Ab urbe condita

consules profecti ad Pontium in conloquium, de foedere victor agitaret, negarunt iniussu populi foedus fieri posse nec sine fetialibus caerimoniaque alia sollemni.

itaque non, ut vulgo credunt Claudiusque etiam scribit, foedere pax Caudina, sed per sponsionem facta est.

quid enim aut sponsoribus in foedere opus esset aut obsidibus, ubi precatione res transigitur, per quem populum fiat, quo minus legibus dictis stetur, ut eum ita Iuppiter feriat, quem ad rodum a fetialibus porcus feriatur?

spoponderunt consules, legati, quaestores, tribuni militum, nominaque omniur, qui spoponderunt, extant, ubi, si ex foedere acta res esset, praeterquam duorum fetialium non extarent;

et propter necessariam foederis obsides etiam sescenti equites imperati, qui capite luerent, si pacto non staretur.

inde statutum tradendis obsidibus exercituque inermi mittendo. Redintegravit luctum in castris consulum adventus, ut vix ab iis abstinerent ranus, quorum temeritate in eum locum deducti essent, quorum ignavia foedius inde, quam venissent, abituri:

illis non ducem locorum, non exploratorem fuisse; beluarum modo caecos in foveam lapsos.

alii alios intueri, contemplari mox tradenda et inermes futuras dextras obnoxiaque corpora hosti; proponere sibimet ipsi ante oculos iugum hostile et ludibria victoris et vultus superbos

inde foedi agminis miserabilem viam per sociorum urbes, reditum in patriam ad parentes, quo saepe ipsi maioresque eorum triumphantes venissent:

se solos sine vulnere, sine ferro, sine acie victos; sibi non stringere licuisse gladios, non manum cum hoste conferre; sibi nequiquam animos datos. frementibus hora fatalis ignominiae advenit,

omnia tristiora experiundo factura, quam quae praeceperant animis.

iam primum cum singulis vestimentis inermes extra vallum exire iussi, et primi traditi obsides atque in custodiam abducti.

a consulibus abire lictores iussi paludamentaque detracta:

id tantam inter ipsos, qui paulo ante eos dedendos lacerandosque censuerant, miserationem fecit, ut suae quisque condicionis oblitus ab illa deformatione tantae maiestatis velut ab nefando spectaculo averteret oculos.

primi consules prope seminudi sub iugum missi, ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae obiectus, tum deinceps singulae legiones.

circumstabant armati hostes, exprobantes eludentesque; gladii etiam plerisque intentati, et vulnerati quidam necatique, si vultus eorum indignitate rerum acrior victorem offendisset.