Expositio Evangelii secundum Lucan

[*](5,12 sq. ) Et factum est. cum esset in una ciuitatium, ecce [*]( 1355 B ) uir plenus lepra et ipse procidens in faciem rogauit eum dicens: domine, si uis. potes me mundare. et extendens den manum teti git illum dicens : uolo, mundare. bene ubi leprosus mundatur, certus non exprimitur locus, ut ostendatur non unum populum specialis alicuius ciuitatis, sed [*]( 1 nauis paene mergatur PL 3 na.uim C 4 diriuantur AaBETX solitudo 0 et (corr. m2) πV 5 suscepta X (t suspecta m2 V) X 7 reddit ed. Romana credit LX credidit A (i pr. s. u.) cet. 8 homo om. T 9 ammirabantur A admirabantur B (n eras.) 0 admirabatnr cet. quos A quod αΕγΧ 10 minus praesumebat PL dic etJ dices G dicens γΤ dicens et (et 8. u.) E 11 homo peccator X 12 ti....mere A noli timere addidi 13 fateri (-re m3) P fatere LX quia (i a. u.) A FINIT IN LUCA LIB. IIII. INC LIB. V Å EXPLICIT LIBER III. INCIPIT LIBER IIII PBFπV EXPLICIT LIBER SECUNDUS INCIPIT TERTIUS 0, in L tantum Et in u. 18 litt. mai. initiali scriptum est, EXPLICIT (FINIT C) LIBER IIII INCIPIT LIBER V cet. 18 unam (m eras.) P ciuitatium AX et (i teri. eraa.) B ciuitatum cet. 19 lepra plenus T et ipse om. PL 21 manum suam PL )

uerum ut in domino potestatis auctoritas ita in illo fidei constantia declaratur. ille in faciem procidit, quod humilitatis est et pudoris, ut unusquisque de suae uitae maculis erubescat, sed confessionem uerecundia non repressit. ostendit uulnus, remedium postulauit, et ipsa religionis et fidei plena confessio est: si u i s, inquit potes me mundare. in uoluntate domini tribuit potestatem, de uoluntate autem domini non quasi pietatis [*]( E ) incredulus addubitauit, sed quasi conluuionis suae conscius non praesumsit.

cui morali quadam dominus sanctitate respondit: [*](3,13) uolo, mundare. et continuo lepra eius discessit ab eo. nihil enim medium est inter opus dei atque praeceptum, quia in praecepto est opus. denique dixit, e t facta sunt. uidetis igitur quod dubitari non potest quia uoluntas dei potestas est. si ergo uoluntas eius potestas est, qui unius uoluntatis trinitatem adserunt unius utique adserunt potestatis. [*]( 3 Gen. 1, 16 et 19 5 Matth. 8, 3 7 Мatth. 5, 17 8 Leuit. 14, 1 sqq. 22 Ps. 32, 9 ) [*]( 2 lucan A et (-1 m3) P lucam eet. in om. C 3 quarto die solem PL 4 fecit ceteris A diebus fecit X 5 aestimare opus a et (B. m2 ut) G, ut in ras. P mattheum autem A (autem 8. u. m3) ΕγΤ 6 benedictionem X san atis (i ex u) A 8 se] sed (d eraB.) P potestatem L 9 non (n alt. a. u.) extra legem (m 8. u.) A 10 qui A posset (-it m2) P possit X 11 auctoritas 8. u. m2 A ita et V (et in rae.) π 13 ut] et AX 15 plana X (plena m2 V) 16 dei A 17 noluntatem A 18 addubitauit AX et (ad 8. u.) U dubitauit cet. 19 scitatem P 24 eiusl esas L, dl X ) [*]( 12* )

denique secundum Marcum miseratus est dominus eum, quod est pulchre positum. et pleraque talia posuerunt euangelistae, qui nos utroque fundare uoluerunt, describentes signa uirtutis ad fidem, exprimentes opera uirtutis ad imitationem. unde et tangit non dedignatus et imperat non diffisus; hoc enim est indicium potestatis, quia quasi habens potestatem sanandi et iubendi auctoritatem [*]( c ) operandi testimonium non refugit. uolo ergo dicit propter Fotinum, imperat propter Arrium, tangit propter Manichaeum.

nec unius tantum lepra curatur, sed omnium quibus dicitur: iam uos mundi estis propter sermonem, quem locutus sum uobis. si igitur leprae medicina uerbum est, contemtus utique uerbi lepra mentis est. sed ne lepra transire possit in medicum, unusquisque dominicae humilitatis exemplo iactantiam[*]( D ) [*](5,14) uitet. cur enim praecipitur nemini dicere nisi ut doceret non uulganda nostra beneficia, sed premenda, ut non solum a mercede abstineamus pecuniae, sed etiam gratiae? aut fortasse etiam illa silentii causa est imperati, quod meliores putabat qui fide magis spontanea quam speratis beneficiis credidissent.

, Offerre autem iuxta legem se praecipitur sacerdoti non ut [*](5,14) alium deferat, sed ut se ipsum deo offerat spiritale sacrificium, ut actus praeteriti conluuione deters a per cognitionem fidei et [*]( E ) sapientiae disciplinam placitura deo hostia consecretur; omnis enim uictima sale salietur. unde et Paulus ait: obsecro ergo uos, fratres, per misericordiam dei, ut exhibeatis corpora uestra hostiam acceptabilem [*]( 2 Marc. 1, 41 11 loh. 15, 3 21 Leuit. 14, 2 24 Marc. 9, 49 25 Rom. 12, 1 ) [*]( 1 lepra eius X 2 <qui) ueritatem a 3 eum] eius γ. 4 in utroque B utraque X (0 8. a. E) 5 exprimentis (-es m3) P 7 diffixus P (s s. x m3) L 8 et operandi Xx 10 tanget Å manicheum AP 11 tantum unius X 12 loquutus FOV 13 uobis om. P 15 humilitatis (h 8. u. m2) d 20 fidem Αα fidei P 22 dno C 23 deserta (tersa R. serta) C 25 et om. r. scs paulus PL )

simul illud mirabile quod eo sanauit genere quo fuerat obsecratus. si uis, potes me mundare. uolo inquit, mundare. habes uoluntatem, habes etiam pietatis effec. tum. et extendens manum tetigit eum. lex tangi leprosos prohibet, sed qui dominus legis est non obsequitur legi, sed legem facit. non ergo tetigit, quia sine tactu mundare non poterat, sed ut probaret quia subiectus non erat legi nec [*]( 1357 A ) contagium timebat ut homines, sed quia contaminari non poterat qui alios liberabat, simul e contrario lepra tactu domini fugaretur, quae solebat contaminare tangentem.

ostendere autem [*](5,11) se sacerdoti iubetur et offerre pro emundatione sua, ut, dum offert se sacerdoti, intellegeret sacerdos non legis ordine, sed gratia dei supra legem esse curatum et, dum mandatur sacrificium secundum praeceptum Moysi, ostenderet dominus quia [*]( B ) legem non solueret, sed inpleret, qui secundum legem gradiens supra legem sanare eos quos remedia legis non sanauerant uideretur. et bene addidit: sicut praecepit Moyses; lex enim spiritalis est, ideoque uidetur sacrificium spiritale mandasse.

denique addidit: u t sit in testimonium hoc uobis, hoc est: si deo credatis, si inpietatis lepra discedat, si occultorum cognitor sit sacerdos, si puri testis adfectus, [*]( c ) unde potest ille magis sacerdos uideri quem occulta non lateant, cui dicitur: tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech? [*]( 4 Leuit. 13, 3 14 Leuit. 14, 2 sqq., Matth. 5, 17 17 Rom. 7, 14 23 Ps. 109, 4 ) [*]( 1 placentem a. U. m2 A quomodeo (e s. u.) A eos P (s ercas.) 0 2 me potes me A 3 inquit om. r habens u. habens X habes pr.] habuit Z effectum A (a 8. e pr.) PaC adfectum G affectum cet. 4 illum BC leprosus A leprosum X 6 tactu (u ex Q) P 9 <ut> lepra C 11 iuberetur A dum offeret Cγ dum offerret BX 12 se 8. u. P, om. G intellegerit P (-et m3) L 13 mundatur Ραϰ per saaificium ΕγΤ 18 ideoque (o d. u.) A 21 pueri (e dtl. m2) P effectus αG 22 latent X 24 melchisedec P )

[*](5,18 sq. ) Et ecce uiri portantes in lecto hominem qui fuerat paralyticus et quaerentes eum in ferre et ponere ante eum et non inuenientes qua parte illum inferrent prae turba ascenderunt super tectum et per tegulas summiserunt illum in lecto in medium ante Iesum.

non otiosa huius paralytici nec angusta medicina est, [*]( D ) quando dominus et orasse praemittitur, non utique propter suffragium, sed propter exemplum; imitandi enim specimen dedit, non inpetrandi ambitum requisiuit. et conuenientibus ex omni Galilaea et Iudaea et Hierusalem legis doctoribus inter ceterorum remedia debilium paralytici istius medicina describitur. primum omnium quod ante diximus unusquisque aeger [*]( E ) petendae precatores salutis debet adhibere, per quos nostrae uitae conpago resoluta actuumque nostrorum clauda uestigia uerbi caelestis remedio reformentur. sint igitur aliqui monitores mentis, qui animum hominis quamuis exterioris corporis debilitate torpentem ad superiora erigant. quorum rursus adminiculis et adtollere et humiliare se facilis ante Iesum locetur dominico uideri dignus aspectu; humilitatem enim respicit dominus, quia respexit humilitatem ancillae [*]( F ) suae.

Quorum fidem inquit ut uidit. magnus dominus, qui [*](5,20) aliorum merito ignoscit aliis et dum alios probat aliis relaxat errata. cur aput te, homo, collega non ualeat, cum aput [*]( 20 Lnc. 1, 48 ) [*]( 1 qui erat X 2 paraleticus (y 8. e m2) P paraliticus CLOicy 3 eum] illum X partem (m eras.) P 5 submiserunt ax medio ABG 6 paralitici LOrex et (-lytici corr.) V 9 impetrandum (um corr. in o m1, i 8. o scr. m2; m3 8. petrandi siglum /• add. et in mg. adscr. X al. ficandi) A pcandi y 11 paralitici CLX (-lytici corr. Tr) y discribitur AX 12 primo (um 8. o m2) A aeger (a 8. u. m2) A 13 prłecato..res A 16 homines (-is m2) P 18 adminiculis (m «. d) A adminiculo (culo 8. u.; et om.) P amminiculis ET 19 loquitur 0 et (ce 8. qui m2) L, (exp. m2 et in mg. adscr. possit) F, (a s. i m2) s, («. m2 locatur) V 20 ds A respicit L 23 merito 8. u. m3 A 24 dm Gr )

et quamuis historiae fidem [*](1358 A ) [*](5,21 1\'1. ) debeamus non omittere, ut uere paralytici istius corpus credamus esse sanatum, cognosce tamen interioris hominis sanitatem, cui peccata donantur. quae cum Iudaei adserunt a solo domino posse concedi, deum utique confitentur suoque iudicio perfidiam suam produnt, ut opus adstruant, personam negent. itaque ab ipsis et operis sui dei filius accepit testimonium et uocis suffragium non requirit; perfidia enim confiteri potest, credere non potest. itaque testimonium non deest diuinitati, [*]( B ) fides deest saluti. nam et ualidius est ad fidem quod confitentur inuiti et perniciosius ad culpam quod negant qui suis adsertionibus reuincantur. magna itaque infidae plebis amentia, ut cum confessa fuerit solius dei esse donare peccata, non credat deo peccata donanti. dominus autem saluos uolens facere peccatores et occultorum cognitione deum se esse [*](5,23) demonstrat et admiratione factorum adiciens: quid est [*]( C ) facilius dicere: \'dimissa sunt tibi peccata tua\' aut dicere: (surge et ambula\'?

quo loco plenam speciem resurrectionis ostendit, qui mentis uulneribus corporisque sanatis peccata donat animorum, debilitatem carnis excludit; hoc est [*]( 18 I Tim. 1, 15 ) [*]( 3 diffides A et (e ex i ?) B adhibe.. peccatores (prg m2 s. pec) A 5 non possit L non posset X ignoscet X et (i 8. e) a ignoscat T 6 non debeamus X; fidem et non et omittere om. B ueri (e 8. i m2) A paralitici CXrcy et (-lytici corr.) V corpus istius X istius nonerimae corpus (om. credamus) B 7 esse om. C interiores (-is m2) homines (-is m2) P 9 do possex utique eum 0 11 operibus suis aBC suis (s alt. eraa.) P dei filius accepit (accipit aCG) ΑυCχ accepit (accipit B) dei filius PBL filius dl accepit (accipit V) X 12 requiret P 13 diuinitatis A 16 reuincuntur BCx 17 cum om. P 18 dominus ) deus A 19 86 om. x 21 tua om. PaCGLX aut (t 8. u.) A 23 sanatis (atis in ras.) P sanitatis E (it exp.) fT 24 est om. G )

hic lectus qui tolli iubetur quid est aliud [*](5,24) nisi quia humanum iubetur corpus adtolli? ipse est, qui per singulas noctes lauatur a Dauid, [ut legimus: lauabo per singulas noctes lectum meum; lacrimis stratum meum rigabo. hic est] lectus doloris, in quo anima nostra graui conscientiae aegra cruciatu iacebat. sed si quis secundum [*]( E ) Christi praecepta se gesserit, iam non lectus doloris est, sed quietis. miseratione enim domini coepit quies esse quod mors erat. qui nobis soporem mortis uertit in gratiam uoluptatis. nec solum leuare lectum, sed etiam domum suam repetere, hoc est ad paradisum redire censetur; ea est enim uera domus, quae hominem prima suscepit, non iure amissa, sed fraude. merito ergo restituitur domus, quoniam uenerat qui nexum [*]( F ) fraudis aboleret, ius reformaret.

nec mora ulla sanitatis interuenit: [*](5,25) unum dictorum remediorumque momentum est. spectant surgentem increduli, mirantur abeuntem et diuini operis miracula malunt timere quam credere. nam si credidissent, non timuissent utique, sed dilexissent; perfecta enim dilectio timorem excludit foras. et ideo isti, quia non diligebant, [*](5,22) calumniabantur. calumniantibus autem dicit: quid cogitatis mala in cordibus uestris? quis hoc dicit? sacerdos [*]( 5 Ioh. 11, 25 8 Ps. 6, 7 11 Ps. 4, 5 15 II Cor. 5. 2 23 I Ioh. 4, 18 26 Hebr. 10, 21 ) [*]( 2 peccata potest ET peccata (a alt. s. u.) A, orn. P dimittere peccata L 5 ipse om. C 8 ut... hic est add. PL, inclusi 10 hic est add. i 11 cruciata (u 8. a alt.) A 13 quietas P etenim A (et add. m3) Px 14 uoluntatis APax 16 ea est P (ea in ras.) E (a in ras.) ecce est T 18 ueneratur L et (ur eras.) F, (exp.) st 20 eipectant PLV expectans POre resurgentem PL 23 sed (d 8. w.) P 24 quia (a s. u) (tn3) A, (ml) V qui FO )

Sequitur mystica euocatio publicani, quem sequi iubet non [*](5,27) corporis gressu, sed mentis adfectu. itaque ille prius auare de mercedibus, dura de laboribus periculisque nautarum emolumenta conuertens uerbo uocatus propria derelinquit, qui rapiebat aliena. ac uile illud sedile destituens toto pos dominum uestigio [*](3,29) mentis incedit. conuiuii quoque magni exhibet adparatum; qui [*]( B ) enim domicilio Christum recipit interno maximis delectationibus exuberantium pascitur uoluptatum. itaque dominus libenter ingreditur et in eius qui crediderit recumbit adfectu.

sed rursus accenditur inuidia perfidorum et futurae poenae [*](5,30) species praefiguratur; epulantibus enim fidelibus et in illo caelorum recumbentibus regno perfidia ieiuna torquebitur. simul ostenditur quantum intersit inter aemulos legis et [*]( C ) gratiae, quod illi qui legem sequuntur ieiunae mentis famem patiantur aeternam, qui uero uerbum in interioribus animae receperunt alimenti caelestis et fontis ubertate recreati esurire et sitire non possint. et ideo qui animo ieiunabant murmurabant dicentes:

quare cumpublicanisetpeccatoribus [*](5,30) manducat et bibit? serpentina uox ista est. denique hanc primam uocem serpens emisit dicens Euae: quid utique [*]( D ) [*]( 24 Gen. 3, 1 ) [*]( 1 magnos (v s. o) P qui lepram x llIundabat im2 uidebat) A ostendit in eos PL 2 leprosis A leprosos a leproso (oso ire rax.) V lepre sed (d s. u. m2) it 5 mystice (a 8. e m3) uocatio A mysticae uocatio LX mystica uocatio x publicani (u in ras., bli s. u.) A 7 mercibus cod. Reg. Maurinorum dara (post a ras.) A. dure Engelbreckt 8 derelinquit AaBG, dereliquit cet. 9 post A (t s. u.) cet. 10 incedet (i s. e alt.) P 11 recepit APBLX (i s. e alt. PO) 13 recumbet P (i s. e alt.) L adfecta. (s eras.) P 16 ieiuna torquebiturt inuidebat X torquetur P (o e.r u) L torquebitur G (bi s. u.) T (in ras.) 18 secuntur BCGfx 20 alimentis (s eras.) P fontis (n m ras.) P 21 possint (v s. i) 0 possunt By quia X murmorabant PLX (v s. o m2 Pre) 23 bibet AG ista om. C )

nouum [*]( E ) medicamentum nouus magister aduexit. hoc de terra non pullulauit; inprudens enim omnis creatura huius confectionis. uenite omnes, qui incurristis peccatorum uarias passiones, utimini peregrino medicamento, quo uenenum serpentis excluditur, quod non solum passionum abstulit cicatricem, sed etiam causam diri uulneris amputauit. hoc medicamentum non famem incidit, sed cibum animae subministrat; uenit enim filius hominis manducans et bibens, et dicunt: daemo [*]( F ) nium habet, et ideo, non est mens nostra ieiuna. ieiunant hi quibus abest Christus bonorumque meritorum copiis egent: at uero cui uirtus sua uoluptate sufficit, qui recipit domo [*](5,29) Christum conuiuium magnum exhibet, hoc est bonorum [*]( 1360 A ) operum spiritale conuiuium, quo diues populus eget, pauper [*](5,34) I epulatur. et ideo, inquit, ieiunare non possunt filii sponsi, quamdiu cum illis est sponsus.

Venient autem dies, cum auferetur ab illis [*](5,39) spon- I sus. qui sunt illi dies. quibus nobis Christus aufertur, maxime cum ipse dixerit: uobiscum ero usque ad consummationem mundi, ipse dixerit: non relinquam uos [*]( 2 Matth. 9, 11 13 Luc. 7, 33 sq. 24 Matth. 28, 20 25 Ioh. 14, 18 ) [*]( 1 «ds (d eras.) A dixit dS EjT noli X 4 gentilibus (s. m2 peccatoribus) A cum gentibus C 5 dicens (s. u. m3) A 7 magister (ter 8. u.) P adduxit (in mg. m3 al. aduexit) A 8 enim eat X omnia om. EтT 10 medicamento (ca s. u.) P 13 incidit (m3 indicit) A indicit aCy, 15 et om. X mens nostra non est ieiuna y 16 hii P 17 ad An et (at corr. m3) P, (m2) BG V uoluptatem X (m del. m2 V) uoluptatis PL uoluntatem A uoluntate cet. recepit ALX domo recipit ET 22 eis X post sponsus add. et tunc ieiunabunt in illis diebus CGf 23 a nobis Gf 25 dixit X dixerit (a 8. i alt.) E relinquo C )