Epitome Rerum Romanorum

VT Carthaginem Corinthus, ita Corinthum Numantia secuta est; nec deinde orbe toto quicquam intactum armis fuit.

Post illa duo clarissimarum [*]()urbium incendia late atque passim, nec per vices, sed simul pariter quasi unum undique bellum fuit; prorsus ut illae [*]()quasi agitantibus ventis diffudisse quaedam belli incendia orbe toto viderentur.

Hispaniae numquam animus fuit adversum nos universae consurgere, numquam conferre vires suas libuit, neque aut imperium experiri aut libertatem tueri suam publice. Alioquin ita undique mari Pyrenaeoque vallata est, ut ingenio situs ne adiri quidem potuerit.

Sed ante a Romanis obsessa est quam se ipsa cognosceret, et sola omnium provinciarum vires suas postquam victa est intellexit.

In hac prope ducentos per annos dimicatum est a primis Scipionibus in primum Caesarem Augustum, non continuo nec cohaerenter, sed prout causae lacessierant, nec cum Hispanis initio, sed cum Poenis in Hispania; inde contagium serpens [*]()causaeque bellorum.

Prima per Pyrenaeum iugum signa Romana Publius et Gnaeus Scipiones intulerunt proeliisque ingentibus Annonem et Hasdrubalem fratres Annibalis ceciderunt; raptaque erat impetu Hispania, [*](clarissimarum Freinshemius: clarissima codd. ) [*](illae: ille BN: favillae lahnius: scintillae Woelfflinus. ) [*](serpens Mommsenus: ad series B: et series NL. )

Igitur quasi novam integramque provinciam ultor patris et patrui Scipio ille mox Africanus invasit, isque statim capta Carthagine et aliis urbibus, non contentus Poenos expulisse, stipendiariam nobis provinciam fecit, omnes citra ultraque Hiberum subiecit imperio, primusque Romanorum ducum victor ad Gades et Oceani ora pervenit. Plus est provinciam retinere quam facere.

Itaque per partes iam huc, iam illuc missi duces, qui ferocissimas et in id tempus liberas gentes ideoque inpatientes iugi multo labore nec incruentis certaminibus servire docuerunt.

Cato ille censorius Celtiberos, id est robur Hispaniae, aliquot proeliis fregit. Gracchus, pater ille Gracchorum, eosdem centum et quinquaginta urbium eversione multavit.

Metellus ille, qui ex Macedonia cognomen meruerat, et Celtibericus fieri meruit, cum et Contrebiam [*]()memorabili cepisset exemplo et Nertobrigae [*]()maiore gloria pepercisset.

Lucullus Turdulos atque Vaccaeos, de quibus ille Scipio posterior singulari certamine,

cum rex fuisset provocator, opima rettulerat. Decimus Brutus aliquanto latius Celticos Lusitanosque et [*](Contrebiam: cantabriam B: cum | trebiam L. ) [*](Nertobrigae: nectobricae B: nersobrigis L. )

Sed tota certaminum moles cum Lusitanis fuit et Numantinis. Nec inmerito. Quippe solis gentium Hispaniae duces contigerunt. Fuisset et cum omnibus Celtiberis, nisi dux illius motus initio belli vi [*]()oppressus esset, summi vir [*]()astus et audaciae, si processisset, Olyndicus, qui hastam argenteam quatiens quasi caelo missam vaticinanti similis omnium in se mentes converterat.

Sed cum pari temeritate sub nocte castra consulis adisset, iuxta tentorium ipsum pilo vigilis exceptus est.

Ceterum Lusitanos Viriatus erexit, vir calliditatis acerrimae. Qui ex venatore latro, ex latrone subito dux atque imperator et, si fortuna cessisset, Hispaniae Romulus, non contentus libertatem suorum defendere, per quattuordecim [*]()annos omnia citra ultraque Hiberum et Tagum igni ferroque populatus,

castra etiam praetorum et praesidia [*]()adgressus, Claudium Vnimanum paene ad internicionem exercitus cecidit [*]()et insignia trabeis et fascibus nostris quae ceperat in montibus [*](vi Iahnius: ut B. ) [*](summi vir astus et audaciae scripsi: summae uir audaciae B: summus uir astutus et audaciae NL. ) [*](quattuordecim: quattuor B: XIIII NL. ) [*](praesidia Halmius: praesidium codd. ) [*](cecidit et Freinshemius: cecidisset codd. )

suis tropaea fixit. [*]()Tandem et eum [*]()Fabius Maximus consul oppresserat; sed a successore Popilio violata victoria est. Quippe qui conficiendae rei cupidus, fractum ducem et extrema deditionis agitantem per fraudem et insidias et domesticos percussores adgressus, hanc hosti gloriam dedit, ut videretur aliter vinci non posse.