De Helia et Ieiunio

Diuinum ad patres resultauit oraculum, ut, cum [*]( 535 A ) egrederentur ad bellum, tuba canerent, cuius sonitu dominus [*]( B ) reminisceretur populi sui, quo petitum conferret auxilium plus quae misericordiae suae incentiua cognoscens, et in diebus laetitiae suae, in numeniis suis concinerent tubarum sono. unde et Dauid ait: canite in initio mensis tuba, in die frequenti sollemnitatis uestrae. ueniet igitur nobis dies sollemnitatis et iam adpropinquat. canamus tuba tamquam in proelium progredientes, canamus tuba, ut adnuntiemus sollemnitatis diem. simul nobis et certamen imminet et uictoria [*]( C ) repromittitur. uictoria nostra crux Christi est, tropaeum nostrum pascha est domini Iesu. sed ille ante est proeliatus, ut uinceret, non quo ipse egeret certamine, sed ut nobis [*]( 1 Num. 10, 9 et 10 6 Psalm. LXXX 4 Basil. III p. 164 A M. (II 1 A G.) 10 Num. 10, 9 ) [*]( INCPT TRAcTATUS EIUSDE DE HELIA ET IEIUNIO P INCIPIT TRACTATUS SCI AMBROSII DE IEIUNIO R INCIPIT SERMO UE- NERABILIS UIRI AMBROSII MEDIOLANENSIS EPI DE IEIUNIO G INC EIUSDEM DE IEIUNIO H AMBROSIUS DE SEPTEM TUBIS (in w mg. H. DE IEIUNIO) B INCIPIT LIBER BEATI AMBROSII DE UTI- LITATE ET LAUDE SCI IEIUNII H INCIPIT TRACTATUS DE HE- LIA ET IEIUNIO DP\' 1 reaultat DP\' et (ut m2) R graderentur H 2 bella B canerent (e alt. ex i) P 3 ferret H plus quae B plusque PGDP\' populis plusque HI, om. RH 4 et om. G 5 numeniis P m1 neomeniis P m2 cet. suis om. H sond RH 6 dicit GH in om. RG, s. u. m2 H tube P et (corr. ml) D frequentis R insigni G insignis H 7 uenit H uobis D et (corr. till) pi, om. H\' 8 propinquat R adpropinquet (a s. e) G canemus R in om. R 9 adnuntiem B diem rollemnitatis DP\' 11 crux Christi] erga xpm DP\' tropheum P (h s. u. m2) RG BIJP 12 nostrum om. DP\' est ante B, ante om. R 13 uinceret (et ex it m2) P quod B ageret H nobis om. H )

! Magna uirtus ieiunii, denique tam speciosa militia est, ut ieiunare delectaret et Christum, tam ualida, ut ad caelum homines eleuaret. et ut humanis magis quam diuinis utamur [*]( B ) exemplis, de Heliae ieiuno ore uox missa caelum clausit sacrilego populo Judaeorum. etenim cum a rege Achab altare esset idolo constitutum, ad uerbum prophetae tribus annis et sex mensibus ros pluuiae non cecidit super terram. digna poena, quae intemperantiam congrue coherceret, ut caelum inpiis clauderetur, qui terrena polluerant. dignum etiam, ut [*]( 2 Luc. 4, 2 Bas. 177 C (7 E, 8 A) 4 Luc. 4, 3 8 Luc. 4, 4 15 Reg. III 17, 1 sq., cf. 16, 31 sqq. Bas. 172 C (5 BC) 17 Reg. III 17, 1; 18, 1 ) [*]( 1 forma BH debellandi G (om. ante) H peracriberet H 4 lapidi isti R 5 esca P 6 appetentia corporali B 7 teraptatoris P (ia ex es m2) R (ta s. u. m2), sui add. GH ut] et BG, fort. recte uincula (u alt. del. m2) P uincla R uiacula B 8 habet R pane solo GH 10 strangilatus G hoc absolicione B omnia om. B 12 uirtus est G militia (mi ex mil) P, illa militia D (il alt. in ras. m2) P4 14 erigeret P (m2 ex eleuaret) BH\'DP\' ut om. PR quam om. B utar H 15 de om. GH helięie (he ex he) P ieiunio PR et (i tert. eras.) D ad (eras.) celum P 16 acab B ab B ahab D (h 8. u.) P\' alta?rae§sit (litterae punctis distinctae erasae) P altari es-_ .. set R 17 constructa (s. coostituttl) H\' constitum B *prphę:tę (h s. u., tg extra u. m3) P 19 intemperantiam (in add. m3) <? 20 claucieretur (re s. u. m4) P )

quid eius reliqua contexam ? ieiunus filium uiduae ab inferis resuscitauit, ieiunus pluuias ore deposuit, ieiunus ignis deduxit e caelo, ieiunus curru raptus ad caelum et quadraginta dierum ieiunio diuinam adquisiuit praesentiam. tunc denique plus meruit, quando amplius ieiunauit. ieiuno [*]( D ) ore statuit fluenta Iordanis et redundantis fluminis alueum repente siccatum puluerulento transmisit uestigio. merito illum dignum caelo diuina iudicauit sententia, ut cum ipso raperetur corpore, quoniam caelestem uitam uiuebat in [*]( 537 A ) corpore et supernae usum conuersationis exhibebat in terris.

Quid est enim ieiunium nisi substantia et imago caelestis ? ieiunium refectio animae, cibus mentis est, ieiunium uita est angelorum, ieiunium culpae mors, excidium delictorum, [*]( B ) remedium salutis, radix gratiae, fundamentum est castitatis. hoc ad deum gradu citius peruenitur, hoc gradu Helias ascendit [*]( 1 Reg. m 17, 9 sq. 4 Reg. III 17, 16, cf. 7 5 Reg. III 17, 22; 18, 38 et 45; IIII 2, 11, cf. III 19, 8 Bas. 172 C (5 C) 9 Reg. IIII 2, 8 12 Reg. IIII 2, 11 14 Philipp. 3, 20 ) [*]( 1 condemnationem H condempnationem G (p eras.) cet. propheta (ex profae) P 2 sareptha BDP1 Bareptbam H\' cibi GB 3 protulit B publicae BGH pluuiae cet., quod uix defendas collato loco Iudith. 11, 10 uulg. ariditas aquae 4 deficit R (corr. ml) B hidria P idria B hydriae H\' polenta PIP pollenta B pollentae G (1 pro exp. m3) polentae cet. 5 defict-rent fluenta H\' deficerint (ni2 defecerint) P ppo deficerent R contexta HI ieiunus ... deposuit om. B 6 suacitauit RH ieiuno H pluuias P 7 ignis P m1 igns B ignes P m2 cet. eduxit a caelo R curro H raptus est H\' est raptus P (est 8. u. m2) cet. 10 redundantis P ml redundantem P m2 cet. 12 dignum om. R 13 caelesti uita R ducebat DP\' 14 at (et m3) G ac H\' exibebat R et (corr. m2) B exibebaijt G 15 nisi... caelestis ieiunium om. R 16 ęţ cibus H ieiunium alt. om. B 17 exaudium B delictorum (s. c ras.) P 18 caritatia B 19 hçlias P caelum ascendit 12 )

sed de Heliae gestis plurima iam frequenti diuersorum librorum sermone digessimus et cauendum arbitror, ne in eadem recurramus, cum praesertim in opere suo ipse laudetur. imitemur ergo illum[*]( D ) et eam escam quaeramus, cuius uirtute diebus ac noctibus progredi ad supernorum possimus cognitionem. non enim omnis esca materialis nec omnis cibus corporalis: est cibus mentis, ut diximus, quo epulantur animae, de quo ait dominus: meus cibus est, ut faciam uoluntatem patris mei, qui in caelis est. hic cibus angelorum, ut diuino [*]( 1 Eeg. IIII 2, 14 sq. 2 Matth. 3, 4 Bas. 177 C (7 E) 7 Matth. 11, 9 sq. 20 Ioh. 4, 34 ) [*]( 1 abstemiae PR abstinenti BH\' abstinentiae cet. 2 derelinquit fn eras., u 8. u.) P 3 holiae PR nacauit GH 4 ieiunis R eius] ei R, om. H locusta JRBJf 5 quia GH, fort. recte continentie P (e ex a) H\' continentiarji G 7 prfa P 9 qui... tuam om. H\' praeparauit R (corr. m2) B (corr. m1) RG quis (s s. u. m2) H 10 potuisset (t alt. 8. u. m2) H 11 orios currus P (e s, i m2) cursus aeris R currus aerios (aereos B, ereos D, ereos P\') cet. natura R 13 librorum s. u. G 14 in] bis R, om. B 15 praesertim om. H ipsa DP\' illum] eum DP\' 16 in cuius R 17 progredientes G progredi et (et 8. u. m2) H superiorem R superiorum H possemus P cognitionem uenire GH 18 omnia (eras.) omnis P, omnis om. H 19 animi GH 20 uolontatem (Y a. 0 alt.) P 21 caelo H est angelorum RGHH\' angelorum est B )

Itaque ne terrenum quis aut nouellum putet esse ieiunium, primus usus mundi a ieiunio coepit, quando lux clara [*]( F ) resplenduit. secundus dies ieiunio, quando caeli factum est firmamentum. tertio die terra pabulum germinauit, natura obsequium praebuit: ieiunium tamen caelestis disciplina seruabat. quarto die luminaria facta sunt solis et lunae: et adhuc ieiunium. quinto produxerunt aquae repentia animarum uiuarum et uolatilia super terram secundum firmamentum caeli, et uidit deus quia bona sunt. et benedixit ea deus dicens: crescite et multiplicamini et replete aquas, quae sunt in mari, et uolatilia [*]( 538 A ) multiplicentur super terram: et adhuc ieiunium. denique \'benedixit ea\' scriptum est \'et dixit: crescite,\' non dixit: edite et manducate. sexto die bestiae sunt creatae et cum bestiis orta edendi potestas est et usus escarum. ubi cibus coepit, ibi finis factus est mundi, ibi coepit sua incrementa nescire, ibi coeperunt diuina circa eum opera feriari. quo [*]( 5 Gen. 1, 3 6 Gen. 1, 6 7 Gen. 1, 11 9 Gen. 1, 16 10 Gen. 1, 20 12 Gen. 1, 21 13 Gen. 1, 22 17 Gen. 1, 25, cf. 28 sqq. ) [*]( 1 cura illis H\' mensarom] cenarum R PHUus nullus B 2 nnllae r. epulae om. B in olla nullae DP\' copulae B potis P positus B et (si eras.) D 3 ac sicerae H distentio P dissensio B distensio cet. eflFusio R 4 esse om. B 5 ieiunio (i tert. 8. u. m2) H 6 in ieiunio P (in 8. u. m2) BGH\' a ieiunio H (a in mg. m2) DP\' 7 terra om. R pauolum (bu 8. uo) P praebuit germinatis H\' nature obs. tenuit R 8 disciplinae BH\' 9 seruauit G lunae lumina H\' 10 quinto H\' quinto die GH, om. cet.; V. scriptum fuisse uidetur aqua B 11 uiuarum om. G uolatilia uolantia RGH uolatilia celi B 13 ea deus PH\'DP\' ea cet. 14 maris (om. quae sunt in) R uolatilia cgli DP\' 16 sicut scriptum est BDP4 et om. B 17 edite] uenite B die (e ex o) P et alt.] ut (ct m2) H et \\it 0#t eras.) G 19 fines (finis m2) P cibua R ibiJ ubi B 20 ibi (v 8. i pr.) P ubi H quod G (d exp.) H )

plantauit dominus paradisum ad gratiam beatorum, posuit ibi hominem operari et custodire eum et, uti sciamus non esse nouellum ieiunium, primum illic legem constituit de ieiunio; sciebat enim quod per escam culpa haberet intrare. prima poena de ieiunii praeuaricatione dicente mandato dei: de ligno quod est scientiae boni et mali non edetis; qua die autem manducaueritis ex eo morte moriemini. eo usque autem [*]( C ) nemo praeuaricari nouerat, ut adhuc orta non esset quae prima est praeuaricata indictum abstinentiae. lex a domino deo, praeuaricatio legis a diabolo: culpa per cibum, latebra post cibum: cognitio infirmitatis in cibo, uirtus firmitatis in ieiunio. denique quamdiu interdictis abstinuerunt, nesciebant esse se nudos : posteaquam manducauerunt de interdicta arbore, nudatos se esse cognouerunt. merito ergo mulier, ubi culpae agnouit auctorem, interrogata: serpens persuasit [*]( D ) mihi, et manducaui. serpens gulam suadet, dominus [*]( 3 Gen. 2, 7 eq. 4 Gen. 2, 15 8 Gen. 2, 17 Bas. 168 A (3 A) 13 Gen. 3, 1 et 8 18 Gen. 3, 13 ) [*]( 1 indicium H [indjicio declaratam ... mundus 8. u. md P quo per cybo B cibus (o s. n m2) H haberet mnndus DP\' haberet periret (om. imminui) B 2 inminni (i tert, in ras.) G denuit B m1 desiuit B m2 H dilectum (corr. m4) P sciebat dilectum B sciebat delictum H\' 3 nemo. nonerat timorem G 4 et posuit DP 5 costodire (v 8. o pr.) P cnstodiret B nti (i del. ml) P nt cet. 6 primam BGH instituit R 7 intrare (ex in terra) B intrare. intranerat G imitari. intranerat H 8 ieiunii praeaaricatione ieivgii J2 discidente mandato (v m2 8. o) H 9 non] ne H\' edetis (a s. e aU. m3) G edatis BH\' 11 praenaricationis B 12 non est H\' praenaricatio G indictum ieiunium abstinentiae BGH 13 latebra BGH inlecebra eeL 15 abstinuere R abstinuerant H abstinere (bant s. re 3) G neaderant H\' 16 se esse WDP1 postquam DP1 de om. H inter- dicto B 17 nndos H\' 18 agnouit culpae DP\' cognouit H\' interrogata respondit RGH serpens respondit H\' serpens inquit DP\' snasit R 19 mihi inquit BH\' gulae GH Buadit (e I. i) B persuadet H (per exp.) DP\' )

Et dixit deus: ecce Adam factus est tamquam unus ex nobis. inridens utique deus, non adprobans dicit, hoc est: putabas te similem fore nostri? quia uoluisti esse quod non eras, destitisti esse quod eras. itaque, dum supra te esse [*]( E ) adfectas, infra te esse coepisti. denique uestiuit eum tunica pellicia prius et sic ait: ecce Adam, quasi dicat: ecce amictus tuus, ecce dignum indumentum tuum, hic te uestitus decet. qui diuina affectant tali digni habentur ornatu. ecce quo te tua culpa deduxit, ecce nunc in hac tunica pellicia tamquam unus ex nobis aperuisti oculos. circumspice diligenter: nudum te aspicis, quem uestitum putabas.

gula ergo [*]( F ) nudos facit, ieiunia operiunt et exutos. unde dominus ait: operui in ieiunio animam meam. bonum operimentum quod et animam tegit, ne a temptatore deprehendatur, ne a temptatore nudetur. bonum uelamen quod tegit culpam, tegit abstinentia, tegit gratia; beati enim quorum remissae [*]( 1 Matth. 26, 41 2 Bas. 168 B (3 C) 5 Gen. 3, 22 10 Gen. 3, 21 17 Psalm. LXVIII 11 20 Psalm. XXXI 1 ) [*]( 5 est om. R tamquam (tam in ras.) P quisi G 6 itaque B non 8. u. B h?c dicit H\' ait B 7 potabus (v s. o) P putas H\' 8 desiste R desisti GH eras. itaque dum BGH eras. eras itaque dum P et P (in quo m. rec. add. dum intra te eras) eras. erras (r alt. s. U. itaque dum D eras. eras itaque dum intra te eras. cum B et (te eras. dum autem) H\' 9 effectas (a s. o m3) G affectans (n del. m2) H affectabas H\' intra PGH tunicam pelliciam PRH\' 10 sic om. H\' 11 amictus G (t s. u. m3) P\' (ctus in ras.) amicus PBT) indumen- --\'/ tuum tuum dignum B, dignum Onto DP\' 12 ornatum G 13 culpa 8. u. B reduxit (de s. re) H\' hanc tunicam pellitiam R pellicip B 15 potabus (v s. o m2) P 16 fecit R ieiunia (v a. a m2) operiunt R et om. RH unde et HI])P\' dominus] Dauid ed. Rom. 17 operuit B 18 et (eras.) P, om. cet. 20 abstinentia (ia ex ii) G abstinentiam (om. tegit gratia) R gratia B in ras. vi2 et (ia ex ift) G remissae (om. suntj H\' ) [*]( XXXII. Ambr. pars 2. ) [*]( 27 )

Nudatus erat Noe, quando inebriatus est: texit eum pietas filiorum. at nudatus erat per ignorantiam, non per [*]( C ) intemperantiam; adhuc enim uinum nesciebatur. in principio generis humani ignorabatur ebrietas. primus uineam ipse plantauit: dedit naturam, ignorauit potentiam. itaque uinum nec suo pepercit auctori. quid mirum si, cum dominus ipse creaturas suas laudauerit, et iste miratus est? itaque cum delectaret eum reperti muneris gratia, temptauit uehementior creatura [*]( 4 Tob. 4, 10 7 Gen. 3, 7 8 Esai. 58, 8 12 Psalra. CITI 2 14 Gen. 9, 21 sqq. Bas. 169 B (4 C) 17 Gen. 9, 20 ) [*]( 1 iniquitates (es ex is m2) P 1 sq. tetigit (ti eras.) P .2 gratiaIll R aboletur (ur eras.) H terrorem B 3 obumbrat] abluit GH mestu (0 m3 s. u) G 4 elimosina P elymosina R elemosina cet. 5 liberat RHB 7 esse se R se esse P (se in mg. m2, esse ex essed) cet. indunientum (in 8. u.) R, quia indumentum om. H 8 inquit (ipr. ex t) P 9 matotinurn (v s, o m2) P magnum GH matura om. R, matuti 1) mutatina P\' 10 post orietur repetit uerba sed tamquam ... orietur G procedet H circumdabit (b ex u) P 12 uestimento GHH\' uestimentum eet. 14 Noe] ne G est om. H eum om. B 15 at scripsi sed RGH et cet. non per intemperantiam om. B 16 principio enim H\' humani generis DP\' 17 uinea G 18 sed ignorauit P (sed s. u. m. ant.) cet. poenitentiam B uinom (v s. 0) P nec] non R 20 laudauorat BH\' miseratus (se del. m2) H adiectaret H delectaretur DP\' 21 eum] cum PGDP1 gratis P gratia R )

manebat antequam uinum inueniretur omnibus inconcussa libertas; nemo sciebat a consorte naturae suae obsequia seruitutis [*]( E ) exigere. non esset hodie seruitus, si ebrietas non fuisset. oprepserat quidem fraternae praelationis inuidia, manebat tamen adhuc paternae pietatis reuerentia. laesa pietas est, dum ridetur ebrietas. non illis itaque solis nocent uina quos temptant, sed et illis amplius quorum oculis temulenta ebriorum membra nudantur. hinc risus inreuerens nascitur, hinc libido flammatur, ut multo maiore temulentia eos uina perturbent quorum oculos ac mentem inebriauerint quam [*]( F ) quorum membra prostrauerint.

Legimus etiam quod patrem Loth inebriauerint filiae in eo monte, ad quem timentes incendia Sodomitana confugerant et habitabant in spelunca. conuenit ebrietati atque concurrit aetas, sexus. solitudo, locus ferarum magis latibulis quam humanis aptior domiciliis. fuit itaque ebrietas origo incesti, [*]( 1 Psalm. LXXV 7 6 I Tim. 5, 23 II Gen. 4, 4 sq. 19 Gen. 19, 33 sqq. ) [*]( 1 insuetus (o s. u alt.) senes (i s. e alt.) R artos P artus senis B uana potatio R donnitauerunt inquit qui om. H dormitaueruntq (q del.) P 2 ascendunt B uoluntates R uoluptas H\' 3 iustus et Gelenins 4 ueroj enim RGH 5 iumentum GH remedio (v s. o m2) R, ad remedium om. B 6 unde et GH 11 oprepserat (b 8. p pr. 11.2) P obrepserat RGH oppresserat Bll\'Dpl quidem iam fraternae RGH 13 nocent solis R solis (s alt. s. u. m. (mt.) P 16 inflammatur BHIJP1 maiore.. (m eras.) P 17 mentes RGH inebriauerunt DP\' 18 prostrauerunt GDP\' 20 eo om. G incendium sodomitanum GH soduuiitanaę R 22 solidudo (t s. d pr.) P solitudinis GH, out. B ) [*]( 27* )

at non Abraham uinum in suo conuiuio ministrabat: immolabat uitulum et butyrum . et lac etiam angelis hospitibus exhibebat — caeli dominum, [*]( 540 A ) mundi agnoscebat auctorem —; uinum enim exhibere non poterat. sed recte illic deerat materia peccati, ubi erat remissio peccatorum.

denique adnuntiauit eum Iohannes neque manducans panem neque bibens uinum; qui enim Christum adnuntiat ab omni uitiorum incentiuo praestare se debet. alienum. uicit igitur sanctum Noe uel etiam Loth Abrahae nepotem ebrietas, quorum alter, cum ieiunaret, diluuio [*]( B ) superstes fuit, alter incendio.

Moysen quoque cognouimus sitienti populo aquarum amaritudines temperasse, non uina. cui petra aquam uomuit potuit et uini abundantia non deesse. denique deus dixit: percuties petram, et exiet aqua et bibet populus, non dixit: exiet uinum in populo; periculosum enim erat uinum ministrare, quod fortiores ferre uix possent. denique Moyses de ieiunio legem dedit, de uino non dedit.

[*]( C ) ipsum quoque ieiunantem non uoces magnae, non fulgora et nubes nimbosa, non fumigans Sina perterruit. neque uero [*]( D ) [*]( 1 Gen. 18, 2 et 8 6 Matth. 3, 4 Bas. 177 C (7 E) 11 Exod. 15. 25 12 Exod. 17, 6 Num. 20, 11 18 Exod. 19, 16 sqq. Bas. 169 C (4 C) ) [*]( 1 pessima BWDP genetricis B regeneratricis G generatrix B generatio D (atio m2 in spatio 6 uel 7 litt. uacuo relicto) gener P1 at GH an R (at s. an m2) cet. non om. BH\' abraham (h 8. u. m2) B uinv (v 8. u.) P uino (v s. o m2) R uina GH 2 sed immolabat GH uitulum et scripsi uitulum GH uitulum sed cet. butyrum (y ex u m2) jP 3 hospitium B post exhibebat intercidisse quaedam uide-ntttf, fort. in quibus 4 enim I crgo RGH 6 iohannes (e ex i m2) P 7 adnuntiat xpm H\' 9 noe sciu B 12 aqua R amaridudines (es ex is m2) P temptasse (corr. m3) G uino R 13 denique1 de qua B deus denique dixit D denique dixit deus P1 14 percuties 8. «. G aqua ex ea RGH bibet (et ex it m2) P bibat H\'DP\' 15 in om. G, in populo om. R in populo ... uinum om. H 16 ministrare PBH\'lJ populo ministrare RGH; fort. <ei erat possint RH 17 uinol ieiunio B 18 uoces (es ex is rn-2) P fulgura (u alt. ex 0) P fnlgora G et (v s. 0) H fulgura cet. 19 nequi (ncquaquam m3) G neq UP uero (del. m2) neque uero P )

itaque tabulas legis, quas accepit [*]( E ) abstinentia, conteri fecit ebrietas. quid uero alia dicam ? nonne sterilitatem matris Sampso uini abstinentia fecundauit et parientem fecit ex sterili? quoniam iuxta praeceptum domini uinum non bibit. nonne Annam non manducantem. exaudiuit dominus et infecunditatem eius soluere ieiunia? ex quibus duo <qui> generati sunt, unus fortissimus, alius obseruantissimus, dignos se praebuerunt, qui ieiunii gremio diu foti et quodam [*]( F ) abstinentiae fusi utero uiderentur. idem itaque Sampso, qui matris sobrietate generatus est, allophylorum insultantium sibi ebrietate est uindicatus.

Helisaeus uates, qui de magistro didicerat parsimoniam, cum filios aleret prophetarum, uitis [*]( 1 Exod. 24. 18 3 Exod. 24, 18 Bas. 169 C (4 D) 4 Exod. 32. 1 et 6 Bas. 169 D (4 D) 7 Exod. 32, 19 10 Iudd. 13, 4 et 14 Bas. 172 A (4 E, 5 A) 12 Reg. I 1, 15 et 20 16 Iudd. 16, 23 et 29 sq. 18 Reg. IIII 4, 38 sqq. Bas. 172 CD (5 C) ) [*]( 2 ieiunus fuisset B 3 cum legem] celion B acciperit (accepcrit m2) P 4 nro dno d5 R in om. H\' momis (is ex es) P 5 datur lex H datur R dabitur B moyse P in s. u. m2 R 6 epulantium (epulnrum m3) G populorum H quod G 7 moyses 8. tt. G moyses ... tabulas om. B 8 ita (om. que) H 9 fecit conteri DP\' 10 sterclitatem P (corr. ml) G sampson (n s. u. m2) P sanson B samson cet. 11 sterilem (om. ex) RGH terili (ri ex re) P et (eras.) quoniam G domini anna uinum DP\' 13 soluerant BH\'D 14 qui addidi generatis (om. sunt) B sunt deleuit Erasmus alius amantissimus B 15 foti BH forti R (r exp.) cet. 16 abstinenti effusi GH sampson (n s. u. m2) P samson cet. 17 sobrietate (o ex u) P altofilorum P (ph 8. f m2) GB allophilorum cet. 18 ebrietatem (om. est) G elhseus (s eras.) P qui de ] quiderp G qui a R 19 cum1 bacuni P (ba exp.) D (ba eras.) ac cum P1 uitis agrestis om. H\' )

E Est quaedam creaturae natura, quam amiautum uocant, [*]( 541 A ) nullo facilis igne consumi, quae inposita focis ignescit, ilico sublata de flamma tamquam aquarum infusione munda resplendet. talia erant Hebraeorum puerorum corpora, quae de [*]( B ) ieiunio in amianti transformata naturam uaporem ignis non ad dispendium sui, sed ad gratiam mutuabantur. denique cum furerent fornacis incendia, ut ultra quadraginta cubitos flamma per circuitum funderetur consumens plurimos quos repperiret Chaldaeorum, qui naphtha, pice et stuppa atque sarmento alimenta ignibus ministrabant, ubi cum ieiunio ingressi sunt. discusso ardore flammarum in medio fornacis coepere statim [*]( C ) roris spiritu refrigerantis umescere, ita ut eorum nullus capillus capitis exureretur, quia illam quoque ieiunia comam [*]( 6 Bas. 173 A (5 C) 9 Dan. 3, 46 sqq. (47 sqq.) ) [*]( 1 grumulus mensis B siluestribus (ex siluestris G m3 H m2) holeribus (oleribus GH) ROH, recte puto 2 hospitalitatis humanitate GH officia. in quorum R 3 amaridudine P possint P (corr. m2) lJ])Pł 4 omnem om. B amaridudinem (t 8. d pr. m4) P prophetico R 5 uirus R 6 quidam (corr. m2) G creatura R amminantum R adamantium G ml et (ad s. «. m2) H adamantem G m3 DP\' amantium B 7 facile H\' igne PB igni cet. foci B facis H\' ignescit P (corr. -iscit) G (e ex i) RH igne et BH\' ignibus et DP\' 8 resplendet (et ex it m2) P 9 ebreorum P ebreorum G HB 10 aminanti R adamanti G ml amanti H (adamantii m2) amiranti B adamantis Gm3 DP* natura G 11 mutabantur RGH 12 furerent (e alt. ex i m2) P furirent (corr. m2) R XL R cubitos quadraginta H\'.. flammaR (9 eras.) G 13 reperiret P 1111 BHP1 repperiret (p pr. eras.) D reppererat Pm4 cet. 14 naptha P napta cet. et om. R sartamenta (sannentis m3) G sannenta H (sarmentis m2) B 15 alimenta (menta s. ft. m2)R sumua D et (sunt corr.) P\' 16 discussa PB flammae R coeperunt Gm3 H\' tempore G ml tepore H 17 refrigerandis B umesceret (hUmeRcerent m2, H huniescere P (h s. u. m2) RHDP4 18 illa RH )

Daniel, uir desideriorum, trium ebdomadum ieiunio leones quoque docuit ieiunare. missus in lacum in adamantis rigorem abstinentiae soliditate membra duratus non patuit uulneri. sic eum constrinxerant ieiunia, ut in eius corpore ferarum morsibus locus esse non posset. clausa tenebant [*]( D ) leones ora, quae abstinentiae propheticae sanctitas comprimebat, ut ea ferae aperire non possent meriti quibusdam uinculis alligata.