De Nabuthae

Nabuthae historia tempore uetus est, usu cottidiana. quia [*]( 665 A ) enim diuitum non cottidie concupiscit aliena? quia [*]( B ) opulentissimorum non exturbare contendit agellulo suo pauperem atque inopem auiti ruris eliminare finibus? quis contentus est suo? cuius non inflammet diuitis animum uicina possessio? non igitur unus Achab natus est, sed quod peius est cottidie Achab nascitur et numquam moritur huic saeculo. si unus occidat, adsurgunt plurimi. plures qui rapiant quam qui amittant. non [*]( C ) unus Nabuthae pauper occisus est; cottidie Nabuthae sternitur, cottidie pauper occiditur. hoc metu percitum humanum genus cedit iam suis terris, migrat cum paruulis pauper onustus pignore suo, uxor sequitur inlacrimans, tamquam ad bustum prosequatur maritum. minus tamen deplorat illa, quae deflet suorum funera, quia etsi amisit coniugis praesidium, sepulchrum tenet, etsi filios non tenet, tamen exules non dolet, non ingemit grauiora funeribus tenerae prolis ieiunia.

[*]( D ) quousque extenditis, diuites, insanas cupiditates? numquid soli habitabitis super terram? cur eicitis consortem naturae [*]( 7 sqq. Bas. III 2; 3 A M. (II 57 B G.) 10 Bas. 293 B (57 B) 17 Esai. 5, 8 ) [*]( INCIPIT DE (ET otii. DE B) VINEA NABUTHE ISRAHELITAE RB INCIPIT DE NABUTHE (LIBER PRIMUS add. P\', ISRAHELITA T,- IEZRAHELITAE L) P\'LT INCIPIT (LIBER EIUSDEM add. D, TRAC- TATUS SCl AMBROSII 21E) DE NABUTHAE 91CB\'ED INCIP. YIIII. DE NABUTE IEZRAHaLITA 21\' (w. alt. eiusdem saec. add. NABUTH?). in V non est inscriptio x> inflairraat 21 (at ex et m2) 21E animam (u s. a alt. m2) B 7 huic saeeulo moiitur 21 \'E occidit RBV 8 exsurgunt R et (ud m2 s. ęx) B 13 prosequatur L (a ex i) prosequitur 21E 14 suorum] filiorum RB quae (om. etsi) RB 15 tenet pr.] patet :N\' 17 intenditis (ex s. in) D temlitis CB\'N\' 18 habitabitis BBVP\' inhabitatis 91 inhabitabitis L (bi alt. 8. u.) cet.; cf. Exam. V 10, 27 VI 8, 52 )

( plura cum diuite pereunt. sericae uestes et auro intexta uelamina, quibus diuitis corpus ambitur, damna uiuentium, non subsidia defunctorum sunt. unguentum accipis, diues, et faetidus es; perdis alienam gratiam nec adquiris tuam. heredes relinquis, qui litigent. heredibus relinquis depositum magis [*]( c ) hereditarium quam commodum uoluntarium, qui id quod relictum est minuere ac uiolare formident. si frugi heredes sunt, custodiunt; si luxuriosi, exhauriunt. itaque aut bonos heredes [*]( 5 lob 1, 21 Bas. 27G B (50 A) ) [*]( 1 uobis PDLT, om. cet. 5 nascimur (nee) cum a argento (om. que) RB nudos (o ex u m2) 11B fundit BV fudit cet. 6 populo (c s. p m2) B 7 fine N\' Qppcludere (in s. ÇQŲ) D caespes BB cespes cet. 9 totum om. CB\'N\' 10 natura, diuites, nescit Y de6ciamus a (a eras.) CBWP* 12 discernit R et (a m2 s. i alt.) B sedoperi 1IL et (r m2 s. s) B sedaperi V redaperi h\' \' 13 dephende (de ex do) C deprehendcre B\' tumulo (v s. o m2) V 14 cognosces jB et (-is corr. m2) B solfl i(VĮ/ 15 cum diuite plura 9T1 £ syricae RB 17 sint R fetidus 9l\'Z) fetidus cet. 18 perdes RV et (i m2 8. e alt.) B 19 relinquis pr. (is ex es m2) B - cum heredibus \'ł(\'E 20 id (i s. u.) B, om. y )

Sed quid arbitraris quod. dum uiuis, abundas omnibus? o [*]( D ) diues, nescis quam pauper sis, quam inops tibi ipse uidearis, qui te diuitem dicis. quanto plus habueris. plus requiris et [*]( 567 A ) quidquid adquisieris, tamen tibi adhuc indiges. inflammatur lucro auaritia, non restinguitur. quasi gradus quosdam cupiditas habet; quo plures ascenderit eo ad altiora festinat, unde sit grauis ruina lapsuro. tolerabilior tamen iste, cum minus haberet, census sui contemplatione mediocria requirebat; accessione patrimonii accessit cupiditatis augmentum. non uult esse degener uotis, pauper in desideriis. ita duo intolerabilia simul iungit, ut ambitiosam spem diuitis augeat et non deponat [*]( B ) mendicitatis affectum. denique docet nos scriptura diuina quam misere egeat, mendicet abiecte.

rex Achab in Istrahel erat et pauper Nabuthae. ille regni opibus adfluebat, iste angusti soli possidebat caespitem. nihil pauper de possessionibus diuitis concupiuit, rex sibi egere uisus est, quia uineam habebat pauper uicinus. quis igitur tibi pauper uidetur? qui contentus est suo an qui concupiscit alienum? alter certe pauper censu uidetur, alter pauper affectu est. affectus diues egere non [*]( C ) [*]( . 4 sqq. Bas. 292 BC (56 CD) ) [*]( 1 malis ItB et (o s. i) V diuites N\' quod CB\' quod tua facta condemnent W (del. ml; in mg. tua facies morte) tua facies morte 91 \'E tua condemnent facta P 4 ipsi %E esse P\' 7 cupiditatis ItliC 8 ad 8. u. m2 Д, om. B 9 iste communis R 10 census (c ex s) DL census (ift mg. i sensus) T sensus N\' (quia sensus E) sui om. WE contemplationem EB 14 mendacitatis CB4 et (corr. ml) 2I 15 misere (e alt. s. u. m2) 91 miser cet. israhel B\' isrf cet. erat 8. u. V (t 8. u. add. m2) 16 fluebat JR afiiuebat (af s. u. m2) B iste angusti soli possidebat cespitem (caespitem B) RBP DL T et pauperis desiderauit ceBpitem C cespitem B\' et (cespitem exp.; in mg. m1 et tamen cespitem pauperis fiagitabat) 21 et tamen cespitem pauperis flagitabat %\'E 17 possessione V 20 antiqui (ti eras.) C aut qui V 21 affectus (s eras.) 9t affectus (a s. ę) B affectu VL )

Sed iam scripturae uerba consideremus. et factum est inquit post haec uerba. erat uinea Nabuthae Israhelitae in Israhel iuxta domum Achab regis Samariae. et locutus est Achab ad Nabuthae dicens: da mihi uineam tuam, et erit mihi in hortum holerum, quoniam propinquat domui meae, et dabo tibi pro ea [*]( D ) aliam uineam. si.uero placuerit tibi, dabo tibi pecuniam pro ista uinea, et erit mihi in hortum holerum. et dixit Nabuthae ad Achab: non fiat hoc a deo, ut dem tibi hereditatem patrum meorum. et turbatus est spiritus eius et dormiuit in lecto suo et uelauit faciem suam et non manducauit panem.

exposuerat supra scriptura diuina quia Helisaeus, cum esset pauper, reliquit boues suos et cucurrit ad Heliam et occidit eos et erogauit populo et adhaesit prophetae. ad condemnationem igitur praemissa sunt diuitis, qui in isto rege describitur, eo [*]( E ) quod habens beneficia dei, sicut iste Achab, cui dominus et regnum donauit et pluuiam Heliae uatis oratione concessit, diuina mandata uiolauerit.

audiamus ergo quid dicat. da mihi inquit. quae altera uox egentis est, quae uox alia stipem publicam postulantis nisi da mihi\'? hoc est da mihi, quia [*]( 4 Reg. III 20 (21), 1-4 Bas. 293 B (57 BC) 15 Reg. III 19, 20 sq. 20 Reg. III 20 (21), 29 21 Reg. III 18, 45 ) [*]( 1 census V nequieuit R (e alt. eras.) B explere (i s. e tert.) V et (i tras.) D et (re m2 ex ri) 21 expleri C replere P\'I.\'E ideo (om. que) C 2 in om. R inuidia (in 8. u. m2) B 5 iezrahelite L biezrahelitae B\' iehrahelitae E gez (8. israhelitae) C isriitae SIST 6 iezrahel L et (s. ras.) V iehrahel E isrf Į((].ĮĮ\'PIDT 7 et... dicens oin. P4 Ioquutlls, V ad om. V mihi inquit P\' 9 appropinquat V meae et re*. (om. et dabo... panem) V 11 uinea ista 91\' 12 dno C 13 eorum C 16 relinquit C 19 postmissa B diuitis praemissa sunt V 21 uatis] uocatis R 23 altera RBP\'DT alia cet. 24 hoc est da mihi om. LT quia egeo] quia ego non habeo V (non habeo s. u. m2) C )

conStetur alienam, ut poscat indebitam. et dabo [*]( 568 A ) tibi inquit pro ea aliam uineam. diues quod suum est quasi uile fastidit, quod alienum est quasi pretiosissimum concupiscit.

si uero placuerit tibi, dabo tibi pecuniam. cito reprehendit errorem suum pecuniam offerendo pro uinea; nihil enim uult alterum possidere, qui totum desiderat suis possessionibus occupare.

Et erit mihi inquit in hortum holerum. haec erat [*](B ) igitur omnis insania, hic omnis furor, ut spatium uilibus holeribus quaereretur. non tam ergo ipsi cupitis quasi utile possidere, sed alios uultis excludere. maior uobis cura de [*]( C ) pauperum spoliis quam de uestris emolumentis est. iniuriam uestram putatis, si quid pauper habeat quod dignum possessione diuitis aestimetur. damnum uestrum creditis quicquid [*]( 6 Lac. II, 41 ) [*]( 3 iudumentllm] uestitum V 5 quia om. RBCBINI 6 elemosynam B4 elemosinam cet. 7 abiecta sunt et quam V enim om. BB 11 inquit tibi WSi\'L alienam C 12 uile om. P\' quod] quod autem VDLT quod enim 21 (enim exp.) GBIP pretiosum R et (pretiosissimum m2) B 13 tibi pr. om. Y cito («. u. m2) pecuniam cito (cito eras.) B 15 uineam (m eras.) R (m exp.) li ea P1 alterum] alienum U\' E 16 terris (in mg. m2 af possessionibus) V 17 erit inquit mihi RBVWE erit inquit mihi T erat om. N\', est V 19 quaereretur in pauperis cespite paruo. non Y 20 sed] quam V alios om. N\' magis uobis fLE uobis magis 21\' 21 emolumentQ est (est eras.) \'I uestris ei detis elementis (om. est) WE 28 aestimatur N\' post aestimetur add. nolite hoc facere quia dous pauperem non spernit RBP\'DT et (in ras.) L . )

clamat propheta: uae his qui domum ad domum iungunt et uillam ad uillam et arguit eos inefficacis auaritiae. fugiunt enim cohabitare hominibus et ideo excludunt uicinos; sed fugere non possunt, quia cum hos excluserint, alios rursus inueniunt et, cum illos propulsauerint, ad aliorum necesse est eos uiciniam peruenire; [*]( E ) soli enim super terram habitare non possunt. aues se auibus adsociant, denique ingentis plerumque agminis uolatu caelum obtexitur, pecus pecori adiungitur, pisces piscibus, nec damnum ducunt, sed commercium uiuendi, cum plurimum comitatum capessunt et quoddam munimentum solacio frequentioris. societatis adfectant. solus tu, homo, consortem excludis, includis feras, struis habitacula bestiarum, destruis hominum, inducis mare intra praedia tua, ne desint beluae, producis fines terrae,[*]( F ) ne possis habere finitimum. [*]( 7 Esai. 5, 8 Bas. 293 A (57 B) ) [*]( 1 uniuerBiis R 2 pauci diuites uobis defendere conamini PDLTCB\'N. uos pauci diuites uobis defendere contenditis V pauci diuites obtinetis R Uindob. 705, in quo optiuetis, et (8: m2 non occupatis) B 3 non enim ... uindicatur om. V 4 usu CB\'DLT ager CYiC\'L 6 spatia celi Y 7 distinguis BLT distinguas D (a ex i) cet. 8 iungunt domum ad domum CB\'N\' 9 et om. CB N\' 11 rursum N\'DT 13 aues PDLT et (i 8. e m2) V auir. B (e s. i m2) eet. auibus se CB\'}.\' 14 adsociant PDLT adsociat cet. uolatus B\'PDT et (8 del.) a 15 piscis BBWE et (e m2 s. i alt.) V 16 ducit B\' dicunt (v 8. i) D complurimum VD cum plurimo P\'LT conplurium RB comitatu BVFDLT 17 quoddam (d pr. ex s m2) Sl monimentum Y frequentiores R (-is corr.) B 18 o homo BBP\' T et (0 postea add.) L 19 struis CB\'N\' instruis cet. )

Audiuimus uocem diuitis aliena quaerentis, audiamus uocem pauperis propria uindicantis: non fiat inquit hoc a deo, ut dem tibi hereditatem patrum meorum. quasi quandam contagionem sui pecuniam esse diuitis arbitratur, quasi dicat: pecunia tua tecum sit in perditionem, ego autem hereditatem patrum meorum non possum uendere. habes quod sequaris, diues, si sapias, ut non uendas agrum tuum pro nocte meretricis, non transfundas ius tuum pro [*]( 569 A ) sumptu comissationis deliciarumque inpensis, non adiudices domum tuam ad ludum aleae, ne ius hereditariae pietatis amittas.

his auditis turbatus est auari spiritus regis. et dormiuit in lecto suo et uelauit faciem suam et non manducauit panem suum. lugent diuites, si non potuerint aliena diripere; si suis pauper non cesserit facultatibus, uim maeroris tegere non possunt. dormire desiderant, uelant faciem suam, ne quicquam in orbe terrarum alienum uideant, [*]( B ) ne quicquam in hoc mundo non esse suum nouerint, ne audiant uicinum iuxta se aliquid possidere. ne audiant pauperem sibi contradicentem: horum sunt animae quibus dicit propheta: mulieres diuites, exsurgite.

Et non manducauit inquit panem suum: quoniam [*](C ) quaerebat alienum; etenim diuites alienum magis panem quam suum manducant, qui rapto uiuunt et rapinis sumptum exercent suum. aut certe non manducauit panem suum uolens se morte multare, quod ei aliquid negaretur.

compara nunc [*]( D ) [*]( ,5 Act. 8, 20 20 Esai. 32, 9 23 cf. Quid. Met. I 144 ) [*]( 1 audiamus] audiuimus N\' pauperis uocem B\' 2 fiat hoc inquit (inquit extra u. ml) % d:iO C 4 arbitrotur W 5 perditione V 7 sapias (sa s. u.) 21 capias RB 8 iustum pro sumpto B\' 9 comissationis R (corr. comess.) B commMaationibua B\' comessationis N\'V comessati. nis cet. deliciarum (om. que) B\'N\' et deliciarum C adiungas P\' 10 aliene 1x 11 turbatur (-ur ex -us, om. est) VI spiritus auari N\' 15 uim (8. cum) mcmoreni V cum memorem C 17 non essej esse non N\' (non 8. u. 91) 19 dicet (i 8. e) V 22 etenim diuites alienum in mg. inf. m2 B magis alienum Cn\'N\' 23 quia L 24 manducagt Sl nianducat 91 \'K )

quantorum uitas in illo infoditis auro! cui illa seruantur, cum legeritis de - auaro diuite: thensauros condit et ignorat cui congregat eos? heres otiosus expectat, heres fastidiosus increpat quod sero moriamini. odit incrementa hereditatis suae, ad damna festinat. quid igitur miserius, quando nec apud illum cui laboratis gratiam [*](F ) derelinquitis? propter illum totis maestam diebus toleratis famem cottidiana mensae uestrae damna metuentes, propter illum diurna adornatis ieiunia.

noui ego diuitem in agrum proficiscentem panes breuiores urbe delatos numerare solere, ut pro [*]( 11 Psalm. XXXVIII 7 ) [*]( 1 ieiunare] diues D. om. T (in mg. r. dines) 2 post nouit add. diues V (s u. m2) CB\'ÇA,ET, diuites 21/PDL 3 pauperibus omnia 912 £ et (aufertis omnia oin.) 21\' 4 diuites om. L T 5 si] cum N\' habent V nos ieiunatis 91 lieiuuatis s u. m2) \'a\' habcatis 21 (a alt. s. u.) 9l\'E a om. N\' 6 erogatis E erogetis 91 (e alt. ex a) il\' 7 luitie (i pro ex e) R luetis B lugitis C 9 et RBV sed cet. rursum VCN\' 10 absconditis RB\\}į\'E absconditis illum (illum ex eum) T absconditis . eum V (eum s. u. m2) 21 (eum eras.) cet. uita RB uitas (s s. u.) V cur WE cui (& ex u) Y č ex cfl pI cum CB\' illud eeraatur C 11 thesauros libri 15 gratias N\' 16 tutam (am ex is) m*estam (a eras.) diem R 17 diuina metuentes R tt (s. m2 damna nutuentes) B 18 diurua a. ieiunia infra in mg. m2 V diuturna DELT adornatis recepi ex 91 (in quo ebt aruatis in ras. ex adamatis ut uidetur, in mg. m. ant. adornatis I adamatis), adamatis 9VE adhibitis m2 ex adheratis (e s. a alt.) R adheratis B et (m3 in mg. adhibetis) Monacensis 10041 adhibetis Uindob. 705 adelatis (r s. 1) V adheretis Px toleratis DLT adhaeratis C adercbatis (e alt. ex a, ba s. u.) B\' 19 numerare V (i s. e alt. m2) et (re ex ri m2) 9t numerari CBWEFT )

Quam religiosum esset ieiunium, si sumptum conuiuii tui [*](B ) deputares pauperibus! tolerabilior iam ille diues, cuius de mensa ea quae cadebant pauper Lazarus colligebat saturari cupiens, sed etiam ipsius mensa multorum pauperum [*](C ) constabat sanguine et ipsius pocula multorum quos ad laqueum coegerat rorabant cruorem.

quanti necantur, ut uobis quod delectat paretur! funesta fames uestra, funesta luxuries. ille de summis culminibus ruit, ut frumentis ampla uestris receptacula praepararet. ille de sublimi cacumine altae arboris decidit, dum genera explorat uuarum, quas deferat, quibus digna conuiuio tuo uina fundantur. ille mari mersus est, dum [*](D ) ueretur, ne piscis mensae tuae desit aut ostrea. ille brumali 20 frigore, dum lepores inuestigare aut laqueis studet aues [*]( 9 Lnc. 16, 21 20 Uerg. Georg. I 139 ) [*]( 2 recondito P\' 3 unus (us in ras.) V diei RBV diebua CB$[DE d:ebus non paucis (in ras.) 9T diebus singulis 7\' (singulls s. u. m2) P\'L uix gatiare CB\' J.Ył . uis . satiarc D 4 possit R V et (posset m2) B compeiiontiam uiri fidem C comperi etiam uiri fidem B\' comperit ctiam uiri fides 91 (del. m11, om. WE ei om. BBVN\' 5 quaerit B\' etml it quaeritur 91 m2 21 \'E quod] quia N\' 6 iuatitiam dei P\' 9 paupcri RB ille iam diues P\'DLT 13 roborabant 21EWP1 reboabant C rubebant 91\' cruore VWDLT quantis (s 8. u. m2 21) negatur R\' 14 delectet IiV et (delectat m2) B funesta f. uestra in mg. ml JR famis V luxuries (u alt. ex o) J2, s. u. D, om. LT post luxuries add. de tignario uinitore piscatore P\'LT, eadem in mg. m. ant. 91 (in quo ignario) 15 du] dQ P\' 16 praeparct ItBVW praepararet (ra a. u. mlj C ille ... decidit om. P\' altae om. CB N\' 17 decedit (i s. e alt. m2) V uuaruin exjilorat CB\' i.\\x quas] quos 91 quo 9VE qaas deferat om. RBV 18 mare P\' est om. CB\'}.;\' 20 capere B (m2 captare) RV )