Victorino, Lolliano et Postumo interemptis Marius ex fabro, ut dicitur, ferrario triduo tantum imperavit, de hoc quid amplius requiratur ignoro, nisi quod eum insigniorem brevissimum fecit imperium, nam ut ille consul, qui sex meridianis horis consulatum suffectum tenuit, a Marco Tullio tali aspersus est ioco : Consulem habuimus tam severum tamque censorium ut in eius magistratu nemo pranderit, nemo cenaverit, nemo dormiverit, de hoc etiam dici posse videatur, qui una die factus est imperator, alia die visus est imperare, tertia interemptus est. Et vir quidem strenuus ac militaribus usque ad imperium gradibus evectus, quem plerique Mamurium, [*](titulus Cas.; imus P, *s . )
p.80
nonrmlli Veturium, opificem utpote ferrarium, nuncuparunt. sed de hoc nimis multa, de quo illud addidisse satis est, nullius manus vel ad feriendum vel ad impellendum
[*]() fortiores fuisse, cum in digitis nervos videretur habuisse non venas, nam et carra venientia digito salutari reppulisse dicitur et fortissimos quosque uno digito sic adflixisse, ut quasi ligni vel ferri obtunsioris ictu percussi dolerent. multa duorum digitorum allisione contrivit, occisus est a quodam milite, qui, cum eius quondam in fabrili officina fuisset, contemptus est ab eodem, vel cum dux esset
[*]() vel cum imperium cepisset, addidisse verba
[*]() dicitur interemptor: Hic est gladius quem ipse fecisti. Huius contio prima talis fuisse dicitur : Scio, conmilitones, posse mihi obici artem pristinam, cuius mihi omnes testes estis, sed dicat quisque quod vult. utinam ferrum semper exerceam, non vino, non floribus, non mulierculis, non popinis, ut facit Gallienus, indignus patre suo et sui generis nobilitate, depeream. ars mihi obiciatur ferraria, dum me et exterae gentes ferrum tractasse suis cladibus recognoscant, enitar
[*]() denique, ut omnis Alamannia omnisque Germania cum ceteris quae adiacent gentibus Romanum populum ferratam putent gentem, ut
[*](impellendum *s ; implendum P. ) [*]( dux esset Cas., Eyssenhardt, Hohl; duxisset P corr., Peter. ) [*]( uerba Editor; uerbo P, *s ; uero Salm., Peter. ) [*]( enitar Petschenig, Hohl; in Italia P, *s , foll, by lacuna Peter. ) p.82
specialiter in nobis ferrum timeant, vos tamen cogitetis velim fecisse vos principem, qui numquam quicquam scierit tractare nisi ferrum, quod idcirco dico, quia scio mihi a luxuriosissima illa peste nihil opponi posse nisi hoc, quod gladiorum atque armorum artifex fuerim.
Tusco et Basso consulibus cum Gallienus vino et popinis vacaret cumque se lenonibus, mimis et meretricibus dederet ac bona naturae luxuriae continuatione deperderet, Ingenuus, qui Pannonias tunc regebat, a Moesiacis legionibus imperator est dictus, ceteris Pannoniarum volentibus, neque in quoquam melius consultum rei publicae a militibus videbatur quam quod instantibus Sarmatis creatus est imperator, qui fessis rebus mederi sua virtute potuisset, causa autem ipsi arripiendi tunc imperii fuit, ne suspectus esset imperatoribus, quod erat fortissimus ac rei publicae necessarius et militibus, quod imperantes vehementer movet, acceptissimus, sed Gallienus, ut erat nequam et perditus, ita etiam, ubi necessitas coegisset, velox, fortis, vehemens, crudelis, denique Ingenuum conflictu habito vicit eoque occiso in omnes Moesiacos [*](The correctness of this date has been questioned, for Aurelius Victor (Caes., 33, 2) places the revolt of Ingenuus after the capture of Valerian, i.e. in 260. It occurred, however, shortly before the revolt of Postumus, and there is reason to believe that this was in 258 or 259; see note to c. iii. 2. ) [*](At Mursa (mod. Eszek) or at Sirmium (Mitrovitz) in Pannonia; see Aur. Victor, Caes., 33, 2; Eutropius, ix. 8, 1; Zonaras, xii. 24. )
p.84
tam milites quam cives asperrime saeviit. nec quemquam suae crudelitatis exsortem reliquit, usque adeo asper et truculentus ut plerasque civitates vacuas a virili sexu relinqueret, fertur sane item Ingenuus civitate capta in aquam se mersisse
[*]() atque ita vitam finisse, ne in tyranni crudelis potestatem veniret. Exstat sane epistula Gallieni, quam ad Celerem Verianum scripsit, qua eius nimietas crudelitatis ostenditur. quam ego idcirco interposui ut omnes intellegerent hominem luxuriosum crudelissimum esse, si necessitas postulet : Gallienus Veriano. non mihi satisfacies, si tantum armatos occideris, quos et fors in bellis interimere potuisset, perimendus est omnis sexus virilis, si et senes atque impuberes sine reprehensione nostra occidi possent, occidendus est quicumque male voluit, occidendus est quicumque male dixit contra me, contra Valeriani filium, contra tot principum patrem et fratrem. Ingenuus factus est imperator, lacera, occide, concide, animum meum intellege, mea mente irascere, qui haec manu mea scripsi.
Fati publici fuit, ut Gallieni tempore quicumque potuit ad imperium prosiliret. Regalianus denique [*](in aquam se mersisse *s , Hohl; in qua se P1; intrasse domum in qua se pugione transfodit P corr.; laqueasse se Peter. )
p.86
in Illyrico ducatum gerens imperator est factus auctoribus imperii Moesis, qui cum Ingenuo fuerant ante superati, in quorum parentes graviter Gallienus saevierat. hic tamen multa fortiter contra Sarmatas gessit, sed auctoribus Roxolanis consentientibusque militibus et timore provincialium ne iterum Gallienus graviora faceret, interemptus est. Mirabile fortasse videatur, si quae origo imperii eius fuerit declaretur. capitali enim ioco
[*]() regna promeruit. nam cum milites cum eo quidam cenarent, exstitit vicarius tribuni qui diceret: Regaliani nomen unde credimus dictum? alius continuo, Credimus quod a regno. tum iis qui aderat scholasticus coepit quasi grammaticaliter declinare et dicere, Rex, regis, regi, Regalianus . milites, ut est hominum genus pronum ad ea quae cogitant, Ergo potest rex esse? item alius, Ergo potest nos regere? item alius, Deus tibi regis nomen imposuit.
[*]() quid multa? his dictis cum alia die mane processisset, a principiis imperator est salutatus. ita quod aliis vel audacia vel iudicium, huic detulit iocularis astutia. Fuit, quod negari non potest, vir in re
[*]() militari
[*](loco P, *s . ) [*]( imposuit E, Hohl, foll, by Klotz ; posuit P, Peter. ) [*]( re ins. by Novák ; om. in P1; ins. after militari P corr., Peter. ) p.88
semper probatus et Gallieno iam ante suspectus, quod dignus videretur imperio, gentis Daciae, Decebali ipsius, ut fertur, adfinis, exstat epistula divi Claudii tunc privati, qua Regaliano, Illyrici duci, gratias agit ob redditum Illyricum, cum omnia Gallieni segnitia deperirent. quam ego repertam in authenticis inserendam putavi; fuit enim publica. Claudius Regaliano multam salutem. felicem rem publicam quae te talem virum habere in castris bellicis
[*]() meruit, felicem Gallienum, etiamsi ei vera nemo nec de bonis nec de malis nuntiat, pertulerunt ad me Bonitus et Celsus, stipatores principis nostri, qualis apud Scupos in pugnando fueris, quot uno die proelia et qua celeritate confeceris. dignus eras triumpho, si antiqua tempora exstarent. sed quid multa? memor cuiusdam hominis cautius velim vincas, arcus Sarmaticos et duo saga ad me velim mittas, sed fibulatoria, cum ipse misi de nostris. Hac epistula ostenditur quid de Regaliano senserit Claudius, cuius gravissimum iudicium suis temporibus fuisse non dubium est. Nec a Gallieno quidem vir iste promotus est sed a patre eius Valeriano, ut et Claudius et Macrianus et
[*](bellicis Baehrens, Peter ; belli ius P. ) p.90
Ingenuus et Postumus et Aureolus, qui omnes in imperio interempti sunt, cum mererentur imperium. mirabile autem hoc fuit in Valeriano principe, quod omnes, quoscumque duces fecit, postea militum testimonio ad imperium pervenerunt, ut appareat senem imperatorem in deligendis rei publicae ducibus talem fuisse, qualem Romana felicitas, si continuari fataliter potuisset sub bono principe, requirebat. et utinam vel illi qui arripuerant imperia regnare potuissent, vel eius filius in imperio diutius non fuisset, utlibet se in suo statu res publica nostra tenuisset, sed nimis sibi Fortuna indulgendum putavit, quae et cum Valeriano bonos principes tulit et Gallienum diutius quam oportebat rei publicae reservavit.
Hic quoque Illyricianos exercitus regens in contemptu Gallieni, ut omnes eo tempore, coactus a militibus sumpsit imperium, et cum Macrianus cum filio suo Macriano contra Gallienum veniret cum plurimis, exercitus eius cepit, aliquos corruptos fidei suae addixit. et cum factus esset hinc validus [*]() imperator cumque Gallienus expugnare virum fortem [*](hinc validus Salm., Peter; invalidus P, *s . )
p.92
frustra temptasset, pacem cum eo fecit
[*]() contra Postumum pugnaturus. quorum pleraque et dicta sunt et dicenda. Hunc eundem Aureolum Claudius interfecto iam Gallieno conflictu habito apud eum pontem interemit qui nunc pons Aureoli nuncupatur, atque illic ut tyrannum sepulchro humiliore donavit, exstat etiam nunc epigramma Graecum in hanc formam : Dono sepulchrorum victor post multa tyranni proelia iam felix Claudius Aureolum munere prosequitur mortali et iure superstes, vivere quem vellet, si pateretur amor militis egregii, vitam qui iure negavit omnibus indignis et magis Aureolo. ille tamen clemens, qui corporis ultima servans et pontem Aureoli dedicat et tumulum. hos ego versus a quodam grammatico translatos ita posui ut fidem servarem, non quo non
[*]() melius potuerint transferri, sed ut fidelitas historica servaretur, quam ego prae ceteris custodiendam putavi, qui quod ad eloquentiam pertinet nihil curo. rem enim vobis
[*](fecit *s , Hohl; om. in P; ins. after pugnaturus by Peter. ) [*](non om. in P. ) p.94
proposui deferre, non verba, maxime tanta rerum copia ut in triginta tyrannorum simul vitis.
Capto Valeriano, diu clarissimo principe civitatis, fortissimo deinde imperatori, ad postremum omnium infelicissimo, vel quod senex apud Persas consenuit vel quod indignos se posteros dereliquit, cum Gallienum contemnendum Ballista praefectus Valeriani et Macrianus primus ducum [*]() intellegerent, quaerentibus etiam militibus principem, unum in locum concesserunt quaerentes quid faciendum esset, tuncque constitit, Gallieno longe posito Aureolo usurpante imperium, debere aliquem principem fieri, et quidem optimum, ne quispiam tyrannus exsisteret. verba igitur Ballistae (quantum Maeonius Astyanax, qui consilio interfuit, adserit) haec fuerunt: Mea et aetas et professio et voluntas longe ab imperio absunt, et ego, quod negare non possum, bonum principem quaero, sed quis tandem est, qui Valeriani locum possit implere, nisi talis qualis tu es, fortis, constans, integer, probatus in re publica et, quod maxime ad imperium pertinet, dives? arripe igitur [*](ducum Salm. ; dum P, *s . )
p.96
locum meritis tuis debitum, me praefecto, quamdiu voles, uteris, tu cum re publica tantum bene agas, ut te Romanus orbis factum principem gaudeat. ad haec Macrianus : Fateor, Ballista, imperium prudenti non frustra est. volo enim rei publicae subvenire atque illam pestem a legum gubernaculis dimovere, sed non hoc in me aetatis est; senex sum, ad exemplum equitare non possum, lavandum mihi est frequentius, edendum delicatius, divitiae me iam dudum ab usu militiae retraxerunt, iuvenes aliqui sunt quaerendi, nec unus sed duo vel tres fortissimi, qui ex diversis partibus
[*]() orbis humani rem publicam restituam:, quam Valerianus fato, Gallienus vitae suae genere perdiderunt. post haec intellexit eum Ballista sic agere ut de filiis suis videretur cogitare, atque adeo sic adgressus est : Prudentiae tuae rem publicam tradimus. da igitur liberos tuos Macrianum et Quietum, fortissimos iuvenes, olim tribunos a Valeriano factos, quia Gallieno imperante, quod boni sunt, salvi esse non possunt. tunc ille ubi intellectum se esse comperit, Do, inquit, manus, de meo stipendium militi duplex daturus, tu tantum praefecti mihi studium et annonam in necessariis locis praebe, iam ego faxim ut Gallienus, sordidissimus feminarum omnium, duces sui parentis intellegat.
[*](partibus *s ; patribus P.) p.98
factus est igitur cum Macriano et Quieto duobus filiis cunctis militibus volentibus imperator ac statim contra Gallienum venire coepit utcumque rebus in oriente derelictis. sed cum quadraginta quinque milia militum secum duceret, in Illyrico vel in Thraciarum extimis congressus cum Aureolo victus et cum filio interemptus est. triginta denique milia militum in Aureoli potestatem concessere. Domitianus autem eundem vicit, dux Aureoli fortissimus et vehementissimus, qui se originem diceret a Domitiano imperatore
[*]() trahere atque a Domitilla. De Macriano autem nefas mihi videtur iudicium Valeriani praeterire, quod ille in oratione sua, quam ad senatum e Persidis finibus miserat, posuit, inter cetera ex oratione divi Valeriani: Ego, patres conscripti, bellum Persicum gerens Macriano totam rem publicam credidi et
[*]() quidem a parte militari, ille vobis fidelis, ille mihi devotus, illum et amat et timet miles, utcumque res exegerit, cum exercitibus agit. nec, patres conscripti, nova vel inopina nobis sunt; pueri eius virtus in Italia, adulescentis in Gallia, iuvenis in Thracia, in Africa iam provecti, senescentis denique in Illyrico et Dalmatia comprobata est, cum in diversis proeliis ad exemplum fortiter faceret.
[*](imperatore ins. by P corr., foil, by Klotz ; om. by Peter and Hohl.) [*]( et om. in P. ) p.100
huc accedit quod habet iuvenes filios Romano dignos collegio, nostra dignos
[*]() amicitia, et reliqua.
Multa de hoc in patris imperio praelibata sunt, qui numquam imperator factus esset, nisi prudentiae patris eius creditum videretur, de hoc plane multa miranda dicuntur, quae ad fortitudinem pertineant iuvenalis aetatis, sed quid [*]() ad fata aut quantum in bellis unius valet fortitudo? hic enim vehemens cum prudentissimo patre, cuius merito imperare coeperat, a Domitiano victus triginta (dixi superius) milibus militum spoliatus est, matre nobilis, patre tantum forti et ad bellum parato atque ab ultima militia in summum perveniente ducatum splendore sublimi.
Hic, ut diximus, Macriani filius fuit. cum patre et fratre Ballistae iudicio imperator est factus, sed ubi comperit Odaenathus, qui olim iam orientem tenebat, ab Aureolo Macrianum, patrem Quieti, cum [*](dignos *s ; dignus P, Peter, Hohl. ) [*]( quid ins. by Helm, foll, by Hohl; om. in P and *s ; ad fata aut in bellis quantum Peter following Salm. and Obrecht. )
p.102
eius fratre Macriano victos, milites in eius potestatem concessisse, quasi Gallieni partes vindicaret, adulescentem cum Ballista praefecto dudum interemit. idem quoque adulescens dignissimus Romano imperio fuit, ut vere Macriani filius, Macriani etiam frater, qui duo adflictis rebus potuerunt rem publicam gerere, videretur. Non mihi praetereundum videtur de Macrianorum familia, quae hodieque floret, id dicere quod speciale semper habuerunt. Alexandrum Magnum Macedonem viri in anulis et argento, mulieres et in reticulis et dextrocheriis et in anulis et in omni ornamentorum genere exsculptum semper habuerunt, eo usque ut tunicae et limbi et paenulae matronales in familia eius hodieque sint, quae Alexandri effigiem de liciis variantibus monstrent. vidimus proxime Cornelium Macrum ex eadem familia virum, cum cenam in Templo Herculis daret, pateram electrinam, quae in medio vultum Alexandri haberet et in circuitu omnem historiam contineret signis brevibus et minutulis, pontifici propinare, quam quidem circumferri ad omnes tanti illius viri cupidissimos iussit, quod idcirco posui quia dicuntur iuvari in omni actu suo qui Alexandrum expressum vel auro gestitant vel argento.
[*](These writers have a liking for representing descendants of emperors or pretenders as alive in their own day ; see c. xxxiii. ) [*](; Gord., xx. 6; Max.-Balb., xvi. 1; Aur., i. 3 ; xiii. 1; Prob., xxi v. 1; Firm., xiii. 5. Most of these persons are probably fictitious. ) p.104
Nisi Odaenathus, princeps Palmyrenorum, capto Valeriano, fessis Romanae rei publicae viribus, sumpsisset imperium, in oriente perditae res essent. quare adsumpto nomine primum regali cum uxore Zenobia et filio maiore, cui erat nomen Herodes, minoribus Herenniano et Timolao collecto exercitu contra Persas profectus est. Nisibin primum et orientis pleraque cum omni Mesopotamia in potestatem recepit, deinde ipsum regem victum fugere coegit. postremo Ctesiphonta usque Saporem et eius liberos persecutus captis concubinis, capta etiam magna praeda ad orientem vertit, sperans quod Macrianum, qui imperare contra Gallienum coeperat, posset opprimere, sed illo iam profecto contra Aureolum et contra Gallienum. eo interempto filium eius Quietum interfecit, Ballista, ut plerique adserunt, regnum usurpante, ne et ipse posset occidi, composito igitur magna ex parte orientis statu a consobrino suo
p.106
Maeonio, qui et ipse imperium sumpserat, interemptus est cum filio suo Herode, qui et ipse post reditum de Perside cum patre imperator est appellatus, iratum fuisse rei publicae deum credo, qui interfecto Valeriano noluit Odaenathum reservare. ille plane cum uxore Zenobia non solum orientem, quem iam in pristinum reformaverat statum, sed et omnes omnino totius orbis partes reformasset, vir acer in bellis et, quantum plerique scriptores loquuntur, venatu memorabili semper inclitus, qui a prima aetate capiendis leonibus et pardis, ursis ceterisque silvestribus animalibus sudorem officii virilis impendit quique semper in silvis ac montibus vixit, perferens calorem, pluvias et omnia mala quae in se continent venatoriae voluptates. quibus duratus solem ac pulverem in bellis Persicis tulit, non aliter etiam coniuge adsueta, quae multorum sententia fortior marito fuisse perhibetur, mulier omnium nobilissima orientalium feminarum et, ut Cornelius Capitolinus adserit, speciosissima.
[*]() Non Zenobia matre sed priore uxore genitus Herodes cum patre accepit imperium, homo omnium delicatissimus et prorsus orientalis et Graecae luxuriae, [*](spetiosissimam ) [*]( ; saepedissimam P1. )
p.108
cui erant sigillata tentoria et aureati papiliones et omnia Persica. denique ingenio eius usus Odaenathus quicquid concubinarum regalium, quicquid divitiarum gemmarumque cepit, eidem tradidit paternae indulgentiae adfectione permotus. et erat circa illum Zenobia novercali animo, qua re commendabiliorem patri eum fecerat, neque plura sunt quae de Herode dicantur.
Hic consobrinus Odaenathi fuit nec ulla re alia ductus nisi damnabili invidia imperatorem optimum interemit, cum ei nihil aliud obiceret praeter filium Herodem. [*]() dicitur autem primum cum Zenobia consensisse, quae ferre non poterat ut privignus eius Herodes priore loco quam filii eius, Herennianus et Timolaus, principes dicerentur, sed hic quoque spurcissimus fuit. quare imperator appellatus per errorem brevi a militibus pro suae luxuriae meritis interemptus est.
De hoc, utrum imperaverit, scriptores inter se ambigunt. multi enim dicunt Quieto per Odae- [*](So Salm. foll, by Peter; filii herodes P; filii Herodis luxuriem Helm foll, by Hohl. )
p.110
nathum occiso Ballistae veniam datam et tamen eum imperasse, quod nec Gallieno nec Aureolo nec Odaenatho se crederet, alii adserunt privatum eum in agro suo, quem apud Daphnidem sibi compararat, interemptum. multi et sumpsisse illum purpuram, ut more Romano imperaret, et exercitum duxisse et de se plura promisisse dixerunt, occisum autem per eos quos Aureolus miserat ad comprehendendum Quietum, Macriani filium, quem praedam suam esse dicebat. fuit vir insignis, eruditus ad gerendam rem publicam, in consiliis vehemens, in expeditionibus clarus, in provisione annonaria singularis, Valeriano sic acceptus ut eum quibusdam litteris hoc testimonio prosecutus sit : Valerianus Ragonio Claro praefecto Illyrici et Galliarum, si quid in te bonae frugis est, quam esse scio, parens Clare, dispositiones tu Ballistae persequere. his rem publicam informa. videsne ut ille provinciales non gravet, ut illic equos contineat ubi sunt pabula, illic annonas militum mandet ubi sunt frumenta, non provincialem, non possessorem cogat illic frumenta ubi non habet dare, illic equum ubi non potest pascere? nec est ulla alia provisio melior quam ut in locis suis erogentur quae nascuntur, ne aut vehiculis aut sumptibus rem publicam gravent. Galatia frumentis abundat, referta est Thracia, plenum est Illyricum; illic pedites conlocentur, quamquam in
[*](Presumably Daphne near Antioch. ) [*](Otherwise unknown and probably, like the letter, fictitious. ) p.112
Thracia etiam equites sine noxa provincialium hiemare possint, multum enim ex campis faeni colligitur. iam vinum,
[*]() laridum, iam ceterae species in iis dandae sunt locis, in quibus adfatim redundant, quae omnia sunt Ballistae consilia, qui ex quadam provincia unam tantum speciem praeberi iussit, quod ea redundaret, atque ab ea milites submoveri. id quod publicitus est decretum. Est et alia eius epistula qua gratias Ballistae agit,
[*]() in qua docet sibi praecepta gubernandae rei publicae ab eodem data, gaudens quod eius consilio nullum adscripticium (id est vacantem) haberet tribunum,
[*]() nullum stipatorem, qui non vere aliquid ageret, nullum militem, qui non vere pugnaret. Hic igitur vir in tentorio suo cubans a quodam gregario milite in Odaenathi et Gallieni gratiam dicitur interemptus. de quo ipse vera non satis comperi, idcirco quod scriptores temporum de huius praefectura multa, de imperio pauca dixerunt.
Hic vir militaris, simul etiam civilium virtutum gloria pollens, proconsulatum Achaiae dato a Gallieno tunc honore gubernabat, quem Macrianus vehementer reformidans, simul quod in omni genere [*](iam uinum Peter 2, Hohl; iam in P. ) [*]( agit *s , Lessing, Hohl; ait P, Peter. ) [*]( tribunum Cornelissen foll, by Hohl; et tribunum P, Peter. )
p.114
vitae satis clarum norat, simul quod inimicum sibi esse invidia virtutum sciebat, misso Pisone, nobilissimae tunc et consularis familiae viro, interfici praecepit. Valens diligentissime cavens et providens neque aliter sibi posse subveniri aestimans sumpsit imperium et brevi a militibus interemptus est.
Et bene venit in mentem, ut, cum de hoc Valente loquimur, etiam de illo Valente qui superiorum principum temporibus interemptus est aliquid diceremus. nam huius Valentis, qui sub Gallieno imperavit, avunculus magnus fuisse perhibetur. alii tantum avunculum dicunt, sed par in ambobus fuit fortuna, [*]() nam et ille, cum [*]() paucis diebus Illyrico imperasset, occisus est.