Epistulae

Huic nunc quoque tu, quantum potes, te voluptatique, [*](subdue te voluptatique Bartsch and Hense; subvoluptariquae BA.) nisi quae necessariis seriisque [*](necessariis seriisque Hense; necessariisque BA.) cohaerebit; alienus iam hinc altius ab quid sublimiusque meditare. Aliquando naturae tibi arcana retegentur, discutietur ista caligo et lux undique clara percutiet.

Imaginare tecum, quantus ille sit fulgor tot sideribus inter se lumen miscentibus; nulla serenum umbra turbabit. Aequaliter splendebit omne caeli latus; dies et nox aeris infimi vices sunt. Tunc in tenebris vixisse te dices, cum totam lucem et totus aspexeris, quam nunc per angustissimas oculorum vias obscure intuens. Et tamen admirans illam iam procul; quid tibi videbitur divina lux, cum illam suo loco videris ?

Haec cogitatio nihil sordidum animo subsidere sinit, nihil humile, nihil crudele. Deos rerum omnium esse testes ait. Illis nos adprobari, illis in futurum parari iubet et aeternitatem proponere. Quam qui mente concepit, nullos horret exercitus, non ferretur tuba, nullis ad timorem minis agitur.

Quidni non timeat qui mori sperat ? Is quoque, [*](qui mori sperat ? is quoque Buecheler; qui mori speriat. Se quoque BA.) qui animum tamdiu iudicat manere, quamdiu retinetur corporis vinculo, solutum statim spargit, ut etiam post mortem utilis esse possit. Quamvis enim ipse ereptus sit oculis, tamen

1. Multa viri virtus animo multusque recursat
2. Gentis honos.

Quid ista circumspicis, quae tibi possunt fortasse evenire, sed possunt et non evenire ? Incendium dico, ruinam, alia, quae [*](incendium alia quae Pincianus; incidentium aliqua BA.) nobis incidunt, non insidiantur; illa potius vide, illa devita, quae [*](illa de vita quae later MSS.; illa videvita illa quae BA.) nos observant, quae captant. Rariores sunt [*](rariores sunt Gruter: pari essunt BA.) casus, etiam si graves, naufragium facere, vehiculo everti; ab homine homini cotidianum periculum. Adversus hoc te expedi, hoc intentis oculis intuere. Nullum est malum frequentius, nullum pertinacius, nullum blandius.

Ac [*](ac Buecheler; ab BA.) tempestas minatur antequam surgat, crepant aedificia antequam corruant, praenuntiat

Erras, si istorum tibi qui occurrunt vultibus credis; hominum effigies habent, animos ferarum, nisi quod illarum perniciosus [*](perniciosus von Ian; perniciosius BA.) est primus incursus; quos transiere, non quaerunt. Numquam enim illas ad nocendum nisi necessitas incitat; aut [*](incitat: aut Buecheler; inicit, hae aut BA.) fame aut timore coguntur ad pugnam; homini perdere hominem libet.

Tu tamen ita cogita, quod ex homine periculum sit, ut cogites, quod sit hominis officium. Alterum intuere, ne laedaris, alterum ne laedas. Commodis omnium laeteris, movearis incommodis et memineris, quae praestare debeas, quae cavere.

Sic vivendo quid consequaris ? Non te ne noceant, sed ne fallant. Quantum potes autem, in philosophiam recede: illa te sinu [*](te sinu Erasmus; te nisu BA.) suo proteget, in huius sacrario eris aut tutus aut tutior. Non arietant inter se nisi in eadem ambulantes via. [*](via Madvig; quia BA.) Ipsam autem philosophiam non debebis iactare; multis fuit periculi causa insolenter tractata et contumaciter.

Tibi vitia detrahat, non aliis exprobret. Non abhorreat a publicis moribus nec hoc agat, ut quicquid non facit, damnare videatur. Licet sapere sine pompa, sine invidia. VALE.

In Nomentanum meum fugi, quid putas ? Urbem ? Immo febrem et quidem subrepentem. Iam manum mihi iniecerat. Medicus initia esse dicebat motis venis et incertis et naturalem turbantibus modum. Protinus itaque parari vehiculum iussi; Paulina mea retinente exire perseveravi; illud mihi ore erat domini mei Gallionis, qui cum in Achaia febrem habere coepisset, protinus navem ascendit clamitans non corporis esse, sed loci morbum.

Hoc ego Paulinae meae dixi, quae mihi valitudinem meam commendat. Nam cum sciam [*](sciam later MSS.; scias BA.) spiritum illius in meo verti, incipio, ut illi consulam, mihi consulere. Et cum me fortiorem senectus ad multa reddiderit, hoc beneficium aetatis amitto, venit enim mihi in mentem, in hoc sene et adulescentem esse, cui parcitur. Itaque quoniam ego ab illa non impetro, ut me fortius amet, a me [*](a me was inserted by Gertz at this point; Muretus placed it after illa.) impetrat illa, ut me diligentius amem.

Indulgendum est enim honestis adfectibus; et interdum, etiam si premunt causae, spiritus in honorem suorum vel cum tormento revocandus et in ipso ore retinendus est, cum bono viro vivendum sit non quamdiu iuvat sed quamdiu See Acts xviii. 11 ff., and Duff, Three Dialogues of Seneca, p. xliii.

Hoc quoque imperet sibi animus, ubi utilitas suorum exigit, nec tantum, si vult mori, sed si coepit, intermittat et suis se [*](suis se later MSS.; suis BA.) commodet.

Ingentis animi est aliena causa ad vitam reverti, quod magni viri saepe fecerunt. Sed hoc quoque summae humanitatis existimo, senectutem suam, cuius maximus fructus est securior sui tutela et vitae usus animosior, attentius custodire, [*](attentius custodire (curare) later MSS.; attentius BA.) si scias alicui [*](alicui later MSS.; aliquid BA.) tuorum esse dulce, utile, optabile.

Habet praeterea in se non mediocre ista res gaudium et mercedem; quid enim iucundius quam uxori tam carum esse, ut [*](ut later MSS.; om. BA.) propter hoc tibi carior fias ? Potest itaque Paulina mea non tantum suum mihi timorem inputare, sed etiam meum.

Quaeris ergo, quomodo mihi consilium profectionis cesserit ? Ut primum gravitatem urbis excessi et illum odorem culinarum fumantium, quae motae quicquid pestiferi vaporis obferunt, [*](obferunt F. Gloeckner; obruent BA.) cum pulvere effundunt, protinus mutatam valitudinem sensi. Quantum deinde adiectum putas viribus, postquam vineas attigi ? In pascuum emissus cibum meum invasi. Repeti vi ergo iam me; non permansit marcor ille corporis dubii et male cogitantis. Incipio toto animo studere.