De Paradiso

uidetur enim nobis tamquam aurum bonum Enos, qui prudenter dei nomen scire desiderauit. Enoch autem, qui translatus est et mortem non uidit, carbunculus [*]( c ) quidam est lapis boni odoris, quem operibus suis sanctus Enoch deo detulit gratiam quandam factis et moribus spirans. Noe uero tamquam prasinus lapis uitalem colorem praetulit, [*]( 7 Rom. 1, 16 8 Matth. 3, 15 16 Reg. III 3, 8 sqq. 20 cf. Philo Legg. alleg. I 25 et 26 (59 et 60; I 82 C.) 21 Gen. 4, 26; 5, 24 ) [*]( 1 angustiati C et (i pr. 8. u. m2) MP\' 8 post sine add. modo sic enim decet B (in quo enim nunc, n tert. 8. u.) SP\' et C (qui om. nos) C\' (in quo nos decet) omnem om. ItV 9 quamuis R (m ex a m2) M quasuis V quadamuis P (uis in ras.) V, om. CI, quadam ui cet. 11 sint PV sunt cet. 12 namque B utique et BSV\' et (etiam fill 8. utique) P4 utique etiam M 13 profetae PV 15 thesauris libri 16 daniel C salomon libri 20 qualis M (e s. iş) R 21 enoch C (h 8. u. m2) enoc M 23 quidem B odoris q; moribus JK 24 cara deo SBP\' )

siquidem diluuii tempore solus uelut ad futurae constitutionis uitale semen in illa arca est reseruatus. ergo bene paradisus, qui pluribus fluminibus inrigatur, secundum orientem, non contra orientem, hoc est secundum illum orientem, cui nomen est oriens, id est secundum Christum, qui iubar quoddam[*]( D ) aeternae lucis effudit, et est in Edem, hoc est in uoluptate.

: Et adprehendit deus hominem, quem fecit, et posuit eum in paradiso operari et custodire. uides [*]( E ) quoniam qui erat adprehenditur; erat autem in terra plasmationis suae. adprehendit ergo eum uirtus dei inspirans processus et incrementa uirtutis. denique in paradiso eum conlocauit, ut scias adprehensum quasi adflatum diuina esse uirtute. quo loci illud aduerte quia extra paradisum uir factus est et mulier intra paradisum, ut aduertas quod non loci, non generis nobilitate, sed uirtute unusquisque gratiam sibi conparat. denique extra paradisum factus, hoc est in inferiore [*]( F ) loco uir melior inuenitur et illa quae in meliore loco hoc est in paradiso facta est inferior repperitur; mulier enim prior decepta est et uirum ipsa decepit. unde apostolus Petrus subiectas fortiori uaso mulieres sanctas uiris suis uelut dominis oboedire memorauit. et Paulus ait quia Adam non est seductus, mulier autem seducta in praeuaricatione fuit. deinde contuendum quia nemo debet sibi facile praesumere. nam ecce illa quae in adiumentum facta est uiro praesidio uirili indiget, quia uir caput est mulieris, ille autem [*](5 Matth. 24, 27 7 Gen. 2, 15 19 I Petr. 3, 1 et 7 21 I Tim. 2, 14 24 Gen. 2, 18 25 I Cor. 11, 3 ) [*]( 1 adfuturae BSBP1 acfuturae P afuturae V (i 8. a pr.) MV affuturae CC\' 2 uitalis PSCC et (le m2 s. lis) R 8 orientem est B 4 post orientem tn mg. ml add. plantatus est M 6 aedem MS et (aeden corr.) PP\' aeden B (in ras.) V eden cet. 10 inspirans PVCC spirans cet. 12 adflatu R diuing seruitutis R diuine seruituti V 13 loci (0 8. i) P loco SBG\'P\' 16 inferiori MP" inferiore in ras. P 17 in om. B meliori SBP\'P"V\' 18 facta est om. RV 20 uasi R (i ex 0. 8. 0 m2) P\' (i ex 0 m2) uase (se in ras. m. rec.) C sea-s P (ta eras.) scatas V (ta del.) 24 facta ... adiumentum om. B 25 uirili] uiri SP\' )

qui adiumentum uxoris habiturum se esse credebat lapsus est per uxorem. unde nemo debet facile alteri se credere [*]( 154 A ) nisi cuius uirtutem probarit nec adrogare sibi qui se pro auxilio putarit adscitum, sed magis si inuenerit fortiorem, cui se putabat esse praesidio, ab ipso gratiam mutuetur, sicut et uiros mulieribus honorem inpertire apostolus praecipit Petrus dicens: uiri similiter cohabitantes secundum scientiam tamquam infirmiori uaso muliebri inpertientes honorem tamquam coheredi gratiae uitae, uti ne inpediantur orationes uestrae.

ergo [*]( B ) positus est in paradiso uir, facta est in paradiso mulier, sed etiam tunc priusquam a serpente mulier deciperetur, habuit uiri gratiam, quoniam de uiro sumpta est, licet hoc sacramentum magnum sit, sicut apostolus dixit, et ideo causam uitae ex eo traxit. ideoque de uiro tantum scriptura dixit quia posuit eum in paradiso operari et custodire. non idem est operari et custodire; in opere enim quidam uirtutis processus est, in custodia quaedam consummatio operis [*]( C ) deprehenditur, eo quod quasi consummata custodiat. haec duo ab homine requiruntur, ut et operibus noua quaerat et parta custodiat, quod est generale. Philon autem, quoniam spiritalia Iudaico non capiebat affectu, intra moralia se tenuit, ut diceret haec duo quaeri, opera in agro, custodiam domus. [*]( 7 I Petr. 8, 7 14 Ephes. 5. 32 21 Philo Quaest. I 14; cf. Legg. alleg. I 28 (61, 30; I 84, 16 C.) ) [*]( 1 qui om. V, in mg. m2 P quia V\' et (a ems.) BP* 3 probarit (i ex e) BV\' probauerit SBP\' 4 putarit R (ri in ras.) putauerit SBP4 si] etsi P\' et se B 5 cui se] si ubi se R (u in ras.) V\' gratia B V\' mutne.tur P (e eras.) mutuetur (u alt. s. u.) M 6 inpertiri (i tert. m2 ex e) P praecepit BP\'V\' petrus praecepit B petrus praecipit C\' 8 uaso (m2 nasi) PP\' uasi B (i ex o, s. o m2) V (i in ras.) muliebri B mulieri cet. 9 gratique R (m2 gratieque) Y\' 10 uti P ut S 12 serpentem (m eras.) B 18 uiri] uir R V\' 14 hoc om. BV 15 ideo (om. que) P 16 operari in mg. m2 R 17 non ... custodire om. pi 21 parta B (a alt. ex o) partu V pacta S peracta BP\' fison B fylon C\' filon P (1 in ras.) cet. 22 infra PVCC mortalia (s. t moralia) P\' 23 domo M in domo B )

et quamuis paradisus operibus, inquit, ruralibus non egeret, tamen quia primus homo lex posteritatis futurus erat, ideo legitimi etiam in paradiso speciem suscepit laboris, ut nos [*]( D ) ad operationem et custodiam debiti officii et hereditariae successionis munus adstringeret. haec duo ergo a te exiguntur siue moraliter siue spiritaliter. quod etiam psalmus te propheticus docet, quia scriptum est: nisi dominus aedificauerit domum, in uanum laborauerunt qui aedificant eam; nisi dominus custodierit ciuitatem, in uanum uigilauerunt qui custodiunt eam. uides illos laborare qui in operis sunt aedificationisque processu, istos uero uigilare qui iam custodiam perfecti operis [*]( E ) receperunt. unde et dominus apostolis quasi iam perfectioribus uigilate inquit et orate, ne intretis in temptationem, docens perfectae naturae munus et plenae uirtutis gratiam esse seruandam nec quemquam etiam perfectiorem nisi uigilauerit sui debere esse securum.

Et praecepit dominus deus Adae dicens: ex [*]( F ) omni ligno quod est in paradiso ad escam edes, de ligno autem quod est scientiae boni et mali non edetis. qua die autem manducaueritis ex eo morte moriemini. qua ratione, ubi praecepit ex omni ligno edendum, singulariter dixerit: edes, ubi autem de ligno scientiae boni et mali, pluraliter non edetis dixerit, non [*]( 7 Psalm. CXXVI 1 14 Matth. 26, 41 18 Gen. 2, 16 sq. 22 Philo Legg. alleg. I 32 (64, 13; I 87, 22 C.); Quaest. I 15 ) [*](1 inquit om. RV 2 erat] fuerat B V 3 nos om. RV 4 debito B 6 specialiter P (corr. ml et iterum m2) te psalmus M propheticus om. BC profeticus PM 7 aedificauerit sibi P4 8 post uanam ras. 10 litt. in Y laborant MV\' qui aedificant eam in mg. 8 10 uigilauerunt R (uigil in ras.) V laborauerunt PYBC uigilant M et (m2 ex uigilauerunt) SP1. verba nisi dominus custodierit... custodiunt eam om. C\' custodierunt B 11 operis PV operibnB cet. 12 perfecti om. PV, s. u. fill M 13 quasi iam (ex quia iam) P\' quibusdam BY\' 15 perrectae PV 16 peruigilauerit (per 8. u.) B 21 autem die M, autem om. B - 22 praecipit BC 24 non add. Uindob. 779, om. cet., cf. p. 283, u. 19, o5 ϕάγεσϑε Philo )

otiosa quaestio. uerum si diligenter intendas, scripturarum auctoritate absolui potest. quod enim bonum hoc et faciendum, quod autem bonum et faciendum consonans et adhaerens, quod uero turpe hoc dissonans, inconpositum atque [*]( 155 A ) discretum est. et ideo dominus unitatem semper intendens secundum unitatem praecepit. denique unitatem operatur qui fecit utraque unum, nec solum utraque, sed etiam omnes unum fecit; omnes enim unum corpus et unum spiritum esse nos iussit. per omnia autem primogenitus, cum sit in unitate cum patre, coniunctissimus patri semper est, quia uerbum erat apud deum. denique ait: ego et pater unum sumus, ut unitatem sibi maiestatis et diuinitatis cum patre [*]( B ) esse monstraret. sed et nos unum esse praecepit et suae naturae unitatisque similitudinem in nos gratiae adoptione transfudit dicens: pater, sicut ego et tu unum sumus, ita et isti in nobis unum sint. ergo ubi bonum praecipit, tamquam ad unum praecipit dicens: edes; unitas enim praeuaricari non potest. ubi uero de ligno scientiae boni et mali dicit non esse gustandum, quasi ad plures dicit: non edetis; quod enim prohibitorium est tamquam pluribus [*]( C ) imperatur. ego tamen aliud puto et quid futurum sit in ipso. iam dei sermone repperio. de omni ligno gustandum Adae soli praecepit, quem seruaturum sciebat, de ligno autem scientiae boni et mali non esse gustandum iam non singulariter, sed pluraliter dicit; sciebat enim praeuaricaturam mulierem et ideo per pluralitatem ostendit non seruaturos, quia plurium discreta sententia est.

et quantum ad septuaginta uirorum [*]( 7 Ephes. 2, 14 8 Ephes. 4, 4 9 Coloss. 1, 15 10 Ioh. I, 1 11 Ioh. 10, 30 15 Ioh. 17, 22 ) [*]( 1 scripturam C 2 auctoritatem RBP\'V\', om. C hoc om. C 3 quod... faciendum om. C 5 indiscretum P1 (in 8. u. m2) 7 nec solum] sed salomon RV utraque unum RV\' 14 gratiae suae C\' adoptionem SP1 16 praecipit PC praecepit cet. 17 praecipit C et (i pr. ex e) VP" praecipit cet. edes P\'P" non edes (non eras.) SC, P (edea in ras.) cet. 20 prohibiturum R prohibiturlls V\' prohibitorium M (i tert. s. u., corr. prohibiturum) 26 plurium] pluralium BSP\'Y\' 27 ad P (d s. u.) a V )

sententiam spectat, solutum est quod mouebat. sed quia [*]( D ) Symmachus utrumque singulariter dixit, intellegimus id secutum, quia in lege quoque cum populum adloquitur deus, singulariter loquitur, sicut habes : audi, Istrahel, dominus deus tuus dominus unus est et diliges dominum deum tuum. nec mihi praeiudicat Symmachi interpretatio, qui unitatem patris et fili uidere non potuit, etsi aliquotiens in sermone et Acylas et ipse confessi sint. nec quisquam de eo quod praeuaricaturum populum diuina mandata singulariter [*]( E ) adloquitur putet superiori nostro obuium esse sermoni quia populus Iudaeorum etiam singulariter data praescripta uiolauit. lex enim spiritalis est, et ideo alterum in sermone, alterum in praedestinatione diuino populum deus adloquebatur oraculo. denique ait: non quoques ouem in lacte matris suae.