Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
Implesse poterant miraculum sui natura atque tellus reputantium[*](reputanti J e coni. S.) vel prioris[*](uel prioris tantum om.VTx.) tantum voluminis dotes totque genera herbarum utilitatibus hominum aut voluptatibus genita[*](genitas et Vx.). sed quanto plura restant quantoque mirabiliora inventu! illa[*](illarum D e coni. Strackii.) enim maiore[*](maiore inVG. -orem R. -ore rv.) in parte cibi[*](cibi parte R.) aut odoris decorisve [*](ucterisue R.) commendatio ad numerosa experimenta[*](expedimenta Vx.) duxit; reliquarum potentia adprobat[*](adprobant (app- x) dx.), nihil ab rerum natura sine aliqua occultiore causa gigni.
[*](Caesar b. Gall. V 14, 2. Pompon. Mela III 6, 5.) Equidem[*](equidem Rxv. et quidem r.) et formae gratia ritusque perpetui in[*](ut in R.) corporibus suis aliquas exterarum gentium uti herbis quibusdam adverto animo[*](animum RG.). inlinunt[*](illiniunt x.) certe[*](se//tae R.) aliis[*](aliis dv. alias r.) aliae faciem in populis barbarorum feminae; maresque etiam apud Dacos [*]( dist. ego.) et Sarmatas corpora sua inscribunt[*](scribunt dx.). simili[*](simili (sc. herba) ego. -lis ll. S. -le v.) plantagini —glastum in Gallia vocatur[*](uocaturll. v. (J). -tur quo B.)—Britannorum coniuges nurusque toto corpore oblitae quibusdam in sacris nudae[*](et nudae RG.) incedunt, Aethiopum colorem[*](colore R.) imitantes.
iam vero infici vestes scimus admirabili fuco, atque, ut sileamus[*](taceamus dTx.) Galatiae, Africae, Lusitaniae grani[*](grani vet. Dal. -nis VdRv.om.x. e granis D e coni. S. granum (cocci) Salm.) coccum imperatoriis[*](imperatoris VxDal.) dicatum paludamentis, transalpina Gallia herbis Tyria[*](tyria dTfxBrot. -10 r. -ium v.) atque
conchylia[*](concilia Vx. conchylium v. a. Brot.) tinguit et[*](et om.Rv. a. S.) omnes alios colores. nec quaerit in profundis murices seque obiciendo[*](obiiciendos R. obiciendam x.) escam, dum praeripit[*](praerupit R.), beluis marinis[*](marinis Rv. maris rS.) intacta etiam ancoris scrutatur vada, ut inveniat per quod facilius matrona adultero placeat, corruptor [*](corrupto Vdx.) insidietur nuptae[*](subte (pro nuptae)R.): stans et in sicco carpit[*](capit R.), quo frugem[*](frugem S. -ge ll. -ges H. -gi v.) modo[*](mundos B.). sed culpant[*](sed culpant RS. sed culpa non rH. exculpat v.) ablui[*](abluit usum x. his G. usu v.) usu; alioqui[*](alioquin dTx.) fulgentius instrui poterat luxuria, certe innocentius.Non est[*](non est om.R v. a. Bas.) nunc propositum ista consectari, nec committemus[*](committemus Bas. omitt- ll. v. (Brot.) de mendo cfr. p. 196, 9.), ut subiciendo viliora[*](uiliora T. utiliora (-ria V) ll. v. tutiora Hcum Gronovio. olitoria J.) luxuriam utilitate[*](utilitate G. uilitate ll. v. (H).) circumscribamus , dicturi et alias[*](aliax.) herbis tingui parietes nec pingi[*](parietes nec pingi lapide ego coll. XXXV 117. 118 et 3.lapides parietes (et add.x. -ete R) nec pingi (pingendi dx) ll.lapides parietesque (-etes S) pingi Bas. pingi del. v.) lapide. nec tinguendi[*](nec tingendi nec pingendi v. a. Bas.) tamen rationem omisissemus[*](omisimus R.), si umquam ea[*](ea VRv.et d.om.x.) liberalium artium fuisset.[*](cfr. Plin. XXV 105. Festus p. 321. Isidor. 17, 9.) interim fortius agetur, auctoritasque, quanta debet, etiam[*](etiam Rv. nam r.) surdis, hoc est ignobilibus [*](ignobilius V.hoc est ignobilibus glossema esse dixit Gronov. (J). cfr. § 14.), herbis perhibebitur, siquidem auctores imperii Romani conditoresque immensum quiddam et hinc[*](hinc v. hic ll.) sumpsere, quoniam non aliunde sagmina in remediis publicis fuere et in sacris legationibusque[*](legationibus quae Vx.) verbenae[*](uerbene x. herb- V. uerbere R.). certe utroque[*](utraque Vdx.) nomine idem[*](area vet. Dal.) significatur, hoc est gramen ex arce cum sua terra evolsum, ac semper e legatis[*](et legati Rv. a. H.), cum ad hostes clarigatumque mitterentur, id est res[*](eft res v. ei fores Vdx. res R.) raptas dare repetitum, unus utique verbenarius vocabatur.
[*](cfr. Plin. XVI 9. 7.. Festus p. 190 (Paulus p. 191).) Corona quidem[*](an in delendum?) nulla fuit graminea nobilior in maiestate populi terrarum principis[*](terrarumque principiis VxR.) praemiisque[*](prae miisque Rv. praemissa (prem- x) ut r. an praemiis quoque (ut iungantur populi praemiis quoque gloriae terrarum principis)? cfr. X VI 10 extr.) gloriae. gemmatae[*](geminatae x.) et aureae[*](aurae R.), vallares, murales[*](murales om.R.), rostratae, civicae, triumphales post hanc fuere suntque cunctae magno[*](magno om.xT.) intervallo magnaque[*](magna x.) differentia. ceteras omnes singuli, et duces ipsi[*](ipsi duces dx.) imperatoresque, militibus aut aliquando collegis[*](collegis VxS. -giis rv.) dedere, decrevit in triumphis senatus cura belli solutus et populus otiosus,
graminea[*](graminea G. -neam ll. v.) numquam nisi in desperatione suprema contigit, nulli nisi ab universo exercitu servato[*](ser uata (seua- x)Vdx.) decreta. ceteras imperatores dedere, hanc solam miles imperatori. eadem[*](eademque x.) vocatur obsidionalis[*](uocatus obsidione malis dx.) liberatis[*](liberatus R. liberatis obsidione om.x.) obsidione abominandoque exitu totis[*](exitu totis VdTfxS. exitiitos R. exitio totis v.) castris. quod si civicae honos uno aliquo ac[*](ac om.dx.) vel humillimo cive servato praeclarus [*](praecerus R.) sacerque habetur, quid tandem existimari debet unius virtute[*](uirtute Vdxv. sunt ute R.) servatus universus exercitus? dabatur haec viridi[*](uiridiVv. -dis rf.) e[*](e dTxv.om. r.) gramine[*](gramina R.) decerpto[*](decrepto x.decerto x.) inde, ubi obsessos[*](obsessus dx.) servasset aliquis. namque summum apud antiquos signum victoriae erat herbam porrigere victos, hoc est terra et altrice ipsa humo et humatione[*](humanitione Vdx.) etiam cedere, quem morem etiam nunc durare apud Germanos scio.
[*](cfr. Plin. VII 101. XVI 14. Festus p. 190. Livius VII 37, 1–3. Valer. Max. I 7, 3.) Donatus est ea L. Siccius Dentatus semel, cum civicas quattuordecim meruisset[*](meruisse V. 22. p. 443, 1 centiens uiciens ego coll. VII 101 et Festo. cxx xR. +++ V. cxx proeliis d(?)v.) depugnassetque centiens
viciens semper victor. tanto rarius est servatorem unum a servatis donari. quidam imperatores et saepius donati sunt, veluti P.[*](P. om.Vdx.) Decius[*](decius unus dx. decumus V. Decius primus v. a. B.) Mus tribunus militum ab[*](una ab vet. Dal.) exercitu[*](ercitu R.), altera[*](alter R.) ab his, qui in praesidio obsessi fuerant, quanta esset eius honoris auctoritas, confessus religione, siquidem donatus bovem album[*](bobem albus V.) Marti inmolavit et centum fulvos, qui ei[*](eis x. et R.) virtutis causa dati fuerant simul[*](simul obressis R.) ab obsessis. hic Decius[*](decimus Vdx.) postea se consul Imperioso[*](imperioso G. —rio ll. v.) conlega pro victoria devovit. [*](Livius XXII 30, 2.)data est et a senatu populoque Romano, qua claritate nihil equidem in rebus humanis sublimius duco, Fabio illi, qui rem omnem Romanam[*](humanam x.) restituit non pugnando; nec data, cum magistrum equitum exercitumque[*](et exercitum Rv.) eius servasset ,—tune satius fuit nomine novo[*](noua R.) coronari appellatum patrem ab his, quos servaverat,—sed quo[*](sed quod dx.) dictum est consensu honoratus est Hannibale Italia pulso, quae corona adhuc sola ipsius imperii manibus[*](manibus Vv. manus R. manu dTx.) inposita est et[*](et om.Vdx.), quod peculiare ei est, sola a tota Italia data.[*](Livius XXII 60, 11.) Praeter hos contigit eius coronae honos M. Calpurnio Flammae tribuno militum in Sicilia, centurioni vero uni ad hoc tempus Cn. Petreio[*](petreio fv. treio VR. creio r. Perreio Dal.) Atinati Cimbrico bello. primum pilum is capessens sub Catulo exclusam ab hoste[*](hoc (pro hoste) Rv. a. H.) legionem suam hortatus tribunum suum[*](suum om.x.) dubitantem per castra hostium erumpere interfecit legionemque eduxit. invenio apud auctores eundem praeter hunc honorem adstantibus Mario et Catulo cos. praetextatum immolasse ad tibicinem foculo posito. scripsit et Sulla dictator ab exercitu se quoque donatum apud Nolam legatum bello Marsico , idque etiam in villa sua Tusculana, quae fuit postea Ciceronis, pinxit[*](pincxit R. finxit xT.). quod si verum est, hoc exsecrabiliorem
eum dixerim, quandoquidem eam capiti suo proscriptione sua ipse detraxit, tanto paucioribus civium servatis quam postea occisis. addat etiamnum huic gloriae[*](gloria R.) superbum cognomen Felicem, ipse tamen obsessis in toto orbe proscriptis hac[*](hac G. haec (hec x) ll. v.) corona Sertorio cessit.[*](cfr. Livius per. XLIX. Aurelius Victor 58.) Aemilianum[*](aemiliario R.) quoque Scipionem[*](scipione R.) Varro auctor est donatum obsidionali[*](obsidioni alii dx.) in Africa Manilio consule, III[*](III R. tribus G. om. rfv.) cohortibus servatis totidemque ad servandas eas eductis, quod et statuae eius in foro suo[*](suo om.dTx) divus Augustus inscripsit[*](inscripsit ego. cfr. XXXIV 17. XXXV 154. XXXVI 64. 83. scripsit VdTfxv. om.R. adscripsit G. subscr- Gronovius.). ipsum Augustum[*](ipsum augustum om.R.) M.[*](M.om.x. cum M.v. a. H.) Cicerone filio consule[*](consulem v. a. H.) idibus Septembribus senatus obsidionali donavit; adeo civica[*](ciuitas VdTfx.) non satis videbatur. nec praeterea quemquam[*](quemquam hac d(?)v.) invenimus donatum.Nullae ergo herbae fuere certae in hoc honore, sed quaecumque fuerant in periculi sede, quamvis ignobiles ignotaeque, honored nobilem faciebant, quod latere[*](letare V.) apud nos minus quidem[*](an equidem?) miror cernens neglegi ea quoque , quae[*](quae om.x.) ad valitudinem conservandam cruciatusque corporis propulsandos et mortem arcendam pertinent. sed quis[*](si quis x.) non mores iure castiget[*](castigat R.)? addidere vivendi pretia[*](pretio RG.) deliciae luxusque[*](lux quae V.); numquam fuit vitae cupido maior nec minor cura. aliorum hanc operae[*](opere T. -ri dx. -ram v. a. G.) esse[*](esse om.RG.) credimus ac[*](ac Rv.om r. H.) ne[*](ne Rv. de rJ. nec Dal.) mandato[*](mandato V2Txv. -ta V1d. manducata R.) quidem nostro alios id agere, medicisque provisum esse pro morbis[*](morbis ego. cfr. XXI 157. bonis ll.f. (proh bonis v). nobis H cum Gronovio.). ipsi fruimur voluptatibus[*](uoluptatis Rv. a. H.) et, quo nihil equidem[*](et quidem V.) probrosius duco[*](duci d. dici x.), vivimus aliena fiducia.
immo vero plerisque[*](plerisque v. plerique (pleni- R) ll. an recte?) ultro[*](ultra xf.) etiam inrisui[*](inrisui (in risu v) sumus C. in re suibus (sumus R2 ) R. in risum in usu V. in risum iu.ufif f. in risum minus dx.an in risui uenimus? cfr XXVII 106. XXXI 16.) sumus ista commentantes [*](commen tantes dv. -tantis RS. -tatis rf.) atque[*](atque d(?)v. quae r.) frivoli operis arguimur[*](arguuntur x.an quae friuoli operis (sc. esse) arguuntur? cfr. XXV 22.), magno[*](magna Rv. a. H.) quamquam inmensi laboris solatio[*](solatia V1v. a. H.), sperni cum rerum natura, quam certe non defuisse nobis docebimus et invisis[*](inuisi R.) quoque herbis inseruisse remedia, quippe cum medicinas dederit etiam aculeatis. haec enim proxime restant ex iis[*](his VdxC.), quas priore[*](priori xC.) libro nominavimus, in quibus ipsis providentiam naturae satis mirari[*](mirari VdTxH. admir- Rv.) amplectique non est. dederat[*](dedere et R. -rat et v. a. G.) quas diximus molles cibisque gratas, pinxerat remedia[*](et media in V. et mediam d. et inediam x. et remedia in v. a. G.) in floribus visuque [*](uisique R.) ipso animos invitaverat etiam deliciis auxilia permiscens :en[*](en ego. cfr. XXXVI 118. in R.om. rH. indev.), excogitavit aliquas aspectu[*](aspectus V.) hispidas, tactu[*](tractatu dTx.) truces [*](dulces x.), ut tantum non vocem[*](uoce R. uocemus dx.) ipsius fingentis illas rationemque reddentis[*](illam rationesque reddentes R.) exaudire[*](exaudire Rv. audire r.) videamur[*](uideamus R.), ne scilicet[*](scilicet ego. se ll. v. de errore cfr. XXXIV 24, de dictione IX 105. 112. XXI 13. XXIII 112. XXXV 162.) depascat avida quadripes, ne procaces manus rapiant, ne neglecta[*](neglecta (om. ne) Vdx.) vestigia obterant[*](obterantdxv. obtenerant V. obtegant R.), ne insidens ales infringat, iis[*](his G. has v.) muniendo aculeis telisque armando, remediis ut tuta ac salva[*](tutae ac saluae vet. Dal.) sint. ita hoc quoque, quod in iis[*](his xfS.) odimus, hominum causa excogitatum [*](excogitati unus est R.) est.[*](Diosc. III 21.) Clara in primis aculeatarum erynge est sive eryngion contra serpentes et venena[*](uenenata v. a. H. cfr. XXIX 105. V 16.) omnia nascens. adversus
ictus morsusque radix eius bibitur[*](bibetur R.) drachmae pondere in vino aut, si[*](si ut vet. Dal.) plerumque tales iniurias[*](iniurias Rv. miseriasrf.) comitetur[*](comitatur v. a. J.) et febris, ex aqua. inlinitur plagis, peculiariter efficax contra chersydros[*](chersydros B e Nicandro. chry sodos Rv. a. G. -sutidas V. -supidas d. erysupidas x. (chrysaspidas coni. B).) ac ranas. omnibus vero[*](omnibus uero v. uero omnibus ll. J. uero om.T.) contra toxica et aconita efficaciorem Heraclides medicus in iure anseris decoctam arbitratur[*](decocta arbitrantur R.). Apollodorus adversus toxica cum rana[*](videtur aut cum rana corruptum esse aut post rana intercidisse in aceto vel tale quid.) decoquit, ceteri in aqua. ipsa dura, fruticosa, spinosis foliis, caule geniculato, cubitali et maiore aliquando[*](aliquando Vxv. -anto r Dal.), alia albicans, alia nigra, radice odorata. et[*](et 10 dist. ego.) sativa quidem est et[*](et Vdx. sed RJ. sed et v.) sponte nascitur in asperis, saxosis[*](saxosis R. et sax- rv.), set in[*](set in ego. et in Rv. et r.) litoribus maris durior nigriorque, folio[*](folia R.) apii.Ex his candidam nostri centum capita vocant. omnes eiusdem effectus, caule et radice in cibos Graecorum receptis utroque modo[*](modo Rv. in otio (ocio x)r.), sive coquere libeat sive cruda vesci. portentosum est, quod de ea[*](de ea dxv. dea V. deta R.) traditur[*](radiutur R. dr??? x.), radicem eius alterutrius sexus similitudinem referre, raro[*](raram v. a. J.) invento[*](inuento R. -tu rv. an inueniri (scriptum inuenin, dein -niu)?), set si viris contigerit mas, amabiles fieri; ob hoc et Phaonem[*](phaonem v. phaeonem (pheo- Vdx)et ll.) Lesbium dilectum[*](dilectum Vv. -tos r.) a Sappho, multa[*](multae RG. -taeque v.) circa hoc non Magorum solum[*](sola x.) vanitate[*](uanitates Rv. a. S.), sed etiam Pythagoricorum.[*](Diosc. III 21.) sed in medico[*](medicinae (-ne x) dTx.) usu praeter supra dicta auxiliatur inflationibus[*](inflammationibus f.), torminibus, cordis vitiis, stomacho, iocineri[*](iocinori R.), praecordiis in aqua mulsa, lieni in posca[*](in posca om.x.), item ex mulsa renibus, stranguriae , opisthotonis[*](opisthotonis TfS. -tonos RV. -tonicis d(?)v.), spasmis, lumbis, hydropicis, comitialibus
, mulierum mensibus, sive subsidant[*](subdidant V.) sive abundent, vulvarumque omnibus vitiis. extrahit infixa corpori cum melle. strumas, parotidas, panos, recedentes ab ossibus carnes sanat cum axungia[*](exsungia V.) salsa et cerato, item[*](idem Vx.) fracturas. crapulam[*](crapulas RS.) praesumpta[*](praesumptam Vdx.) arcet, alvum sistit. aliqui e nostris sub solstitio[*](solistitio Vf.) colligi eam iussere, ex aqua caelesti inponi omnibus[*](dist. ego.) cervicis vitiis. oculorum quoque albugines sanare adalligatam aliqui[*](adalligatam aliqui ego. -tamque VR. -tam rv.) tradiderunt.[*](cfr. Th. H. I 10, 6. VI 1, 3.) Sunt qui[*](quae R.) et acanum[*](acanum S. (-non v). arcanum R. canum r.) eryngio[*](eryngio v. erygio (-ion R) ll.) adscribant[*](adscribat R.), spinosam brevemque et latam herbam[*](herbam et latam x.) spinisque latioribus. hanc inpositam sanguinem mire sistere.
[*](Diosc. III 5.) Alii eryngen[*](eryngen dv. erygen r.) falso eandem[*](eadem VR.) putavere[*](putauerunt dv. a. S. om.x.) esse et[*](et om.Vdx.) glycyrr hizam[*](glycyrrhizam v. glyzyrrizam VdR. Elicirizam x.), quare subiungi eam protinus refert. et ipsa sine dubio inter[*](et inter x.) aculeatas est[*](est om.dx.), foliis echinatis[*](ecinatis V. reci- dx.), pinguibus[*](pinnatis R.) tactuque[*](tactuque om.R.) cumminosis[*](cumminosis S. cfr. XII 36. XIII 114. cumin- Vx. gummosis dv. gumminosis Brot. om.R.), fruticosa, binum cubitorum altitudine , flore[*](floret R.) hyacinthi, fructu pilularum platani[*](plantani V. -taginis dTx.) magnitudinis[*](magni tudine T.). praestantissima in Cilicia[*](Scylicia x. Scythia P.), secunda Ponto, radice dulci et hac[*](hac RG. haec rTfv.) tantum in usu.[*](Th. H. IX 13, 2) capitur ea vergiliarum occasu, longa[*](longe Vdx.), sucosa ceu lycium[*](sucosa ceu lycium ego e Diosc. (cfr. XXV 117. XXVII 133). ceu uitium VRv. ceu uitui dx. ceu uiti G. ceu lycium D cum U 474 (ad longa relatum, at cfr. Diosc.).), coloris buxei, melior quae[*](quae ego. que ll. v. a. H. quam Gronov.) nigra[*](nigri dxS.), quaeque lenta[*](leta V.) quam quae[*](quamque Vx.) fragilis. usus in subditis decoctae[*](decocta Rv. a. H.) ad[*](uel ad x.) tertias, cetero ad mellis crassitudinem, aliquando et
tusae[*](tusae (tunsae dS) quo dG. tusa et (e v) quo Rv. tonsa equo x. tunsa aequo V.), quo genere et vulneribus inponitur et faucium vitiis omnibus, item voci utilissima[*](utilissima ego. -simo ll.v.) suco sic, ut spissatus est, linguae[*](linguae v. in linguae R. in lingua r.) subdito, item thoraci, iocineri. hac diximus[*](11,284) sitim famemque sedari[*](sedatur V.); ob id quidam[*](quidam om.R.) adipson[*](adipsom x. ipro R.) appellavere eam et hydropicis dedere, ne sitirent[*](sisterent Vd.). ideo[*](an item (pro ideo)?) et conmanducata [*](dist. ego.) stomatice est[*](est ego. est et ll. v.) ulceribus oris; inspersa saepe et pterygiis [*](pterycis R (v. a. B). ptericiis x. -icos V.). sanat et vesicae scabiem, renium[*](renum Vv. a. S.) dolores, condylomata , ulcera genitalium. dedere eam quidam potui in quartanis drachmarum duarum[*](et VxRv. ex dS.) pondere et piper ex[*](piper ex ego. pipere ll. v.) hemina aquae. conmanducata sanguinem ex vulnere sistit. sunt qui et[*](qui et Rv. et qui VHack. qui r.) calculos ea pelli tradiderunt.[*](Diosc. IV 15. cfr. XXI 98.) Tribuli[*](triboli VR (ut semper).) unum genus in hortis nascitur, alterum in fluminibus tantum. sucus ex iis[*](ex iis Rv. ex his rG. eius T.) colligitur ad oculorum medicinas[*](medicina V. remedia dTx.); est enim refrigerantis naturae et ideo utilis contra inflammationes collectionesque. ulcera per se erumpentia et praecipue in ore[*](in ore Vdxv. odore R.) cum melle sanat, item tonsillas. potus calculos frangit. Thraces[*](toraces x. thores d.), qui ad Strymona habitant, foliis[*](e foliis VdTfx.an et foliis?) tribuli equos saginant, ipsi nucleo vivunt[*](bibunt R.) panem facientes praedulcem et qui contrahat ventrem . radix caste pureque collecta discutit strumas, semen adalligatum varicum dolores sedat, tritum[*](tritumque x.) vero[*](uero om.x.) in aqua[*](aqua Vdx.cfr. r Diosc. aquam Rv.) sparsum pulices necat.
Stoebe, quam aliqui pheon[*](pheon dxBrot. cfr. XXI 91. phaeon V. peon Rv. phleon B.) vocant, decocta in vino praecipue auribus purulentis medetur, item oculis ictu cruentatis, haemorrhagiae quoque et dysinteriae infusa.
[*](Diosc. IV 159. 160.) Hippophaes[*](hippophaes S e coni. Dal. -ophes R. -opes Vdf. Iyp- popes x. hippophyes B e Diosc. an hippopheos? cfr. XXI 91.) in sabulosis maritimis[*](maritimis Vdx. simaritudinis R. maritimisque nascitur v. -timis que D. an -timis nascens? ut § 43. XXI 175. sed cfr. Müller de stilo p. 79.), spinis[*](spinis om.x.) albis, hederae[*](federe R.) modo racemosa est, candidis, ex parte rubentibus acinis. radix suco madet, qui aut per se conditur aut pastillis farinae ervi. bilem[*](erui bilem S e Murbac. cfr. Diosc. eruibilem R. haec bilem rv.) detrahit oboli ponder e[*](oboli pondere ego. obolo ponderis ll. v.), saluberrime cum mulso. est altera[*](altera om.R.) hippophaes[*](hippophaes S. -phyes H. hippopes d. -ope Vv. hyppopes x. hae R.) sine caule, sine flore, foliis tantum minutis. huius quoque sucus hydropicis mire prodest. debent adcommodatae esse et equorum naturae neque ex alia causa[*](alias causas R.) nomen accepisse[*](accepisset V. -ent x.). quippe quaedam animalium remediis nascuntur locupleti divinitate ad generanda praesidia, ut non sit mirari satis ingenium eius disponentis auxilia in genera, in causas[*](causa R.), in tempora, ut aliis prosit[*](prosit aliis dT.)aliud[*](aliud Gronov. ab VdTfx.om.R. atque aliis ab v. a. G. (ab del. G). an (prosint) alia?) horis diesque nullus prope sine praesidiis reperiatur.
[*](Diosc. IV 92. Nicand. alex. 201. Diosc. de fac. par. II 142. 151. Pl. iun. p. 91, 11.) Urtica quid esse invisius[*](inuisisVdx.) potest? at[*](ad Vdx.) illa praeter oleum, quod in Aegypto ex ea fieri diximus, vel[*](15,30) plurimis scatet remediis. semen eius cicutae[*](sicutae V. sicut et R.) contrarium esse Nicander adfirmat, item fungis vel[*](uel ego.in ll. v. et Verc.) argento vivo, Apollodorus et salamandris[*](salamandra R.) cum iure coctae testudinis, item adversari[*](aduersarii V.) hyoscyamo et serpentibus[*](serpentibus v. -tium ll.) et[*](et Rv. om. r. (serpentium scorpionum que morsibus coni. J. malim -onum ictibus).) scorpionibus. quin[*](que in V.) ipsa illa[*](ipsa illa VdxJ. illa ipsa Rv. ipsa T.) amaritudo mordax uvas in ore procidentesque
vulvas et infantium sedes tactu resilire cogit, lethargicos expergisci tactis[*](expergiscit tactis dTv. a. Bas. experiscit actis x. -sci actis R.) cruribus magisque fronte.[*](Pl. iun. p. 86, 7. 23, 9. 38, 26.) eadem canis morsibus addito sale medetur, sanguinem trita naribus indita sistit et magis radice. carcinomata et sordida ulcera sale admixto, item luxata sanat et panos, parotidas[*](paratidas R.) carnesque ab ossibus recedentes. semen potum cum sapa[*](sapu R.) vulvam [*](uuluas v. uuluae S cum Gron.) strangulatis[*](strangulatis dTJ. cfr. XXVIII 70. -uilatis x. -ulantis r. -tes v. -ulatus S cum Gron.) aperit. profluvia[*](et profluuia Vv. a. S.) narium sistit inpositum. vomitiones in aqua mulsa sumptum a cena faciles praestat duobus obolis, uno autem in vino poto[*](poto Vv. pota r. anpotū?) lassitudines recreat[*](creat dx.). [*](Pl. iun. p. 46, 13.)vulvae vitiis tostum acetabuli mensura, potum in sapa resistit stomachi inflationibus. orthopnoicis prodest cum melle et thoracem purgat eodem ecligmate[*](ecligmate C. elig- x. et lecmate R. elegm- v. elegm- d. -matae V.) et lateri[*](alteri Vdx.) medetur cum semine lini. addunt[*](addunt et dTx.) hysopum[*](hyssopum VdTC.) et piperis aliquid . inlinitur lieni, difficilem ventrem tostum cibo emollit. [*](Hippocr. de morb. mul. I 47. 88. II 67).)Hippocrates vulvam purgari poto[*](potu x. puto R.) eo pronuntiat, dolore levari tosto[*](tusto V.) acetabuli mensura, dulci poto et inposito cum suco malvae, intestinorum animalia pelli[*](reppellit R. repelli Verc. an mire pelli? cfr. § 64.) cum hydromelite[*](hydromelitae VVen. hydropice R.) et sale, defluvia capitis semine inlito cohonestari[*](cohonestari dv. cohenestari R. cohosiestari V. dehonestari x. coercitari Gronov. an consistere?). articulariis [*](articularis V. aribus v. a. H.) morbis et podagricis plurimi cum oleo vetere[*](ueteri dx. -era R.) aut folia cum ursino adipe trita[*](tritum dx.) inponunt. ad[*](at dRDal.) eadem radix tusa cum aceto non minus utilis, item lieni[*](lini Vdx.), et[*](et om.dx.) cocta in vino discutit panos cum axungia vetere[*](ueteri dx.) salsa. eadem psilotrum[*](exsiccat dxv. a. G.) est sicca. condidit laudes eius Phanias physicus, utilissimam cibis coctam conditamve[*](conditam coctamue dTfx.) professus arteriae[*](anariae R.), tussi, ventris[*](uentris dv. uentri VTx. uentr R.) destillationi, stomacho, panis, parotidibus, pernionibus, cum oleo sudorem[*](sudore cocta Vdx.), coctam cum conchyliis[*](conquiliis Vx. conchulis B.) ciere[*](cinere R.) alvum, cum tisana pectus purgare mulierumque menses[*](meses x. messes RV.) , cum sale ulcera, quae serpant[*](serpunt x.) , cohibere.[*](Pl. iun. p. 23, 10. 29, 5. Marc. Emp. 14, 22.) suco[*](succo VdTfxH. sucos. succus v.) quoque in usu est. expressus inlitus fronti sanguinem narium sistit, potus urinam ciet, calculos[*](cauculos R.) rumpit, uvam[*](uua d.) gargarizatus[*](gargarizatus v. -tur d. -tu Vf. -tū x. -issatur R.) reprimit. semen colligi messibus[*](mesibus V.mens- x.) oportet. Alexandrinum maxime laudatur. ad omnia haec et mitiores quidem teneraeque efficaces, sed praecipue silvestris[*](siluestri R.) illa, et hoc[*](hoc om.dv. a. S.) amplius lepras e facie tollit in[*](in VRv.e rT.) vino pota. si quadripes fetum[*](fraetum R.) non admittat[*](admittit x.) , urtica naturam fricandam[*](frigandam R.) monstrant.Ea quoque, quam[*](quamVdTfxv. numquam R. num quam G. (nunc quoque quam v).an urticarum quam?) lamium[*](limiunm R.) inter genera earum appellavimus, mitissima[*](imitissima V1. inmitV2.) et foliis non mordentibus, mede-[*](21,93) tur cum mica salis contusis incussisque[*](inclusisque Rv. a. B.) , ustis[*](ustis ego. cfr. § 76. iustisV2R. iuctis V1. iuxtis d. mixtis x. inustis v. fortasse delendum; cfr. index.) et strumis, tumoribus, podagris, vulneribus. album[*](aluum VR.) habet in medio folio, quod[*](quo R. cum x.) ignibus sacris medetur.
[*](Pl. iun. p. 90, 4. 88, 4.)Quidam e nostris tempore[*](tota § 38 fortasse sedem mutavit cum § 37.) discrevere[*](discribere R.) genera, et autumnalis urticae radicem[*](radice Bas.) adalligatam[*](adalligatam xGronov. -ta VdTBas. alligatam v. adalligatam—21 radice om.R.) in tertianis[*](tertianas (tc???ia- x) dTx.) ita, ut aegri nuncupentur[*](non cupentur V.), cum eruatur ea radix, dicaturque[*](dicaturque dxH. -quae V. et dicatur quae et v.) cui et quorum filio[*](folio Vxv. a. Bas.) eximatur, liberare[*](liberari dv. a. H. -ali x.) morbo tradiderunt; hoc idem et contra quartanas pollere. iidem urticae radice[*](radice v. -cem Vd.om.x.)
addito sale infixa corpori extrahi, foliis cum axungia strumas discuti[*](discuti dv. -utit r.) vel, si suppuraverint[*](suppurauerit R.) , erodi, compleri.[*]((Th. H. VI 4, 2). Diosc. IV 192. 51.) Ex argumento nomen accepit scorpio[*](scorpios R.-ius v. a. H.) herba. semen enim habet ad[*](ad v. et ad Vdx. et R.) similitudinem caudae scorpionis, folia pauca. valet[*](ualet ego. cfr. Diosc. ualet et ll. v.) adversus animal[*](animal nominis x(?)v. nomen animalis ll.) nominis sui. est et 5 alia eiusdem nominis effectusque[*](effectusque VdxB. -tus eius Rv.), sine foliis, asparagi[*](asperge R.) caule, in cacumine aculeum habens et inde nomen.
[*](Diosc. III 19.) Leucacantham[*](leucacantham G. -tam R. leuchantham d. leucantam x. lecachan tem V.) alii phyllon[*](phyllon B. pymon R. phimon x. phinion dv. phimumVf.) , alii ischada[*](ischada v. iscada R. schada Vd. scada x. ischiada B e Diosc.), alii polygonaton appellant, radice cypiri[*](cypri dx. cypirit R. cyperi v. a. S. an recte? cfr. Diosc.), quae commanducata dentium dolores sedat, item laterum et lumborum, ut Hicesius tradit, semine poto[*](semine poto ll. v. an e uino pota?cfr. Diosc.) drachmis octo aut suco. eadem ruptis, convulsis medetur.
[*](41. 42: Diosc. IV 86.) Helxinen[*](helixinen R.) aliqui perdicium vocant, quoniam perdices ea praecipue vescantur, alii sideritem[*](sidentem x. -erite R. -tin G.), nonnulli parthenium. folia habet mixtae similitudinis plantagini et marruvio, cauliculos densos[*](densos ll. v. an teneros (tenues)? cfr. Diosc.), leviter rubentes, semina in capitibus lappaceis adhaerescentia[*](adnerescentia R.) vestibus, unde et helxinen [*](elxinen x. helexineti R.) dictam volunt. sed nos qualis vera esset helxine[*](elxine x. helexine R.)[*](21,96) diximus priore[*](priore v. -ori VRC. proximo rT.) libro. haec autem inficit[*](inficit lanas ll.v. an inlitis foliis? cfr. Diosc.) lanas, sanat ignes sacros[*]( dist. ego.) et tumores collectionesque omnes[*](omnes - 21 sacros et om.R.) et adusta, panos. sucus eius[*](eius Vxv.om.dH.) cum psimithio[*](psimithio v. psinithio V.psinthio d. psintio x. psimmythio C.) ignes[*](ignes sacros dxv.cfr. Diosc. om.VT(?)RH.praeterea errore iteraverunt humores collectiones dx (quod apparet fuisse etiam in archetypo cod.R). tumores collectionesque v. om.VT(?)RH.) sacros et guttura[*](guttura del. H.) incipientia
turgescere, item veterem tussim cyatho[*](cyatho v. cyato R. ciato V. quiata r.) hausto et omnia vitia umida[*](uitia umida ego. cfr. XXIV 110. XXXII 85. ut in umido (hum- x) VdTfx. in humido Rv.) , sicut tonsillas et aures[*](aures ego coll. Diosc. arietes VdxMurbac. uari- ces Rv.) cum rosaceo. inponitur et podagris cum caprino sebo[*](sepo x. seuo dv. a. S.) ceraque Cypria.Perdicium[*](dist. ego. cfr. index.) sive[*](siue etiam ego. siue nam R. nam rv.) parthenium sive etiam sideritis alia est; ab nostris[*](a nostris Rv. a. S.) herba urceolaris vocatur, a aliis astercum[*](aftercum xTS. altercum VfR. aftericum dv.); folio similis ocimo[*](ocimo Rv.mis VfTx. -mus d. an ocimi?), nigrior tantum, nascens in tegulis parietinisque. medetur cum mica[*](mica v. medica Vdx. -casR.) salis[*](aliis R.) trita iisdem[*](tritam V.) omnibus, quibus lamium, et eodem modo, item vomicae calfacto suco pota, sed contra vulsa, rupta lapsusque et praecipitia[*](praecipitia ut J. -ti aut VR.tatus r. -tia aut v.), ut vehiculorum eversiones[*](euersionis Vx.) , singularis.[*](Plutarch. Pericl. 13.) verna carus Pericli[*](periculi Vx.) Atheniensium principi, cum is[*](his Vx.) in arce templum aedificaret repsissetque[*](repsissetque v. repsitque V. repsisque dx. reptisque R.) super altitudinem fastigii et[*](et ante R.) inde cecidisset, hac[*](haec V.) herba dicitur sanatus, monstrata Pericli[*](periculi V. -ulis dx.) somnio[*](omnino dx.) a Minerva, quare parthenium vocari coepta est adsignaturque ei deae. hic est vernula, cuius[*](cui x.) effigies ex aere fusa[*](fusa dv. effusa Vx. fussasR.) est et[*](et D del. cum U 477.) nobilis ille splanchnoptes[*](spanchinoptes (-octes x) dx. spacchVf.).
[*](Th. H. IX 12, 1. Diosc. III 8. 9 extr.) Chamaeleonem[*](chamaeleon d. cameleon x.an chamaeleontem? cfr. § 85. XXX 30. XXIII 75; contra § 157. XXVI 164. XXVIII 162.) aliqui ixian[*](ixian C. ixion (yx- x) ll. v.) vocant. duo genera eius: candidior asperiora habet folia, serpit in terra[*](terra om.x. terr R.) echini[*](ecinis R.) modo spinas erigens, radice dulci, odore gravi[*](graui VdTfx. grauissimo Rv. cfr. Theophr. et Diosc.).
quibusdam in[*](in om.R.) locis viscum gignit album sub alis[*](suis cum Vx.) foliorum, maxime circa canis ortum, quo modo tura nasci dicuntur, unde et ixia[*](ixia v. exia (hexia x) ll.) appellatur. hac[*](hac fS. cfr. XX 263. XXI 96. haec R. has V. hac et Tv.has et d. hoc ut B e Diosc.) mastiche utuntur mulieres. quare et[*](an et delend?) chamaeleon vocetur[*](uocatur dx.), varietate foliorum evenit; mutat enim cum terra colores, hic niger, illic[*](illic VRv. hic r.) viridis, aliubi[*](alibi dx.) cyaneus[*](craneus x.) , aliubi[*](aliubi croceus Rv. om. r. 9 mensura dxv. om. r.) croceus atque aliis coloribus.[*](Diosc. III 8. Th. H. IX 12, 1.) ex his candidus hydropicos sanat suco radicis decoctae; bibitur drachma in passo. pellit et interaneorum animalia acetabuli mensura suci eiusdem in vino austero cum origani scopis[*](scopiis V.). facit[*](facti R.)ad[*](ad B. om. ll. v.) difficultatem urinae. hic sucus occidit [*](dist. ego.)[*](occidit et panos xT.) et canes suesque[*](suesque in polenta VRv. suesque d. in polenta et canes suesque xT.) in polenta addita aqua et oleo, contrahit in se mures ac necat, nisi protinus aquam[*](aquam dRv. quam r.) sorbeant . radicem eius aliqui concisam servari iubent funiculis pendentem decoquereque[*](decoquereque ego. cfr. § 121. XXI 176. -quentque VR. -quiquerTD. -quuntque v.) in cibo contra fluctiones[*](fluxiones dv. a. S. fluctuationes x.), quas Graeci rheumatismos vocant.[*](Diosc. III 9. 8.) ex nigris aliqui marem dixere, cui flos purpureus esset[*](esset et dxv. esset V. est ef R.an est et?), et feminam, cui[*](cuinam R.) violaceus; set[*](set ego. et VdTfx.om.Rv.) una[*](uno v.a.S.) nascuntur caule cubitali, crassitudine digitali. radicibus eorum[*](eorumego. earum ll.v.) lichenes curantur cum sulpure et bitumine una coctis, conmanducatis vero dentes mobiles aut in aceto decoctis. suco scabiem et quadripedum sanant. et ricinos canum necat[*](negat R. necant dv.a.S.), iuvencos[*](iuuencas Rv.a.H.) quoque anginae modo, quare a quibusdam ulophyton[*](ulophyton ego coll. ind. -phiton VTxv. -philon d. olopylon R. ulophonon B.) vocatur, set[*](set ego. est ll. v. del. B.) et cynozolon[*](cynozialon (cin- x) dx. cynosialon Vf.) propter gravitatem odoris. ferunt et haec viscum ulceribus utilissimum. omnium autem generum eorum radices scorpionibus adversantur.