Epistulae

" Dixisti," inquit, " aliquod bonum esse arboris, aliquod herbae; potest ergo aliquod esse et infantis." Verum bonum nec in arboribus nec in mutis animalibus; hoc, quod in illis bonum est, precario bonum dicitur. " Quod est ? " inquis. Hoc, quod secundum cuiusque naturam est. Bonum quidem cadere in mutum animal nullo modo potest; felicioris meliorisque naturae est. Nisi ubi rationi locus est, bonum non est.

Quattuor hae naturae sunt, arboris, animalis, hominis, dei; haec duo, quae rationalia,

Hoc enim demum perfectum est, quod secundum universam naturam perfectum, universa autem natura rationalis est. Cetera possunt in suo genere esse perfecta.

In quo non potest beata vita esse, nec id potest, quo beata vita efficitur, beata autem vita bonis efficitur. In muto animali non est beata vita nec id, quo beata vita [*](nec vita later MSS.; om. BA.) efficitur, in muto animali bonum non est.

Mutum animal sensu conprendit praesentia. Praeteritorum reminiscitur, cum id incidit, quo sensus admoneretur; tamquam equus [*](equus later MSS.; quos BA.) reminiscitur viae, cum ad initium eius admotus [*](admotus Erasmus; ad motum BA.) est. In stabulo quidem nulla illi viae est quamvis saepe calcatae memoria. Tertium vero tempus, id est futurum, ad muta non pertinet.

Quomodo ergo potest eorum videri perfecta natura, quibus usus perfecti temporis non est ? Tempus enim tribus partibus constat, praeterito, praesente, venturo. Animalibus tantum quod gravissimum est intra cursum datum, praesens. Praeteriti rara memoria est nec umquam revocatur nisi praesentium occursu.

Non potest ergo perfectae naturae bonum

" Quid ergo ? " inquis, " muta animalia perturbate et indisposite moventur ? " Dicerem [*](dicerem later MSS.; dicere BA.) illa perturbate et indisposite moveri, si natura illorum ordinem caperet; nunc moventur secundum naturam suam. Perturbatum enim id est, quod esse aliquando et non perturbatum potest; sollicitum est, quod potest esse securum. Nulli vitium est, nisi cui virtus potest esse; mutis animalibus talis ex natura sua motus est.

Sed ne te diu teneam, erit aliquod [*](aliquod Harl.; aliquando BA.) bonum in muto animali, erit aliqua virtus, erit aliquid perfectum, sed nec bonum absolute nec virtus nec perfectum. Haec enim rationalibus solis contingunt, quibus datum est scire quare, quatenus, quemadmodum. Ita bonum in nullo est, nisi in quo ratio.

Quo nunc pertineat ista disputatio quaeris, et quid animo tuo profutura sit ? Dico: et exercet illum et acuit et utique aliquid acturum occupatione honesta tenet. Prodest autem etiam quo moratur ad prava properantes. [*](properantes Madvig; properante(i) MSS.) Sed et illud [*](et illud Harl.; illum BA.) dico: nullo modo prodesse possum magis, quam si tibi bonum

Quid, inquam, vires corporis alis et exerces ? Pecudibus istas maiores ferisque natura concessit. Quid excolis formam ? Cum omnia feceris, a mutis animalibus decore vinceris. Quid capillum [*](capillum later MSS.; eapullum BA.) ingenti diligentia comis ? Cum illum vel effuderis more Parthorum vel Germanorum modo vinxeris vel, ut Scythae solent, sparseris, in quolibet equo densior iactabitur iuba, horrebit in leonum cervice formonsior. Cum te ad velocitatem paraveris, par lepusculo non eris. vis tu relictis, in quibus vinci te necesse est, dum in aliena niteris, ad bonum reverti tuum ?

Quod est hoc ? Animus scilicet emendatus ac purus, aemulator dei, super humana se extollens, nihil extra se sui ponens. Rationale animal es. Quod ergo in te bonum est ? Perfecta ratio. An tu ad suum finem hanc evocas, in quantum potest plurimum crescere ? Tunc beatum esse te iudica, cum tibi ex ea [*](tibi ex ea later MSS.; tibi ex BA.) gaudium omne nascetur, cum visis, quae homines eripiunt, optant, custodiunt, nihil inveneris, non dico quod malis, sed quod velis.

Brevem tibi formulam dabo, qua te metiaris, qua perfectum esse iam sentias: tunc habebis tuum, cum intelleges infelicissimos esse felices. VALE.