Naturalis Historia

[*](Diosc. I 159. 160.)[*](Pl. iun. 38, 24. 52, 6. Marc. 16, 76. Pl. iun. 49, 9. Marc. 30, 65. Gargil. 186, 3–5. 187, 21. 188, 18.) Proxime[*](proxime V.cfr. § 158. XXV 94. XXVIII 107. -mae rv.) varietates generum medicinarumque[*](medicinarumque Vd. -rum quae S. -rumque quae v. macerarumque E.) mala[*](malas V.) habent. ex his verna acerba[*](acerua V.) et[*](et VdTS. om.Ev(D). (num propter § 104?).) stomacho inutilia sunt, alvum, vesicam[*](uesicam dEv. -cissam V1. -cassam (supra script uesicas sanat) V2.) circumagunt, nervos laedunt. cocta

meliora.—Cotonea cocta suaviora, cruda tamen, dumtaxat matura, prosunt sanguinem excreantibus et[*](et ll.D. ac v.) dysintericis , cholericis, coeliacis. non idem possunt[*](prosunt fH.) decocta, quoniam amittunt constringentem illam vim suci, * et tamen decocuntur in aqua caelesti ad eadem, quae supra scripta sunt.[*](Pl. iun. 38, 9. 44, 8–10. 15, 2–4. Marc. 6, 12. Pl. iun. 46, 18.) *inponuntur et pectori[*](pectoris E.) in febris ardoribus[*](inponuntur—ardoribus hue transposui coll. Diosc.; post suci (v. 4) habent ll. v.) *, ad stomachi autem dolores cruda decoctave cerati modo inponuntur [*](dist. H.). lanugo eorum carbunculos sanat. cocta in vino et inlita cum cera alopeciis capillum reddunt. quae[*](qua V.) ex iis[*](iis ego. his ll. v.) cruda in melle conduntur[*](condiuntur v.a.J.), alvum movent; mellis autem suavitati multum[*](multum ll. v. an grauitatis (vel austeritatis) multum? cfr. Diosc.) adiciunt stomachoque utilius id faciunt. quae vero in melle cocta conduntur[*](condiuntur d(?) v.a.J.), quidam ad stomachi vitia trita[*](stomacium atrita V.) cum rosae foliis decoctis dant pro cibo[*](pro suco cibus E.). sucus crudorum lienibus, orthopnoicis[*](in orthopnoicis E.), hydropicis prodest, item mammis, condylomatis, varicibus; flos et viridis et siccus inflammationibus oculorum, excreationibus sanguinis, mensibus mulierum.[*](cfr. Gargil. 187, 10.) fit et[*](et om.VdS.) sucus ex illis[*](ex illis S. ex iliis V. exilis d. ex his (iis v) EC.) mitis[*](mitis- ll. v. an malis?) cum vino dulci tusis[*](tussis V. tusus dVen.), utilis coeliacis et iocineri. decocto quoque eorum foventur, si procidant, vulvae et interanea. fit et oleum ex[*](lac. Ego indicavi e Diosc. sic fere explendam: aliquid adstringi opus sit, usus magni. eliguntur parua et rotunda odorataque et quae (cfr. XXI 38).)iis[*](iis v. his ll. C.), quod melinum vocavimus, quotiens .... non fuerint[*](13,11) in umidis nata. ideo utilissima quae ex Sicilia veniunt, minus utilia struthia, quamvis cognata. radix eorum circumscripta terra manu sinistra[*](manu terra sinistra E. manu sinistra terra d.) capitur ita, ut qui id[*](qui id H cum Dal. quid VfE. qui d(?) v.) faciet[*](facit v.a.H.) dicat, quare[*](quare VdTS. quae Ev.) capiat et cuius causa. sic[*](sic Ev. siccat V. -ata dT.) adalligata strumis medetur.

[*](Diosc. I 161. 162. 163. Diphilus ap. Athenaeum III 20 p. 80f. Pl. iun. 47, 21.) Melimela et reliqua dulcia[*](dulcis V.) stomachum et ventrem solvunt, siticulosa[*](sticulosa V.), aestuosa, sed nervos non laedunt.— Orbiculata sistunt alvum et vomitiones, urinas cient.— Silvestria mala similia sunt vernis acerbis alvumque sistunti sane in[*](acerbis—sane in Ev. om. r.) hunc[*](hac V.) usum inmatura opus sunt.

[*](Diosc. I 166.—Isidor. XVII 7, 8. Th. H. IV 4, 2. Athen. III 28 p. 84d. (cfr. Plin. XII 15). Gargil. 191, 25. 190, 2. Verg. Georg. II 126.) Citrea contra venenum in vino bibuntur vel ipsa vel semen. faciunt oris suavitatem decocto eorum[*](earum Vd.) colluti[*](colluti dTEH. -to v. collū V.) aut suco expresso[*](expraessu V.). horum semen edendum praecipiunt in malacia[*](praecipium in malicia V.) praegnatibus, ipsa vero contra[*](contrita Vd.) infirmitatem stomachi , sed[*](sed VdBas. et Ev.) non nisi ex aceto facile[*](facile EG. -llime rv (D).) manduntur[*](mandantur E.).

[*](Diosc. I 151. Gargil. 180, 1. 2. 3.) Punici mali novem genera nunc iterari[*](iterati E. -are v.a.S.) supervacuum [*](superuacuum v. -cuum cum ll.). ex iis[*](iis v. his ll.C.) dulcia, quae apyrena[*](apyrena S. -rina dEv. apirina V.cfr. XIII 112.) alio nomine appellavimus[*](appellamus Vf.),[*](13,112) stomacho inutilia habentur; inflationes pariunt, dentes[*](dentes om.V.) gingivasque laedunt. quae vero ab his sapore[*](13,113) proxima vinosa diximus, parvum nucleum habentia, utiliora paulo intelleguntur; alvum sistunt et stomachum, dumtaxat pauca[*](dist.ego.), ultraque[*](ultraque ego. cfr. § 20. citr- ll.v.) satietatem et[*](et VdS. sed Ev.) haec minime danda, quamquam omnino nulla in febri, nec carne acinorunm utili[*](utile VVen.) nec suco. caventur aeque vomitionibus ac bilem reicientibus[*](ac bilem reicientibus om.E.). [*]((cfr. Plin. XIII 113). Gargil. 180, 7. Cels. II 33. VI 9. Diosc. I 153 (coll. 152). Gargil. 183, 15. 180, 16–18.) uvam in his ac ne mustum quidem, sed protinus vinum

aperuit[*](an utraque? cfr. XVIII 247. XXII 75. XXXIV 78. 83. XXXV 94. XXXVI 117. II 22.) natura. utrumque asperiore cortice; hic acerbis[*](acerbis S. ex ac- B. aceruis VE. -ruos d. -rbus v.) in magno usu[*](magno usu Ev. -gnis V. -gis d.). vulgus coria maxume perfici[*](perfici ego. -cit ll. S. -cere v.) illo[*](illo ll. v. an eo (mendo nato e dittogr. perficicieo)?) novit[*](nouit del.V2S.) ; ob id[*](ob id V2Ev. obiri r.) malicorium appellant medici. urinam cieri eodem monstrant mixtaque galla in aceto decoctum[*](decocto Ev.a.H.) mobiles dentes stabilire. expetitur gravidarum malaciae, quoniam gustatu moveat infantem. dividitur[*](diuiditur Ev. uidetur r.) malum caelestique aqua madescit ternis fere diebus; haec bibitur frigida coeliacis et sanguinem excreantibus.

[*](Gargil. 182, 1–10. Diosc. I 151 extr. eup. II 156. (Scribon. 186).) Ex acerbo[*](aceruo V.) fit medicamentum quod stomatice vocatur , utilissimum oris vitiis, narium, aurium, oculorum caligini, pterygiis, genitalibus et iis[*](iis v. his ll.C.), quas nomas vocant et quae in ulceribus excrescunt[*](an excrescant?), contra leporem marinum[*](dist. ego. contra—marinum del. voluit H.) hoc modo: acinis detracto cortice tunsis sucoque decocto[*](decocta V.) ad[*](ternas Vf.) tertias cum[*](cum EG(D). de cum V. dein cum dTB(S).) croci[*](croco VT.) et aluminis scissi, murrae, mellis Attici selibris[*](sex libris dT.).[*](extr.: Cato 126. Pl. iun. 50, 6. (Marc. 28, 24). 55, 8–10. 50, 8–10. Gargil. 180, 18–21. Marc. 27, 116.) alii et hoc modo faciunt: punica acida. multa[*](acida multa om.E(U 502),acida mixta coni. S. (an acida mala?).) tunduntur, sucus in cacabo novo coquitur mellis crassitudine[*](crassitudo Vd.) ad virilitatis et sedis vitia et omnia, quae lycio curantur, aures purulentas, epiphoras incipientes, rubras[*](dist. S eV.) maculas in manibus. rami punicorum serpentes fugant. cortices[*](cortices Müller emend. IV 19. -ce ll. v.) punici ex vino cocti[*](decocti Ev.a.S. -to [et inposito] coni. Dal.) et inpositi perniones sanant[*](sanant Müller l. l. -tur ll.v.)[*](tribus ll.v.). contusum malum ex III heminis vini decoctum[*](decoctus V.) ad heminam tormina et taenias[*](tineas Ev.a.H.) pellit. punicum in olla

nova, coperculo[*](operculo EPl. iun. v.a.H.) inlito[*](inlito ll.TfGargil. H. indi- v. addi- Pl. iun.), in furno exustuml et contritum potumque in vino sistit alvum, discutit tormina.

[*](Diosc. I 152. eupor. I 35. Gargil. 181, 5–10. 10–12.) Primus pomi huius partus florere incipientis cytinus vocatur a[*](a VdTfv(S). om.EG.) Graecis, mirae observationis multorum experimento . si quis unum ex his, solutus vinculo omni cinctus et calciatus[*](vinculo—calciatus om.E.) atque etiam anuli, decerpserit II digitis, pollice[*](duobus ll. v.) et quarto, sinistrae manus atque ita[*](etiam Vdv. ita E.) lustratis levi tactu[*](tractu d.) oculis in os additum devoraverit, ne dente contingat[*](continguat V.), adfirmatur nullam oculorum inbecillitatem passurus eodem[*](eodem VTfS. eo (d?)Ev.) anno. iidem[*](item d.) cytini siccati tritique[*](iritique V.) carnes excrescentes. cohibent, gingivis et dentibus medentur, vel si mobiles sint, decocto suco. ipsa corpuscula trita ulceribus, quae serpunt putrescuntve, inlinuntur, item oculorum inflammationi intestinorumque et fere ad omnia quae cortices malorum . adversantur scorpionibus.

[*](Diosc. I 154. Gargil. 181, 13–15. (cfr. 183, 19–24). 181, 15–20. Isidor. XVII 7, 6.) Non est satis mirari curam diligentiamque priscorum , qui omnia scrutati nihil intemptatum reliquerunt[*](reliquere dv.a.S.). in hoc ipso cytino flosculi sunt, antequam scilicet malum ipsum prodeat, erumpentes, quos[*](quod d.) balaustium[*](balaustium dv. -autium E. -atium V.) vocari diximus . hos quoque ergo experti invenere scorpionibus[*](13,113) adversari. sistunt potu menses feminarum, sanant ulcera oris[*](oris ulcera Ev.a.S.), tonsillas[*](et tonsillas EH.), uvam, sanguinis excreationes, ventris et stomachi solutiones[*](excreationis et solutionis VD.), genitalia, ulcera quacumque in parte manantia.[*](Diosc. I 151. (cfr. Scribon. 112. 85). I 153. (cfr. Marc. 28, 10).) siccavere etiam, ut sic[*](ut fic dEv. ut fif V1. tuffif V2.) quoque experirentur, inveneruntque tusorum farina dysintericos a morte revocari

. alum sistunt[*](sistunt ll. sisti v. dist. ego. (an sistendo?).). quin et[*](quin et dEv. quin ei V1. pinei V2.) nucleos ipsos[*](ipsos v. et ipsos ll.) acinorum experiri non piguit. tosti tusique stomachum[*](in stomachum E.) iuvant cibo aut potionibus[*](potionibus VdTfS. -oni E (?)G. -one v.). per se[*](per se ll. D cum U 503, qui dist. inspersi v.) bibuntur ex aqua caelesti ad sistendam[*](sistendam Verc. -dum ll. v.(C). cfr. § 116. XXVII 27. CFW Müller p. 20.) alvum. radix decocta sucum remittit[*](remittit ll. G. cfr. XXXI 124. XXXVI 140. 157. IX 134. em- v (H).), qui taenias[*](tineas v.a.H (ut semper).) necat[*](nec ad V.) victoriati pondere. eadem discocta in aqua quas lycium praestat utilitates[*](utilitatis VD.).

Est et silvestre punicum a similitudine appellatum. eius radices rubro cortice denari pondere ex vino potae somnos faciunt. semine poto aqua[*](poto aqua (-am v) quae EG. pota quaque r.), quae subierit[*](subterit V.) cutem[*](cute d.), siccatur[*](siccat v.a.G.). mali punici corticis[*](cortices V.) fumo culices fugantur.

[*](Diosc. I 167. cfr. Plin. XXII 99.) Pirorum omnium cibus, etiam valentibus onerosus , aegris vini quoque modo negatur. decocta[*](dein cocta E.) eadem mire salubria et grata, praecipue Crustumina; quaecumque vero cum melle decocta stomachum adiuvant. fiunt[*](fluunt Vd.) cataplasmata e piris[*](cataplasmate piris Vd.) ad discutienda corporum vitia, et decocto [*](decocta Vdf.) eorum ad duritias utuntur. ipsa adversantur boletis atque[*](adque V.) fungis pelluntque[*](an pollentque? lac. statuit J: pondere < drachmae vneneum gt; repugnante.) pondere et pugnante suco.— Pirum silvestre tardissime maturescit.[*](Diosc I 168 (167). Pl. inn. 47, 22. Diosc. eupor. II 160. (cf. Plin. XXIV 2). Isidor. XVII 7, 15.) conciditur suspensumque siccatur ad sistendam alvum, quod et decoctum eius potu praestat. decocuntur et folia cum pomo ad eosdem usus. pirorum ligni cinis contra fungos[*](fungos dEv. -go sed V.) etiamnum[*](etiamnunc d.) efficacius proficit.—Mala piraque iumentis portatu[*](portatu/// d. -tum V.) mire

gravia sunt vel pauca[*](paca V.). remedio aiunt[*](aiunt v. aiuuent V. adiungent E.) esse, si prius edenda dentur aliqua[*](alia E.) aut utique ostendantur.

[*](Diosc. I 183 post med. Colum. VII 8, 1.) Fici sucus lacteus aceti naturam habet, itaque coaguli modo lac contrahit. excipitur ante[*](ante dEv. autem V1. autem ante V2.) maturitatem pomi et in umbra siccatur ad aperienda ulcera, cienda menstrua adpositu[*](adpositu TH. -tum Vdf. -ta E. -to G. -tus v.) cum luteo ovi aut potu cum amylo. podagris inlinitur cum farina Graeci[*](feci E. (foeni Graeci v.a. H. sed cfr. § 126).) feni et aceto. piles quoque detrahit palpebrarumque scabiem emendat, item licbenas et psoras.[*](Diosc. I 183. Pl. iun. 101, 12. 80, 15. 35, 3.) alvum solvit. lactis ficulni natura adversatur [*](adsectatur E.) crabronum vesparumque et similium venenis, privatim scorpionum. idem cum axungia verrucas tollit[*](ueruca et tollit V.). folia et[*](et om.dT.) quae non maturuere fici[*](maturuere fici dEv. -turae effitici V. inaruere et fici T.) strumis inlinuntur omnibusque, quae[*](omnibus quaeque Vd.) emollienda[*](emolienda V.) sint[*](sint VfEH. sunt dv.) discutiendave; praestant hoc et per se folia. et alius usus eorum[*](alius usus eorum dTJ. alius usus et alius eorum VfS. alii usus eorum tamquam Ev.) in fricando lichene et alopeciis [*](olopeciis V.) et[*](et om.d.) quaecumque exulcerari opus sit[*](sint VE.).[*](Pl. iun. 86, 9. 77, 5–7. Diosc. I 185. Pl. iun. 84, 25. 85, 1. Diosc. I 186.) et adversus canis morsus ramorum teneri cauliculi cuti inponuntur. iidem cum melle ulceribus, quae ceria[*](caeria V.v.a.C.) vocantur, inlinuntur . extrahunt infracta ossa cum papaveris silvestris foliis; canum rabiosorum morsus folio trito ex aceto restingunt[*](restingunt S coll. XXIV 45. 154. XXIX 62. restri- ll. v.). e nigra fico[*](ficu dEv.a.S.) candidi cauliculi inlinuntur furunculis, muris aranei morsibus[*](morsibus Ev. -sus ebu V. -su seuo d.) cum cera. cinis[*](ceracinis d.) earum e foliis gangraenis consumendisque quae[*](consumendis quaeque Vd.) excrescant[*](excrescant ego. -scunt ll. v.).[*](Diosc. I 183. § 120: Demetr. Scepsius ap. Athen. III 19 p. 80d. cfr. III 15 p. 78d. Isidor. XVII 7, 17.) fici[*](ficus d.) maturae urinam

cient, alvum solvunt, sudorem mtovent papulasque[*](papulasque quae VT.), ob id autumno insalubres[*](insalubri V. -ria dT.), quoniam sudantia huius cibi opera corpora perfrigescunt[*](pertricescunt V.). nec stomacho utiles, set[*](utiles sed v. cfr. § 132. -les et dED. -le est V.) ad breve tempus, et voci contrariae[*](contraria E.) intelleguntur. novissimae salubriores quam primae, medicatae vero numquam. iuvenum vires augent[*](agent V.), senibus meliorem valitudinem faciunt minusque rugarum. sitim sedant, calorem refrigerant, ob id non negandae in febribus constrictis, quas stegnas vocant [*](ficus d.).[*](Cels. III 21. 24. Seren. 416. Gargil. 194, 14–16. Isidor. XVII 7, 17. Diog. Laert. VIII 12.) siccae fici stomachum laedunt, gutturi et faucibus magnifice utiles. natura his excalfaciendi. sitim adferint, alvum molliunt, rheumatismis eius et stomacho contrariae, vesicae semper utiles et anhelatoribus[*](anhelatoribus dv. -tioribus V. anellationibus E.) ac suspiriosis, item iocinerum[*](dist.ego), renium, lienum vitiis. corpus et vires adiuvant; ob id antea[*](antea VD. dant ea d. ante Ev. (antea apud Plin. rarum, sed cfr. XXV 77. XXXVI 62. 63. XVI 8. VII 96).) athletae hoc cibo pascebantur—Pythagoras exercitator primus ad carnes eos[*](eo d.) transtulit—;[*](Gargil. 194, 17. 195, 1. 2. 3. 19. Pl. iun. 37, 4–7. cfr. Cels. IV 4, 4. Gargil. 195, 3. 4. Pl. iun. 82, 14. 79, 6. (Marc. 32, 17). 20, 10. Gargil. 195, 4. 5.) recolligentes [*](recolligentes ll. -ti H cum Gron. sed cfr. XX 35. XXVIII 129. -tibus v.) se a longa valitudine utilissime[*](utilissime (sc. adiuuant vel pascuntur) ego. -mae ll.v.). item[*](item in Vf.) comitialibus[*](commitialibus V.) et hydropicis omnibusque[*](omnibus Vd.), quae maturanda aut[*](aut om.d.) discutienda sint[*](sint VS. sunt rv.), inponuntur, efficacius calce aut nitro aut iri[*](aut iri J. cfr. XXII 69. Diosc. Gargil. aut fi ll.Tf.del.v. aut iridis radice P.) admixta[*](admixta (P)J. -tę E. -to rTfv(D).). coctae[*](coactae (om. cum) d.) cum hysopo pectus purgant, pituitam, tussim veterem , cum vino autem sedem[*](ad sedem v.a.S.) et tumores[*](tumorem Ev.a. H.) maxillarum. ad[*](ad VdH. et Ev.) furunculos, panos, parotidas decoctae inlinuntur. utile et[*](et om.E.) decocto[*](dist. J coll. Diosc. Gargil. et XXX 120. XXXI 65. (adde XXIII 13. 103.) fovere earum, femiinasque[*](feminasque ego. -nas quoque ll.J. -nas v(D).) decocto[*](decocto (J. -ta Vd. -tae E) eodem ll. J. decoctae quoque eaedem v. eodem quoque decoctae D.) eodem cum[*](cum Ev.om.r.) faeno[*](faeno V. feno rS. foeno v (ut semper).) Graeco.[*](Gargil. 195, 6–9. Pl. inn. 66, 6–8. 95, 17–20. Gargil. 196, 1–3. 195, 10. 11. Pl. iun. 83, 4. Gargil. 195, 20, 11. 12.) utiles sunt et pleuriticis[*](pleuritis V.) ac[*](ac dTfED. et Vv.) peripneumonicis [*](plerimonicis V. pleum- T. peripleum- J.)[*](dist. ego.), cum ruta coctae torminibus[*](coctae torminibus B(D) e Diosc. cocta (-tae J) et omnibus ll.v.(J).). prosunt tibiarum ulceribus cum aeris flore, et parotidi[*](et parotidi VTfS. et parate dy E. et spasticis v. om.d(?)C.), pterygiis[*](pterygiis dTfv. ptrygis V. ptericis E.) cum punico malo, ambustis, pernionibus cum cera, hydropicis coctae in[*](dist. S cum P e Diosc.) vino et cum[*](et cum v. cum et ll. cum TS.) absinthio[*](absentio V.) et farina[*](farinae V.) hordeacia. nitro addito manducatae alvum solvunt. scorpionum[*](scorpionis E.) ictibus cum[*](cum om.E.) sale tritae inlinuntur. carbunculos extrahunt in vino coctae et inpositae. carcinomati[*](carcinomati v. -tae Vd. -tas E.), si sine ulcere sit[*](sit ego. est ll. v.), quam pinguissimam ficum inponi paene singulare remedium est, item phagedaenae.[*](Diosc. I 186.) cinis non ex alia arbore acrior. purgat [*](acrior purgat VdTH. aciem purgat non E. aciem purgat acrior v.), conglutinat, replet[*](conglutinant replent V.), adstringit[*](adstringitur Vd.). bibitur et ad discutiendum sanguinem concretum, item percussis, praecipitatis , ruptis, convulsis[*](conuulsi sruptis Ev.a.S. cfr. not. ad § 25.) cineris[*](cineris ll. v. (S). -reis Par. del. C. neruis Müller emend. V 25. lac. indic. S(D) (suppletis drachma sumpta e).) cyathus in[*](cyathus in ego. ciatus V2. quiatus V1. cyathis rTfv. -thus cum cyathis coni. J coll. XIV 85.) singulis aquae et olei. datur tetanicis et spasticis[*](spasticis v. passi- E. pasi- r.), item potus vel infusus coeliacis et dysintericis. et si quis eo cum oleo perunguatur , excalfacit. idem[*](item Ev.a.H.) cum cera et rosaceo subactus ambustis[*](cum ambustis Vd.) cicatricem tenuissimam obducit. lusciosos ex oleo inlitus[*](illitus v. illinitus d. -natus V1E. innitus V2S. cfr. XXV 61. 175.) emendat dentiumque vitia crebro fricatu. produnt etiam,[*](Diosc. I 185.) si quis inclinata arbore supino ore aliquem nodum[*](nondum VVen. | cum dfEH. eum VT. in v.) eius morsu abstulerit nullo vidente atque cum aluta inligatum licio e[*](licio e Ev. ilicio V. ilico dT.) collo suspenderit, strumas et parotidas discuti[*](discutit Ev.a.C.). cortex tritus cum oleo ventris ulcera[*](ulcera (V?)v. uulnera rTfD.) sanat. crudae[*](crudae v. -da V. erudi d.om.E. crudi D.) grossi verrucas[*](uerrucas dv(S). -cas et B. uerucas V. ferrucas E.), thymos[*](thymos EB. -mo rv.) nitro, farina additis tollunt. spodi vicem exhibet fruticum a radice exeuntium cinis. bis lotus[*](lotus J coll. § 97. XXXII 97. totum E. tostus v. coctus rTf (an recte? cfr. XXXIV 133. 170).) adiecto psimithio[*](psimmythio dEv.a.S.) digeritur[*](dirigitur E.) in pastillos ad ulcera oculorum et scabritiam[*](scabritia Vd.).

[*](Diosc. I 184. Colum. VII 8, 2.—Seren. 527.) Caprificus etiamnum[*](etiannum V.) multo efficacior fico; * surculo [*](sarculo V.) quoque eius lacte[*](lac dEv.a.S.) coagulatur in caseo[*](caseo ll.v. -eum Verc.). *lactis minus habet[*](lactis—habet hue transposui e v. 10, ubi post fico habent ll. v. cfr. § 117.) *; exceptum id coactumque[*](ideo actumque V.) in duritiam suavitaten carnibus[*](dist. ego.) adfert fricatu. dilutum[*](fricatu. dilutum ego. -atur diluto ex ll.v. cfr. § 124 extr. XIII 99 et XIX 153. XXVIII 225. XXIX 134.) aceto miscetur exulceratoriis medicamentis. alvum solvit, vulvam cum amylo aperit, menses[*](menses VfS. pota menses r(?)v.) ciet cum luteo ovi. podagricis cum farina Graeci feni inlinitur. lepras, psoras, lichenas, lentigines expurgat, item venenatorum ictus et canis morsus.[*](cfr. Pl. iun. 27, 2.—Diosc. I 183 extr. I 185.) dentium quoque dolori hic sucus adpositus in lana prodest aut in cava[*](in caua (-uis v) eorum EH. canorum r.) eorum additus. cauliculi et folia admixto ervo contra marinorum venena prosunt; adicitur et vinum. bubulas carnes additi caules magno ligni conpendio percoquunt

. grossi[*](crossi V.) inlitae[*](illatae d.) strumas et omnem[*](omnium dv.a. H.) collectionem emolliunt et discutiunt; aliquatenus et folia. quae mollissima sunt[*](dist. J.) ex iis[*](iis v. his ll. C.), cum aceto ulcera manantia et[*](et Ev. om. rS.) epinyctidas, furfures sanant.[*](Diosc. I 185. Nicand. alex. 319.) cum melle foliis ceria[*](cerea Vdv.a.B.) sanant[*](sanant v. -natur Vd. -nantur TEJ.) et canis morsus recentes, cum vino phagedaenas[*](phagidenas V. -gedaenae J.) ; cum papaveris foliis ossa extrahunt. grossi[*](grossi v. -ssae ll.) caprifici inflammationes[*](inflammationes Ev. cfr. XXI 137. (XXVI 127. 128). inflat- rTfH.) discutiunt [*](dist. J.) suffitu—resistunt et sanguini taurino poto et psimithio[*](psitimithyo V.) et lacti coagulato potae—, item[*](pota eidem d.) in aqua decoctae atque inlitae parotidas[*](parotidas ll.J. -das sanant v.). cauliculi aut grossi eius quam minutissimae ad scorpionum ictus e vino bibuntur. [*](Seren. 834.—cfr. Marc. 14, 21.—Pl. iun. 26, 22. Marc. 12, 28.) lac quoque instillatur plagae et folia inponuntur, item adversus murem araneum. cauliculorum cinis uvam faucium sedat, arboris ipsius cinis ex melle rhagadia[*](ragadia V.), radix defervefacta in vino dentium dolores. hiberna caprificus[*](caprificis V.) in aceto cocta et trita inpetigines tollit. inlinuntur ramenta e ramo[*](ramenta e ramo J. -ta ramo (-mi v) Ev. -terimo Vd1. -terimos d2. -ta ra- morum S cum vet. Dal.) sine cortice quam minutissima ad scobis modum.[*](Pl. iun. 80, 7–10. cfr. Isidor. XVII 7, 17.) caprifico quoque medicinae unius miraculum additur: corticem[*](cortice VT.) eius intumescentem[*](intumescentem Pl. iun. S e coni. H. inpubesc- ll. v) puer impubis si[*](puer impubis si EPl. iun. v. pueris id Vd. puer si T.) defracto ramo[*](defracto ramo Ev (detra- S e Pl. iun.). defracturam T. effractu rama V1. -turam r.) detrahat dentibus[*](detrahat dentibus VdTv. -ahentibus E.), medullam ipsam adalligatam ante solis ortum prohibere strumas. caprificus tauros quamlibet feroces collo eorum circumdata in tantum mirabili . natura[*](rabidi E. -dam (naturam) v.a.B.) conpescit, ut inmobiles praestet.

[*](Diosc. IV 29. Nicand. ther. 47.) Herbam quoque[*](quoque quam v.a.S.) Graeci erinon[*](erinon ego e Diosc. -neon B. -nen E. her- r. erin v.) vocant, reddendam[*](reddenda Vdv.a.S.) in hoc loco propter gentilitatem. palmum alta est, cauliculis quinis fere, ocimi similitudine; flos candidus[*](similitudinem fios candidum V.), semen nigrum, parvum. tritum cum Attico melle oculorum epiphoris medetur. suciinstillatio[*](suci instillatio ego coll. Diosc. et XXIX 133. ut cun ciati (cyathi v) ut Ev.a.B (aut del.). >cum ut lati r. II drachmis cum cyathis Attici quattuor C(J) cum B e Diosc. utcumque autem G. cum cyathis add. lacunae signo D.) —decerpta enim[*](decerpta enim ego. -ptarum d. decreptarum V. decept- E. decerpto ramo J. -pta G. del. B. carptorum v.) manat lacte[*](dist.ego.) multo dulci[*](et dulci v.a.S.) herba—perquam utilis aurium dolori nitri exiguo addito. folia resistunt venenis.

[*](Diosc. I 174. Marc. 15, 14. 14, 9. cfr. Gargil. 192, 10–13.—Seren. 517. Pl. iun. 46, 19. Gargil. 191, 6–8. Martial. XIII 29.— (Diosc. I 164). Pl. iun. 73, 7. (Diosc. I 187). 11, 6. Gargil. 188, 17. (189, 19. 20). cfr. Marc. I 77.) Pruni[*](prunis V.) folia decocta[*](decocta del. S.) tonsillis, gingivis, uvae prosunt [*](dist. ego coll. Gargil.), in vino decocta[*](decocta (-tae VE) et ll.v.(S). -to eo H cum Gron.) et vehementius[*](uehementius ego e Gargil. cfr. XXIV 53. XXI 137. om. ll. v.), subinde conlutoore[*](conluto ore S. coluere ll. ore colluto v. ore conluendo Gargil.). ipsa pruna alvum molliunt, stomacho non[*](non ll.Tv (H). uero Verc.) utilissima, sed brevi momento.

Utiliora persica sucusque eorum[*](eorum dv. et eor- V. et ear- E.), etiam[*](etiamnum dv.a.S.) in vino aut in aceto[*](aut aceto dT.) expressus. neque[*](neque D cum U 505. que ll. qui (interrog.) S. nec est v.) alius eis[*](eis Ev(J). eius rfS.) pomis innocentior cibus; nusquam minus odoris, suci plus, qui tamen sitim[*](lac. ego indicavi. interciderunt nonnulla de Perseae arboris natura aliena (inde eius): cft. Diosc. I 187 et Plin. XV 45.) stimulet..... folia eius trita inlita haemorrhagian[*](haemorrhagiam G. -orrogiam d. -orroiam v. -orogian (emoro- V)r.) sistunt. nuclei[*](nuclei Ev. -eo V. -eus d.) persicorum cum oleo et aceto capitis doloribus inlinuntur.

[*]((Diosc. I 174). Pl. iun. 47, 23–48, 2. cfr. Gargil. 192, 6. 7. Marc. 27, 92. § 134: cfr. Diosc. I 181. 180. 182. Pl. iun. 74, 9.) Silvestrium quidem prunorum bacae, vel e radice cortex, in vino austero si decoquantur[*](decoquatur V.) ita, ut tries ex hemina supersit, alvum sistunt et tormina. satis est singulos cyathos decocti sumi[*](fumi V.).— Et in his[*](iis Ev.a.S.) et sativis prunis est limus arborum, quem Graeci lichena appellant rhagadiis[*](rhagadiis v. -dis D. ragadis Vd. tragodis E.) et condylomatis mire utilis.

Mora, in Aegypto et Cypro sui generis, ut diximus , largo suco abundant summo cortice desquamato;[*](13,56 sqq.) altior[*](altiore Ev.a.J.) plaga sicca est[*](sicca est J. -ccae si ll. -ccae S. -ccantur C. -cca v.) mirabili natura. sucus adversatur[*](16,182) venenis serpentium, prodest dysintericis, discutit panos omnesque collectiones, vulnera conglutinat, capitis dolores sedat, item aurium. splenicis[*](splenenicis V1. -neticis V2C.) ibitur atque inlinitur et contra perfrictiones.[*](Diosc. I 180. Pl. iun. 46, 20. Marc. 30, 11. Gargil. 196, 14. 15. Pl. iun. 48, 2.) celerrime teredinem sentit. neque[*](nec Ev.a.H.) apud nos suco minor usus: adversatur aconito[*](auersatur a cognito V.) et araneis in vino potus; alvum solvit, pituitas taeniasque[*](tineasque V2. ac tineas v.a.H.) et similia ventris animalia extrahit. hoc idem praestat et cortex tritus. folia tingunt capillum cum fici[*](fic' d.) nigrae et vitis cortice ve[*](corticeue ego. -cem V. -cibus (dE?)v(J). -ce S cum man. Dal.φύλλοιςDiosc. de ellipsi v. foliis cfr. nota ad XXV 121. an potius foliis corticeue?) simul coctis aqua caelesti. pomi ipsius sucus alvum solvit protinus. ipsa poma ad praesens stomacho utilia[*](inutilia coni. H. sed cfr. Gargil.), refrigerant, sitim faciunt; si non superveniat alius cibus, intumescunt[*](inacescunt Gargil. sed cfr. XXII 136.). ex inmaturis sucus sistit alvum, veluti animalis alicuius in hac arbore observandis miraculis quae in natura eius diximus.

[*](16,102)

[*](cfr. Diosc. I 180. Marc. 14, 38. 47. Pl iun. 25, 25–26, 4. Gargil. 196, 16–20. Pl. iun. 26, 4–7.) Fit ex pomo panchrestos stomatice, eadem ar-

teriace appellata, hoc modo: sextarii III suci e[*](e Ev. et Vd. ex D.) pomo leni vapore ad crassitudinem mellis rediguntur; post additur[*](post additur Ev. postea rTf.) omphacii[*](omphacii dTfv. -cis r.) aridi pondus $X$ II aut murrae $X$ I, croci $X$ I; haec simul trita miscentur decocto[*](decocta d.). neque est aliud oris, arteriae, uvae[*](uua V.), stomachi iucundius remedium. fit et alio modo[*](duo ll.v.) : suci[*](suci om.E.) sextarii II, mellis Attici sextarius decoquuntur ut supra diximus.

[*](cfr. Marc. 31, 33.) Mira sunt praeterea quae produntur: prima[*](prima ego cfr. XX 254. XV 34. mira ll. J. del. D. mori G. mora v. de mendo cfr. XIX 70.) germinatione , priusquam in[*](in ll.v. om.fH. sed cfr. XVIII 130.) folia exeant, sinistra decerpi[*](decerpi iubentur v.a.S.) futura poma[*](futuri pomi Vd.). ricinos[*](cytinos coni. B.) Graeci vocant. hi terram si non attigere[*](atthingere V.), sanguinem sistunt adalligati[*](adalligati d2Ev. et all- V.om.d1.), sive ex vulnere fluat sive ore ive naribus sive haemorrhoidis[*](haemoroides Vd.). ad hoc servantur repositi .[*](extr.: Pl. iun. 110, 17.) idem praestare[*](praestari E.) et ramus dicitur luna plena defractus incipiens fructum habere, si terram non[*](non om.E.) adtigerit, privatim mulieribus adalligatus[*](adalligatos V. mensum VS. -sium v. mesum r.) lacerto contra abundantiam mensum. hoc et quocumque tempore ab ipsis decerptum ita, ut terram non adtingat[*](adtinguat V.), adalligatumque existimant praestare. folia mori trita aut arida decocta serpentium ictibus inponuntur ; aeque[*](aeque ego. alique (alii- E) ll. ad idemque v. aliquidque D. (an aliqui potu proficiunt?).) potu proficitur. scorpionibus adversatur e radice corticis[*](cortici V.) sucus ex vino aut posca potus. reddenda est et antiquorum conpositio.[*](extr. 140: Diosc. I 180. Pl. iun. 27, 1–3. Marc. 12, 57) sucum[*](conpositi usu cum V.) expressum pomi maturi inmaturique mixtum coquebant vase aereo ad mellis crassitudinem. aliqui murra adiecta et cupresso praeduratum[*](duratum dT.)in vaso sole[*](in uaso sole ego. cfr. XVIII 164. VII 30. XI 69. uas sole ll. v. ad solem H cum P eT.(an assiduo vel acri sole? cfr. XXVIII 143 et XIV 77)) torrebant, permiscentes spatha[*](spata V)

ter die. haec erat stomatice, qua[*](qua G. quae ll. v.) et vulnera ad cicatricem perducebant[*](perducebat v.a.G.). alia ratio suci[*](suci VdS. -cum Ev (D) ad seqq. referentes. sed cfr. v. 6.) : siccato exprimebant pomo, multum sapori opsoniorum[*](obsomniorum V.) conferentem[*](conferentem S. -te ll.v.), in medicina vero contra nomas et pectoris pituitas et[*](prius et om.d.) ubicumque opus esset adstringi viscera. dentes quoque conluebant eo. tertium genus suci foliis et radice decoctis ad ambusta ex oleo inlinenda. inponuntur et folia per se. radix per messes[*](messes dv. meses et r.) incisa sucum dat[*](dat om.Ev.a. Bas.) aptissimum dentiun dolori collectionibusque et suppurationibus. alvum purgat. folia mori in urina madefacta[*](madefactata E.) pilum coriis detrahunt.

[*](141: Diosc. I 157. Gargil. 198, 1–7. Diosc. I 169 (170). cfr. Plin. XV 84. Gargil. 193, 4–6. 20. Diosc. I 173. cfr. Plin. XV 85. Gargil. 196, 7. 8. 197, 1. Martial. XIII 26.) Cerasia alvum molliunt, stomacho inutilia; eadem siccata alvum sistunt, urinam cient. invenio apud auctores[*](inuenio auctore E.), si quis matutino roscida cum suis nucleis devoret , in tantum levari alvum, ut pedes morbo liberentur.

Mespila[*](mespilis d. -pellis V.) exceptis setaniis, quae malo propiorem[*](propriorem Vd.) vim habent, reliqua adstringunt stomachum sistuntque alvum . item sorba sicca, nam recentia[*](recentia in E.) stomacho et alvo citae prosunt.

[*](Gargil. 206, 2–7. 205, 2.—Diosc. I 88. cfr. Scribon. 143.) Nuces pineae, quae resinam[*](sinam d.) habent, contusae leviter, additis in singulas[*](singulas H cum Gron. -lis ll. v. singulas singulis S cum vet. Dal.) sextariis aquae[*](aquae Ev. quae r.) ad dimidium decoctae, sanguinis excreationi medentur ita, ut cyathi bini[*](bini Ev. uini r.) bibantur ex eo. corticis e pinu in vino decoctum contra tormina datur. nuclei nucis pineae[*](piniae V.) sitim sedant et acrimoniam stomachi rosionesque et contrarios umores consistentes ibi. et infirmitatem virium roborant, renibus, vesicae utiles[*](utilis VD.).[*](Diosc. I 88. Marc. 30, 35. Cels. IV 17. Gargil. 205, 3.) fauces videntur exasperare et tussim[*](et tussi Vd. tussim et (ad seqq. relatum) D cum U 506. sed exasperare Plinio idem est ac liberare asperitate: cfr. §§ 80. 97, ut scribendum sit XXII 100 aut exasperandis (vel asperatis: cfr. XXIX 106) aut potius exulceratis (cfr. XXII 136.XXVIII 189. Cels. IV 11) et XXXI 67 exulceret (cfr. XXIII 22).). bilem

pellunt poti ax aqua aut vino aut passo aut balanorum decocto. miscetur his contra vehementiores stomachi rosiones cucumeris semen et sucus porcilacae, item ad vesicae ulcera et renes[*](renes VfEH. -nis S. -nium d. -num v.), quoniam et urinam cient.

[*](Diosc. I 176.)[*](Gargil. 199, 14. 15. Pl. iun. 11, 7. cfr. Marc. 1, 14. Pl. iun 38, 25. Gargil. 200, 1. 2. Marc. 16, 84. Pl. iun. 86, 10 Gargil. 200, 3–5. 5–9. Seren. 459.) Amygdalae amarae radicum decoctum cutem in facie[*](faciem E.) corrigit[*](colligit E.) coloremque hilariorem facit. nuces ipsae somnum[*](somnium E.) faciunt et aviditatem[*](ariditatem Fröhner mus. Rhen. 47, 294. sed cfr. Gargil. (an excidit ueneream ante urinam?).), urinam et menses cient. capitis dolori[*](dolores d.) inlinuntur maximeque in febri; si ab ebrietate [*](dist.H.), in aceto et rosaceo et aquae sextario. sanguinem[*](et sanguinem Ev. a. D.) sistunt cum amylo et menta, lethargicis[*](lethargis Vf.) et comitialibus prosunt[*](dist. U 507 e Diosc. cfr. Gargil.) capite peruncto, epinyctidas sanant e vino vetere[*](uetera fS.), ulcera putrescentia, canum morsus cum melle et furfures ex facie ante fotu praeparata, item iocineris et renium dolores ex aqua potae, set saepe et[*](set saepe et ego. et saepe et (ex Ev) ll. v.(ex in hac dictione non usitatum. an vero scribendum aut sumptae? cfr. XXVI 55.) ecligmate[*](ecligmate v. eligmata ll.) cum resina terebinthina[*](terebentina V.)[*](punctum tolli voluit Val. Rose cum Gargil., sed cfr. Diosc.).[*](Gargil. 200, 10. 11. 199, 10. 11. 12–14. 201, 17. 199, 6. (201, 12).) calculosis[*](cauculosis E.) et difficili urinae in passo et ad purgandam cutem in aqua mulsa tritae sunt efficaces. prosunt ecligmate[*](eligmate Vd.)cum lacte[*](cum lacte ego e Diosc. om. ll.v.) iocineri[*](iocineris V.), tussi et colo cum elelisphaco[*](elelispaco Vd.)[*](dist. ego e Diosc. et Gargil.) modice addito e[*](e ego. cfr. § 153. et VdT. in Ev.) melle; sumitur nucis abellanae[*](auellanae dEv.a.S.)

magnitude[*](magnitudine dT.). aiunt quinis fere praesumptis ebrietatem non sentire potores[*](potores (put- v) EB. poto V. pota d.), vulpesque, si ederint eas nec contingat e[*](e VEv. in d.) vicino aquam lambere, mori. minus valent in remediis dulces. et hae tamen[*](tamen om.Vd.) purgant, urinam cient. recentes[*](recedente E.) stomachum implent.

[*](Pl. iun. 97, 7–9. cfr. Cels. III 24. IV 10.) Nucibus Graecis cum absinthi semrine ex aceto sumptis[*](sumtus V.) morbus regius sanari dicitur, isdem[*](isdem ED. iisd- S. item rv.) inlitis per se[*](per se si V.) vitia sedis et privatim condylomata, item tussis[*](tussi v.a.H.), sanguinis reiectio[*](reiectio EH. -oni B. relictio (reel- d)Vd. -to T. -tioni v (add. prodest).).

[*](Diosc. I 178. § 147 extr.: Seren. 1056. Pl. iun. 31, 10. Marc. 15, 32.) Nuces iuglandes Graeci a[*](a om.V.) capitis gravedine[*](grauedinem d.) appellavere . etenim arborum ipsarum foliorumque virus[*](uirus VdTfS. -res Ev.) in cerebrum penetrat[*](penetrant Ev.a.S.). hoc minore[*](minorem E.) tormento[*](tomento V1. nom- E. mom- v.a.H.), sed[*](sed ll. v. et H (D).) in cibis, nuclei faciunt. sunt autem recentes iucundiores; siccae unguinosiores[*](inuinosiores V. uino- dTv.a.B.) et stomacho inutiles, difficiles concoctu, capitis dolorem[*](dolores E.) inferentes, tussientibus inimicae, vomituris ieiunis[*](dist.B(J). cfr. Diosc.)[*](in ieiunis E.) aptae in[*](in B. om. ll.v(S).) tenesmo solo[*](colo JD.), trahunt enim pituitam. eaedem[*](eadem V.) praesumptae venena hebetant, item * adversantur cepis[*](aliis Diosc.) leniuntque earum[*](eorum d.) saporem.[*](Marc. 6, 3. 4, 51. Pl. iun. 86, 11. 77, 9 -11. 83, 5. Gargil. 205, 14. 15. cfr. Marc. 9, 89.) aurium inflammationi inponuntur, cum mellis exiguo et ruta mammis et luxatis, * anginae[*](anginae (ego. -nem V. -nam dv) cum ruta (-tae V) et oleo huc transposui ex v. 17, ubi post item habentVdv. om.E.) cum ruta et oleo*, cum cepa autem et sale et melle canis hominisque morsui[*](morsus Vd. (an ortum ex morsiuus pro morsibus?)). putamine nucis iuglandis dens cavus inuritur. putamen combustum tritumque in

oleo aut vino infantium capite peruncto nutrit capillum; ideo[*](ideo ego. et eo ll.S. et v.)ad[*](ad v. om. ll.) alopecias sic[*](eo sic v.a.S.) utuntur. quo plures nuces quis ederit, hoc facilius taenias[*](taenias S cum vet. Dal. tineas ll. v.) pellit. quae perveteres[*](peruerueteres V1. uet- V2.) sunt, nuces gangraenis[*](cancrenis V.) et carbunculis medentur, item suggillatis [*](item suggillatis om.E.) ; cortex iuglandium lichenum vitio et dysintericis[*](dysintericis prodest d2v.a.H.), folia trita cum aceto aurium dolori.[*](Pl. iun. 107, 1–8. Gargil. 204, 4–7. (205, 11–13) Seren. 1061 sqq.—Pl. iun. 86, 12–14.) in sanctuariis Mithridatis, maximi regis, devicti Cn. Pompeius invenit in[*](in om.VdS.) peculiari[*](peculiario VdS.) commentario[*](duabus ll. v.) ipsius manu[*](manu scripto Pl.iun.) conpositionem antidoti e II nucibus siccis, item ficis totidem et rutae foliis xx simul tritis, addito salis[*](additis aliis V.) grano: ei[*](ei D. et ll.v.), qui hoc ieiunus sumat, nullum venenum nociturum illo die. contra rabiosi quoque canis morsum[*](morsus dv.a.H.) nuclei[*](ie (hi V2S) nuclei VS. nucleos d.) a[*](a om.VdS.) ieiuno homine commanducati[*](commanducet Vd.) inlitique praesenti remedio esse dicuntur.

[*](Diosc. I 179. Gargil. 201, 6—202, 4. (202, 15–19). Diosc. I 177. Gargil. 203, 2. (cfr. 203, 4 sqq.). Marc. 16, 99. (cfr. Diosc. I 145).) Nucis abellanae capitis dolorem faciunt et inflationem stomachi, corpori[*](corporis v.a.S.(D).) et[*](et dTfEv. et in VGron. etiam D.) pinguitudinis[*](pinguitudinis ego. -ni ll.v. -nem Gron.) conferunt plus quam sit[*](sit dTv. sunt V.om.ED.) verisimile. set[*](set ego. es V. est D cum U 508. haec d. hae TS. om.Ev.) tostae[*](tortae V.) et[*](et om.d.) destillationi medentur, tussique[*](tussique ego. -ssi quoque ll.v.) veteri tritae[*](tritae VdS. -tae et v. sumitae E.) in aqua mulsa potae; quidam adiciunt grana piperis, alii e passo bibunt.—Pistacia eosdem usus[*](usus et effectus v.a.D.) habent, quos nuclei pinei, praeterque ad[*](ad dEv. a V.) serpentium ictus, sive edantur sive bibantur.—Castaneae[*](castanea V.) vehementer sistunt stomachi et ventris fluctiones, alvum cient, sanguinem excreantibus prosunt, carnes alunt.

[*](Diosc. I 158. Gargil. 197, 9. 10. 197, 11–14 Diosc. I 172. 175.) Siliquae recentes, stomacho inutiles, alvum solvunt . eaedem[*](eadem V.) siccatae sistunt stomachoque utiliores fiunt, urinam cient. Syriacas in dolore stomachi ternas in aquae[*](aqua Vd.) sextariis[*](sextarios d.) decoquunt[*](decoquant V.) quidam ad dimidium eumque sucum[*]((sucum) per dies quinque continuos Gargil.) bibunt.—Sudor virgae corni[*](corni Ev. et (e T) cornu rT.) arboris, lamna[*](lamina dEv.a. S.) candente ferrea exceptus non contingente ligno, inlitaque inde ferrugo [*](perrugo V.) incipientes lichenas sanat.—Arbutus sive unedo[*](unede V. -done d.) fructum fert difficilem concoctioni et stomacho inutilem.

[*](Diosc. I 106.)[*](extr.: Marc. 1, 34.) Laurus excalfactoriam naturam habet et foliis et cortice et bacis; itaque[*](itaque v. cfr. Diosc.(ὅθεν). item- que ll.S.) decoctum ex his maximeque folis [*](maximeque foliis ego. -me foliisque Vd. -me (-me e v) foliis ES. (an excidit cortice ante foliisque?).), prodesse volvis et vesicis[*](uoluisse uesicis V.) convenit. inlita[*](illita v. inlata V. -tis d.) vero vesparum crabronumque et apium, item serpentium venenis resistunt[*](persistunt Vd.), maxime sepos[*](sepos (-pis v) dipsadis dTH. sepo id ips- V. se post ipsE.), dipsadis et viperae[*](uiprae V.). prosunt et mensibus feminarum cum oleo cocta, cum polenta autem, quae tenera sunt, trita ad[*](ad VEG. om.dv.) inflammationes[*](inflationes Ev.a.B.) oculorum, cum ruta[*](cumino dT.) testium, cum rosaceo capitis[*](ad capitis vet. Dal.) dolores[*](an dolori?) aut cum irino. quin et commanducata atque devorata per triduum terna liberant tussi, eadem suspiriis trita cum melle. cortex radicis cavendus[*](cauendis Vd1) gravidis. ipsa radix calculos rumpit, iocineri [*](tribus heminis d.) prodest III obolis in vino odorato pota[*](pota v. -tu ll.D.). folia potu[*](potu VED. -tae d. -ta v.) vomitiones movent. bacae menses trahunt adpositae tritae vel potae. tussim veterem et orthopnoean[*](orthopnoeam dBas. ortonoeant V. -opnoeam v.) sanant binae detracto[*](detractae V.) cortice in vino potae, si et febris sit, ex[*](sit ex dEv. silex V.) aqua

aut ecligmate ex passo aut aqua mulsa[*](passo aut aqua mulsa VdS. aqua (mulsa add.v) aut ex passo Ev.) decoctae. prosunt et phthisicis eodem modo et omnibus thoracis rheumatismis ; nam et concoquunt[*](concoquunt Bas. concuunt V1. coquunt dEBrot.(D). excoq- v. concuciunt V2. -utiunt S.) pituitam et extrahunt. adversus scorpiones quaternae[*](quaterna d.) ex vino bibuntur. epinyctidas ex oleo inlitae et lentigines et ulcera manantia et ulcera oris[*](ulcera oris et om.Vdf.) et furfures, cutis porriginem[*](porriginem VfS. perorri- E. pruri- dv.) sucus bacarum emendat et phthiriasim[*](thiriasim V.) ; aurium dolori aut[*](aut ll. D. et v.) gravitati instillatur cum vino vetere et rosaceo. perunctos eo fugiunt venenata omnia[*](dist. ego.) ; prodest contra ictus et potus.

Maxime autem valet[*](ualet ego. cfr. § 158. et; Vd. ea ES. eius v(D).) aurus, quae[*](quae om.Vd.) tenuissima[*](tenuisse E. -iora v.a.S.) habet folia. bacae cum vino serpentibus et scorpionibus et araneis resistunt; ex oleo et aceto inlinuntur et lieni, iocineri [*](iocineris E.), gangraenis cum melle. et in fatigatione etiam aut perfrictione[*](prictiones V1. fri- V2.) suco eo perungui nitro adiecto prodest[*](prodes V1. prosunt V2.).[*](extr.: Pl. iun. 11, 8–10. Marc. 1, 50. (78).) sunt qui celeritati partus conferre multum[*](multum conferri (-rre v) Ev.a.S.) putent radicem[*](radicem dG. -ce rv.) acetabuli mensura in aqua[*](aqua dv. -uam r.) potam[*](pota v.a.G.), efficacius recentem quarn aridam. quidam[*](quidem V.) adversus scorpionum ictus x bacas[*](decem- ll.v.) dari iubent potui[*](potui dEv. -tu VD.), item et in remedio[*](an in remediū? cfr. XXV 145.) uvae iacentis quadrantem pondo bacarum foliorumve decoqui in aquae sextariis III[*](tribus ll.v.) ad tertias, eam calidam gargarizare et in capitis dolore inpari numero bacas cum oleo conterere et calfacere. [*](extr.: Marc. 27, 86.) —Laurus Delphicae[*](delficae V.) folia trita olfactaque[*](olfactaque Ev. quae r.) subinde pestilentiae contagia prohibent, tanto magis si et[*](si et VEv. si hae d.) urantur. oleum ex Delphica[*](delbica V. certa V.) ad cerata acopumque, ad perfrictiones[*](perfectiones V.)

discutiendas, nervos laxandos, lateris dolores, febres[*](febris VS.) frigidas utile est, item ad aurium dolorem in mali punici cortice tepefactum. folia decocta ad tertias partes aquae uvam cohibent gargarizatione, potu alvi dolores[*](dolores et V.) intestinorumque , tenerrima ex iis[*](iis v. his ll. C.) trita in vino papulas pruritusque inlita noctibus[*](noctibusqueV.).[*](Diosc. IV 145. 146. eupor. I 5.) —Proxime valent cetera laurus[*](laurus ES. -rusque V. -rorum dTBrot. -ri v.) genera . laurus Alexandrina sive Idaea[*](ideae V. -ee d.) partus[*](partuus VD.) celeres facit radice pota III denariorum[*](trium ll.v. (item infra).) pondere in vini dulcis cyathis III, secundas etiam pellit mensesque. eodem modo pota daphnoides[*](dist. H e Diosc.)[*](dapnoides V.) sire iis[*](iis v. his ll. C.) nominibus, quae diximus, silvestris laurus prodest, alvum solvit vel recenti folio vel arido drachmis[*](dist. S.) III cum sale in hydromelite. manducata pituitas extrahit, folium et vomitus, stomacho inutile. sic et bacae quinae denae[*](quinae dinae V. qui in edine dT.) purgationis causa sumuntur.

[*](Diosc. 1 155.)[*](Pl. iun. 38, 27. Seren. 233. Menander: frg. com. Gr. IV p. 204. Pl. iun. 52, 7.) Myrtus sativa candida minus utilis[*](utilis TS. -le E. -lis est v. cfr. Diosc. inutilis Vd.) medicinae quam nigra[*](nigre d.). semen eius medetur sanguinem excreantibus, item contra fungos in vino potum. odorem oris commendat vel pridie commanducatum; ita[*](ita ego. itē ll.v. del. D cum vet. Dal. ideo coni. S.) apud Menandrum Synaristosae hoc edunt[*](aedunt V. edant d.). datur et dysintericis idem[*](item dT.om.Ev. a. S.) denarii pondere in vino. ulcera[*](uel cera V.) difficilia in extremitatibus corporis sanat cum vino subfervefactum.[*](Pl. iun. 92, 21. 48, 3.) inponitur lippitudini cum polenta et cardiacis in mamma sinistra et contra scorpionis ictum in mero et ad[*](meto et ad V. meteta d.) vesicae[*](uuae siccae d.) vitia, capitis dolores[*](dolore Vd.), aegilopas[*](et aegilopas Ev. a. S.), antequam suppurent[*](supurent V.), item tumoribus, exemptisque [*](ex- enntisque Vd.) nucleis in vino vetere tritum eruptionibus[*](eruptionibus Ev. -nis r. -ni S.) pituitae.

sucus seminis[*](feminis S (operarum vitio, ut videtur).) alvum sistit[*](insistit Vd.), urinam ciet. ad eruptiones pusularum pituitaeque cum cerato inlinitur et contra phalangia [*](flangia V.) ; capillum denigrat.[*](cfr. Diosc. V 36. Cato 125. Colum. XII 38. Cels. III 19.) lenius suco oleum est ex eadem myrto, lenius et vinum, quo numquam inebriantur. inveteratum sistit[*](sistunt E.) alvum et stomachum, tormina sanat, fastidium[*](fastigium Vv. a. Par.) abigit. foliorum arentium[*](ar- gentium Vd.) farina sudores cohibet inspersa vel in febri, utilis et coeliacis, procidentiae[*](et prouidentiae (proci- v) Ev. a. S.) vulvarum [*](uulnerum V.), sedis vitiis, ulceribus manantibus, igni sacro fotu, capillis fluentibus, furfuribus, item aliis eruptionibus, ambustis .[*](Cels. V 19, 26. Pl. iun. 52, 8. 95, 20–22.) additur in medicamenta[*](medicamenta VdTfS. -to Ev.), quae[*](quae dTS. quod Ev. ad quod V.) liparas[*](liparas B. lepras VdT. lephras E. alephas v.) vocant, eadem de causa, qua oleum ex iis[*](iis v. his ll. C.), efficacissimum ad ea, quae in umore sunt[*](an sint?), tamquam in ore et vulva. folia ipsa fungis adversantur trita ex vino, cum cera vero articulariis [*](articularis VD. -ribus v. a. H.) morbis et collectionibus. eadem in vino decocta dysintericis et hydropicis potui dantur. siccantur in farinam , quae inspergitur[*](inspergiturque E.) ulceribus aut haemorrhagiae.[*](Diosc. I 155.—Pl. iun. 84, 2. 64, 16–18. cfr. Marc. 32, 20.) purgant et lentigines, pterygia et paronychia[*](paronychia Verc.(S). -nycia dEv. -nscia V. -nychias H cum Dal.) et epinyctidas[*](epinyctida EVen.), condylomata, testes, tetra[*](tera V.) ulcera, item ambusta cum cerato . ad aures purulentas et foliis crematis[*](crementis V.) utuntur et suco et decocto[*](suco decocto VTv. a. G. cfr. Diosc.). comburuntur et in[*](in om.V.) antidota; item cauliculi [*](caliculis V.)in[*](in CFW Mūller p. 22. om. ll.v.) flore[*](fore—et in om.E.) decerpti et[*](et VTfS. om.dv.) in fictili novo operto cremati in furno, dein triti ex vino. et ambustis foliorum cinis medetur . inguen ne[*](inguen ne v. -uem et V1. -uine E. in ungue et d. inguen si V2D.) intumescat ex ulcere[*](ex ulcere Ev. -cerare r.), satis est[*](est om.d.) surculum tantum myrti habere secum nec ferro nec terra contactum[*](myrti—contactum om.E.).

[*](Diosc. I 156. (155).) Myrtidanum diximus quomodo fieret. vulvae prodest adpositu[*](appositum v.a.H. an -itu et?), fotu et inlitu[*](inlito V.), myrto[*](myrto ego e Diosc. multo (ortum e murto) dEv. -tu V.) efficacius et cortice[*](14,104) et folio et semine. exprimitur et foliis sucus, mollissimis in pila tusis, adfuso paulatim vino austero, alias aqua[*](an statim? cfr. Diosc.) caelesti, atque etiam expresso utuntur ad oris, sedis[*](sedis VdS. -isque Ev(D).) ulcera, vulvae et ventris, capillorum nigritiam, alarum[*](alarum VS coll. Diosc. mal- Ev. mamill- dT.) perfusiones , purgationes lentiginum et ubi constringendum aliquid[*](an sit?) est.

[*](Diosc. IV 144.) Myrtus silvestris sive oxymyrsine sive chamaemyrsine bacis rubentibus et brevitate a[*](a om.VS.) sativa distat. radix eius in honore est, decocta vino ad renium dolores pota[*](potu VdD.) et difficili urinae praecipueque crassae et graveolenti[*](graue olentum V.), morbo regio et vulvarum purgationi trita cum vino; cauliculi quoque incipientes asparagorum modo in cibo sumpti[*](sumptis Vd.) et in[*](in om.d.) cinere cocti[*](coctis d.).[*](Seren. 596.) semen cum vino potum aut oleo et aceto calculos frangit, item in aceto et rosaceo tritum capitis dolores[*](dolorem d.) sedat et potum morbum[*](post morbum cetera usque ad XXIV 7 uel sucus decocti desunt inE.) regium. Castor oxymyrsinen[*](lac. ego indicavi; excidit ramulis vel cauliculis.) myrti.... foliisque[*](foliisque Vdxa. -liis v.) acutis[*](cutis a.), ex qua fiunt ruri scopae[*](ruri scopae av. ruris (tu- x) copiae rx.), ruscum vocavit, ad eosdem usus.

Et hactenus habent se medicinae urbanarum arborum; transeamus ad silvestres.

[*](cfr. Plin. XX 1. 2. XVII 130. Colum. arb. 17, 3. V 8, 7. —cfr. Plin. XVII 91. XX 92. Geop. V 11, 3. XII 17, 20.) Ne silvae quidem horridiorque naturae[*](narratae d. namr- x.) facies medicinis carent, sacra illa parente rerum omnium nusquam non remedia disponente homini, ut medicine[*](medicina Vdxv. -ne a. -nae D.) fieret etiam solitudo[*](solido dx.) ipsa, et[*](et ego. sed ll. v.) ad[*](ad V1dTxv. at a. et V2.) singula[*](singulas a. stgula V1. est gula V2.) illius[*](illis VTx.) discordiae atque concordiae miraculis occursantibus[*](occurren- tibus dTx.). quercus et olea tam pertinaci odio dissident, ut altera in alterius scrobe depacta emoriantur[*](depacta emoriantur D. -tae (-te x) morian- tur ll.v.), quercus vero et iuxta nucem iuglandem. pernicialia et brassicae cum vite odia; ipsum olus, quo vitis fugatur,[*](cfr. XXIII 116.—Colum. X 118.) adversum cyclamino et origano arescit. quin et annosas iam et quae sternantur arbores difficilius caedi, celerius marcescere[*](marcescere Vfa. maturesc- Tx. inaresc- d(?)v. cfr. nota ad XXV 90.) tradunt, si prius manu quam ferro attingantur. pomorum onera a iumentis[*](a iumentis Vdxv. iumenta aD.) statim sentiri[*](sentiri Vdxv. -re aD.), ac[*](ac om.a.), nisi prius ostendantur iis[*](its v. his ll. C.), quamvis pauca portent, sudare ilico[*](illico Dal.). ferulae asinis gratissimo sunt in pabulo, ceteris vero iumentis praesentaneo veneno, qua de causa id animal Libero patri adsignatur, cui et ferula.[*](cfr. Plin. XXXI 36) surdis etiam rerum sua cuique sunt venena ac minimis quoque. philyra [*](phylira VB.) coci et polline[*](pilline V.) nimium salem cibis[*](cibi d(?) H.) eximunt; praedulcium

fastidium sal temperat; nitrosae aut amarae aquae polenta addita mitigantur[*](mitigaretur V.), ut intra duas horas bibi possint , qua de causa in saccos vinarios additur polenta. similis vis[*](uis dxv. suis r.) Rhodiae cretae et argillae nostrati[*](nostratis B (puncto sublato).). concordia valent[*](ualentium Tv. a. G.), cum pix[*](pia V.) oleo extrahitur, quando utrumque pinguis naturae est. oleum solum calci miscetur, quando utrumque aquas odit. cummis[*](cummis (a?)S. gu- VH. gumis x. -mmi dv.) aceto facilius eluitur, atramentum[*](atramento a.) aqua, innumera praeterea alia[*](alia praeterea Vx. (-reo coni. Gron.).), quae suis locis dicentur adsidue.

Hinc[*](hic Vdx.) nata medicina[*](medicinae Vdx.). haec sola naturae placuerat[*](pla- cuit a.) esse remedia, parata vulgo, inventu facilia ac sine inpendio[*](facile sine dispendio a.) e[*](e a. et VdxH. ex v.) quibus vivimus[*](bibimus dx.). postea fraudes hominum et ingeniorum capturae officinas invenere istas[*](sitas V.), in quibus sua cuique homini venalis promittitur[*](uita promittitur dTx. yro- mititur uitia V.) vita. statim compositiones[*](cum positiones V.) et mixturae inexplicabiles decantantur[*](decantatur V.), Arabia atque India remedia[*](remedia ego. in rem- coni. H. in media VdTfx. -dio av. de mendo cfr. XXVI 10. (an uel Media?)) aestimantur, ulcerique parvo medicina a Rubro mari inputatur[*](inportatur D.), cum remedia vera cotidie pauperrimus quisque cenet[*](cenet S. coenet d(?)v. tenet xa. cente V.). nam si ex horto[*](ortu V.) petantur aut herba vel frutex quaeratur[*](quaeratur om.x.), nulla artium vilior fiat[*](fiet dTxv.a. Verc.). ita est profecto, magnitudine[*](magnitude v. a. D. popul; ego. -li ll. v.) populus R.[*](R. aD. om. r. Romani v.) perdidit[*](perditit x. periit D.) ritus, vincendoque[*](uicendo a.) victi sumus. paremus externis, et una artium imperatoribus quoque imperaverunt. verum[*](uerum om.Vx. (imperat. uerum v. a. H).) de his alias plura.

[*](Diosc. I 171.—cfr. Marc. 27, 112.) Loton[*](lothon Vx.) herbam[*](herba V.) itemque Aegyptiam[*](aegyptia V.) eodem nomine , alias et Syrticam arborem, diximus suis locis.[*](13,104 sqq.)

haec lotos, quae faba Graeca appellatur a nostris, alvum[*](aluo V.) bacis sistit. ramenta ligni decocta in vino prosunt dysintericis , menstruis, vertigini, comitialibus, cohibent et capillum . mirum his ramentis nihil esse amarius fructuque dulcius. fit et e scobe[*](e scobe dVerc. ex co- Va. e scro- xv.) eius medicamentum ex aqua myrti 5 decocta subacta et divisa in pastillos, dysintericis utilissimum [*](tribus ll. v.) pondere victoriati cum aquae cyathis III.