De Paradiso

! Primum igitur tempus ex mundi principio usque ad diluuium prudentiae fuit, quo in tempore iusti numerantur Abel a domino <sic> dictus et Enos, hoc est homo ad imaginem dei factus, qui sperauit inuocare nomen domini dei, et Enoch, qui dicitur latine \'dei gratia\', raptus ad caelum, et Noe, qui et ipse Iustus et quaedam requietis directio. [*]( D ) [*]( 5 Philo Quaest. I 13 15 Philo de Abrah. 9 et 11 (II 8, 16 et 9, 11) 16 Matth. 23, 35 17 Gen. 4, 26 Philo de praem. et poen. 2 (410, 31) 19 Gen. 5, 24 Philo de post. Cain. 11 et 12 (232; 40 et 233, 33) 20 Gen. 6, 9 Philo Legg. alleg. III 24 (102, 22; I 129, 22 C.) ) [*]( 1 omnium V laetatur BP\' 2 qua B (corr. qua) V quas flf describuntur ESBCC 3 quae R (qua corr.) VSVI quam M deacribaijtur R describatur MSC 4 accepimus VJ fort. recte 5 inde SB eum] eo BY\' 8 ibi pr.] ibi et MP4 ibi alt.] ibi et P\' 9 est RMSBCC\'V\' et m2 V, om. P\', esse P et ml V et scripsi aut RSBPCCIV\' ut M, om. PY sunt uitia SBP\'CC\' 11 pars est R (est ex et) M (ex per sese) SBPV\' per sese PY pars est per sese CC\' 12 est om. P\' 17 dno RV\' dõ cet. sic addidi, iustus a dictus fA4 dicens libri; sed fortasse lacuna adfectus est hic locus. certe Ambrosius scribere potuit qui eum sic nominauit dicens: ̓́Αβελ TOO Sixatou henos RV et (h s. u.) P\' 18 inuocare om. P 19 enoc VM enoch C (li 8. «. m2) 20 requiei P\' (ex requietis) requietis ei R requies V requies bonis M., )

secundum tempus est Abraham et Isaac et Iacob reliquorumque numerus patriarcharum, in quibus casta et pura quaedam temperantia religionis effulsit. inmaculatus enim Isaac per repromissionem Abrahae datus filius, non tam corporalis partus quam diuinae munus praeferens indulgentiae, in quo uere inmaculati figura praecessit, ut apostolus docet dicens quia Abrahae dictae sunt repromissiones et semini eius. non dicit: et seminibus tamquam in [*]( E ) multis, sed sicut in uno: et semini tuo, qui est Christus.

tertium tempus est in Moysi lege et ceteris prophetis. deficiet enim me tempus enarrando de Gedeon Barac Sampso, [Salomone] Dauid et Samuel et ceteris prophetis, Anania Azaria Misael Daniel Helia Helisaeo, qui per fidem deuicerunt regna, operati sunt iustitiam, perfecerunt repromissiones, obstruxerunt ora leonum, extinxerunt uirtutem ignis, effugerunt acies gladii, eualuerunt de infirmitate, fortes fuerunt in bello, castra [*]( F ) ceperunt exterorum. non inmerito igitur in his species fortitudinis est. secti enim sunt, sicut infra habes, temptati, in mactatione gladii mortui. circumierunt [*]( 7 Galat. 3, 16 11 Hebr. 11, 32-34 20 Hebr. 11, 37 eq. ) [*]( 1 est CC, om. V, et R (s. u. m2) cet. 4 isac M repromissionem V (pro 8. u. m2) datus est (est s. u.) M tam s. u. M, tam... R corporis B 5 pa§tus P (r s. 9 m2) praeferens munus B 7 promissiones CC\' 8 et om. PV, ex B 9 qui] id B 10 moysen BV\' moyse M lege om. BMV in ceteris RBY\' 11 enim om. BY\' enarrandi SBP\'CC\' enarrando quando BV\' 12 barach ItMBP\' bara V arac C, om. C" sampao PVM sampson V\' (p s. u.) samson BSB sanson CCP salomone P" (a ex o) eet., seclusi et pr. om. B samuel PVBCC\' samuhel cet. 13 misahel MSP1 et misahel BY\' danihel RMSP V\' et daniel B 14 elia PVC et heliseo BBCV eliseo PVC 15 perceperunt SBI* 16 obstruxerunt P (r pr. s. u. m2, a s. x m2) 17 effugarunt R (a ex e m2) BP\' conualnerunt RP" pualuerunt M ualuerunt V 18 infirmitate sua MP 19 coeperunt BMP cęperunt B uerterunt S (in mg. ml ceperunt) P" 21 circuierunt MBC )

Secundum euangelium autem digna est figura iustitiae, quia uirtus est in salutem omni credenti. denique ipse [*]( 15-3 A ) dominus ait: sine nos implere omnem iustitiam, quae quidem parens ceterarum est fecunda uirtutum, quamuis in quo aliqua harum quas diximus principalis est uirtus, in eo etiam ceterae praesto sint, quia ipsae sibi sunt conexae concretaeque uirtutes. nam utique Abel iustus et fortissimus ac patientissimus Abraham et prudentissimi prophetae et Moyses eruditus in omni sapientia Aegyptiorum maiorem honestatem aestimauit Aegypti thensauris obprobrium Christi. et quis [*]( B ) sapientior quam Danihel? Solomon quoque sapientiam poposcit et meruit. dictum est ergo de quattuor uirtutum fluminibus, quorum potus est utilis. et quia Phison aurum bonum terrae et carbunculum et lapidem prasinum habere dictus est, hoc quoque quale sit consideremus.

uidetur enim nobis tamquam aurum bonum Enos, qui prudenter dei nomen scire desiderauit. Enoch autem, qui translatus est et mortem non uidit, carbunculus [*]( c ) quidam est lapis boni odoris, quem operibus suis sanctus Enoch deo detulit gratiam quandam factis et moribus spirans. Noe uero tamquam prasinus lapis uitalem colorem praetulit, [*]( 7 Rom. 1, 16 8 Matth. 3, 15 16 Reg. III 3, 8 sqq. 20 cf. Philo Legg. alleg. I 25 et 26 (59 et 60; I 82 C.) 21 Gen. 4, 26; 5, 24 ) [*]( 1 angustiati C et (i pr. 8. u. m2) MP\' 8 post sine add. modo sic enim decet B (in quo enim nunc, n tert. 8. u.) SP\' et C (qui om. nos) C\' (in quo nos decet) omnem om. ItV 9 quamuis R (m ex a m2) M quasuis V quadamuis P (uis in ras.) V, om. CI, quadam ui cet. 11 sint PV sunt cet. 12 namque B utique et BSV\' et (etiam fill 8. utique) P4 utique etiam M 13 profetae PV 15 thesauris libri 16 daniel C salomon libri 20 qualis M (e s. iş) R 21 enoch C (h 8. u. m2) enoc M 23 quidem B odoris q; moribus JK 24 cara deo SBP\' )

: Et adprehendit deus hominem, quem fecit, et posuit eum in paradiso operari et custodire. uides [*]( E ) quoniam qui erat adprehenditur; erat autem in terra plasmationis suae. adprehendit ergo eum uirtus dei inspirans processus et incrementa uirtutis. denique in paradiso eum conlocauit, ut scias adprehensum quasi adflatum diuina esse uirtute. quo loci illud aduerte quia extra paradisum uir factus est et mulier intra paradisum, ut aduertas quod non loci, non generis nobilitate, sed uirtute unusquisque gratiam sibi conparat. denique extra paradisum factus, hoc est in inferiore [*]( F ) loco uir melior inuenitur et illa quae in meliore loco hoc est in paradiso facta est inferior repperitur; mulier enim prior decepta est et uirum ipsa decepit. unde apostolus Petrus subiectas fortiori uaso mulieres sanctas uiris suis uelut dominis oboedire memorauit. et Paulus ait quia Adam non est seductus, mulier autem seducta in praeuaricatione fuit. deinde contuendum quia nemo debet sibi facile praesumere. nam ecce illa quae in adiumentum facta est uiro praesidio uirili indiget, quia uir caput est mulieris, ille autem [*](5 Matth. 24, 27 7 Gen. 2, 15 19 I Petr. 3, 1 et 7 21 I Tim. 2, 14 24 Gen. 2, 18 25 I Cor. 11, 3 ) [*]( 1 adfuturae BSBP1 acfuturae P afuturae V (i 8. a pr.) MV affuturae CC\' 2 uitalis PSCC et (le m2 s. lis) R 8 orientem est B 4 post orientem tn mg. ml add. plantatus est M 6 aedem MS et (aeden corr.) PP\' aeden B (in ras.) V eden cet. 10 inspirans PVCC spirans cet. 12 adflatu R diuing seruitutis R diuine seruituti V 13 loci (0 8. i) P loco SBG\'P\' 16 inferiori MP" inferiore in ras. P 17 in om. B meliori SBP\'P"V\' 18 facta est om. RV 20 uasi R (i ex 0. 8. 0 m2) P\' (i ex 0 m2) uase (se in ras. m. rec.) C sea-s P (ta eras.) scatas V (ta del.) 24 facta ... adiumentum om. B 25 uirili] uiri SP\' )

ergo [*]( B ) positus est in paradiso uir, facta est in paradiso mulier, sed etiam tunc priusquam a serpente mulier deciperetur, habuit uiri gratiam, quoniam de uiro sumpta est, licet hoc sacramentum magnum sit, sicut apostolus dixit, et ideo causam uitae ex eo traxit. ideoque de uiro tantum scriptura dixit quia posuit eum in paradiso operari et custodire. non idem est operari et custodire; in opere enim quidam uirtutis processus est, in custodia quaedam consummatio operis [*]( C ) deprehenditur, eo quod quasi consummata custodiat. haec duo ab homine requiruntur, ut et operibus noua quaerat et parta custodiat, quod est generale. Philon autem, quoniam spiritalia Iudaico non capiebat affectu, intra moralia se tenuit, ut diceret haec duo quaeri, opera in agro, custodiam domus. [*]( 7 I Petr. 8, 7 14 Ephes. 5. 32 21 Philo Quaest. I 14; cf. Legg. alleg. I 28 (61, 30; I 84, 16 C.) ) [*]( 1 qui om. V, in mg. m2 P quia V\' et (a ems.) BP* 3 probarit (i ex e) BV\' probauerit SBP\' 4 putarit R (ri in ras.) putauerit SBP4 si] etsi P\' et se B 5 cui se] si ubi se R (u in ras.) V\' gratia B V\' mutne.tur P (e eras.) mutuetur (u alt. s. u.) M 6 inpertiri (i tert. m2 ex e) P praecepit BP\'V\' petrus praecepit B petrus praecipit C\' 8 uaso (m2 nasi) PP\' uasi B (i ex o, s. o m2) V (i in ras.) muliebri B mulieri cet. 9 gratique R (m2 gratieque) Y\' 10 uti P ut S 12 serpentem (m eras.) B 18 uiri] uir R V\' 14 hoc om. BV 15 ideo (om. que) P 16 operari in mg. m2 R 17 non ... custodire om. pi 21 parta B (a alt. ex o) partu V pacta S peracta BP\' fison B fylon C\' filon P (1 in ras.) cet. 22 infra PVCC mortalia (s. t moralia) P\' 23 domo M in domo B )

Et praecepit dominus deus Adae dicens: ex [*]( F ) omni ligno quod est in paradiso ad escam edes, de ligno autem quod est scientiae boni et mali non edetis. qua die autem manducaueritis ex eo morte moriemini. qua ratione, ubi praecepit ex omni ligno edendum, singulariter dixerit: edes, ubi autem de ligno scientiae boni et mali, pluraliter non edetis dixerit, non [*]( 7 Psalm. CXXVI 1 14 Matth. 26, 41 18 Gen. 2, 16 sq. 22 Philo Legg. alleg. I 32 (64, 13; I 87, 22 C.); Quaest. I 15 ) [*](1 inquit om. RV 2 erat] fuerat B V 3 nos om. RV 4 debito B 6 specialiter P (corr. ml et iterum m2) te psalmus M propheticus om. BC profeticus PM 7 aedificauerit sibi P4 8 post uanam ras. 10 litt. in Y laborant MV\' qui aedificant eam in mg. 8 10 uigilauerunt R (uigil in ras.) V laborauerunt PYBC uigilant M et (m2 ex uigilauerunt) SP1. verba nisi dominus custodierit... custodiunt eam om. C\' custodierunt B 11 operis PV operibnB cet. 12 perfecti om. PV, s. u. fill M 13 quasi iam (ex quia iam) P\' quibusdam BY\' 15 perrectae PV 16 peruigilauerit (per 8. u.) B 21 autem die M, autem om. B - 22 praecipit BC 24 non add. Uindob. 779, om. cet., cf. p. 283, u. 19, o5 ϕάγεσϑε Philo )

et quantum ad septuaginta uirorum [*]( 7 Ephes. 2, 14 8 Ephes. 4, 4 9 Coloss. 1, 15 10 Ioh. I, 1 11 Ioh. 10, 30 15 Ioh. 17, 22 ) [*]( 1 scripturam C 2 auctoritatem RBP\'V\', om. C hoc om. C 3 quod... faciendum om. C 5 indiscretum P1 (in 8. u. m2) 7 nec solum] sed salomon RV utraque unum RV\' 14 gratiae suae C\' adoptionem SP1 16 praecipit PC praecepit cet. 17 praecipit C et (i pr. ex e) VP" praecipit cet. edes P\'P" non edes (non eras.) SC, P (edea in ras.) cet. 20 prohibiturum R prohibiturlls V\' prohibitorium M (i tert. s. u., corr. prohibiturum) 26 plurium] pluralium BSP\'Y\' 27 ad P (d s. u.) a V )