s. u. m3 P, om. L 3 in s. u. P, om. BLX 6 ergo eo AaBx. et (eo exp.) w eo PL ergo CFOV ne BL 8 poenam s. u. m3 A 9 omnibus (m2 hominibus) A 11 eunt illi ET 12 sanctam dare CO nec EG margaritas uestras ante porcos x 13 illis (s erae.) P 15 expertes et A coinquinauerant (a alt. incertum, s. u m2) A coinquinauerint F (int in ras.) G (int s. u. m2) coinquinauerunt ET 18 ad inferiora s. u. m3 A inprobitatis (o s. u.; -es m2) P 19 fluctuantia BETX fluentia C strangylatorum A 20 pereuntes Fit Vx. pereuntis AO pereunt cet. 21 flubido A fluido aCGLO 22 illiua A (ullius m2) aCLX uideamus (a ertU.) P 23 auctor est X 24 accepisset (e pr. ex i m2) P )

sed dicit aliqui: cur hoc a deo [*]( c ) permittitur diabolo? at ego dico, ut boni probentur, inprobi puniantur; haec enim poena peccati est. denique lege quia inmittit dominus febrem et tremorem et malos spiritus et caecitatem et omnia flagella iuxta merita peccatorum. sed redeamus ad lectionem.

Uiderunt inquit hoc magistri gregum et fugerunt. [*](8,34) neque enim aliquam uel philosophiae professores uel principes [*]( D ) synagogae pereuntibus populis possunt ferre medicinam. solus est Christus, qui aufert peccata populorum, si tamen medendi patientiam non recusent. ceterum curare non dignatur inuitos et cito infirmes deserit, quibus oneri uideat esse praesentiam [*](8,37) suam, sicut Gerasenorum populis, qui exeuntes de ciuitate, in qua species synagogae uidetur exsistere, rogabant ut discederet, [*]( E ) quia timore magno tenebantur.

infirma enim mens non [*](8,37) capit dei uerbum nec potest pondus sustinere sapientiae; fatiscit et soluitur.

et ideo diutius molestus non fuit, sed [*](8,37) ascendit et regressus est. ascendit utique ab inferioribus ad superiora, a synagoga scilicet ad ecclesiam et regressus per stagnum [*]( 9 Dent. 28, 59, Ps. 31, 10 18 Matth. 8, 34 23 I Cor. 2, 14 ) [*]( 1 eed AocX sed ut cet. 5 forti P (-te m2) BL contemni ΑΒχ conteri PL contempni cet. 6 aliqui (s s. u. add.) m1 P, m2 iz aliquid F (d in ras.) 0 aliquis V (s in ras.) cet. 8 peccantis A 9 et tremorem (et tr in ras.) P 13 aliquam (om. uel) X principes (e in ras.) V principia BF et (-es corr.) 0 principi A principe C 16 dignabantur A 17 infirmes (0 s. e) P inflrmie L inflrmoe cd. uidet Px. 18 gerassenorum Pr et (s pr. s. u., eras.) T exeuntes (es s. u. ni3) A in quos A 19 discederent (nt eras. et s. t m3) P discedere L 21 capit ∗∗∗ (dni eras.) dei A 22 fatiscit ml PB fatescit Pm3 Bm2 ELTX (-iscit corr. EOre) 24 et reuersus EyT )

cur autem non recipitur liberatus, sed domum [*](8,39) redire censetur nisi ut et iactantiae causa uitetur et infidelibus sit exemplum quam domus illa naturale sit diuersorium? et ideo qui remedium sanitatis fuerat consecutus a tumulis et sepulchris in illam spiritalem domum redire praecipitur, ut fiat dei templum, in quo erat mentis sepulchrum.

Et ecce uenit uir, cui nomen Iairus, et ipse princeps [*]( 1396 A ) [*](8,41 sq. ) synagogae erat, et cecidit ante pedes Iesu rogans eum ut intraret domum suam, quia filia unica erat illi fere annorum duodecim et haec moriebatur. reliquerat in Gerasenis synagogam Christus, ut diximus, et quem sui non receperant excepimus quem exspectabamus. nec nobis igitur a quibus exspectabatur diu defuit nec ad illos, si rogetur, redire fastidit. uir enim iste princeps synagogae, cui filia erat [*]( a ) unica, pro synagogae pereuntis remedio precabatur, quae urguebatur in mortem, quia deserebatur a Christo. quem putamus synagogae principem esse nisi legem, cuius contemplatione dominus synagogam non penitus dereliquit, medicinam [*]( 1 Matth. 9, 1 4 Luc. 9, 23 8 Matth. 8, 28 15 Ioh. 1, 11 ) [*]( 1 nos et illos enim ET 3 transit sine periculo transit X (alt. transit del. Orc) 4 discrimine I uadat (corr. m2) P diacrimene uadat L sine discrimine uadat X 6 redire censeretur X (censetur m2 OKV) quur (exp., u alt. 8. t4.) nisi A 7 exemplum A (m dtl.) PBL exemplo cet. quam G quoniam B cum X quamquam cet. deuersorium (e pr. eras., i s. ras.) A diuorsorium P diuersorium cet. 8 qui a quia A Y (uterque a exp.) cet. ab humiles (corr. a tumulis) A 9 in] et in X (et eras. V, exp. n) 11 uenit mn. X zairus X et om. X (s, u. m2 JE) 13 in domum aX ille (i 8. e) P 14 XII PGL et reliquerat X (et exp. V) quamquam s. reliquerat m3 A 15 gerassenis PLX 16 quem non exspectabamus A nec a nobis A 17 quibus 999 exspectabatur A rogaretur AX 18 fastidit redire ET 20 in mortem] et morte A deserebatur (in mg. de .. batur) V desiderabatur L putabamus P (ba eras.) BL 22 sed medicinam PBL )