Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](Mela II 64. 60.) Octava regio determinatur Arimino, Pado, Appennino . in ora fluvius Crustumium[*](crustumum DF1. -timum R. -tunum Ea), Ariminum colonia cum amnibus Arimino et Aprusa[*](aprusa AF2v (S). pru R1. prusa rBrot.), fluvius[*](flu- uius D. -ius is (iis A) ll. -ius his dT. -ius hinc v. (an Rubico, is?)) Rubico, quondam finis Italiae. ab eo Sapis et Vtis[*](utis Cluver. uitis (-tes A) ll.v. cfr. Niss.It.II p. 250) et Anemo, Ravenna Sabinorum oppidum cum amne Bedese, ab Ancona CV, nec[*](ne DE) procul a mari

Vmbrorum Butrium[*](butrium v e Strab. Vp. 214. buut- A. brutium r). intus coloniae Bononia, Felsina vocitata tum[*](uo- citata tum ego. -tum AJ. -ta rv(D2)) cum princeps Etruriae esset, Brixillum, Mutina, Parma[*](parma Av. -rua r), Placentia.[*](Cato fr. 44 p. 50 Peter. —) oppida Caesena, Claterna, Fora[*](fora J. foro (-re A) ll.D1 -rū a3v) Clodi[*](clode A), livi, Popili[*](populi DFREva.B), Druentinorum[*](druentinorum Niss. It. II p. 268 n.10. tru- ll.v. (cfr. CILXIn. 1059)), Corneli[*](licinii cornelii F2), Licini[*](licini om.DF1REaHBrot. lac- cini L), Faventini, Fidentini , Otesini, Padinates, Regienses a Lepido, Solonates saltusque Galliani qui cognominantur Aquinates, Tannetani[*](tannetani AH. tanet- G. tannit- rv), Veleiates[*](ueleiates RBrot. uelegi- A. ueli- rv. cfr. § 47. VII 163) cognomine Vetti[*](ueti Fd. ueteri Brot. e coni. H. uecteri C. ueteti v) Regiates, Vrbanates[*](urbenates Ea. urbin- (um- bran- G) va.H). in hoc tractu interierunt Boi[*](bai DEa), quorum tribus CXII fuisse auctor est Cato, item Senones, qui ceperunt[*](ceperunt AadTS. -rant (coep- DF) r) Romam.

[*](cfr. Plin. II 229. — Sol. 2, 25. MCap. VI 640. Mela II 62. cfr. Isid. or. XIII 21, 26.)Padus, e gremio[*](gremio AF2R2ov. gem- r) Vesuli montis[*](motis DF1E. -tus ao) celsissimum in cacumen Alpium elati finibus Ligurum Bagiennorum[*](bagiennorum D2.. cfr. §47. uagi- AG. gabi- rv) visendo fonte profluens[*](profluens AF2(R?)v. fluens r) condensque se cuniculo et in Forovibiensium agro iterum exoriens, nullo amnium claritate inferior, graecis[*](a graecis ova.G) dictus Eridanus ac poena[*](poena Av. pae- F2. pe- o. paene (pene Ra) r) Phaethontis[*](phaethontis C.-tontis v. -tantis A. pheton- o. paethon- D. pethon- r) inlustratus, augetur ad canis ortus liquatis nivibus, agris quam navigiis [*](quam nauigiis (-gis AD) AF2av(S). -naugis R2. -nauiis DF1. -nauis R1. quamuis EodTH) torrentior, nihil[*](nihil AS. nil rv) tamen ex rapto sibi[*](sibi AF2E2o(R?) v. ibi r) vindicans[*](uendicans F2aTozva.G) atque, ubi linquit[*](linquit (-idR1) ARE2oS. liquit (-u& F) rv. (add. agros v, sed sc. raptum)), ubertate[*](ubertate R2S) largitor[*](largitor ADF1R1J. -itur R2aS(D). -ior ropv).[*]((280, 3) Sol. 2, 25 extr.)CCC p. a fonte addens

meatu duo de LXXXX nec amnes tantum Appenninos Alpinosque navigabiles capiens, sed lacus quoque inmensos in eum sese exonerantes, omni numero XXX flumina in mare Hadriaticum defert[*](defert AR2Sol.v. ref- rao), celeberrima ex iis Appennini latere Iactum[*](Iactum S. ia- v), Tanarum, Trebiam Placentinum, Tarum, Inciam[*](ciaam R. nic- va.H), Gabellum[*](capellum A), Scultennam[*](scultennam A2F2G. -enam A1v. -elnam r), Rhenum[*](rhenum AF2v. re- r), Alpium vero Sturam, Orgum[*](orgam Ra. morgum va.H), Durias duas, Sesitem[*](sesitem D. -te A. ses. Item r. sessi- v), Ticinum, Lambrum, Adduam[*](aduam DFE1), Ollium, Mincium.[*]((12) cfr. Mela II 62. —) nec alius amnium tam brevi spatio maioris incrementi est. urguetur quippe aquarum mole et in profundum agitur, gravis terrae, quamquam diductus[*](diductus (P)S. cfr. VI 120. ded- ll.v(J)) in flumina et fossas inter Ravennam Altinumque per CXX, tamen, qua largius[*](longius A) vomit, Septem Maria dictus facere. Augusta[*](angusta ava.H .) fossa Ravennam trahitur, ubi Padusa vocatur , quondam Messanicus appellatus. proximum inde ostium magnitudinem portus habet qui Vatreni[*](uatreni AF2v. -terni ao. -tereni (-terr- R) r) dicitur, qua[*](quae DF1. que Ra. quo va.S) Claudius Caesar e[*](e om.E1o) Britannia[*](britan- niam E1ao) triumphans praegrandi illa domo verius quam nave intravit Hadriam.[*]((19) Strabo V p. 214.) hoc ante Eridanum ostium dictum est, ab aliis Spineticum[*](spineticum F2v. spen- A. pin- r) ab urbe[*](urbi F1E1. urhi D. uri R1) Spina[*](hispina E1. spana ARE2. yspania a. spira va.B), quae fuit iuxta, praevalens, ut Delphicis[*](deluicis A. delfi- r) creditum est thesauris[*](thensauris DF1E1), condita a Diomede. auget ibi Padum Vatrenus amnis ex Forocorneliensi agro. proximum inde ostium Caprasiae, dein Sagis, dein Volane[*](uola- nae DFE), quod ante[*](quod ante olane om.DF1d1RE1a) Olane[*](olane B e Polyb.1116,10. 11. eol- AE2D. uol- d2. alane F2. -ne v) vocabatur, omnia ea[*](ea ll.v. exD2. ea e coni.S. an excidit exonerata?) fossa Flavia[*](fossa fluuia (flu- A) quam AE2. fossas fluminaque (flumina fossasque C) va.S), quam primi a
Sagi fecere[*](facere Aa) Tusci egesto[*](egesti AF2E2) amnis impetu per[*](pe DR) transversum[*](trauersum DF1REa) in Atrianorum[*](hadrianorum A) paludes quae Septem Maria appellantur, nobili portu oppidi[*](oppidi AF2E2v. om.r) Tuscorum Atriae[*](arriae A. assiae E2inras. adriae F2), a quo Atriaticum[*](triaticum AE2inras. adri- a) mare ante appellabatur[*](appellantur D(F1)R1. -atur a) quod nunc Hadriaticum[*](adriaticum F2R2aC. atri- F1R1). inde ostia plena[*](plena AE2p(R?)B. a pl- rv) Carbonaria, Fossiones[*](Fossiones D2. fo- v. cfr. Niss. It. I p. 206. II p. 215) ac[*](ac om.d(?)S, ante fossiones pos.v)Philistina[*](philistina (fi- 11) ll.S. -nae v), quod alii Tartarum vocant, omnia ex[*](ex om.DF1dE1a) Philistinae fossae abundatione nascentia[*](ex- nascentia DRE1a. ??? na- F. ena- z), accedentibus Atesi ex Tridentinis Alpibus et Togisono[*](togisoro F) ex Patavinorum agris. pars eorum et proximum portum facit Brundulum[*](bru- dulum DF1E1), sicut Aedronem[*](edronem Radva.D) Meduaci duo ac fossa Clodia. his se[*](nis se R. isse A) Padus miscet ac per haec effundit[*](effunditur va.D2), plerisque, ut in Aegypto Nilus[*](nihilus A) quod vocant Delta, triquetram figuram inter Alpes atque oram maris facere proditus , stadiorum[*](stadiū Fa)II[*](IIv. V??? ll. D1) circuitu.[*](Metrodor. fr. 8 Müller.) pudet a Graecis Italiae rationem mutuari, Metrodorus tamen Scepsius[*](scepsius AF2E2Bas. -ptius raov) dicit, quoniam circa fontem arbor multa sit picea[*](pice A), quales Gallice[*](gallie o. -ici a) vocentur padi, hoc[*](ob hoc o) nomen accepisse, Ligurum quidem lingua amnem ipsum Bodincum[*](bodincum ve Polyb. I 16,12. -icum AVen. -ingum r) vocari, quod significet fundo carentem. cui argumento adest oppidum iuxta Industria[*](industrial AFED1) vetusto nomine Bodincomagum[*](bodincomagum Av. bodingo- r), ubi praecipua altitudo incipit.

Transpadana appellatur ab eo regio undecima , tota in mediterraneo, cui marina[*](marina ego. -ia ll.v) cuncta fructuoso alveo inportat[*](inportat a3v a. Brot.). oppida Vibi Forum, Segusio, coloniae ab

Alpium radicibus Augusta Taurinorum — inde navigabili Pado — antiqua Ligurum stirpe, dein Salassorum[*](salaforum DR. -aforum F. -anorum Ea) Augusta Praetoria iuxta geminas Alpium fores[*](foras F1a. fauces va.H), Graias atque Poeninas — his[*](hi E. hys a) Poenos[*](toenos a. floe- E1 ioe- DR. -nas F), Grais Herculem transisse memorant —, oppidum Eporedia[*](oporedia F1dRa. ypo- o) Sibyllinis a[*](all.H. libris a ov(S)) populo Romano conditum[*](condi iussum ov a. H(S). prob. Rück 3 p. 240) iussis. eporedias[*](eporedias (-icas v)E2H. sepore- A. sepure- (-use- R) r) Galli bonos equorum domitores vocant. [*](Cato fr. 40 p. 49 Peter. —) Vercellae[*](uercelle A. uergellae R1. -gillae DF1E1a) Libiciorum[*](lybiciorum a. libyco- B. libico- H) ex Salluis[*](salluis E2D1. -uuiis H. saluis Av(D2). -lyis B. aluis R. all-r) ortae, Novaria ex Vertamocoris [*](uerta- mocoris AD2. -macoris r Ven. (D1). -acomacoris R(?)v(C)), Vocontiorum hodieque pago[*](paga AE2), non, ut Cato existimat, Ligurum, ex quibus Laevi[*](Leui va.Brot.) et Marici condidere Ticinum non procul a Pado, sicut Boi Transalpibus[*](trans Alpes va.Brot.) profecti[*](prouecti Dal.) Laudem Pompeiam, Insubres Mediolanum. Oromobiorum[*](oromobiorum A. -ouiorum E2p. orumbi- uiorum R. orumboui-(mor- Ea) rD. orboui- d. orobi- v) stirpis esse Comum atque Bergomum[*](atque bergomum AF2E2v. om.r) et Licini Forum aliquotque[*](aliquotque F2D2. -otAR2S. -od r. et aliquot v) circa populos auctor est Cato, sed originem gentis ignorare se fatetur, quam docet Cornelius Alexander ortam a[*](a R(?)a3v. om.rD2) graecia[*](greciam A) interpretatione etiam nomiuis vitam in montibus degentium[*](degentium AS. -ibus rv).[*](extr.: Nepos fr. 53 Halm.) in hoc situ interiit oppidum Oromobiorum[*](oromobiorum ego. cfr. v.11. orub-p. orobouiorum R. orumb- rD. boui-a. orobi- v) parra[*](para F1. barra va.S. cfr. M Pt p. 339b), unde Bergomates Cato dixit ortos, etiamnum[*](an etiamtum?) prodente[*](prodente se AF2v. prudentes r) se altius quam fortunatius situm[*](situ F. -tos va. H). interiere et Caturiges[*](caturiges B. -gens Rd. careges A. eaturi (eacri F2inras.) gens rv), Insubrum exsules, et Spina[*](spira F2va.B) supra dicta, item[*](120)
Melpum opulentia praecipuum, quod ab Insubribus et Bois et[*](est (esse a3G) eo va. S) Senonibus deletum eo die, quo Camillus Veios ceperit[*](cepit ut va. G), Nepos Cornelius tradidit.

[*]((7) Mela II 61. —) Sequitur decima regio Italiae, Hadriatico mari adposita, cuius Venetia, fluvius Silis ex montibus Tarvisanis[*](taurisanus a.-nis va.H), oppidum Altinum, flumen Liquentia ex montibus Opiterginis et portus eodem nomine, colonia Concordia, flumina et portus Reatinum[*](reatinum A2in ras.F2R2J. romat- rv), Tiliaventum Maius Minusque, Anaxum[*](Anas- sum va.Brot.), quo[*](quod DE2a) Varamus[*](uarianus EzBrot. -nius a) defluit, Alsa, Natiso[*](natis A) cum Turro[*](turno A. tarro Ea), praefluentes[*](praefluentae DR. -t??? F1. -te E1a. profl- va.G) Aquileiam coloniam XV[*](XII Rva. H) p. a[*](aAv. om.r) mari sitam. [*](Mela II 61. 57. — (17) cfr. Mela II 63. — Nepos fr. 54 Halm.)Carnorum haec regio iunctaque Iapudum[*](iapidum (-pyd- H) ava. D (item infra)), amnis Timavus[*](timauos AS. -aius DF1Ea), castellum nobile vino Pucinum[*](pu- cinum F2R2e corr.v. punicum AE2. puinic- DF1d. puuinic- a1. puicinic- a2. pinic- E1. cfr. XIV 60. XVII 31), Tergestinus sinus, colonia Tergeste, XXXIII[*](XXXIII ll.v(Brot.). XXIII B e Strab. V p. 215 extr.) ab Aquileia. ultra quam sex milia p. Formio amnis, ab Ravenna CLXXXVIIII[*](CLXXVIIII A2), anticus auctae Italiae terminus, nunc vero Histriae. quam cognominatam a[*](aom.A) flumine Histro, in Hadriam[*](hadrio A) effluente e[*](ae D. a E) Danuvio[*](danubio AF2Eava.S (semper)) amne eodemque[*](eadem qui (que F1) DF1Ea) Histro exadversum[*](exaduerso a3v. ad- uersum EH) Padi fauces, contrario eorum percussu[*](percussū DRE. -sso a) mari interiecto dulcescente, plerique dixere falso, et Nepos etiam Padi accola; nullus enim ex Danuvio amnis in mare[*](in mare — 21 flu- mine om.R1) Hadriaticum effunditur. deceptos credo, quoniam Argo navis flumine in mare Hadriaticum descendit[*](discendit AF) non procul Tergeste, nec iam constat quo flumine. umeris travectam Alpis[*](alpices DREa. ap- F) diligentiores tradunt, subisse autem Histro,

dein Savo[*](sauo dfH. sabo ll. sao v. cfr., § 147) dein Nauporto, cui nomen ex ea causa est inter Emonam[*](emonam AFaD2. aem- r B. hem- v. cfr. Momms. CIL III p. 488) Alpisque[*](alpisque F1a1S. -pesque rv) exorienti.

[*]((11) Mela II 57.—) Histria ut paeninsula excurrit. latitudinem eius XL, circuitum[*](circuitum AS(uero add. v). -to R. -tu r)CXXV[*](CXXII va.H) prodidere quidam, item adhaerentis Liburniae[*](et—liburniae Av. om.r) et Flanatici[*](planatici A) sinus, alii CCXXV[*](CCCXXV alii A1. om. va. S), alii Liburniae CLXXX. nonnulli in Flanaticum[*](fanaticum DFEa) sinum Iapudiam promovere a tergo Histriae CXXX, dein Liburniam CL fecere. Tuditanus, qui domuit Histros, in statua sua ibi inscripsit: AB AQVILEIA AD TITIVM[*](ticium a. titum S e Ptol. II 16,2. tityum J. cfr. § 139. 140 extr. Florus II 5,1) FLVMEN STADIA[*](stadio A) MM[*](MM (M Pt p. 306a) D2. M ll.H. CC v). oppida Histriae civium Romanorum Agida[*](agyda F. aegida Verc.cfr. Niss.It.II p. 240), Parentium, colonia Pola, quae nunc Pietas Iulia[*](iulia om. DF1R1E1a), quondam a Colchis[*](colchis F2v. colhis A. colcis r) condita; abest a Tergeste CV[*](CVD. cū (cum Ea) ll. CM p. v). mox oppidum Nesactium[*](ne- sanctium DF1RE. -inū a) et— nunc finis[*](finis Aa3v.-nis in r) Italiae — fluvius Arsia[*](arsia v. mirsie a. myrsiae ADF. -ie RE). ad[*](ad Aa. a DF.om.REv) Polam ab Ancona traiectus CXX[*](CXXAv(S). CXXXr H) p. est.

[*]((17) Mela II 60.—Cato fr. 42 p. 49 Peter. cfr. Plin. VI 5.)In mediterraneo regionis decimae[*]([deci]mae — 16 ceno om.R1) coloniae Cremona, Brixia Cenomanorum[*](cenomanorum R2v. cero- Ea. caero- D. ro- F. co- A) agro, Venetorum[*](uenatorum DFEa) autem Ateste et oppida Acelum[*](acaelum DE. acc- F), Patavium, Opitergium[*](opiterigum a. -rgum R. -rium A), Belunum[*](belunum G. -nium v. uelunum ll. D. cfr. CILV p. 192.1068), Vicetia[*](uicentia Ava. B). Mantua Tuscorum trans Padum sola reliqua. Venetos Troiana stirpe ortos auctor est Cato, Cenomanos[*](cenomannos DFREava.H) iuxta

Massiliam habitasse in Volcis[*](uolscis AEava. G). Feltrini[*](feltrini Ven.(D2). fertini ll.v(G). cfr. Niss. It. II p. 223 n. 6) et Tridentini et Beruenses[*](beruenses (berbe- F2) ll.v(S). berune- H.berne-Verc.) Raetica oppida, Raetorum et Euganeorum Verona, Iulienses[*](ueronam rilienses A) Carnorum. dein, quos[*](quo AR) scrupulosius[*](scrupulosius AS. -ose a3dv. scropulos r) dicere non attineat, Alutrenses, Asseriates, Flamonienses[*](flamminienses larnienses A2in ras.) Vanienses et alii[*](et alii B. tali p. tuli (iuli A2in ras.F2) ll. tulli v) cognomine Carici[*](carici D2Herm. XXI p. 545. curici A2. ???urici A1. culici rv), Foroiulienses cognomine Transpadani, Foretani, Nedinates[*](neni- dates (ueni- C) va. H taruisani A2D. tarus- A1. tauris- rv. cfr. § 126), Quarqueni, Tarvisani, Togienses[*](togienses AB. cog- rv), Varvari[*](uaruani ava.H. -rbari dH). in hoc situ interiere per oram Irmene[*](irmene AJ. iramine rv), Pellaon, Palsicium[*](palsicium AEsG(J). pas- v. pal- sacium Da. -atium r H), ex Venetis Atina et Caelina, Carnis[*](carnis a3Bas. -nes ll. -nos v) Segesta[*](segeste DRava.D) et Ocra, Tauriscis Noreia. et ab Aquileia ad XII lapidem deletum oppidum etiam invito senatu a M. Claudio Marcello L. Piso auctor est.

In hac regione et undecuma[*](undecuma (-cima R2) FRaBrot. -ecum D. XI. rv(H). X. C. XI S) lacus incluti sunt amnesque eorum partus aut[*](aut Av. om.r) alumni, si modo[*](simili modo AES) acceptos reddunt, ut Adduam[*](adduam v. aduam Aa3. adiam r) Larius, Ticinum Verbannus, Mincium Benacus, Ollium Sebinnus[*](uerbanus det sebinus F2dva. S), Lambrum[*](labrum AEs) Eupilis, omnes incolas Padi.

[*](Caelius fr. 13 p. 101 Peter. Timagenes fr. 10 Müller. Nepos fr. 52 Halm. Livius fr. 57 Hertz.)Alpis in longitudinem X???[*](X??? S. X??? ll.v) p. patere a Supero[*](super oram AEs) mari ad Inferum Caelius tradit, Timagenes[*](timagenes v. im- FR. timagines (im- D) r)XXV[*](XXIIva.D) p. deductis[*](deductis AEsv. ducti sunt r), in latitudinem autem Cornelius Nepos C???, T. Livius III stadiorum, uterque diversis in locis. namque et centum

milia excedunt aliquando, ubi Germaniam ab Italia summovent , nec LXX inplent[*](explent FdRava.S) reliqua sui parte graciles, veluti naturae providentia. latitudo Italiae subter radices earum a Varo per Vada Sabatia[*](sauitia DF1Ra), Taurinos, Comum, Brixiam, Veronam, Vicetiam, Opitergium, Aquileiam, Tergeste, Polam, arsiam DCCXLV[*](DCCXLV AEsF2H. -XIII DRa. -X???F1. -XLII v. DCCII L) p[*](p. om.AEsD). colligit[*](egit DF1Ra).

[*]((10) cfr. Sol. 21, 2. — Cato fr. 41 p. 49 Peter. —) Incolae Alpium multi populi, sed inlustres a[*](at F1. ab DRa) Pola ad Tergestis regionem[*](tergesti regiones DFRa1 fecusses DFTR2D. fec- dav. fecues AES. fecses R1) Fecusses, Subocrini, Catali[*](catali AEsH. at- rv. catili G), Menoncaleni[*](menoncaleni AEsD. menoc- Fdv(S). -len Da. -o.celenii R. monocaleni H) iuxtaque Carnos quondam Taurisci[*](taurusci R(?)Dal.) appellati[*](appellati —10 norici AEsF2v. om.r), nunc Norici. his contermini Raeti et Vindelici, omnes in multas[*](quorum R1) civitates divisi[*](diuise ADa). Raetos[*](rhetos F2in ras. retos R2. r&s R1. re Da) Tuscorum prolemarbitrantur a Gallis pulsos duce Raeto. verso[*](uerso AESv. -sus r) deinde in[*](deinde in vet. Dal. -nde ll.v) Italiam pectore Alpium Latini iuris[*](turis EsDFa) Euganeae[*](euganeae v.-nea AEs. eucaneae F. -naeae D. -nec Ra) gentes, quarum[*](quorum AEs) oppida XXXIIII enumerat Cato.[*](Cato fr. 37 p. 49 Peter.) ex iis[*](iis Rv. is F1a. his rD) Trumplini[*](trumpleni AEsp. triumpilini va.D2. cfr. § 136), venalis cum agris suis populus, dein Camunni[*](camuni R(?) G cum B e Strab.) conpluresque similes finitimis adtributi municipis. Lepontios et Salassos[*](salassos EsL. -asos rv) Tauriscae[*](tauriscae AEsv. teutrisque r) gentis idem Cato arhitratur; ceteri fere Lepontios relictos ex comitatu Herculis interpretatione[*](interpretationi AEsRS) Graeci[*](graece R. -cie F1) nominis credunt, praeustis in transitu[*](intransinu D. -inū R. intra??? F1. intra sinū (-nus v) ava. H) Alpium nive membris. eiusdem exercitus et Graios fuisse Graiarum Alpium incolas praestantesque [*](que om.AEs) genere Euganeos[*](euganeus AEs), inde tracto nomine. caput

eorum Stoenos[*](stoenos AESBrot.isteonos r. stonos B e Strab. IV p. 204. stheonos v). Raetorum[*](ratorum AES.. ret- F. reth- r) Vennonenses[*](uennoneces Dad. -etes F1RG. cfr. §137. -ones B) Sarunetesque[*](saruni???esque F1. sarunt etesque DRad. suanet- coni.H) ortus Rheni amnis accolunt, Lepontiorum qui Vberi[*](uiberi va.S) vocantur fontem Rhodani eodem Alpium tractu. sunt praeterea Latio donati incolae, ut Octodurenses et finitimi[*](finium DF1Ra) Ceutrones[*](ceutrones B e Strab. (J2).-tones AESF1.-tohes Da. cuto- nes R. teut-F2. centrones v(H). cfr. XI 240. XXXIV 3), Cottianae civitates et Turi[*](et Turi D2It. p. 36.37. etturi (ettar R) ll.J.2 eturi v(J1).. etS. caturiges et B) Liguribus[*](guribus R. caturigibus f) orti, Bagienni[*](uagienni ll. G. cfr. §47) ligures et qui[*](ut qui AEs) Montani vocantur Capillatorumque plura genera ad confinium Ligustici maris.

Non alienum videtur hoc loco subicere inscriptionem e tropaeo Alpium, quae talis est:

IMP · CAESARI DIVI[*](diuo DFRa) FILIO AVG · PONT[*](ponti. AEs. -tifex DFa). · MAX · IMP XIII · TR[*](ter. DFRa) · POT · XVII[*](XVII om.va.Brot.) · S · P · Q · R · QVOD EIVS DVCTV AVSPICIISQVE GENTES ALPINAE OMNES QVAE A MARI SVPERO AD INFERVM PERTINEBANT SVB IMPERIVM P · R · SVNT REDACTAE[*](redacti AEs) · GENTES ALPINAE DEVICTAE TRVMPILINI [*](triumpilini AEsv. -phi- a. -fi- r. cfr. p. 286,14) · · CAMVNNI[*](caumunni R1. camuni AEsG. cfr. §134) · VENOSTES · VENNONETES[*](uenostes AEsH. uenno- r. -otes v. del. G uennonenses S coll.§135) · ISARCI[*](isarci dG. his- v. isarchi ll.D1) · BREVNI · GENAVNES[*](genaunes Hcoll.Hor.carm. IV 14,10. Strab. IV p. 206. caen- AEs 2F2. -auces ES 1. om.r. naunes v) · FOCVNATES · VINDELICORVM GENTES QVATTVOR · COSVANETES[*](cosuanetes D. cons- dv. cus- R. cosuanetis AEs. -nates (cons- F) r irucinates (-tis A) AEs. uiru- va.H) · RVCINATES · LICATES · CATENATES[*](cattena;es Fava.G) · AMBISONTES[*](abisontes va. H) · RVGVSCI[*](rigusci Fa) · SVANETES · CALVCONES [*](calucones AEsG. allu- r. collu- v) · BRIXENETES[*](brixenetis AEs. -xentes rva.D2) · LEPONTI · VBERI · NANTVATES · SEDVNI · VARAGRI[*](uaragri AEsF2v(S). uer- G. uaua- gri r) · SALASSI · ACITAVONES[*](agitabones DFRa) · MEDVLLI ·

VCENNI[*](ucermi R. -eni F2dG) · CATVRIGES[*](carituriges DFR. -usiges a) · BRIGIANI · SOGIONTI[*](so- gionti AEsG. songi- F2. sonti- DF1dv. sonthi- a. sconti- R) · BRODIONTI[*](brodionti ll.H. -iunti v. bodionti B1coll.§37. ebroduntii B2) · NEMALONI · EDENATES[*](edemnates (eed- a) DFRava.G. adanates CIL Vn. 7231) · VESVBIANI[*](Vesubiani Niss. It. II p. 149 n. 3. cfr. CIL l.l. esu- ll.v) · VEAMINI · GALLITAE[*](gallitae AEsG. -icae v. -itre (-ri R) r) · TRIVLLATI[*](triulacti DRa. -atti va.D. tiulacti Fd) · ECDINI[*](ectini dva. S) · VERGVNNI · EGVI · TVRI[*](Egui. Turi Momms. CIL Vp. 906. eguituri ll.v) · NEMATVRI[*](nementuri C). ORATELLI · NERUSI · VELAVNI[*](uelauri DFa) · SVETRI.

[*]((12) cfr. Plin. XXXIII 78. —) Non sunt adiectae Cottianae civitates XV[*](XII va.D), quae non fuerant[*](fuerunt R (?)G) hostiles, item adtributae municipiis lege Pompeia.

Haec est Italia[*](italiae DF1Ra. -ia e??? F2) diis sacra, hae gentes eius, haec oppida populorum. super haec Italia, quae L. Aemilio Paulo[*](Paulo del. U 58) C. Atilio Regulo cos[*](regulo cus. AEs. Co???s. regulo r. cōs. regi lacus F2). nuntiato Gallico tumultu sola sine externis ullis auxiliis atque etiam tune sine Transpadanis [*](dist. CFW Müller p. 13) equitum LXXX[*](???XXX F1. XXX DRa), peditum DCC armavit, metallorum omnium fertilitate nullis cedit terris; sed interdictum id vetere consulto patrum Italiae parci iubentium.